Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

A. P. zażądał podwyższenia alimentów należnych jemy od ojca T. P. do kwoty po 1000zł m-cznie ( k. 2 ).

T. P. uznał ostatecznie powództwo do sumy po 350zł m-cznie ( k. 73v akt ).

Sąd ustalił co następuje:

Wyrokiem z 24 marca 2004r. SO w P. – Ośrodek (...) w K., rozwiązał małżeństwo rodziców A. P. bez orzekania o winie stron. Władzę rodzicielską nad małoletnim wówczas A. powierzono jego matce, zastrzegając dla ojca prawo współdecydowania w istotnych sprawach syna dotyczących jego wychowania, wyboru szkoły, zawodu i leczenia, a także prawo utrzymywania z nim osobistych kontaktów w sposób określony w wyroku rozwodowym. Utrzymano wreszcie obowiązek alimentacyjny T. P. wobec syna skonkretyzowany przed Sądem Rejonowym w Kaliszu w sprawie IIIRC 375/00 na kwotę po 200zł m-cznie.

dowód – akta XVC 1016/03 – k. 31 wyrok

A. P. mieszkał wtedy razem z matką, pozostając pod jej pieczą i na jej utrzymaniu.

Matka powoda, z zawodu chemik, była właścicielką gospodarstwa rolnego o pow. 5,3380ha i dochodowości po ok. 141zł m-cznie ( wg zaświadczenia urzędu gminy ).

Razem z nią i synem mieszkali jej rodzice: babka macierzysta z emeryturą rolniczą po ok. 462zł m-cznie i dziadek z rentą chorobową po ok. 520zł m-cznie.

Wszystkie w/w osoby prowadziły wspólne gospodarstwo domowe.

Małoletni A. nie chodził do przedszkola. Matka pobierała na niego zasiłek rodzinny po ok. 42zł m-cznie.

dowód – akta XVC 1016/03 – k. 5 zaświadczenie, k. 14 oświadczenie, k. 29v zeznania

matki powoda

T. P., z zawodu rolnik, posiadał własne gospodarstwo rolne o pow. 8,050ha i dochodowości po ok. 304zł m-cznie ( wg zaświadczenia urzędu gminy ).

W aktach sprawy rozwodowej brak dalszych informacji o jego ówczesnej sytuacji materialnej.

dowód – akta XVC 1016/03 – k. 21 zaświadczenie, k. 30 zeznania pozwanego

Wyrokiem z dnia 21 listopada 2017r. w sprawie IIIRC 559/17 SR Kalisz oddalił powództwo A. P. przeciwko T. P. o podwyższenie alimentów.

Przyczyną wydania takiego rozstrzygnięcia było wadliwe sformułowanie żądania pozwu przez profesjonalnego pełnomocnika powoda.

dowód – akta IIIRC 559/17 – k. 45 wyrok SR, k. 48-49 uzasadnienie, k. 70 wyrok SO,

k. 75-79 uzasadnienie

Obecnie A. P. mieszka dalej razem ze swoją matką i dziadkami w jej gospodarstwie rolnym. Dalej prowadzą wszyscy wspólne gospodarstwo domowe.

Matka powoda podjęła stałą pracę w firmie (...), gdzie zarabia po ok. 3300zł m-cznie. Nie posiada teraz żadnych zadłużeń.

Oboje dziadkowie powoda pobierają renty rolnicze. Powód nie zna ich wysokości.

Całe gospodarstwo rolnicze matki jest oddane w dzierżawę. A. P. nie wie jaki czynsz płaci matce dzierżawca. Nie zna także wielkości dopłat unijnych, jakie pobiera matka.

Większość bieżących należności związanych z gospodarstwem i zamieszkiwaniem w nim ponosi matka powoda. Dziadek płaci tylko za telefon.

Powód pozostaje dalej na utrzymaniu matki. Jest uczniem III klasy Technikum Budowlano-Elektrycznego w K.. Koniec nauki przypada na 31 sierpnia 2020r.

