Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 18 września 2019 roku

Sąd Okręgowy w Sieradzu Wydział I Cywilny

w składzie:

Przewodniczący Sędzia Barbara Bojakowska

Sędziowie Elżbieta Zalewska-Statuch (ref.)

Antoni Smus

Protokolant sekretarz sądowy Elwira Kosieniak

po rozpoznaniu w dniu 18 września 2019 roku w Sieradzu

na rozprawie

sprawy ze skargi A. K.

o wznowienie postępowania w sprawie

z powództwa A. K.

przeciwko M. B. i M. K.

o ustalenie ojcostwa

zakończonej prawomocnym wyrokiem

Sądu Okręgowego w Sieradzu

z dnia 9 maja 2018 roku, sygnatura akt I Ca 133/18

wznawia postępowanie w sprawie I Ca 133/18 Sądu Okręgowego w Sieradzu, uchyla wyrok Sądu Rejonowego w Zduńskiej Woli z dnia 25 stycznia 2018 roku sygn. akt III RC 217/17 i przekazuje sprawę od ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu w Zduńskiej Woli, pozostawiając temu Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach postępowania apelacyjnego i skargowego.

Sygn. akt I Ca 277/19

UZASADNIENIE

Powód A. K. wniósł skargę o wznowienie postępowania w sprawie ze swego powództwa przeciwko M. B. i M. K. o ustalenie ojcostwa zakończonej prawomocnym wyrokiem z 9 maja 2018 r. Sądu Okręgowego w Sieradzu
w sprawie sygn. akt I Ca 133/18, oddalającym jego apelację od wyroku Sądu Rejonowego
w Z. z dnia 25 stycznia 2018 roku, sygn.. akt III RC 217/17.

Jako podstawę wznowienia postępowania skarżący wskazał art. 403 § 2 k.p.c., podnosząc, że na skutek oddalenia apelacji M. B. - wyrokiem Sądu Okręgowego w Sieradzu z 26 czerwca 2019 r., sygn. akt I Ca 201/19 - uprawomocnił się wyrok Sądu Rejonowego w Zduńskiej Woli z 13 marca 2019 r., sygn. akt: III RC 114/18, którym ustalono bezskuteczność dokonanego przez D. K., nazwisko rodowe K., urodzonego (...) w W., uznania małoletniej M. K., urodzonej (...) w Z., dla której w Urzędzie Stanu Cywilnego w S. 20 listopada 2017 roku sporządzony został akt urodzenia za numerem (...),

W tym stanie rzeczy, w ocenie skarżącego, otwartą staje się kwestia ustalenia ojcostwa małoletniej M. K. i dlatego powód pragnie kontynuować wywiedzione przez siebie powództwo o ustalenie ojcostwa małoletniej.

W oparciu o tak sformułowane zarzuty skarżący wniósł o uchylenie zaskarżonego orzeczenia: wyroku Sądu Okręgowego w Sieradzu z 9 maja 2018 r., sygn. akt. I Ca 133/18
- oddalającego apelację - w całości - oraz poprzedzającego go wyroku Sądu Rejonowego
w Z. z 25 stycznia 2018 r., sygn. akt: III RC 217/17 w zaskarżonej części
- i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania.

Rozpoznając skargę o wznowienie postepowania apelacyjnego Sąd Okręgowy miał na uwadze, co następuje:

Prawomocnym wyrokiem z 9 maja 2018 r. wydanym w sprawie sygn. akt. I Ca 133/18 Sąd Okręgowy w Sieradzu oddalił apelację powoda od wyroku Sądu Rejonowego
w Z. z 25 stycznia 2018 r., sygn. akt: III RC 217/17 którym oddalono powództwo A. K. skierowane przeciwko M. B. o ustalenie, że powód jest ojcem małoletniej córki - pozwanej M. K..

Sąd ustalił, że małoletnia nosi nazwisko K., gdyż została uznana przez D. K., przed Kierownikiem Urzędu Stanu Cywilnego w S. w dniu 20 listopada 2017 roku. Zatem
w dacie wystąpienia przez powoda z roszczeniem, sytuacja prawna w zakresie pochodzenia dziecka była już rozstrzygnięta. Małoletnia wraz z matką i ojcem zamieszkuje w domu dziadków macierzystych i ma zapewnione wszystkie warunki do rozwoju i wychowania. Natomiast powód i pozwana M. B. znają się od około dwóch lat i w przeszłości dochodziło między nimi do współżycia fizycznego.

Sąd pierwszej instancji zwrócił uwagę na to, iż z treści oświadczenia złożonego przez matkę dziecka i aktu urodzenia wynika, że biologicznym ojcem małoletniej jest D. K.. Do ojcostwa poczuwa się również powód, według twierdzeń którego, do ostatniego współżycia pomiędzy nim, a matką dziecka doszło na przełomie września -października 2017 roku, kiedy pozwana była w ciąży.

Z kolei, o tym, że pozwana M. B. spodziewa się dziecka, powód dowiedział się w kwietniu 2017 roku.

