Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Wyrokiem zaocznym z dnia 4 grudnia 2018 roku, wydanym w sprawie o sygn. akt I C 462/18, z powództwa (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w G. przeciwko U. M., o zapłatę, Sąd Rejonowy w Łowiczu:

1)  zasądził od pozwanej na rzecz powoda kwotę 10 683,32 zł wraz z umownymi odsetkami w wysokości odsetek maksymalnych za opóźnienie liczonych od kwoty 9 783,65 zł od dnia 18 maja 2018 r. do dnia zapłaty oraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od kwoty 899,67 zł od dnia 18 maja 2018 r. do dnia zapłaty;

2)  oddalił powództwo w pozostałej części;

3)  zasądził od pozwanej na rzecz powoda kwotę 550,70 zł tytułem zwrotu kosztów procesu;

4)  wyrokowi w punkcie 1 i 3 nadał rygor natychmiastowej wykonalności.

Swoje rozstrzygnięcie Sąd I instancji oparł na ustaleniach faktycznych i rozważaniach prawnych, które przedstawiają się następująco:

W dniu 29 czerwca 2017 roku (...) Spółka Akcyjna w G. zawarli w formie pisemnej umowę pożyczki na kwotę 12 300 zł, zaś całkowity koszt pożyczki wyniósł 11 830,80 zł, na który złożyły się: opłata przygotowawcza- 500 zł, prowizja za wszystkie okresy rozliczeniowe – 9 954,96 zł oraz odsetki. Pozwana zobowiązała się spłacić pożyczkę w 24 ratach miesięcznych po 1 005,45 zł.

Pozwana dokonała wpłat na łączną kwotę 3 016,35 zł, zaksięgowaną na poczet należności głównej (1 444,21 zł), na poczet prowizji (1 244,37 zł) oraz na poczet odsetek.

Pismem z dnia 6 grudnia 2017 roku powód wypowiedział umowę pożyczki.

Na podstawie tak poczynionych ustaleń faktycznych Sąd Rejonowy uznał powództwo za częściowo zasadne. Nie budziło wątpliwości Sądu pierwszej instancji, że między stronami doszło do zawarcia umowy pożyczki (art. 720 §1 k.c.) ani że w przypadku niespłacenia pożyczki w terminie strony umowy przewidziały oprocentowanie umowne.

Sąd Rejonowy uznał jednak postanowienia umowy w zakresie prowizji za nieważne, bo stanowiące obejście przepisów o odsetkach maksymalnych ( art. 58 kc w zw. z art. 359 § 2 ¹kc). Ponadto Sąd Rejonowy stwierdził, że postanowienia co do prowizji pozostają w sprzeczności z dobrymi obyczajami i naruszają interes pozwanej z uwagi na znaczną nieekwiwalentność świadczeń i rzekomo dobrowolny charakter, gdy tymczasem prowizja został pozwanej narzucona bez możliwości negocjacji, jest rażąco wygórowana i nieuzasadniona.

W konsekwencji Sąd pierwszej instancji uznał, że w związku z ważnością pozostałych postanowień umowy pożyczki, powód może domagać się od pozwanej zwrotu kwoty głównej -12 300 zł, opłaty przygotowawczej – 500 zł, skapitalizowanych odsetek umownych w wysokości 307,99 zł oraz odsetek ustawowych za opóźnienie – 676,22 zł, łącznie 13 699,67 zł. Wobec spłacenia przez pozwaną kwoty 3 016,35 zł, zasądzeniu podlegała kwota 10 683,32 zł. W pozostałym zakresie powództwo podlegało oddaleniu. O odsetkach ustawowych orzeczono na podstawie art. 481 § 1 kc. Rygor natychmiastowej wykonalności w części zasądzającej Sąd Rejonowy nadał na podstawie art. 333 § 1 pkt 3 k.p.c. O kosztach procesu orzeczono na podstawie art. 100 k.p.c.

