Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 5 grudnia 2012 r.

Sąd Apelacyjny w Katowicach III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przy udziale –

po rozpoznaniu w dniu 5 grudnia 2012r. w Katowicach

sprawy z odwołania J. Z. (1) (J. Z. (1))

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w C.

o prawo do górniczej renty rodzinnej

na skutek apelacji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w C.

od wyroku Sądu Okręgowego - Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Katowicach

z dnia 13 stycznia 2012r. sygn. akt X U 2495/11

oddala apelację.

/-/ SSA W. Bzibziak/-/ SSA A.Kolonko/-/ SSA W.Nowakowski

Sędzia Przewodniczący Sędzia

Sygn. akt III AUa 623/12

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 11 października 2011r. znak (...) Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w C. odmówił J. Z. (1) przyznania prawa do renty rodzinnej na podstawie ustawy z dnia 17.12.1998r. o emeryturach i rentach
z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jednol. Dz.U. z 2009r. nr 153 poz. 1227
ze zm.) (ustawy o FUS), wobec niespełniania przesłanek określonych przepisem art. 70 tej ustawy.

W odwołaniu od tej decyzji ubezpieczona podniosła, że jest nią zdziwiona, gdyż ustnie zyskała informację pozytywną.

Organ rentowy wniósł o oddalenie odwołania, podtrzymując dotychczasowe stanowisko i dodając, że ubezpieczona nie może powoływać się na art. 180 ust. 1 w zw.
z art. 195 pkt 6 ustawy o FUS, gdyż nigdy nie została jej przyznana górnicza renta rodzinna.

Wyrokiem z dnia 13 stycznia 2012r. sygn. X U 2495/11 Sąd Okręgowy – Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Katowicach zmienił zaskarżoną decyzję, przyznając ubezpieczonej prawo do górniczej renty rodzinnej po zmarłym mężu J. Z. (2), począwszy od 1 września 2011r.

Sąd ustalił, że wniosek o prawo do górniczej renty rodzinnej ubezpieczona złożyła w dniu 23 października 1989r., jako osoby ubiegające się o rentę wskazując siebie oraz dwoje małoletnich dzieci. Do wniosku dołączyła m.in. swoje zaświadczenie
o zatrudnieniu.

Decyzją z dnia 14 listopada 1989r., adresowaną do ubezpieczonej, organ rentowy przyznał prawo do górniczej renty rodzinnej dwojgu dzieciom. O uprawnieniach ubezpieczonej do renty rodzinnej organ rentowy nie orzekł. Ubezpieczona decyzji nie zaskarżyła, pozostając w przekonaniu, że rentę jej wprawdzie przyznano, ale wstrzymano jej wypłatę z uwagi na pozostawanie w zatrudnieniu.

Wypłata świadczenia na dzieci została wstrzymana z uwagi na ukończenie przez nie studiów – z dniem 1.10.2002r. wobec K., zaś z dniem 1.09.2009r. – wobec syna M..

Z wnioskiem o przyznanie renty ubezpieczona wystąpiła w dniu 29.09.2011r.

Sąd stwierdził, że nie budzi wątpliwości, iż J. Z. (1) nie spełnia przesłanek do przyznania renty rodzinnej na zasadach art. 70 ustawy o FUS, bowiem ani w chwili śmierci męża, ani w okresie do upływu 5 lat od tej śmierci, ani też do upływu 5 lat od zaprzestania wychowywania dzieci po ukończeniu 18 roku życia ani nie ukończyła
50 roku życia, ani nie stała się niezdolna do pracy.

Skoro jednak do tej pory organ rentowy nie rozpoznał merytorycznie wniosku
o rentę rodzinną na jej rzecz, zgłoszonego w dniu 13 października 1989r., to wniosek ten winien zostać rozpoznany na podstawie przepisu art. 15 pkt 1 ustawy z dnia 1.02.1983r.
o zaopatrzeniu emerytalnym górników i ich rodzin (Dz.U. nr 5 poz. 32) (ustawy o z.e.g.), a zgodnie z tym przepisem ubezpieczona spełniała warunki do nabycia górniczej renty rodzinnej.

