Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 21 stycznia 2019 roku

Sąd Okręgowy w Krakowie VII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: SSO Joanna Melnyczuk

Protokolant: st. sekr. sądowy Katarzyna Tylek

po rozpoznaniu w dniu 21 stycznia 2019 roku w Krakowie

na rozprawie

sprawy A. K.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w C.

o ustalenie istnienia obowiązku ubezpieczenia

na skutek odwołania A. K.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w C.

z dnia roku 28 września 2018 roku Nr(...)

oddala odwołanie

Sygn. akt VII U 3419/18

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 28 września 2018 r. nr (...) na podstawie art. 83 ust.1 pkt. 2 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2017 r. poz. 1778, z późn. zm.) oraz art. 11 ust. 3 lit. a) rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 883/2004 r. z dnia 29 kwietnia 2004 r. w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego (Dz.Urz. UE serii L nr 166 z dnia 30 kwietnia 2004 r., s. 1, Dz. Urz. UE Polskie wydanie specjalne, rozdz. 5, t. 5, str. 72 z późn. zm.), Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w C. stwierdził, że A. K. podlega ustawodawstwu polskiemu w okresie od 15.06.2015r.

W uzasadnieniu decyzji wskazano, że pismem z 18.04.2018r. Zakład ustalił dla niej ustawodawstwo polskie od 15.06.2015r. W dniu 30.07.2018r do oddział ZUS wpłynęło pismo A. K., w którym zwróciła się ona z wnioskiem o wydanie decyzji administracyjnej w związku z tym, że nie zgadza się z ww. stanowiskiem Oddziału. Zakład wskazał, iż o ustalonym ustawodawstwie zostały poinformowane zgodnie z art. 16 ust. 3 rozporządzenia 987/2009 wyznaczone instytucje węgierska oraz słowacka które nie zakwestionowały ustalonego ustawodawstwa. Ustawodawstwo zostało ustalone w oparciu o przedłożone przez wnioskodawczynię wyjaśnienia oraz dokumentację: umowę o pracę z firmą (...). od 15.06.2015r. wraz z dodatkową informacją, potwierdzenia otrzymania przelewu tytułem wynagrodzenia od 06/2015 do 03/2016, raporty z wykonywanej pracy. Zakład wskazał, iż jednocześnie A. K. wykonuje w Polsce pozarolniczą działalność gospodarczą z siedzibą: ul. (...), (...)-(...) L. od 01.09.2008r. Z umowy o pracę wynika, że dla firmy (...). miałaby wykonywać tygodniowo 12 godzin pracy, natomiast przedłożone raporty z wykonywania pracy miałyby świadczyć o wykonywaniu jedynie 12 godzin miesięcznie dla węgierskiej firmy. Zakład wskazał, iż praca w węgierskiej firmie miała mieć nieznaczny wymiar finansowy - według umowy podana wysokość wynagrodzenia miałaby wynosić miesięcznie liczbowo - 31500 HUF, a przedłożone przelewy za wynagrodzenie wynosiły odpowiednio: za 06/2015 - 275,33 zł, 07/2015 - 277,70 zł, 08/2015 – 277,08 zł, 09/2015 - 279,91 zł, 10/2015 - 280,27 zł, 11/2015 - 280,03 zł, 12/2015 - 281,12 zł, 01/ 2016 - 294,03 zł, 02/2016 - 287,14 zł, 03/2016 - 283,55 zł. W umowie o pracę występuje rozbieżność kwoty wynagrodzenia podanej liczbowo w stosunku do kwoty podanej słownie. Zakład podkreślił, że w odniesieniu do zatrudnienia przez węgierską firmę wnioskodawczyni nie przedstawiła dowodów potwierdzających faktyczne wykonywanie pracy na Słowacji. Zakład wskazał, iż umowa o pracę oraz raporty z wykonywanej pracy i wyciągi z rachunku bankowego nie są dostatecznym udokumentowaniem tego, że praca dla węgierskiego pracodawcy rzeczywiście wykonywana jest na terytorium Słowacji tym bardziej, że sama umowa o pracę zawiera sprzeczne dane dotyczące wynagrodzenia.

