Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 27 czerwca 2019 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie I Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący: SSR del. Tadeusz Bulanda

Protokolant: Anna Wojtkowska

po rozpoznaniu w dniu 13 czerwca 2019 r. w Warszawie na rozprawie

sprawy z powództwa A. M. i N. M.

przeciwko (...) S.A. w W.

o ustalenie i zapłatę

I.  oddala powództwo;

II.  zasądza od A. M. i N. M. na rzecz (...) S.A. w W. kwoty po 1358,50 zł (jeden tysiąc trzysta pięćdziesiąt osiem złotych i pięćdziesiąt groszy) tytułem zwrotu kosztów procesu i nie obciąża powodów kosztami procesu w pozostałym zakresie.

Sygn. akt I C 1041/17

UZASADNIENIE

W dniu 9 października 2017 roku A. M. i N. M. skierowali przeciwko (...) spółce akcyjnej z siedzibą w W. pozew o:

1.  ustalenie nieważności umowy nr (...) o kredyt hipoteczny dla osób fizycznych (...) waloryzowany kursem CHF z dnia 13 lutego 2007 roku, zawartej pomiędzy A. M. i N. M. a (...) S.A.;

2.  zasądzenie na ich rzecz od pozwanego solidarnie kwoty 64 787,20 złotych wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty;

W razie nieuwzględnienia roszczenia z pkt 1 powodowie wnieśli o:

3.  ustalenie, że między stroną powodową a stroną pozwaną, nie istnieje stosunek zobowiązaniowy, mający swoją podstawę w umowie nr (...) o kredyt hipoteczny dla osób fizycznych (...) waloryzowany kursem CHF z dnia 13 lutego 2007 roku, zawartej pomiędzy A. M. i N. M. a (...) S.A., z którego wynikałby obowiązek strony powodowej do zapłaty na rzecz pozwanego kwoty kapitału większej niż 110 000 złotych;

4.  ustalenie, że między stroną powodową a stroną pozwaną, nie istnieje stosunek zobowiązaniowy, mający swoją podstawę w umowie nr (...) o kredyt hipoteczny dla osób fizycznych (...) waloryzowany kursem CHF z dnia 13 lutego 2007 roku, zawartej pomiędzy A. M. i N. M. a (...) S.A., z którego wynikałoby roszczenie pozwanej do wyliczania raty kredytu strony powodowej w oparciu o kurs sprzedaży franka szwajcarskiego obowiązującego u pozwanej, kurs Narodowego Banku Polskiego albo w oparciu o jakikolwiek pozaumowny kurs franka szwajcarskiego;

5.  ustalenie, że na podstawie umowy nr (...) o kredyt hipoteczny dla osób fizycznych (...) waloryzowany kursem CHF z dnia 13 lutego 2007 roku, zawartej pomiędzy A. M. i N. M. a (...) S.A., strona pozwana ma względem strony powodowej roszczenie o zapłatę odsetek umownych liczonych od kwot faktycznie wypłaconych stronie powodowej, a nie od kwot nominowanych umownie kursem franka szwajcarskiego;

6.  ustalenie nieważności umowy nr (...) o kredyt hipoteczny dla osób fizycznych (...) waloryzowany kursem CHF z dnia 20 marca 2007 roku, zawartej pomiędzy A. M. i N. M. a (...) S.A.;

7.  zasądzenie na ich rzecz od pozwanego solidarnie kwoty 55 100,59 złotych wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty;

W razie nieuwzględnienia roszczenia z pkt 6 powodowie wnieśli o:

8.  ustalenie, że między stroną powodową a stroną pozwaną, nie istnieje stosunek zobowiązaniowy, mający swoją podstawę w umowie nr (...) o kredyt hipoteczny dla osób fizycznych (...) waloryzowany kursem CHF z dnia 20 marca 2007 roku, zawartej pomiędzy A. M. i N. M. a (...) S.A., z którego wynikałby obowiązek strony powodowej do zapłaty na rzecz pozwanego kwoty kapitału większej niż 78 000 złotych;