Apelację od powyższego wyroku wniósł organ rentowy, zarzucając naruszenie przepisów art. 180 ust. 1 pkt 1 w zw. z art. 195 pkt 6 ustawy o FUS poprzez przyjęcie,
że ubezpieczona zachowała prawo do górniczej renty rodzinnej przyznanej na podstawie przepisów ustawy o z.e.g. mimo, iż prawo do tego świadczenia nie przysługiwało jej przed dniem 1 stycznia 1999r. Powołując się na powyższe, apelujący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez oddalenie odwołania.

Podniósł, że w dniu 23.10.1989r. do organu rentowego wpłynął wniosek
o przyznanie prawa do górniczej renty rodzinnej po zmarłym J. Z. (2), sporządzony przez Przedsiębiorstwo (...) KWK (...) w K.. Decyzją z dnia 14.11.1989r. prawo do świadczenia zostało przyznane dzieciom zmarłego – K. oraz M., a do świadczenia przyznano 5% wzrost dla drugiej osoby uprawnionej. Świadczenie było wypłacane do rąk ubezpieczonej jako przedstawiciela ustawowego dzieci. Od decyzji tej, ani żadnej następnej, ubezpieczona nie odwołała się.

Organ rentowy zarzucił ponadto, że ponieważ ubezpieczona w dacie złożenia pierwszego wniosku pracowała, przyznanie także jej prawa do świadczenia skutkowałoby wprawdzie 5% wzrostem podstawy wymiaru, lecz następnie zawieszeniem 1/3 należnej wszystkim uprawnionym renty – po myśli art. 19 ustawy o z.e.g. w zw. z art. 82 ustawy
z dnia 14.12.1982r. o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin (Dz.U. nr 40 poz. 267 ze zm.) (ustawy o z.e.p.).

Ubezpieczona wniosła o oddalenie apelacji.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja jest niezasadna.

Sąd Okręgowy poczynił ustalenia faktyczne, które znajdują pełne oparcie w aktach organu rentowego, a wyciągnięte wnioski są w pełni zgodne z obowiązującym stanem prawnym.

Sąd Apelacyjny w pełni podziela zarówno poczynione ustalenia faktyczne, jak
i wyciągnięte z nich wnioski, z zastrzeżeniem, o którym poniżej, ale które pozostaje bez wpływu na rozstrzygnięcie.

Najzupełniej słusznie uznał Sąd Okręgowy, że organ rentowy do tej pory nie rozstrzygnął o uprawnieniach ubezpieczonej do górniczej renty rodzinnej w załatwieniu wniosku z dnia 23.10.1989r. Ubezpieczona jest bowiem wprawdzie adresatem decyzji
z dnia 14.11.1989r. i kolejnych, ale wyłącznie jako przedstawiciel ustawowy małoletnich dzieci. Żadna natomiast z tych decyzji nie zawiera jakiegokolwiek rozstrzygnięcia
o uprawnieniach samej ubezpieczonej, ani pozytywnego, przyznającego prawo do świadczenia, ani odmawiającego tego prawa. Fakt, że ubezpieczona, składając wniosek, pozostawała w zatrudnieniu, nie miał żadnego znaczenia, skoro we wniosku tym wyraźnie, w sposób nie budzący jakichkolwiek wątpliwości, została wymieniona jako osoba ubiegająca się o prawo do świadczenia (por. część B.I.1 wniosku – k. 2 akt (...)).

Zgodnie z przepisem art. 104 kpa organ administracji publicznej załatwia sprawę przez wydanie decyzji, chyba że przepisy kodeksu stanowią inaczej, a decyzje rozstrzygają sprawę co do jej istoty w całości lub w części albo w inny sposób kończą sprawę w danej instancji. Jak z kolei stanowi przepis art. 107 § 1 kpa, decyzja powinna zawierać m.in. oznaczenie strony lub stron, powołanie podstawy prawnej, rozstrzygnięcie oraz uzasadnienie faktyczne i prawne.

Decyzja zatem nie może być skonstruowana w sposób, który rozstrzygnięcia co do uprawnień konkretnej osoby każe domniemywać. Dlatego też nie sposób przyjąć, a tego niewątpliwie chciałby organ rentowy, że decyzja, którą przyznano prawo do renty rodzinnej dwóm osobom - dzieciom ubezpieczonej, jest automatycznie decyzją odmawiającą przyznania prawa do tej renty jej samej. Decyzja winna była bowiem zawierać sformułowane w sposób czytelny rozstrzygnięcie co do przyznania (lub odmowy) prawa do świadczenia J. Z. (1), a także uzasadnienie tego rozstrzygnięcia, wreszcie – pouczenie o prawie wniesienia odwołania. Żadnego z tych elementów decyzja z dnia 14.11.1989r. (ani żadna kolejna) nie zawierała.