Zakład wskazał dalej, że w wyniku prowadzonej przez instytucję węgierską kontroli m.in. w firmie (...). stwierdzono, że istnieje uzasadniona wątpliwość, co do tego, czy rzeczywiście dochodzi do wykonywania pracy ze strony pracowników węgierskich pracodawców na terenie Republiki Słowackiej. Stwierdzono także, że firmy te w tym firma (...). są założone i zarejestrowane na Węgrzech, a pod adresem spółki ma siedzibę spółka świadcząca usługę zakładania wirtualnej siedziby spółki. Pod adresem tych spółek brak dokumentów spółki oraz pracowników, którzy nie są także zgłoszeni do krajowej administracji podatkowej i celnej. W ocenie Zakładu jedynym motywem takiego działania tj. zawarcia umowy z firmą (...). może być tylko dążenie do obejścia przepisów ustawy z dnia 13 października 1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz. U. z 2017r., poz. 1778 z późn. zm.) dotyczących osoby prowadzącej działalność gospodarczą oraz uniknięcie wyższych składek z tytułu prowadzonej w Polsce działalności gospodarczej, a zatem obejście art. 6 ust. 1 pkt 5 w związku z art. 18 ust. 8 powyższej ustawy. Z przepisów tych wynika, że osoba prowadząca na obszarze Polski działalność pozarolniczą podlega obowiązkowym ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowemu, a podstawę wymiaru składek na to ubezpieczenie stanowi zadeklarowana kwota, nie niższa jednak niż 60 % prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego przyjętego do ustalenia kwoty ograniczenia rocznej podstawy wymiaru składek. W myśl przepisu art. 58 § 1 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (t.j. Dz.U. z 2018r. poz. 1025 z późn.zm.) czynność prawna sprzeczna z ustawą albo mająca na celu obejście ustawy jest nieważna i dlatego nie może rodzić żadnych skutków prawnych w dziedzinie ubezpieczenia społecznego.

W świetle powyższego Zakład uznał, że w stosunku do ubezpieczonej nie ma zastosowania art. 13 ust. 3 rozporządzenia 883/2004. Tym samym w stosunku do wnioskodawczyni zastosowanie ma art. 11 ust. 3 lit. a) rozporządzenia 883/2004, który stanowi że osoba wykonująca w państwie członkowskim pracę najemną lub pracę na własny rachunek podlega ustawodawstwu tego Państwa Członkowskiego, w tym przypadku będzie to polskie ustawodawstwo.

W odwołaniu od powyższej decyzji A. K. wniosła o jej zmianę i uznanie, iż od dnia podjęcia pracy na Węgrzech podlega ustawodawstwu węgierskiemu w zakresie ubezpieczeń społecznych. Zarzuciła naruszenie przepisów prawa materialnego i prawa procesowego.

Uzasadniając swoje stanowisko podała, iż na podstawie art. 13 ust. 3 w/w rozporządzenia 883/2004 winno do jej stanu faktycznego znaleźć zastosowanie ustawodawstwo węgierskie. Odwołująca podkreśliła, że jej praca nie miała charakteru pracy marginalnej, jakiej zgodnie z art. 14 ust. 5b rozporządzenia 997/2009 nie bierze się pod uwagę stosując przepisy rozporządzenia 883/2004. Podniosła, że w uzasadnieniu przedmiotowej decyzji ZUS nie przytoczył żadnej podstawy prawnej obejścia ustawy, ani żadnych merytorycznych argumentów. Prawdopodobnie organ rentowy przez pojęcie obejścia prawa rozumie instytucję nieważności czynności prawnej wyrażoną w art. 58 §1 Kc. Stosowanie ww. przepisu przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych jest bezprawne, gdyż nie może on kwestionować i unieważnić czynności prawnej dokonanej na terytorium Węgier na podstawie prawa polskiego. Umowa o prace została zawarta na Węgrzech, dotyczy ona pracy w tym kraju i nie podlega kontroli polskich organów. W ocenie odwołującej sprawa jej zatrudnienia na Węgrzech nie jest ostatecznie rozstrzygnięta po pierwsze ze względu na to, że nie kontrolowano bezpośrednio jej zatrudnienia (zakresu pracy, faktycznego jej świadczenia, wysokości wynagrodzenia itp.) i po drugie decyzja nie dotyczy bezpośrednio jej. Odwołująca wskazała, że prawidłowe ustalenie ustawodawstwa właściwego może nastąpić dopiero wtedy, gdy istnieją dane pozwalające na obiektywne porównanie zakresu i rozmiarów prac świadczonych przez daną osobę w obu państwach. Ponieważ jednak chodzi o czynienie ustaleń, które mają bezpośrednie skutki nie tylko w Polsce, gdzie prowadzony jest proces, ale także poza jej granicami, koniecznym jest respektowanie obowiązujących w tej mierze norm proceduralnych, które wyznaczają absolutne minimum współpracy pomiędzy poszczególnymi Państwami Członkowskimi przy dokonywaniu ustaleń w zakresie podlegania ubezpieczeniom społecznym. W szczególności więc, jeżeli polski organ rentowy ma wątpliwości co do ważności umowy o pracę z węgierskim pracodawcą, winien on postąpić stosownie do treści przepisu art. 16 Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 987/2009 z dnia 16 września 2009 roku i zażądać od instytucji węgierskiej wypowiedzenia się konkretnej sprawie.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie z przyczyn podanych w uzasadnieniu zakwestionowanej decyzji.