9.  ustalenie, że między stroną powodową a stroną pozwaną, nie istnieje stosunek zobowiązaniowy, mający swoją podstawę w umowie nr (...) o kredyt hipoteczny dla osób fizycznych (...) waloryzowany kursem CHF z dnia 20 marca 2007 roku, zawartej pomiędzy A. M. i N. M. a (...) S.A., z którego wynikałoby roszczenie pozwanej do wyliczania raty kredytu strony powodowej w oparciu o kurs sprzedaży franka szwajcarskiego obowiązującego u pozwanej, kurs Narodowego Banku Polskiego albo w oparciu o jakikolwiek pozaumowny kurs franka szwajcarskiego;

10.  ustalenie, że na podstawie umowy nr (...) o kredyt hipoteczny dla osób fizycznych (...) waloryzowany kursem CHF z dnia 20 marca 2007 roku, zawartej pomiędzy A. M. i N. M. a (...) S.A., strona pozwana ma względem strony powodowej roszczenie o zapłatę odsetek umownych liczonych od kwot faktycznie wypłaconych stronie powodowej, a nie od kwot nominowanych umownie kursem franka szwajcarskiego.

Powodowie wnieśli także o zasądzenie od pozwanego banku zwrotu kosztów postępowania sądowego, w tym kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych (pozew – k. 2-36).

Pozwany wniósł o oddalenie powództwa w całości oraz o zasądzenie od powodów na swoją rzecz zwrotu kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. Podniósł zarzut przedawnienia roszczeń wymagalnych dawniej niż trzy lub 10 lat przed wniesieniem pozwu. Zarzucił brak interesu prawnego w żądaniu ustalenia nieważności umowy i żądaniu ustalenia umownych obowiązków stron ponieważ powodom przysługują roszczenia dalej idące (odpowiedź na pozew – k. 153-309).

Pismem z 12 kwietnia 2019 roku swój pogląd w sprawie przedstawił Rzecznik (...). Stwierdził on, że kredyt udzielony został w PLN i miał być spłacany w PLN. Indeksacja wynikająca z umowy, prowadząca do zmiany wysokości świadczenia w zależności od kształtowania się waluty obcej (CHF), stanowi w istocie wariant waloryzacji uregulowanej w art. 358 ^{( 1)} § 2 k.c. Klauzule waloryzacyjne oraz klauzule UNWW mają charakter blankietowy, nie spełniają warunku formalnej i materialnej przejrzystości i transparentności postanowień umowy, odwołują się do miernika wartości nie mającego charakteru obiektywnego i zewnętrznego gdyż odwołanie następuje do kursów obowiązujących u kredytodawcy. Powoduje to, że nikt, poza przedsiębiorcą, nie jest w stanie zweryfikować zasad ustalania kursów walut, a w konsekwencji rat kapitałowo-odsetkowych. Klauzule powodują pobieranie przez kredytodawcę dodatkowego zysku poprzez stosowanie niejednolitego miernika wartości. Mają charakter rozrachunkowy skoro kredytodawca w relacji z kredytobiorcą nie dokonuje kupna i sprzedaży waluty obcej-jednostronnie ustalony i pobierany zysk banku nie jest powiązany z istotą i funkcją klauzul waloryzacyjnych. Podsumowując Rzecznik (...) stwierdził, że klauzule waloryzacyjne oraz klauzule UNWW stanowią nieuczciwe postanowienia umowne (stanowisko RF – k. 796-862v).

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

W dniu 1 lutego 2007 roku A. M. i N. M. złożyli do (...) Banku S.A. (obecna nazwa (...) S.A.) dwa wnioski o udzielenie kredytu hipotecznego „(...)”. Pierwszy w wysokości 110 000 zł, w walucie CHF, z przeznaczeniem na refinansowanie kredytu hipotecznego w CHF. Drugi w wysokości 78 000 zł, w walucie CHF, z przeznaczeniem na zakup nieruchomości, stanowiących dwie działki ewidencyjne.

(...) Banku S.A. zapoznał przyszłych kredytobiorców z warunkami udzielania kredytów złotówkowych i kredytów złotówkowych waloryzowanych walutą obcą, a także poinformował o skutkach zmiany kursu waluty i zmiany stopy procentowej, tj. o możliwym wzroście kosztów obsługi zaciągniętego kredytu.