Wymieniony nie ma na razie praktyk zawodowych. Będzie je miał przez miesiąc wiosną b.r. Nie wie jakie otrzyma za nie wynagrodzenie.

Powód pobiera prywatne korepetycje z matematyki, za które jego matka płaci po 200zł m-cznie. Nie orientował się wcześniej w szkole co do możliwości skorzystania z bezpłatnych zajęć wyrównawczych z tego przedmiotu.

Ponadto powód chodzi na prywatne lekcje języka angielskiego, które kosztują także po 200zł m-cznie. Nie są one jednak w ogóle związane z kierunkiem jego nauki w szkole.

Od kilku miesięcy ma on prawo jazdy, które sfinansowała jego matka. Jeździ też jej samochodem po zakupy.

dowód – akta IIIRC 500/18 - k. 6 zaświadczenie, k. 7-8, 13-14 faktury, k. 9-12 umowa,

k. 73-73v zeznania św. B. P., k. 72-72v zeznania powoda

T. P. mieszka tak jak poprzednio we wspomnianym wcześniej gospodarstwie rolnym.

Aktem notarialnym z 28 lutego 2017r. przepisał jednak swój udział we współwłasności tego gospodarstwa na siostrę, która mieszka w odległości pond 100km od miejsca zamieszkania pozwanego. W zamian za to siostra ustanowiła na jego rzecz prawo służebności osobistej mieszkania polegające na współkorzystaniu przez niego ze wszystkich pomieszczeń w budynku mieszkalnym, przy czym koszty ogrzewania i oświetlenia tych pomieszczeń oraz dostawy do nich mediów będzie ponosić każdoczesny właściciel gospodarstwa. Ponadto powód otrzymał prawo poruszania się po całym obejściu i współkorzystania z budynków gospodarczych.

dowód – k. 58-67 akt notarialny, zob. także k. 68-71 akt notarialny

Pozwany utrzymuje się obecnie z renty w kwocie po 870zł m-cznie + zasiłek pielęgnacyjny po 184zł m-cznie. Ponadto korzysta z różnych zasiłków celowych od miejscowej opieki społecznej. M.in. w grudniu 2018r. otrzymał 400zł na zakup opału.

W jego bieżącym utrzymaniu pomaga jemu wspomniana przed chwilą siostra. Równowartość jej pomocy materialnej dla pozwanego stanowi kwota po 300zł m-cznie.

Na całe własne bieżące potrzeby pozwany wydaje po 700zł m-cznie + 200zł m-cznie na opłaty mieszkaniowe. Opłaca też składkę na swoje ubezpieczenie, ale jest ona potrącana z renty w/w, przed jej przelaniem na jego konto kwoty po 870zł m-cznie.

T. P. nie szuka dla siebie żadnej pracy. Orzeczeniem z 12 grudnia ub.r. został bowiem uznany za osobę o znacznym stopniu niepełnosprawności, z całkowitą niezdolnością do pracy zarobkowej, oraz wskazaniem do korzystania ze środowiskowego systemu wsparcia w codziennej egzystencji + stałej pomocy osoby trzeciej.

Wymieniony leczy się u psychiatry i laryngologa na NFZ

Nie posiada jakichkolwiek zadłużeń. Poza powodem nie ma innych osób na utrzymaniu. Płaci też na bieżąco dotychczasowe alimenty dla syna. Nie utrzymuje z nim jednak osobistych kontaktów

dowód – k. 25 orzeczenie, k. 26 decyzja, k. 27 przelewy, k. 28 orzeczenie, k. 29-30, 32

faktury, k. 31 zaświadczenie, k. 37-40 faktury, k. 41-44 przelewy, k. 50-51

faktury, k. 52 orzeczenie, k. 53 decyzja, k. 54-56 zaświadczenia, k. 57 karta

świadczeń, k. 72v-73 zeznania pozwanego

Sąd uznał za wiarygodne zeznania stron, a także przesłuchanego w sprawie świadka, w części, w jakiej były one zgodne z ustalonym stanem faktycznym niniejszej sprawy.