Apelację od powyższego rozstrzygnięcia w zakresie punktu drugiego sentencji wniosła strona powodowa. Skarżący zarzucił rozstrzygnięciu naruszenie:

- art. 353 ¹ k.c. w zw. z art. 58 k.c. w zw. z art. 720 k.c. w zw. z art. 65 § 2 k.c.
w zw. z art. 3 ust. 2 pkt 1) ustawy z dnia 12 maja 2011 roku o kredycie konsumenckim
( Dz.U. z 2011 r. Nr 126, poz. 715, z późn. zm.) i błędne uznanie, że strony nie mogły w granicach swobody umów postanowić, że wynagrodzeniem powoda za udzielenie kapitału będzie prowizja w wysokości ustalonej w umowie, podczas gdy przepisy kodeksu cywilnego pozostawiają stronom umowy pożyczki dowolność co do ustalenia formy odpłatności w umowie pożyczki, a mając na uwadze przepisy u.k.k. formą odpłatności może być również prowizja w ustalonej wysokości,

- art. 359 § 2 ¹ k.c. w zw. z art. 58 k.c. w zw. z art. 720 k.c. w zw. art. 3 ust. 2 pkt. 1 ustawy
z dnia 12 maja 2011 roku o kredycie konsumenckim poprzez błędne uznanie przez Sąd
I instancji, że ustalona w umowie prowizja stanowi naruszenie zapisu
o maksymalnych odsetkach wynikających z czynności prawnej, podczas gdy naliczenie tychże opłat nie stanowi obejścia ww. regulacji, a przepisy kodeksu cywilnego pozostawiają stronom umowy pożyczki dowolność co do ustalenia formy odpłatności w umowie pożyczki;

- art. 385 ¹ § 1 k.c. poprzez ich niewłaściwe zastosowanie wskutek błędnego przyjęcia, że postanowienia umowy pożyczki w zakresie dotyczącym wysokości prowizji wypełniają przesłanki do uznania ich za niedozwolone klauzule umowne w rozumieniu
ww. przepisu, podczas gdy prawidłowa interpretacja postanowień umownych w tym zakresie prowadzi do uznania, że nie kształtują one praw i obowiązków konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami ani nie naruszają rażąco jego interesów, a tym samym przesłanki uznania ww. postanowienia umownego za niedozwolone nie zostały spełnione;

W konsekwencji podniesionych zarzutów skarżący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i zasądzenie od strony pozwanej na rzecz powoda kwoty 1 898,08 zł oraz
o zasądzenie od strony pozwanej na rzecz powoda kosztów procesu za obie instancje, ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu i pozostawienie temu Sądowi rozstrzygnięcia o kosztach procesu za obie instancje.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje :

Apelacja nie jest zasadna i podlega oddaleniu.

W pierwszej kolejności wyjaśnienia wymaga, że niniejsza sprawa była rozpoznawana w postępowaniu uproszczonym, w związku z czym Sąd Okręgowy na podstawie art. 505 ¹⁰ § 1 i § 2 k.p.c. rozpoznał apelację na posiedzeniu niejawnym w składzie jednego sędziego.

Zaznaczyć należy również, że w postępowaniu uproszczonym zgodnie z art. 505 ⁹ § 1 ¹ k.p.c. apelację można oprzeć tylko na zarzutach naruszenia prawa materialnego przez błędną jego wykładnię lub niewłaściwe zastosowanie lub naruszenia przepisów postępowania, jeżeli mogło ono mieć wpływ na wynik sprawy. Natomiast stosownie do art. 505 ¹³ § 2 k.p.c. jeżeli sąd drugiej instancji nie przeprowadził postępowania dowodowego, uzasadnienie wyroku powinno zawierać jedynie wyjaśnienie podstawy prawnej wyroku z przytoczeniem przepisów prawa.

Sąd Okręgowy podziela i przyjmuje za własne poczynione przez Sąd pierwszej instancji ustalenia faktyczne. Ponadto ocena materiału dowodowego przeprowadzona przez Sąd I instancji nie narusza granic swobodnej oceny dowodów, wyznaczonej dyspozycją art. 233 § 1 k.p.c.