W chwili złożenia wniosków kredytowych A. M. i N. M. byli już kredytobiorcami na podstawie umowy kredytu zawartej z (...) Bank (...) S.A. w dniu 18 grudnia 2002 roku. Zadłużenie z tytułu tego kredytu było wyrażone w walucie obcej – w najpierw w USD, a od 30 sierpnia 2006 roku w CHF (jeden z wniosków kredytowych dotyczył spłaty tego kredytu).

W dniu 13 lutego 2007 roku A. M. i N. M. zawarli z (...) Bankiem S.A. w W. umowę nr (...) o kredyt hipoteczny dla osób fizycznych (...) waloryzowany kursem CHF.

Na mocy ww. umowy bank udzielił A. M. oraz N. M. kredytu na refinansowanie kredytu hipotecznego udzielonego w dniu 18 grudnia 2002 roku, na podstawie umowy nr (...) (nr kredytu (...)) przez (...) Bank (...) S.A., w kwocie 110 000 złotych, waloryzowanego kursem franka szwajcarskiego (§ 1 ust. 1 pkt 1, § 2, § 3 umowy). Kredyt ma zostać spłacony w ciągu 360 miesięcy, tj. do 13 lutego 2037 roku (§ 1 ust. 4 umowy) w równych ratach kapitałowo-odsetkowych (§ 1 ust. 5 umowy).

Kredyt oprocentowano według zmiennej stopy procentowej, ustalonej jako stawka bazowa LIBOR 3M dla franka szwajcarskiego, powiększona o stałą marżę Banku w wysokości 0,99%. Oprocentowanie kredytu w stosunku rocznym w dniu zawarcia umowy wynosiło 3,09 % (§ 1 ust. 8 umowy, § 9 ust. 1 i 2 umowy).

A. M. i N. M. zobowiązali się do spłaty kapitału wraz z odsetkami miesięcznie w równych ratach kapitałowo-odsetkowych, w terminach i kwotach określonych w harmonogramie spłat sporządzonym w CHF (§ 1 ust. 5, § 11 ust. 1, 2 umowy).

W § 11 ust. 4 umowy postanowiono, że raty kapitałowo-odsetkowe spłacane są w złotych po uprzednim ich przeliczeniu według kursu sprzedaży CHF z tabeli kursowej (...) Banku S.A. obowiązującego na dzień spłaty z godziny 14:50.

W umowie uzgodniono, że spłata kredytu nastąpi poprzez wpłatę środków na wyznaczony rachunek bankowy (§ 6 ust. 1 i 2 umowy).

Kwota udzielonego kredytu (78 000 zł) została określona w CHF na podstawie kursu kupna CHF z tabeli kursowej (...) Banku S.A. z dnia i godziny uruchomienia kredytu (§ 7 ust. 1).

A. M. i N. M. oświadczyli, że zostali dokładnie zapoznani z warunkami udzielania kredytu złotowego waloryzowanego kursem waluty obcej, w tym w zakresie zasad dotyczących spłaty kredytu i w pełnie je akceptowali. Oświadczyli także, iż są świadomi, że z kredytem waloryzowanym związane jest ryzyko kursowe, a jego konsekwencje wynikające z niekorzystnych wahań kursu złotego wobec walut obcych mogą mieć wpływ na wzrost kosztów obsługi kredytu (§ 30 ust. 1 umowy).

Kredyt wypłacono w całości 16 lutego 2007 roku.

W dniu 20 marca 2007 roku A. M. i N. M. zawarli z (...) Bankiem S.A. w W. umowę nr (...) o kredyt hipoteczny dla osób fizycznych (...) waloryzowany kursem CHF.

Na mocy ww. umowy bank udzielił A. M. oraz N. M. kredytu na zakup nieruchomości stanowiących niezabudowane działki gruntu o numerach ewidencyjnych (...) wraz z udziałem w działce gruntu nr (...), stanowiącej drogę, położonych w O. R. gmina D., w kwocie 78 000 złotych, waloryzowanego kursem franka szwajcarskiego (§ 1 ust. 1, § 2, § 3 umowy). Kredyt ma zostać spłacony w ciągu 360 miesięcy, tj. do 20 marca 2037 roku (§ 1 ust. 4 umowy) w równych ratach kapitałowo-odsetkowych (§ 1 ust. 5 umowy).