Zeznania te były bowiem stanowcze, konsekwentne w trakcie całego procesu, pozbawione wewnętrznych i wzajemnych sprzeczności. W odpowiednich fragmentach znajdowały one potwierdzenie w treści zaliczonych w poczet dowodów dokumentów. Ich wiarygodność nie została też skutecznie podważona przez stronę przeciwną. Ponadto zeznania jak wyżej dotyczyły aktualnych ( por. art.316§1kpc ) okoliczności, istotnych dla prawidłowego merytorycznego rozstrzygnięcia niniejszej sprawy ( szczegółowo zobacz dalej w uzasadnieniu – rozważania prawne ). Nie budziły one wreszcie uzasadnionych wątpliwości co do swojej rzetelności z punktu widzenia zasad doświadczenia życiowego Sądu oraz przesłanek określonych w art.233§1kpc.

Pozostałe zeznania stron, jako nie spełniające łącznie wszystkich w/w kryteriów, Sąd pominął.

Dotyczyło to zwłaszcza tej części zeznań wszystkich w/w osób, które nie odnosiły się bezpośrednio do faktów istotnych dla meritum sprawy, ale zawierały wyłącznie ich autorską, subiektywną ocenę przez samych zainteresowanych. Tymczasem ocena taka była zastrzeżona wyłącznie do dyskrecjonalnej władzy Sądu.

W szczególności Sąd nie dał wiary twierdzeniu św. B. P., że aktualne usprawiedliwione potrzeby jej syna wynoszą po 1500zł m-cznie ( k. 73 ). Nic takiego nie wynikało z treści przedłożonych przez pełnomocnika powoda dowodów materialnych. Ponadto sam powód zeznał kategorycznie w obecności swojego pełnomocnika, że obecne koszty jego utrzymania wynoszą po 1000zł m-cznie ( k. 72 ).

Uznania Sądu nie zyskało też zapewnienie pozwanego, że jego bieżące możliwości płatnicze w zakresie alimentacji syna opiewają maksymalnie na kwotę po 350zł m-cznie ( k. 73v akt ). Szczegółowe wyjaśnienie odmiennego stanowiska Sądu na ten temat znajduje się poniżej, w dalszej części tego uzasadnienia ( por. rozważania prawne ).

W związku z tym oddalono także wniosek strony pozwanej o przesłuchanie w charakterze świadka siostry pozwanego na okoliczność pomagania jemu w ponoszeniu bieżących wydatków ( k. 23 i 73 ). Sam pozwany precyzyjnie opisał zakres pomocy świadczonej na jego rzecz przez siostrę. Określił nawet równowartość tej pomocy na kwotę po 300zł m-cznie ( k. 72v ). Jego zeznania w tym zakresie nie były w ogóle kontestowane przez stronę powodową, a zatem zostały uznane przez Sąd za miarodajne.

Dlatego ew. słuchanie świadka A. S. na okoliczności niesporne między stronami zostało uznane przez Sąd za zbędne i prowadzące do niepotrzebnej zwłoki w prawidłowym merytorycznym rozstrzygnięciu sprawy.

Sąd nie znalazł podstaw do kwestionowania treści zaliczonych w poczet dowodów dokumentów. Dotyczyły one okoliczności ważnych dla meritum sprawy. Zostały przy tym sporządzone przez uprawnione do ich wystawienia podmioty, w zakresie przypisanych im prawem kompetencji.

Sąd zważył co następuje:

Stosownie do art.138kro w zw. z art.135§1kro, w razie zmiany stosunków można m.in. żądać podwyższenia wysokości skonkretyzowanego sądownie obowiązku alimentacyjnego wobec dziecka, które nie jest jeszcze w stanie utrzymać się samodzielnie, w zakresie odpowiadającym jego aktualnym usprawiedliwionym potrzebom oraz bieżącym możliwościom płatniczym zobowiązanego rodzica w rozumieniu art.135§1kro.