Bezspornym w niniejszej sprawie jest, iż:

W dniu 30.07.2018 r. wpłynęło pismo, w którym ubezpieczona zwróciła się z wnioskiem o wydanie decyzji administracyjnej w związku z tym, że nie zgadza się ze stanowiskiem Oddziału z 18.04.2018 r. ustalającym ustawodawstwo polskie od 15.06.2015r. O ustalonym dla odwołującej ustawodawstwie zostały poinformowane zgodnie z art. 16 ust. 3 rozporządzenia 987/2009 wyznaczone instytucje węgierska oraz słowacka (odebrano 27.04.2018 r.), które nie zakwestionowały ustalonego ustawodawstwa. Organ ustalił ustawodawstwo w oparciu o przedłożone wyjaśnienia oraz dokumentację tj. umowę o pracę z firmą (...). od 15.06.2015r. wraz z dodatkową informacją, potwierdzenia otrzymania przelewu tytułem wynagrodzenia od 06/2015 do 03/2016 r., raporty z wykonywanej pracy.

Ubezpieczona jednocześnie wykonuje w Polsce pozarolniczą działalność gospodarczą z siedzibą: ul. (...), (...)-(...) L. od dnia 01.09.2008 r.

Praca w węgierskiej firmie miała mieć nieznaczny wymiar finansowy - według umowy podana wysokość wynagrodzenia miała wynosić miesięcznie liczbowo - 31 500 HUF, słownie: trzydzieści tysięcy czterysta pięćdziesiąt forintów węgierskich, a przedłożone przelewy wynagrodzenie wynosiły odpowiednio: za 06/2015 - 275,33 zł, 07/2015 - 277,70 zł, 08/2015, 277,08 zł, 09/2015 - 279,91 zł, 10/2015 - 280,27 zł, 11/2015 - 280,03 zł, 12/2015 - 281,12 01/2016 - 294,03 zł, 02/2016 - 287,14 zł, 03/2016 - 283,55 zł.

W umowie o pracę występuje rozbieżność kwoty wynagrodzenia podanej liczbowo stosunku do kwoty podanej słownie.

W wyniku prowadzonej przez instytucję węgierską kontroli m.in. w firmie (...) stwierdzono, że istnieje uzasadniona wątpliwość, co do tego, czy rzeczywiście dochodzi wykonywania pracy ze strony pracowników węgierskich pracodawców na terenie Republiki Słowackiej. Stwierdzono także, że firmy te w tym firma (...). są założone i zarejestrowane na Węgrzech, a pod adresem spółki ma siedzibę spółka świadcząca usługi zakładania wirtualnej siedziby spółki.

Pod adresem tych spółek brak dokumentów spółki oraz pracowników, którzy nie są zgłoszeni do krajowej administracji podatkowej i celnej.

Sąd zważył co następuje:

Odwołanie jest nieuzasadnione.