Nie trzeba chyba także apelującemu przypominać, że czym innym jest przyznanie prawa do świadczenia, a czym innym – podjęcie jego wypłaty, zatem decyzja powinna była zawierać rozstrzygnięcie o obu tych zagadnieniach.

W konsekwencji wniosek J. Z. (1) o przyznanie prawa do renty rodzinnej
z dnia 29 września 2011r. jest po prostu kolejnym wnioskiem – tym razem o przyznanie prawa do tego świadczenia na podstawie ustawy o FUS, natomiast dalej niezałatwiony pozostał wniosek o prawo do górniczej renty rodzinnej sprzed dwudziestu dwu laty.

Właściwie, zgodnie z intencją ubezpieczonej, wniosek ten należało potraktować raczej jako wniosek o podjęcie wypłaty górniczej renty rodzinnej niż jako wniosek
o przyznanie kolejnego świadczenia.

Przepis art. 186 ust. 2 ustawy o FUS stanowi, że jej przepisy stosuje się do wniosków o świadczenia zgłoszonych:

1) począwszy od dnia wejścia w życie ustawy;

2) przed dniem wejścia w życie ustawy, jeżeli choćby jeden z warunków do uzyskania

prawa do świadczenia został spełniony, poczynając od tego dnia.

A contrario oznacza to, że jeżeli wniosek o świadczenie został zgłoszony przed wejściem w życie ustawy o FUS i wszystkie warunki do uzyskania prawa do świadczenia zostały spełnione przed wejściem w życie tej ustawy, to wniosek winien był zostać rozpoznany na podstawie przepisów dotychczasowych, tak jak to prawidłowo ocenił Sąd I instancji.

Rozstrzygnięcie Sądu Okręgowego jest jednak w tym miejscu niekonsekwentne. Oceniając bowiem uprawnienia J. Z. (1) do górniczej renty rodzinnej po zmarłym mężu J. Z. (2) w załatwieniu wniosku z dnia 23 października 1989r., Sąd winien był przyznać ubezpieczonej to prawo począwszy od dnia 15 września 1989r., tj. od daty zgonu J. Z. (2), bowiem prawo do świadczenia powstaje z chwilą spełnienia się wszystkich przesłanek niezbędnych do jego przyznania (por. art. 14 ust. 2 w zw. z art. 15 pkt 1 ustawy o z.e.g.).

Z uwagi na ograniczenie wynikające z art. 384 kpc, tzn. zakaz reformationis in peius, Sąd Apelacyjny nie mógł dokonać korekty rozstrzygnięcia Sądu I instancji we wskazanym kierunku.

Zagadnienie natomiast podjęcia wypłaty świadczenia jest zagadnieniem odrębnym i w tym zakresie rozstrzygnięcie Sądu Okręgowego – przyznającego to prawo od miesiąca zgłoszenia wniosku - nie budzi wątpliwości.

Podnoszone w apelacji zagadnienie potencjalnego zawieszenia renty w części przysługującej ubezpieczonej w okresie, gdy kontynuowała ona zatrudnienie (w domyśle – niejako faktycznej nadpłaty w tym kontekście świadczenia w części przysługującej dzieciom) jest rozważaniem czysto teoretycznym, hipotetycznym, zakładającym kontynuowanie przez ubezpieczoną zatrudnienia mimo przyznania jej prawa
do świadczenia, i nie mającym żadnego wpływu na wynik sporu, skoro organ rentowy faktycznie wniosku ubezpieczonej o przyznanie jej prawa do górniczej renty rodzinnej
w terminie nie załatwił.

Mając powyższe na uwadze, na mocy art. 385 kpc, Sąd Apelacyjny orzekł
jak w wyroku.

/-/ SSA W. Bzibziak/-/ SSA A.Kolonko/-/ SSA W.Nowakowski

Sędzia Przewodniczący Sędzia

ek