Z uwagi na podstawę faktyczną stanowiska procesowego pozwanego, który ostatecznie twierdził jedynie, że nie stać go na zapłacenie synowi alimentów ponad kwotę 350zł m-cznie ( k. 73v ), przedmiotem sporu między stronami, a zarazem przedmiotem rozstrzygnięcia Sądu była przede wszystkim kwestia obecnych możliwości płatniczych pozwanego w rozumieniu art.135§1kro.

Rozpatrując to zagadnienie Sąd uwzględnił, że zgodnie z utrwalonym poglądem judykatury i doktryny, przez możliwości płatnicze w znaczeniu wskazanego przepisu należy rozumieć nie tylko faktycznie osiągane dochody, ale też takie, jakie osoba zobowiązana może i powinna posiadać przy dołożeniu należytej staranności w ich pozyskiwaniu.

Jak bowiem podkreśla się w orzecznictwie, wyznacznikiem możliwości płatniczych rodzica w rozumieniu art.135§1kro są nie tylko osiągane przez niego dochody, ale też te dochody, które mógłby on i powinien posiadać przy dochowaniu obiektywnej, należytej staranności w ich pozyskiwaniu ( por. H. Haak, „Obowiązek alimentacyjny. Komentarz”, Toruń 1995, str. 118, teza 29).

W związku z tym zobowiązanego do alimentacji nie tłumaczy brak, lub ograniczona wysokość uzyskiwanych dochodów, jeżeli są one następstwem braku staranności, zaniedbań, lub innych nie dających się racjonalnie uzasadnić przyczyn.

Dlatego rodzic nie może uchylić się od obowiązku alimentacyjnego wobec dziecka jedynie na tej podstawie, że wykonywanie tego obowiązku stanowiłoby dla niego nadmierny ciężar. Jest zobowiązany podzielić się z dzieckiem nawet swymi najmniejszymi dochodami ( H. Hak, tamże, strona 119, teza 31 ).

Wynika to z oczywistego faktu, że obowiązek alimentacyjny rodzica wobec dziecka, które nie jest jeszcze w stanie utrzymać się samodzielnie, jest integralną częścią powinności rodzicielskich opisanych w art. 96§1kro w zw. z art.95§1kro.

Konsekwencją tego jest regulacja zawarta w art.136kro. Przepis ten służy ochronie usprawiedliwionego interesu osoby uprawnionej do otrzymania alimentów przed nieuzasadnionymi ważnymi i obiektywnymi przyczynami działaniami zobowiązanego, które sprawiły, że utracił dotychczasowe zatrudnienie, podjął mniej zyskowną pracę, albo zrzekł się prawa majątkowego.

Działania takie uznaje się z mocy art.136kro za niebyłe. Sankcja ta nie dotyka zobowiązanego jedynie wtedy, gdy z istotnych w świetle zasad doświadczenia życiowego i zasad moralnych przyczyn dochodzi do pomniejszenia jego majątku i źródeł dochodów ( zob. uchwała Sądu Najwyższego IIICZP 178/94, a także „Kro. Komentarz”, L. N., Wyd. 4, str. 990, teza 2 ).

Przenosząc powyższe na grunt ustalonego stanu faktycznego niniejszej sprawy Sąd przede wszystkim zauważył, że pozwany w dniu 28 lutego 2017r., a więc w okresie objętym dyspozycją art.136kro, przeniósł na rzecz siostry swój udział w spadkowym gospodarstwie rolnym ( k. 58-71 ). Ani sam T. P., ani jego pełnomocnik, nie potrafili przedstawić Sądowi jakichkolwiek przekonujących przyczyn, dla których pozwany musiał dokonać takiego właśnie, a nie innego ( np. sprzedaż udziału, dzierżawa ) rozporządzenia swoim majątkiem i to w sytuacji świadomości istnienia własnego obowiązku alimentacyjnego względem syna oraz konieczności jego okresowej waloryzacji.