Kredyt oprocentowano według zmiennej stopy procentowej, ustalonej jako stawka bazowa LIBOR 3M dla franka szwajcarskiego, powiększona o stałą marżę Banku w wysokości 1,55%. Oprocentowanie kredytu w stosunku rocznym w dniu zawarcia umowy wynosiło 3,78 % (§ 1 ust. 8 umowy, § 11 ust. 1 i 2 umowy).

A. M. i N. M. zobowiązali się do spłaty kapitału wraz z odsetkami miesięcznie w równych ratach kapitałowo-odsetkowych, w terminach i kwotach określonych w harmonogramie spłat sporządzonym w CHF (§ 1 ust. 5, § 12 ust. 1, 2 umowy).

W § 12 ust. 4 umowy postanowiono, że raty kapitałowo-odsetkowe spłacane są w złotych po uprzednim ich przeliczeniu według kursu sprzedaży CHF z tabeli kursowej (...) Banku S.A. obowiązującego na dzień spłaty z godziny 14:50.

W umowie uzgodniono, że spłata kredytu nastąpi na podstawie nieodwołalnego, przez czas trwania umowy, zlecenia dokonywania przelewu z określonego rachunku bankowego (§ 6 ust. 1 umowy).

Kwota udzielonego kredytu (110 000 zł) została określona w CHF na podstawie kursu kupna CHF z tabeli kursowej (...) Banku S.A. z dnia i godziny uruchomienia kredytu (§ 8 ust. 1).

A. M. i N. M. oświadczyli, że zostali dokładnie zapoznani z warunkami udzielania kredytu złotowego waloryzowanego kursem waluty obcej, w tym w zakresie zasad dotyczących spłaty kredytu i w pełnie je akceptowali. Oświadczyli także, iż są świadomi, że z kredytem waloryzowanym związane jest ryzyko kursowe, a jego konsekwencje wynikające z niekorzystnych wahań kursu złotego wobec walut obcych mogą mieć wpływ na wzrost kosztów obsługi kredytu (§ 32 ust. 1 umowy).

Kredyt zabezpieczono między innymi ubezpieczeniem niskiego wkładu w (...) S.A. Składka za 36 miesięczny okres ubezpieczenia wynosiła 3,5% różnicy pomiędzy wymaganym wkładem własnym kredytobiorców a wkładem wniesionym faktycznie przez kredytobiorców. W przypadku upływu 36 miesięcznego okresu ubezpieczenia nie nastąpiła całkowita spłata zadłużenia objętego ubezpieczeniem ani inne zdarzenia kończące okres ubezpieczenia kredytobiorcy zobowiązali się do kontynuacji ubezpieczenia i tym samym opłacenia składki ubezpieczeniowej w wysokości 3,5% od kwoty niespłaconego brakującego wkładu własnego, przy czym łączny okres ubezpieczenia nie mógł przekroczyć 108 miesięcy, licząc od miesiąca, w którym nastąpiła wypłata kredytu (§ 3 ust. 3 umowy).

Kredyt wypłacono w całości 27 marca 2007 roku (kopie umów kredytu – k. 49-55, 56-65, kopie zaświadczeń – k. 79-88, 89-98, odpis pełny z rejestru przedsiębiorców – k. 312-329, kopia regulaminu – k. 330-338, kopie wniosków o udzielenie kredytu – k. 339-341, 342-344, kopia informacji o zatrudnieniu wraz z tłumaczeniem – k. 345-346, decyzje kredytowe – k. 347-348, 349-350, wnioski o wypłatę – k. 351-352, 353-354, potwierdzenia uruchomienia kredytów – k. 355 i 356, harmonogramy spłat – k. 357-364 i 365-372, kopia oświadczenia – k. 373-374, kopia potwierdzenia – k. 375, kopia umowy kredytu hipotecznego, załączników i aneksów – k. 600-627, zeznania świadka M. D. – k. 659-660,696-708v, dowód z przesłuchania powódki – k. 731-733, dowód z przesłuchania powoda – k. 733-735).