Nie zasługują na aprobatę podniesione przez skarżącego zarzuty naruszenia prawa materialnego, tj. art. 353 ¹ k.c. w zw. z art. 58 k.c. w zw. z art. 720 k.c. w zw. z art. 65 § 2 k.c.
w zw. z art. 3 ust. 2 pkt 1) ustawy z dnia 12 maja 2011 roku o kredycie konsumenckim
i art. 359 § 2 ¹ k.c. w zw. z art. 58 k.c. w zw. z art. 720 k.c. w zw. art. 3 ust. 2 pkt. 1 ustawy
z dnia 12 maja 2011 roku o kredycie konsumenckim, które sprowadzają się do zakwestionowania dokonanej przez Sąd I instancji oceny prawnej, iż postanowienie umowy pożyczki o ustaleniu prowizji jako sprzeczne z ustawą jest nieważne.

Opłata za prowizję jest częścią umowy i jak wynika z blankietowego wzorca umowy, nie podlegała negocjacji. Powód w umowie nie wskazał, w jaki sposób została wyliczona kwota prowizji, a to uniemożliwia weryfikację zasadności jej wysokości.

Zastrzeżenie w umowie prowizji w wysokości 9 954,96 zł przy pożyczce w kwocie 12 300 zł, bez jakiegokolwiek związku z rzeczywistymi kosztami poniesionymi przez pożyczkodawcę rażąco narusza interes konsumenta i dobre obyczaje, jako nieekwiwalentne i naruszające równowagę kontraktową stron stosunku zobowiązaniowego.

Dodatkowe opłaty są co do zasady dopuszczalne, zwłaszcza w świetle ustawy o kredycie konsumenckim, ale powinny odzwierciedlać rzeczywiste koszty związane z obsługą pożyczki i nie mogą stanowić źródła dodatkowego dochodu dla pożyczkodawcy. Ustanowienie tak wysokich opłat służy obejściu przepisów o odsetkach maksymalnych i stanowi w istocie próbę ukrycia rzeczywistego oprocentowania pożyczki. Gdyby więc nawet przyjąć, że zastrzeżenie umowne prowizji nie jest klauzulą niedozwoloną, to i tak należałoby je uznać za nieważne w oparciu o art. 58 k.c., co trafnie zauważa Sąd I instancji.

Nie kwestionując uprawnienia wierzyciela jako pożyczkodawcy do pobierania od klienta opłat i wynagrodzenia za czynności administracyjno – obsługowe, Sąd Okręgowy stoi na stanowisku, że opłaty takie winny być ustalone na rozsądnym poziomie i nie mogą godzić w interesy konsumenta, czego nie można powiedzieć o opłatach ustalonych w niniejszej sprawie. Co prawda wysokość kosztów udzielenia pożyczki, jak i wynagrodzenia pożyczkodawcy przeważnie jest ustalana przez strony, jednakże pamiętać należy, że swoboda umów nie pozostaje całkowicie dowolna i podlega pewnym ograniczeniom z uwagi na regulację art. 353 ¹ §1 k.c., zgodnie z którym treść lub cel stosunku prawnego ułożonego przez strony nie może sprzeciwiać się właściwości (naturze) stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego, co zarzut naruszenia wskazanej normy prawnej czyni chybionym.

Należy pamiętać, że działalność administracyjna jest zwykłą częścią działalności wierzyciela, a koszty tej działalności to właśnie koszty prowadzenia działalności gospodarczej, które zostały przerzucone przez powoda na pozwanego jako konsumenta. Główny profil działalności, sprowadzający się do udzielania pożyczek, powinien być dla przedsiębiorcy opłacalny, co jednak nie może się wiązać z rażącym naruszaniem interesów klienta. Poszczególne czynności obsługowe o charakterze administracyjno – zarządzającym (np. czynności związane z zarządzaniem kontem umowy pożyczki oraz monitorowaniem terminowości obsługi pożyczki) muszą być wycenione realnie, w oparciu o rzeczywiście ponoszone koszty. ( por. wyrok SA w Warszawie z 23 kwietnia 2013 roku, sygn. VI ACa 1526/12, publ. LEX nr 1331152). Warunek taki w sprawie niniejszej nie został spełniony.