Wobec ustalonego stanu faktycznego i uznania dziecka przed wytoczeniem powództwa - w ocenie Sądu Rejonowego - brak było podstaw do przeprowadzenia innych dowodów, w tym również w postaci zeznań świadków, czy też badań DNA.

Po dokonaniu powyższych ustaleń faktycznych Sąd Rejonowy w Zduńskiej Woli zważył, iż zgodnie z dyspozycją art. 84 § 1 k.r.o. sądowego ustalenia ojcostwa może żądać matka dziecka, a domniemanie, że ojcem dziecka jest ten, kto obcował z matką dziecka nie dawniej niż w trzechsetnym, a nie później niż w sto osiemdziesiątym pierwszym dniu przed urodzeniem się dziecka zawarte jest w art. 85 § 1 k.r.o.

Sąd pierwszej instancji podkreślił, iż małoletnia została uznana przez D. K.
w dniu 20 listopada 2017 roku i zgodnie z treścią art. 72 § 2 k.r.o. uznanie ojcostwa mogło nastąpić, albowiem nie toczyła się wówczas sprawa o ustalenie ojcostwa, gdyż powód wystąpił z roszczeniem w dniu 27 listopada 2017 roku.

Nie jest natomiast dopuszczalne sądowe ustalenie ojcostwa w stosunku do dziecka, które zostało uznane. Nie jest też dopuszczalne uznanie ojcostwa. Ustalenie ojcostwa, bądź też uznanie ojcostwa w takim wypadku jest bezwzględnie nieważne i nie rodzi żadnych skutków prawnych.

Sąd Rejonowy wskazał, że uwzględnienie roszczenia powoda nie może obalić uznania dziecka, taki bowiem skutek w myśl obowiązujących przepisów, może nastąpić wyłącznie
w sposób określony w ustawie, poprzez ustalenie bezskuteczności uznania ojcostwa, istnieje bowiem niepodzielność stanu cywilnego w zakresie pochodzenia dziecka od jednego ojca,
a nie od dwóch ojców.

Sąd Rejonowy wskazał, że ustalenie ojcostwa powoda w stosunku do małoletniej, uznanej przez D. K. nie mogłoby wywrzeć żadnych skutków prawnych, dopóki to uznanie ojcostwa nie zostanie we właściwy sposób obalone. Pochodzenie małoletniej od mężczyzny, który ją uznał przed Kierownikiem Urzędu Stanu Cywilnego jest zawarte
w treści aktu urodzenia, który stanowi wyłączny dowód tego co zostało w nim stwierdzone.

W rezultacie, Sąd pierwszej instancji oddalił powództwo i zaniechał przeprowadzania innych dowodów jako zbędnych, w tym również wnioskowanego przez stronę powodową dowodu z badań DNA.

Mając powyższe na uwadze, Sąd Rejonowy podkreślił, iż ustalenie w zakresie pochodzenia dziecka od powoda może być czynione i dowodzone dopiero po skutecznym
i prawomocnym obaleniu domniemania pochodzenia dziecka od D. K. w drodze odrębnego roszczenia.

Z kolei Sąd Okręgowy oddalając apelację podzielił dokonane przez Sąd Rejonowy ustalenia faktyczne i rozważania w zakresie oceny materiału dowodowego oraz podstawy prawnej zaskarżonego wyroku. Sąd ten podkreślił, że uznanie dziecka przez D. K. nastąpiło w dniu 20 listopada 2017 roku, a powództwo zostało wytoczone 27 listopada 2017 roku, a więc już po uznaniu dziecka. Wobec powyższego nie jest dopuszczalne sądowe procedowanie w kwestii ustalenie ojcostwa w stosunku do dziecka, które zostało uznane bądź też został już wydany wyrok ustalający ojcostwo.

Sąd Okręgowy podkreślił, że kwestia oddalenia powództwa nie zamyka powodowi drogi do wystąpienia z roszczeniem w zakresie ustalenia sytuacji prawnej dziecka i ustalenia pochodzenia od innego mężczyzny. Po prawomocnym podważeniu uznania dziecka, jeżeli takie nastąpi, powód będzie mógł dochodzić roszczenia w zakresie ustalenia lub uznania ojcostwa.

Skarga kasacyjna od wyroku Sądu Okręgowego w sprawie I Ca 133/18 nie została przyjęta do rozpoznania przez Sąd Najwyższy.

Prawomocnym wyrokiem z 26 czerwca 2019 r. wydanym w sprawie sygn. akt
I Ca 201/19 oddalono apelację M. B. od wyroku Sądu Rejonowego
w Z. z 13 marca 2019 r., sygn. akt: III RC 114/18 w sprawie z powództwa Prokuratora Rejonowego w Zduńskiej Woli przeciwko M. B., D. K.
i małoletniej M. K., z udziałem interwenienta ubocznego A. K.
o ustalenie bezskuteczności uznania ojcostwa, na mocy którego Sąd Rejonowy ustalił bezskuteczność uznania małoletniej M. K. urodzonej (...) w Z., dla której w Urzędzie Stanu Cywilnego w S. w dniu 20 listopada 2017 roku sporządzony został akt urodzenia za numerem (...) – dokonane przez D. K. nazwisko rodowe K., które to oświadczenie woli zostało złożone przed Kierownikiem Urzędu Stanu Cywilnego w S..