(...) ustala tabele kursowe dla kredytów waloryzowanych walutą obcą każdego przed otwarciem oddziałów banku na podstawie średnich notowań z rynku międzybankowego prezentowanych w serwisach internetowych R. i B. oraz dodaniu do średnich kursów połowy ustalonego przez zarząd banku spreadu walutowego (kurs sprzedaży) lub odjęciu od średnich kursów połowy ustalonego przez zarząd banku spreadu walutowego (kurs kupna).

Dokonując transakcji walutowych z klientami, związanymi z uruchomieniem i spłatą kredytu waloryzowanego walutą obcą, bank dokonuje równoległych transakcji na rynku międzybankowym („Tabela kursowa (...) – metodyka oraz analiza porównawcza” autorstwa A. R. - k. 437-449, pismo (...) - k. 450-458v, zeznania świadka M. D. – 659-660,696-708v).

Z dniem 1 lipca 2009 roku zmianie uległy postanowienia regulaminu udzielania kredytów i pożyczek hipotecznych dla osób fizycznych w ramach (...), stanowiącego integralną część umowy kredytu. Zmiany polegały m. in. na wprowadzeniu do ww. regulaminu w rozdziale I definicji spreadu walutowego i tabeli kursowej oraz zasad i przesłanek wyznaczania kursów walutowych i spreadu, ujętych w tabelach kursowych banku.

W dniu 1 lipca 2009 roku bank umożliwił kredytobiorcom spłatę kredytu w walucie waloryzacji poprzez zawarcie aneksu (pisma okólne wraz z regulaminami – k. 376-383v, 384-387, 388-391, 775-780).

A. M. i N. M. spłacają raty kapitałowo-odsetkowe kredytów z 13 lutego 2007 roku i 20 marca 2007 roku w złotych polskich. W okresie od 27 marca 2007 roku do 24 marca 2017 roku zapłacili kredytobiorcy 2 726,11 złotych z tytułu składek na ubezpieczenie niskiego wkładu własnego związanego z kredytem z 20 marca 2007 roku (zaświadczenia – k. 56-65 i 89-98).

Pismem datowanym na 5 września 2017 roku A. M. i N. M. wezwali (...) S.A. w W. do zapłaty kwoty 119 887,79 złotych w terminie 7 dni od daty otrzymania wezwania w związku z nieważnym charakterem umów kredytów hipotecznych (kopia wezwania – k. 136-138, kopia potwierdzenia nadania – k. 139).

Wskazane wyżej dokumenty Sąd uznał za pełnowartościowe źródło dowodu, bowiem ich forma i treść nie były kwestionowane przez strony i także Sąd z urzędu nie znalazł podstaw do podważenia ich waloru dowodowego.

Zeznania świadka M. D. korespondują z dowodami w postaci dokumentów i były przekonujące.

Zeznania powodów Sąd uwzględnił w zakresie, w jakim znajdują potwierdzenie w pozostałym materiale dowodowym. Sąd nie dał wiary zeznaniom powodów w części, w której zaprzeczali uzyskaniu informacji o ryzyku kursowym związanym z kredytem waloryzowanym walutą obcą, bowiem z umów kredytowych wynikają fakty przeciwne, a w szczególności, że powodowie już wcześniej zaciągnęli i obsługiwali kredyt waloryzowany kursem CHF, co pozwalało im na praktyczne zapoznanie się ze skutkami kredytu tego rodzaju.

Sąd postanowił oddalić wniosek powoda o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego z przyczyn przedstawionych w dalszej części uzasadnienia.