W ocenie Sądu Okręgowego, strona powodowa nie wykazała przede wszystkim, że podejmowała czynności, które obejmowała opłata prowizyjna. Z umowy nie wynika nawet, jakie czynności obejmuje ta opłata równa prawie kwocie udzielonej pozwanej pożyczki. Nie sposób ustalić zatem, czy jest adekwatna do podejmowanych przez powoda czynności. W tym stanie rzeczy uznać należy, że naliczenie prowizji stanowić miało jedynie dodatkowe źródło dochodu dla powoda.

Niedopuszczalna jest sytuacja, w której jedna ze stron wykorzystując swoją pozycję profesjonalisty, kształtuje wzorzec umowny w taki sposób, że wprowadza do niego konstrukcję prawną, która prowadzi do pokrzywdzenia jednej ze stron stosunku prawnego,
w tym wypadku konsumenta. W szczególności nie może mieć miejsca przypadek, w którym konsument zostaje obciążony nadmiernymi, a wręcz rażąco wygórowanymi kosztami dochodzenia należności, w żaden sposób nie przystającymi do rzeczywistych wydatków ponoszonych w tym zakresie. Strona powodowa arbitralnie narzuciła pozwanej zawyżoną wysokość opłaty, kierując się w tej sferze wyłącznie własnym partykularnym interesem. Wprowadzenie przez stronę powodową opłat na wskazanym poziomie niewątpliwie godziło
w dobre obyczaje i uczciwe praktyki oraz naruszało interes pozwanego jako konsumenta
w sposób rażący.

W tym miejscy podkreślenia wymaga, że opłaty prowizyjna i przygotowawcza stanowią 85 % oddanej do dyspozycji pozwanej sumy pożyczki. Z pewnością tak ukształtowane koszty nie mogą zostać uznane za „koszty niezbędne do uzyskania kredytu w rozumieniu art. 5 pkt 6 ustawy z dnia 12 maja 2011 roku o kredycie konsumenckim ( t. j. Dz.U. z 2016 roku, poz.1528), a ich ocenie w świetle art. 385 ¹ k.c. nie sprzeciwia się art. 36a ustawy o kredycie konsumenckim. Zapatrywanie skarżącego o uzasadnieniu stosowania opisanych praktyk, tylko dlatego, że ustalone w umowie pożyczki koszty jej obsługi mieszczą się co do wysokości w logarytmie wskazanym w art. 36a ustawy o kredycie konsumenckim, należy uznać nie tylko za wadliwe, ale niedopuszczalne w uczciwym obrocie w świetle powyższych argumentów, zwłaszcza że przywoływana regulacja art. 36a wprowadzająca wzór służący wyliczeniu dopuszczalnych kosztów pożyczki konsumenckiej, nie wyznacza tej granicy w sposób abstrakcyjny.

W rozpoznawanej sprawie trafnie zatem Sąd Rejonowy uznał za zasadne zasądzenie kwoty niespłaconej części udostępnionego pozwanej kapitału wraz z opłatą przygotowawczą, skapitalizowanymi odsetkami umownymi i ustawowymi za opóźnienie, przyjmując za nieważne sprzeczne z ustawą i dobrymi obyczajami zapisy umowy pożyczki dotyczące prowizji.

Mając na uwadze niezasadność zarzutów apelacyjnych oraz jednocześnie brak ujawnienia okoliczności, które podlegają uwzględnieniu w postępowaniu odwoławczym
z urzędu, apelacja jako bezzasadna podlegała oddaleniu na podstawie art. 385 k.p.c.