Rozpoznając skargę o wznowienie postępowania Sąd Okręgowy zważył,
co następuje:

Skarga jest zasadna i skutkuje wznowieniem postępowania w granicach o które wnioskował skarżący.

Skarga spełnia wymogi formalne określone w przepisach kodeksu postępowania cywilnego, tj. w art. 399 i następnych, gdyż dotyczy postępowania zakończonego prawomocnym wyrokiem, została wniesiona w ustawowym trzymiesięcznym terminie określonym w art. 407 kpc.

Wyrok ustalający bezskuteczność uznania ma charakter orzeczenia wywołującego skutek ex tunc, tj. z mocą wsteczną uznaje się, że uznanie w ogóle nie miało miejsca.

W takiej sytuacji należało więc uznać, że powód wykazał istnienie również ustawowej podstawy wznowienia i może żądać przywrócenie stanu sprzed zamknięcia ulegającemu wznowieniu postępowania sądowego celem merytorycznego rozpoznania sprawy na nowo wobec wykrycia takich okoliczności faktycznych i środków dowodowych, które mogły mieć wpływ na wynik sprawy, a z których strona nie mogła skorzystać w poprzednim postępowaniu.

Wobec spełnienia wymogów formalnych, skarga strony pozwanej podlegała merytorycznemu rozpoznaniu.

Celem wznowienia postępowania jest przeprowadzenie raz jeszcze postępowania wolnego od tych istotnych wad, które stanowiły podstawę wznowienia, sprawdzenie,
czy i w jaki sposób wady te wpłynęły na wynik sprawy, a gdyby ten wpływ się potwierdził - jej ewentualne osądzenie raz jeszcze, po wzruszeniu prawomocnego wyroku.

Skarga ma zatem pozwolić stronie na powtórzenie postępowania w odpowiednim zakresie, jeśli poprzednio nie zostały w nim zachowane najistotniejsze standardy lub podstawa rozstrzygnięcia była rażąco wadliwa lub niekompletna z przyczyn od strony niezależnych.

Uzyskanie orzeczenia ustalającego bezskuteczność uznania dziecka usuwa przeszkodę uniemożliwiającą procedowanie w sprawie o ustalenie ojcostwa przed Sądem Rejonowym.

Jeżeli bowiem Sąd Rejonowy oddalił powództwo i zaniechał przeprowadzania innych dowodów jako zbędnych, w tym również wnioskowanego przez stronę powodową dowodu
z badań DNA, a uznanie ojcostwa dokonane przez D. K. zostało we właściwy sposób obalone i zmiana ta dotyczy podstawy faktycznej dochodzonego przez skarżącego roszczenia i jest na tyle istotna, że jej uwzględnienie może prowadzić do wydania innego rozstrzygnięcia to w rezultacie - na etapie ponownego rozpoznawania apelacji - należało uznać, że sprawa pozostaje nierozpoznana co do istoty i wymaga przeprowadzenia postępowania dowodowego w całości.

Sąd Rejonowy poza stwierdzeniem istnienia przeszkody nie dokonał innych ustaleń, ani rozważań prawnych co do zasady powództwa o ustalenie ojcostwa. (por. orzeczenia Sądu Najwyższego z 8 września 2016 r., II CZ 96/16, Lex nr 2112308 oraz z 15 września 2016 r., I CZ 51/16, Lex nr 2122485).

W konsekwencji, zachodzi konieczność uchylenia wyroku i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania. W przeciwnym bowiem razie strony pozbawione byłyby jednej merytorycznej instancji (tak T. Ereciński, Komentarz do art. 386 k.p.c., Lex, Stan prawny 2016.06.01).

Ponownie rozpoznając sprawę Sąd Rejonowy w pierwszej kolejności dokona zatem istotnych w sprawie ustaleń w zakresie żądania pozwu o ustalenie ojcostwa, rozpozna wnioski dowodowe stron, przeanalizuje zgromadzony w sprawie materiał dowodowy i stosownie do wyników postępowania odniesie się merytorycznie do żądań pozwu.

Mając powyższe na uwadze, Sąd Okręgowy wznowił postępowanie w sprawie
I Ca 133/18 Sądu Okręgowego w Sieradzu i na zasadzie art. 386 § 4 kpc uchylił wyrok Sądu Rejonowego w Zduńskiej Woli z dnia 25 stycznia 2018 roku sygn.. akt III RC 217/17 i sprawę przekazał do ponownego rozpoznania w celu przeprowadzenia czynności zgodnie ze wskazywani zaleceniami.

Na podstawie art. 108 § 2 kpc Sąd Okręgowy przekazał Sądowi Rejonowemu, ponownie orzekającemu w sprawie, rozstrzygnięcie w przedmiocie kosztów postępowania apelacyjnego i skargowego.