Sąd pominął materiał w postaci następujących opracowań i pism, w zakresie wyrażanych tam poglądów i opinii:

a)  „Opinii w sprawie: Umowa o kredyt nr: (...)” (k. 40-48);

b)  „Opinii w sprawie: Umowa o kredyt nr: (...)” (k. 70-78);

c)  Opinie autorstwa S. A. (k. 109-124 i 125135v);

d)  „Informacji w zakresie skutków projektu ustawy o sposobach przywrócenia równości stron niektórych umów kredytu i umów pożyczki. Wpływ na instytucje finansowe” Urzędu Komisji Nadzoru Finansowego (k. 402-424),

e)  „Oceny wpływu na sytuację sektora bankowego i polskiej gospodarki propozycji przewalutowania kredytów mieszkaniowych udzielonych w CHF na PLN według kursu z dnia udzielenia kredytu” Urzędu Komisji Nadzoru Finansowego (k. 429-432),

f)  „Tabeli kursowej (...) – metodyka oraz analiza porównawcza” autorstwa A. R. (k. 437-449) – w zakresie szerszym, niż opis metodologii sporządzania przez bank własnej tabeli kursowej,

g)  Pisma (...) (k. 450-458v) - w zakresie szerszym, niż opis metodologii sporządzania przez bank własnej tabeli kursowej,

h)  Pisma (...) (k. 459-467v);

i)  „Prawnej i ekonomicznej analizy klauzuli ubezpieczenia niskiego wkładu własnego w umowach o kredyt hipoteczny” autorstwa M. O., T. S. i I. B. (k. 496-504v),

– bowiem przyjęcie tego materiału za podstawę ustaleń faktycznych stanowiłoby naruszenie art. 278 § 1 k.p.c.

Sąd pominął materiał dowodowy w postaci wydruku wyroku sądu powszechnego wraz z uzasadnieniem (k. 103-108), bowiem orzeczenie nie ma charakteru prejudycjalnego w niniejszej sprawie i nie dotyczy przedmiotowych umów kredytowych.

Sąd pominął pozostałe dowody z dokumentów lub kopii dokumentów zgromadzonych w aktach sprawy, a nie wskazanych powyżej, jako niemające istotnego znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Powództwo nie zasługiwało na uwzględnienie.

Podstawą prawną roszczenia o ustalenie nieważności umów zawartych 13 lutego i 20 marca 2007 roku, jak i ustalenia treści określonych zapisów umownych jest art. 189 k.p.c., który pozwala na ustalenie istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa. Przesłanką powództwa opartego na art. 189 k.p.c. jest interes prawny w żądaniu ustalenia. Zgodnie z utrwalonym w orzecznictwie poglądem interes prawny ujmowany jest jako obiektywna w świetle obowiązujących przepisów prawa, wywołana rzeczywistym naruszeniem albo zagrożeniem określonej sfery prawnej, potrzeba uzyskania konkretnej treści wyroku (por. wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 14 lipca 1972 r., III CRN 607/71, OSNC 1973, nr 4, poz. 64 i z dnia 22 września 1999 r., I PKN 263/99, OSNAP 2000, nr 2, poz. 36 oraz uchwała Sądu Najwyższego z dnia 14 marca 2014 r., III CZP 121/13). Interes ten należy rozumieć jako potrzebę wprowadzenia jasności co do konkretnego prawa lub stosunku prawnego w celu ochrony przed grożącym naruszeniem sfery uprawnień powoda (por. orzecz. Sądu Najwyższego z dnia 24 marca 1987 roku, III CRN 57/87, OSNPG 1987, nr 7, poz. 27). Powód nie posiada interesu prawnego, gdy obok powództwa o ustalenie istnieje inna forma ochrony praw podmiotowych, a więc np. w procesie o świadczenie lub ukształtowanie stosunku prawnego lub prawa (patrz: orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia z 6 czerwca 1997 roku, II CKN 201/97).

Brak jest podstaw do ustalenia nieważności umów kredytów hipotecznych z 13 lutego 2007 roku (nr (...)) i z 20 marca 2007 roku (nr (...)), jak i ustalenia treści zapisów umownych zgodnie z żądaniem pozwu.

Zgodnie z art. 58 § 1 i 2 k.c. czynność sprzeczna z ustawą albo mająca na celu obejście ustawy jest nieważna, chyba że właściwy przepis przewiduje inny skutek, w szczególności ten, iż w miejsce nieważnych postanowień czynności prawnej wchodzą odpowiednie przepisy ustawy. Nieważna jest czynność prawna sprzeczna z zasadami współżycia społecznego.

