Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 7 sierpnia 2019 roku

Sąd Okręgowy w Sieradzu Wydział I Cywilny

w składzie:

Przewodniczący sędzia Joanna Składowska

Sędziowie Barbara Bojakowska

R. P.

Protokolant sekr. sąd. Joanna Wołczyńska-Kalus

po rozpoznaniu w dniu 7 sierpnia 2019 roku w Sieradzu

na rozprawie

sprawy z wniosku M. W.

z udziałem M. B.

o zniesienie współwłasności

na skutek apelacji uczestnika postępowania

od postanowienia Sądu Rejonowego w Wieluniu VIII Zamiejscowy Wydział Cywilny z siedzibą w P.

z dnia 21 listopada 2018 roku, sygnatura akt VIII Ns 401/17

postanawia:

I.  zmienić zaskarżone postanowienie w punktach 2 i 3 w ten tylko sposób, że obniżyć zasądzoną w nim kwotę z 4 400 do 1 800 (jeden tysiąc osiemset) złotych;

II.  oddalić apelację w pozostałym zakresie;

III.  ustalić, iż każdy z zainteresowanych ponosi koszty związane ze swoim udziałem w postępowaniu apelacyjnym.

Sygn. akt I Ca 240/19

UZASADNIENIE

Zaskarżonym postanowieniem z 21 listopada 2018 r., wydanym pod sygn. akt VIII Ns 401/17, Sąd Rejonowy w Wieluniu VIII Zamiejscowy Wydział Cywilny z siedzibą w P. dokonał zniesienia współwłasności nieruchomości składającej się z działki oznaczonej numerem ewidencyjnym (...) położonej w P., gmina S., dla której Sąd Rejonowy w Wieluniu VII Zamiejscowy Wydział Ksiąg Wieczystych z/s w P. prowadzi księgę wieczystą Kw nr (...), której współwłaścicielami są w udziałach po ½ części M. W. i M. B. w ten sposób, że dokonał podziału fizycznego przedmiotowej nieruchomości, wydzielając zgodnie z mapą z projektem podziału, sporządzoną przez biegłego geodetę uprawnionego P. M., wpisaną w ewidencji materiałów państwowego zasobu geodezyjnego i kartograficznego, prowadzonej przez Starostę (...) dnia 14 września 2018 r. za numerem ewidencyjnym P. (...).2018.992, stanowiącą integralną część orzeczenia:

- działkę nr (...) o powierzchni 2,5816 ha, którą przyznał na własność uczestnika postępowania M. B.,

- działkę nr (...) o powierzchni 2,5819 ha, którą przyznał na własność wnioskodawczyni M. W.

bez obowiązku wzajemnych dopłat (pkt 1).

Jednocześnie Sąd zasądził od M. B. na rzecz M. W. kwotę 4 400 złotych z tytułu zaległego czynszu dzierżawnego (pkt 2), oddalając dalej idące żądanie wnioskodawczyni w tym zakresie (pkt 3) i orzekł o kosztach postępowania (pkt 4-6).

Rozstrzygnięcie zapadło przy następujących ustaleniach i wnioskach:

M. W. i M. B. są współwłaścicielami w udziałach po ½ nieruchomości składającej się z działki oznaczonej numerem ewidencyjnym (...) położonej w P., gmina S., dla której Sąd Rejonowy w Wieluniu VII Zamiejscowy Wydział Ksiąg Wieczystych z/s w P. prowadzi księgę wieczystą Kw nr (...). Nabycie udziałów we współwłasności nastąpiło na podstawie umowy o dział spadku i częściowe zniesienie współwłasności zawartej między Z. B. (matką stron) oraz M. W. i M. B. w dniu 20 marca 2009 r. w formie aktu notarialnego rep. A nr (...) przed notariuszem G. K. w P.. Przedmiotowa umowa została zawarta w trybie ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników celem uzyskania przez Z. B. emerytury. W wyniku przedmiotowej umowy M. W. otrzymała na własność działkę nr (...) o powierzchni 3,59 ha położoną w obrębie W., M. B. - niezabudowane działki o nr (...) i zabudowaną o nr 94 o łącznej powierzchni 6,65 ha położone w obrębie P., a dodatkowo strony otrzymały także na współwłasność w udziałach po ½ części działkę nr (...) będącą przedmiotem niniejszego postępowania.