Sugestia pozwanego w tej mierze, jakoby wyłączną przyczyną nieodpłatnego przekazania udziału w gospodarstwie siostrze, była chęć zapewnienia sobie stałej opieki z jej strony, okazała się dla Sądu zupełnie nieprzekonująca. Sam pozwany przyznał wprost, że siostra mieszka w odległości ponad 100km od niego i odwiedza go tylko raz w tygodniu ( k. k. 73 ). W sytuacji, gdy z przedłożonego przez pełnomocnika pozwanego orzeczenia o niepełnosprawności wynikało wprost, że jego klient potrzebuje stałej, a nie doraźnej opieki osoby trzeciej ( k. 52 ), wspomnianą przed chwilą pomoc siostry trudno było uznać za dostateczną. Ponadto w zawartym przez pozwanego akcie notarialnym, nie zastrzegł on sobie ( w ramach dożywocia ) prawa korzystania ze stałej nieodpłatnej pomocy swojej siostry, w tym w razie własnej choroby. Co więcej, z konstrukcji dożywocia jak wyżej wynika, że zobowiązanym do ponoszenia opłat za media z domu, w którym mieszka pozwany, jest każdorazowy właściciel całej nieruchomości, co oznacza wprost, że siostra bez problemu może sprzedać tę nieruchomość innej osobie razem z pozwanym ( k. 64 ).

W związku z tym Sąd przyjął, że rozporządzenie przez pozwanego swoim udziałem w gospodarstwie spadkowym nie było dla niego korzystne i nosiło znamiona określone w art.136kro. W ślad za tym Sąd uznał, że pozwany mógł skorzystać z innej formy rozporządzenia swoim mieniem ( np. sprzedaż udziału, w tym na rzecz siostry, wydzierżawienie wspólnie z nią całego gospodarstwa ), która zapewniłaby jemu na określony czas dodatkowe środki finansowe na jego własne utrzymanie, a także na odpowiednio większą alimentację powoda.

Niezależnie od tego Sąd zwrócił uwagę, że wedle twierdzeń samego pozwanego dysponuje on co miesiąc kwotą po ok. 1354zł m-cznie, na którą składają się: renta 870zł m-cznie, zasiłek pielęgnacyjny 184zł m-cznie, równowartość pomocy materialnej siostry 300zł m-cznie

( por. stan faktyczny ). Na swoje całe swoje własne utrzymanie wydaje zaś ( jak sam zeznał ) po 700zł m-cznie + 200zł m-cznie na opłaty mieszkaniowe ( zob. j.w. ). Nie ma przy tym jakichkolwiek długów.

Pełnomocnik pozwanego nie sugerował przy tym nawet Sądowi, aby wymienione przez klienta koszty utrzymania jak wyżej, nie wyczerpywały wszystkich jego aktualnych usprawiedliwionych potrzeb, albo nie uwzględniały jakichś ich składników.

W ślad za tym Sąd przyjął, że niezależnie od wskazanych przed chwilą niekorzystnych skutków rozporządzenia swoim udziałem we współwłasności gospodarstwa, pozwany i tak dysponuje wolną kwotą po ok. 450zł m-cznie, którą może przeznaczyć na zwiększone alimenty dla powoda.

O trafności poglądu Sądu jak wyżej świadczyła zresztą zmiana stanowiska procesowego pełnomocnika pozwanego, który imieniem klienta najpierw wnosił konsekwentnie o oddalenie powództwa w sprawie ( k. 22 ), a dopiero po zwróceniu przez stronę powodową uwagi na treść art.136kro i konsekwencje prawne przekazania przez pozwanego siostrze udziału w gospodarstwie rolnym, zaproponował podwyższenie alimentów do sumy po 350zł m-cznie ( k. 73v ).