Umowa kredytu bankowego jest umową nazwaną uregulowaną w art. 69 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe. Zgodnie z art. 69 ust. 1 w brzmieniu obowiązującym na datę zawarcia przez powodów umowy kredytowej, przez umowę kredytu bank zobowiązuje się oddać do dyspozycji kredytobiorcy na czas oznaczony w umowie kwotę środków pieniężnych z przeznaczeniem na ustalony cel, a kredytobiorca zobowiązuje się do korzystania z niej na warunkach określonych w umowie, zwrotu kwoty wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami w oznaczonych terminach spłaty oraz zapłaty prowizji od udzielonego kredytu. Stosownie do ustępu 2 cytowanego przepisu, umowa kredytu powinna być zawarta na piśmie i określać w szczególności: strony umowy, kwotę i walutę kredytu, cel, na który kredyt został udzielony, zasady i termin spłaty kredytu, wysokość oprocentowania kredytu i warunki jego zmiany, sposób zabezpieczenia spłaty kredytu, zakres uprawnień banku związanych z kontrolą wykorzystania i spłaty kredytu, terminy i sposób postawienia do dyspozycji kredytobiorcy środków pieniężnych, wysokość prowizji, jeżeli umowa ją przewiduje, warunki dokonywania zmian i rozwiązania umowy.

Zawarte przez powodów umowy kredytu zawierają elementy wskazane w art. 69 ust. 1 Prawa bankowego, w szczególności określają kwotę udzielonego kredytu (110 000 zł i 78 000 zł), cel kredytu (refinansowanie innego kredytu hipotecznego i zakup konkretnych działek ewidencyjnych), sposób wypłaty i spłaty kredytów, wysokość ich oprocentowania, itd.

Zgodnie z art. 353 ¹ k.c. strony zawierające umowę mogą ułożyć stosunek prawny według swego uznania, byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości (naturze) stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego.

Poddanie wynikających z umów kredytu świadczeń w PLN waloryzacji do CHF nie jest sprzeczne z typem umowy kredytu hipotecznego. W dacie zawarcia umowy kredytu obowiązywał art. 358 ¹ § 2 k.c., zgodnie z którym strony mogły zastrzec w umowie, że wysokość świadczenia pieniężnego zostanie ustalona według innego niż pieniądz miernika wartości. Chodzi tu o miernik inny niż pieniądz, w którym zobowiązanie zostało wyrażone. Miernikiem tym może być także inna waluta (M. Gutowski (red.), Kodeks cywilny. Tom I. Komentarz. Art. 1-44911. Warszawa, 2016).

Przedmiotowe umowy kredytu nie są sprzeczne z zasadami współżycia społecznego. Powodowie zdecydowali się na zaciągnięcie kredytów indeksowanych kursem CHF jako najkorzystniejszych w danej chwili ze względu na wysokość rat i oprocentowania. Uprzednio powodowie korzystali z kredytu hipotecznego waloryzowanego kursem CHF i mieli praktyczną wiedzę o obsłudze tego rodzaju kredytu. Pracownik pozwanego banku zapoznał powodów z warunkami udzielenia kredytu oraz ryzykiem z nim związanym, i to ostatecznie od A. M. i N. M. zależało zaciągnięcie kredytów tego rodzaju. Powodowie oświadczyli, że są świadomi ryzyka kursowego, mogącego wyrazić się we wzroście rat i całego zadłużenia (k. 55 i 86).

Powodowie nie wykazali, iżby bank w chwili zawarcia umów kredytu dysponował wiedzą o przyszłym kryzysie na rynku finansowym i znacznym wzroście kursu PLN/CHF i nie poinformował powodów o tej okoliczności. Wobec powyższego, nie można przyjąć, iżby umowy kredytowe zawarte przez powodów 13 lutego i 20 marca 2007 roku były wynikiem zachowania się banku w sposób nielojalny czy nieuczciwy.

Sąd nie znalazł również podstaw, by uznać umowy za zawarte w celu obejścia ustawy, skoro umowy te są postacią modyfikacji typu umowy kredytowej, dopuszczalnej w granicach swobody umów.