Przed zawarciem opisanej wyżej umowy notarialnej wyłącznie uczestnik korzystał z gospodarstwa rolnego, które było przedmiotem umowy o dział spadku i częściowe zniesienie współwłasności. Po zawarciu tej umowy między M. W. a M. B. została zawarta ustna umowa dzierżawy przysługującego M. W. udziału w działce nr (...) oraz otrzymanej działki nr (...). Strony uzgodniły czynsz dzierżawny w kwocie 200 złotych za 1 hektar oraz, że M. B. będzie mógł zwolnić się z obowiązku zapłaty czynszu w pieniądzu poprzez nieodpłatne usługi wykonywania zbioru zbóż w gospodarstwie rolnym (...) i jej męża położonym w S. za pomocą własnego kombajnu zbożowego B. oraz prasowania słomy posiadaną prasą.

Tytułem czynszu dzierżawnego należnego za lata 2009 - 2017 uczestnik zapłacił wnioskodawczyni jedynie kwotę 1 000 złotych. Nie wykonał w tym okresie także zbioru zbóż i prasowania słomy w gospodarstwie rolnym wnioskodawczyni.

Obie strony prowadzą gospodarstwa rolne - wnioskodawczyni ok. 7 ha, uczestnik ok. 25 ha, przy czym wnioskodawczyni dodatkowo pracuje zawodowo, a uczestnik utrzymuje się wyłącznie z rolnictwa.

W wyniku podziału fizycznego działki nr (...) na równe części mogą być wydzielone: działka nr (...) o powierzchni 2,5816 ha i działka nr (...) o powierzchni 2,5819 ha. Obie te działki mają dostęp do drogi publicznej.

Na chwilę zamknięcia rozprawy działka nr (...) znajduje się w posiadaniu uczestnika, zaś działka nr (...) w posiadaniu wnioskodawczyni.

Dokonując ustaleń faktycznych w sprawie, Sąd Rejonowy uznał za niewiarygodne zeznania zgłoszonych przez wnioskodawczynię świadków w zakresie twierdzenia, że uczestnik zobowiązał się wobec wnioskodawczyni do regulowania czynszu dzierżawnego przede wszystkim poprzez nieodpłatne wykonywanie usług zbioru zbóż kombajnem i prasowania słomy w gospodarstwie rolnym wnioskodawczyni i jej męża. Przesłuchani w charakterze świadków mąż i syn wnioskodawczyni zeznali bowiem, że uczestnik miał albo płacić albo kosić. Przy tym określili ten czynsz dzierżawny na ok. 1 000 - 2 000 złotych. Wnioskodawczyni również przyznała, że miałoby to wynosić 200 złotych z hektara.

W rezultacie Sąd uznał, że czynsz dzierżawny z ½ działki nr (...) był ustalony na kwotę 600 złotych, zgodnie z twierdzeniami uczestnika postępowania.

Sąd uznał natomiast za pozbawione wiarygodności twierdzenia uczestnika i zgłoszonych przez niego świadków, że czynsz dzierżawny w ustalonej wysokości był corocznie płacony.

W tym zakresie Sąd oparł ustalenia na zeznaniach Z. B. - matki stron, która podała, że uczestnik raz zapłacił 1 000 złotych.

Fizycznego podziału nieruchomości wchodzącej w skład gospodarstwa rolnego Sąd dokonał w oparciu o przepisy art. 213 k.c. i 214 k.c. oraz art. 619 k.p.c. Zdaniem Sądu, przyjęty sposób podziału nie jest sprzeczny z zasadami prawidłowej gospodarki rolnej, a jednocześnie jest obiektywnie sprawiedliwy zważywszy, że powstaną w istocie dwie bliźniacze działki, obie położone zarówno od drogi jak i od lasu.

Jak zauważył Sąd pierwszej instancji, zgodnie z art. 618 § 1 k.p.c. w postępowaniu o zniesienie współwłasności sąd rozstrzyga także wzajemne roszczenia współwłaścicieli z tytułu posiadania rzeczy. W orzecznictwie podnosi się, że roszczenie z tytułu posiadania rzeczy może mieć charakter obligacyjny. Tak też było w rozpoznawanej sprawie, gdyż między stronami została zawarta umowa dzierżawy. W zakresie czynszu zobowiązanie uczestnika miało charakter przemienny. Czynsz dzierżawny jest z zasady płacony z dołu. Jeśli za okres 9 lat należał się czynsz w łącznej kwocie 5 400 zł (9x600 złotych), a zostało zapłacone 1 000 złotych, do zasądzenia pozostawała różnica. Dalej idące żądanie zostało oddalone.