Z drugiej strony Sąd nie pominął, że po zakończeniu postępowania dowodowego w tym procesie, w tym po szczegółowym przesłuchaniu stron i matki powoda, jego pełnomocnik zaproponował ostatecznie na użytek ew. ugody ustalenie alimentów na kwotę po 450zł m-cznie, czyli znacznie mniejszą od pierwotnego żądania pozwu ( zob. k. 73v i 2 ). Powyższe wskazywało zdaniem Sądu na to, że taka właśnie suma jest uznawana przez stronę powodową za odpowiadającą przesłankom z art.135§1kro, w tym minimalnej oczekiwanej wysokości partycypacji pozwanego w aktualnych usprawiedliwionych potrzebach powoda.

Uwzględniając zatem wszystkie przywołane do tej pory okoliczności Sąd stwierdził ostatecznie, że pozwany powinien zapłacić powodowi alimenty w kwocie po 450zł m-cznie od daty wniesienia powództwa w tej sprawie, a więc od 30 października 2018r.

Z istoty uprawnienia do alimentacji wynika, że należne uprawnionemu świadczenia mają przede wszystkim służyć zaspokojeniu jego bieżących potrzeb. Stąd alimentów za okres poprzedzający wniesienie powództwa można domagać się skutecznie tylko wtedy, gdy pozostają z tego czasu niezaspokojone potrzeby, albo zobowiązania zaciągnięte przez uprawnionego wobec osoby trzeciej na pokrycie tych potrzeb ( zob. H. Haak, Obowiązek alimentacyjny, Komentarz, Toruń 1995, str.137, teza 6 , a także IIICRN 88/76 ).

Żądając alimentów za okres przed datą zawiśnięcia sprawy przed Sądem ( por. k. 46 ) strona powodowa nie wykazała w ogóle istnienia żadnych tego typu okoliczności.

W związku z powyższym rozstrzygnięto jak w punktach 1-2 wyroku.

Rygor natychmiastowej wykonalności i klauzulę wykonalności nadano na podstawie art.333§1pkt.1 oraz art.782§1 i 1082kpc ( punkt 3 wyroku ).

O kosztach sądowych w sprawie ( punkty 4-5 wyroku ) orzeczono na podstawie art.96ust.1pkt.2, art.113ust.1,2 i 4 Ustawy z 28 lipca 2005r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych ( Dz.U. Nr 167, poz. 1398 ze zm. ), zaś o kosztach zastępstwa procesowego ( punkt 6 wyroku ) w oparciu o art.102kpc.

Konsekwencją przedstawionego powyżej merytorycznego rozstrzygnięcia niniejszej sprawy, był sposób rozpatrzenia przez Sąd wniosku powoda o udzielenie zabezpieczenia powództwa w niniejszej sprawie.

Zważywszy bowiem na fakt zasądzenia od pozwanego na rzecz powoda alimentów po 450zł m-cznie od daty wniesienia powództwa ( punkt 1 wyroku ) oraz nadanie z urzędu rozstrzygnięciu w tym zakresie rygoru natychmiastowej wykonalności i klauzuli wykonalności

( punkt 3 wyroku ), upoważniających powoda do niezwłocznej egzekucji przysądzonych jemu alimentów niezależnie od ew. zaskarżenia wyroku Sądu I instancji przez którąkolwiek ze stron, w tym zwłaszcza pozwanego - zasądzanie dla powoda takiej samej kwoty tytułem zabezpieczenia powództwa doprowadziłoby w istocie do sytuacji, w której w obrocie prawnym pozostawałyby dwa tytuły wykonawcze przeciwko pozwanemu ( jeden z wyroku, drugi z zabezpieczenia ), na podstawie których możliwe byłoby ( do chwili uprawomocnienia się wyroku ) dwukrotne egzekwowanie od niego takiej samej kwoty alimentów na rzecz córki.

Dlatego i tylko z tej przyczyny Sąd postanowił oddalić wniosek o udzielenie zabezpieczenia powództwa w tej sprawie.