Zasady podlegania określonemu systemowi ubezpieczeń społecznych przez osobę wykonująca równocześnie pracę najemną oraz pracę na własny rachunek na terenie różnych Państw Członkowskich UE określają przepisy rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 883/2004 z dnia 29 kwietnia 2004 r. w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego (Dz. U. UE L 166/1 z dnia 30 kwietnia 2004 r.). Przepis art. 11 ust. 1 cytowanego rozporządzenia wprowadza ogólną zasadę zgodnie z którą osoby, do których stosuje się Rozporządzenie podlegają ustawodawstwu tylko jednego Państwa Członkowskiego. Szczegółowe postanowienia dotyczące określania mającego zastosowanie ustawodawstwa zawarte są w Tytule II obejmującym artykuły od 13 do 16 Rozporządzenia. Zgodnie z art. 11 ust. 3 lit. a rozporządzenia osoba wykonująca w Państwie Członkowskim pracę najemną lub pracę na własny rachunek podlega ustawodawstwu tego Państwa Członkowskiego. W myśl art. 13 ust. 3 tego rozporządzenia osoba, która normalnie wykonuje pracę najemną i pracę na własny rachunek w różnych Państwach Członkowskich podlega ustawodawstwu Państwa Członkowskiego, w którym wykonuje swą pracę najemną. Zgodnie z art. 14 ust. 5b rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 987/2009 r. z dnia 16 września 2009 r. dotyczącego wykonania Rozporządzenia (WE) nr 883/2204 w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego (Dz. U. UE L 284/1 z dnia 30 października 2009 r. – tzw. rozporządzenie wykonawcze) praca o charakterze marginalnym nie będzie brana pod uwagę do celów określenia mającego zastosowanie ustawodawstwa na mocy art. 13 rozporządzenia podstawowego. Stosownie do art. 16 rozporządzenia wykonawczego osoba, która wykonuje pracę w dwóch lub więcej państwach członkowskich, informuje o tym instytucję wyznaczoną przez właściwą władzę państwa członkowskiego, w którym ma miejsce zamieszkania (ust. 1). Wyznaczona instytucja państwa członkowskiego miejsca zamieszkania niezwłocznie ustala ustawodawstwo mające zastosowanie do zainteresowanego, uwzględniając art. 13 rozporządzenia podstawowego oraz art. 14 rozporządzenia wykonawczego. Takie wstępne określenie mającego zastosowanie ustawodawstwa ma charakter tymczasowy. Instytucja ta informuje wyznaczone instytucje każdego państwa członkowskiego, w którym wykonywana jest praca, o swoim tymczasowym określeniu (ust. 2). Tymczasowe określenie mającego zastosowanie ustawodawstwa, przewidziane w ust. 2, staje się ostateczne w terminie dwóch miesięcy od momentu poinformowania o nim instytucji wyznaczonych przez właściwe władze zainteresowanych państw członkowskich, zgodnie z ust. 2, o ile ustawodawstwo nie zostało już ostatecznie określone na podstawie ust. 4, lub przynajmniej jedna z zainteresowanych instytucji informuje instytucję wyznaczoną przez właściwą władzę państwa członkowskiego miejsca zamieszkania przed upływem tego dwumiesięcznego terminu o niemożności zaakceptowania określenia mającego zastosowanie ustawodawstwa lub o swojej odmiennej opinii w tej kwestii (ust. 3).

W niniejszej sprawie ZUS prawidłowo wywiązał się z nałożonych obowiązków określonych powyżej. Rozpoznając wniosek odwołującej się określił, iż w stosunku do niej ma zastosowanie ustawodawstwo polskie w zakresie ubezpieczeń społecznych i o takim ustaleniu pismami z dnia 19.04.2018 r. poinformował węgierską i słowacką instytucję ubezpieczeniową (data odbioru przesyłek: 27.04.2018 r ). W wyznaczonym terminie instytucje te nie złożyły żadnych zastrzeżeń. Podkreślić należy, iż postępowanie w sprawie ustalenia właściwego ustawodawstwa ma charakter czysto formalny i opierając się na zasadzie ścisłego współdziałania właściwych instytucji ubezpieczeniowych ma doprowadzić do porozumienia, które ostatecznie uwzględniać musi zasadę podlegania przez ubezpieczonego ustawodawstwu tylko jednego państwa. Nie bez znaczenia pozostaje także fakt, iż wnioskodawczyni nie przedłożyła poświadczenia formularza E 101/A 1 za okres zatrudnienia na Węgrzech i na Słowacji. Tymczasem poświadczenie na formularzu A1 jest w zasadzie jedynym ogólnoeuropejskim dokumentem służącym do potwierdzenia podlegania ubezpieczeniom społecznym na terenie innych krajów członkowskich Unii Europejskiej niż kraj, którego dana osoba jest obywatelem i gdzie ma stałe miejsce zamieszkania.

Niezależnie od powyższego wskazać należy, iż odwołująca nie wykazała w żaden sposób ani w toku postępowania administracyjnego ani sądowego faktu wykonywania pracy na terenie Węgier czy Słowacji.

W konsekwencji należało uznać, iż w niniejszej sprawie nie znajduje zastosowania regulacja z art. 13 ust. 3 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 883/2004 z dnia 29 kwietnia 2004r., a zatem do A. K. nie ma zastosowania od dnia od 15.06.2015r. węgierskie ustawodawstwo w zakresie ubezpieczeń społecznych.

Mając powyższe na uwadze sąd na zasadzie art. 477 ¹⁴ §1 k.p.c. orzekł jak w sentencji.