O kosztach postępowania orzeczono w myśl art. 520 § 1 k.p.c. oraz art. 113 ust. 1 ustawy z 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych, dzieląc je pomiędzy zainteresowanych po połowie.

Uczestnik postępowania wniósł apelację od powyższego postanowienia, zaskarżając orzeczenie w części, tj. co do punktu 2, podnosząc następujące zarzuty:

1.  naruszenia przepisów postępowania, które miało istotny wpływ na treść rozstrzygnięcia, a to art. 233 § 1 k.p.c. w zw. z art. 328 § 2 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. poprzez dokonanie dowolnej i nieweryfikowalnej oceny zeznań świadków i uczestnika; niewskazanie przyczyn odmowy dania wiary zeznaniom uczestnika oraz zgłoszonym przez niego świadkom, którzy wskazywali na coroczne uiszczanie przez M. B. czynszu dzierżawy w związku z korzystaniem ze wspólnej nieruchomości gruntowej; niewskazanie przyczyn, dla których Sąd pierwszej instancji oparł swoje ustalenia tylko i wyłącznie na zeznaniach Z. B., a co czyni orzeczenie Sądu pierwszej instancji w zakresie zasądzenia od M. B. na rzecz M. W. kwoty 4 400,00 złotych nieweryfikowalnym w toku kontroli instancyjnej;

2.  błąd w ustaleniach faktycznych polegający na uznaniu, iż uczestnik korzystał z nieruchomości wspólnej ponad przysługujący mu udział przez okres 9 lat, w sytuacji gdy uczestnik faktycznie korzystał z nieruchomości przez okres od 20 marca 2009 r. do końca czerwca 2017 r., a zatem przez 8 lat i 3 miesiące.

Ponadto, w toku rozprawy apelacyjnej, uczestnik postępowania podniósł zarzut przedawnienia roszczeń z tytułu czynszu dzierżawnego.

W oparciu o powyższe zarzuty skarżący wniósł o uchylenie zaskarżonego postanowienia co do punktu 2 i przekazanie w tym zakresie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu.

Wnioskodawczyni domagała się oddalenia apelacji na koszt skarżącego.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja zasługiwała na częściowe uwzględnienie.

Sąd Okręgowy nie podzielił zarzutu naruszenia przepisów postępowania oraz błędu w ustaleniach faktycznych.

Skuteczne podniesienie zarzutu naruszenia zasady swobodnej oceny dowodów, wyrażonej w art. 233 § 1 k.p.c. nie może polegać tylko na przedstawieniu własnej, korzystnej dla skarżącego, wersji zdarzeń. Nie jest też wystarczające przekonanie strony o innej, niż przyjął sąd, doniosłości poszczególnych dowodów lub ich odmienna niż sądu ocena . Tylko w przypadku, gdy brak jest logiki w wiązaniu wniosków z zebranymi dowodami lub gdy wnioskowanie sądu wykracza poza schematy logiki formalnej albo, wbrew zasadom doświadczenia życiowego, nie uwzględnia jednoznacznych praktycznych związków przyczynowo - skutkowych, przeprowadzona przez sąd ocena dowodów może być skutecznie podważona (patrz wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 16 grudnia 2005 r., III CK 314/05, LEX nr 172176, z dnia 18 czerwca 2004 r., II CK 369/03, LEX nr 174131, z dnia 27 września 2002 r., sygn. akt: II CKN 817/00, LEX nr 56906).

Naruszenie zaś art. 328 § 2 k.p.c., określającego wymagania, jakim winno odpowiadać uzasadnienie wyroku sądu, może być ocenione jako mogące mieć istotny wpływ na wynik sprawy w sytuacjach tylko wyjątkowych, do których zaliczyć można takie, w których braki w zakresie poczynionych ustaleń faktycznych i oceny prawnej są tak znaczne, że sfera motywacyjna orzeczenia pozostaje nieujawniona bądź ujawniona w sposób uniemożliwiający poddanie jej ocenie instancyjnej (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 07 lutego 2001 r., sygn. akt V CKN 606/00, LEX nr 53116). Taka sytuacja w sprawie przedmiotowej nie miała miejsca. Uzasadnienie rozstrzygnięcia w kwestionowanym zakresie, choć enigmatyczne, jasno określa poczynione przez Sąd Rejonowy ustalenia i dowody, na których się oparł.

Podsumowując, sama okoliczność, iż w Sąd pierwszej instancji nie wyjaśnił szerzej, z jakich przyczyn odmówił wiarygodności skarżącemu co do tego, że systematycznie uiszczał należności z tytułu czynszu dzierżawnego na rzecz wnioskodawczyni, nie daje podstaw do konstatacji, że zaskarżone rozstrzygnięcie nie jest prawidłowe lub nie poddaje się kontroli instancyjnej.

Oparcie zaś ustaleń w tej materii na zeznaniach Z. B. znajdowało swoje logiczne uzasadnienie. Nie była to co prawda osoba postronna, a wręcz przeciwnie, jednakże jej relacja do zainteresowanych, jako matki obojga, z założenia była symetryczna. Naturalne więzi rodziców z dziećmi są źródłem oczywistej niechęci do formułowania świadomie fałszywych zeznań na niekorzyść jednego z nich. Wybór tej osoby jako źródła wiedzy co do płatności czynszu jawił się jako dość oczywisty, skoro jako alternatywą Sąd Rejonowy dysponował zeznaniami samych zainteresowanych i ich najbliższych (syn, mąż), bowiem zaznania osób postronnych nie odnosiły się bezpośrednio do tej kwestii.

Warto również zwróci uwagę, że fakt wykonania zobowiązania musi udowodnić dłużnik, jak również musi wykazać, że spełnienie przez niego świadczenia było wykonaniem obowiązków wynikających z treści zobowiązania. Sposób prowadzenia dowodu określają przepisy prawa cywilnego procesowego, ale również przepisy prawa cywilnego materialnego zawierają postanowienia umożliwiające dłużnikowi uzyskanie dowodu wykonania zobowiązania. Chodzi to przede wszystkim o treść art. 462 § 1 k.c., zgodnie z którym dłużnik, spełniając świadczenie, może żądać od wierzyciela pokwitowania. Skarżący pokwitowania nie przedstawił, a w sytuacji, gdy istniał konflikt między wnioskodawczynią a uczestnikiem postępowania, na który zwraca uwagę również sam skarżący, logicznym byłoby żądanie od wnioskodawczyni takiego potwierdzenia wpłaty.

Wpływ na rozstrzygnięcie ma natomiast podniesienie zarzutu przedawnienia.

Zgodnie z art. 117 § 2 k.c., po upływie terminu przedawnienia ten, przeciwko komu przysługuje roszczenie, może uchylić się od jego zaspokojenia, chyba że zrzeka się korzystania z zarzutu przedawnienia.

Zarzut przedawnienia dochodzonego roszczenia pieniężnego jest zarzutem natury prawnej, który może być zgłoszony aż do zamknięcia rozprawy apelacyjnej.

Czynsz dzierżawny jest świadczeniem okresowym, a zatem zgodnie z art. 118 k.c., roszczenia z tego tytułu przedawniają się z upływem trzech lat. Jak ustalił Sąd pierwszej instancji czynsz należny od uczestnika postępowania na rzecz wnioskodawczyni był płatny corocznie z dołu. Zatem świadczenia należny za okres wcześniejszy niż 3 lata przed wystąpieniem z wnioskiem w przedmiotowej sprawie uległy przedawnieniu.

Mając na uwadze powyższe, Sąd Okręgowy - na podstawie art. 386 § 1 w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. - zmienił zaskarżone postanowienie w punkcie 2 w ten tylko sposób, że obniżył zasądzoną w nim kwotę z 4 400 do 1 800 złotych (3 lata x 600 złotych – ustalona przez Sąd pierwszej instancji wysokość czynszu).

W pozostałym zakresie apelacja podlegała oddaleniu jako bezzasadna.

O kosztach postępowania orzeczono na podstawie art. 520 § 1 k.p.c.