Odnośnie zarzutu abuzywności klauzul zawartych w § 1 ust. 3A, § 7 ust. 1 (§ 8 ust. 1), i § 11 ust. 4 (§ 12 ust.4) umowy podnieść trzeba, co następuje.

Oczywiście bezpodstawny jest zarzut abuzywności klauzul zawartych w § 1 ust. 3A umów. Z art. 385 ¹ § 1 k.c. wynika, że niedozwolonymi postanowieniami umownymi są takie, które kształtują prawa i obowiązki konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy. Tymczasem klauzule z § 1 ust. 3A umów nie określają praw i obowiązków kredytobiorcy, lecz mają charakter informacyjny, co wprost wynika z treści tych klauzul.

Zasadny jest zarzut abuzywności postanowień zawartych w § 7 (§ 8) i § 11 ust. 4 (§ 12 ust. 4) umów w zakresie, w jakim prowadzą do zastosowania do określenia wysokości zadłużenia wyrażonego w CHF i wysokości raty uiszczanej w PLN, kursów kupna i sprzedaży CHF ustalanych przez bank we własnej tabeli kursów.

Abuzywność postanowień umownych z § 11 ust. 4 (§ 12 ust. 4) została stwierdzona w wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów, z dnia 27 grudnia 2010 roku, sygn. akt XVII AmC 1531/09, zgodnie z którym niedozwolonym postanowieniem wzorca umowy jest postanowienie o treści „Raty kapitałowo-odsetkowe oraz raty odsetkowe spłacane są w złotych po uprzednim ich przeliczeniu wg kursu sprzedaży CHF z tabeli kursowej (...) Banku S.A. obowiązującego na dzień spłaty z godziny 14:50”. Skoro w myśl art. 479 ^{( 43)} wyrok ten ma skutek wobec osób trzecich od chwili wpisania uznanego za niedozwolone postanowienia wzorca umowy do rejestru, prowadzonego przez Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów, a wpis ten nastąpił pod numerem 5743 w dniu 5 maja 2014 r., to brak jest uzasadnienia dla ponownego ustalenia tej samej okoliczności w sprawie indywidualnej.

W ocenie Sądu konieczność respektowania rozszerzonej prawomocności wyroku SOKiK wyklucza w niniejszym postępowaniu ponowną ocenę abuzywności klauzuli z § 11 ust. 4 umowy z 13 lutego 2007 roku i § 12 ust. 4 umowy z 20 marca 2007 roku. Sąd orzekający w tej sprawie nie tylko jest związany mocą wyroku wydanego przez SOKiK, lecz nadto podziela argumentację przedstawioną w uzasadnieniu tego orzeczenia, iż „...kwestionowane w pozwie postanowienie umowne daje Bankowi możliwość uzyskania korzyści finansowych stanowiących dla kredytobiorcy dodatkowe koszty kredytu, których oszacowanie nie jest możliwe. Znamienne bowiem, że czynniki obiektywne, a zatem sprawdzalne z punktu widzenia konsumenta, jak w szczególności wysokość rynkowych kursów wymiany CHF, tylko częściowo wpływają na ostateczny koszt kredytu ponoszony przez konsumenta.. Kurs sprzedaży waluty obcej określony w tabeli kursowej Banku zawiera bowiem marżę kupna lub sprzedaży, która to wartość jest zależna wyłącznie od woli Banku. W ocenie Sądu, taka regulacja stanowi o naruszeniu przez Bank dobrych obyczajów. Te nakazują bowiem, aby ponoszone przez konsumenta koszty związane z zawarciem umowy były możliwe do przewidzenia”.

Powyższe rozważania należy przez analogię odnieść do postanowień zawartych w § 7 ust. 1 (§ 8 ust. 1) umów, bowiem kurs kupna CHF zastosowany przy wypłacie transz kredytu również został ustalony jednostronnie przez bank, przy uwzględnieniu marży ustalanej przez bank arbitralnie.

Powodowie zawarli umowy na podstawie wzorców sporządzonych przez pozwany bank, na których treść nie mieli wpływu. W tych okolicznościach klauzule przeliczeniowe zawarte w § § 7 ust. 1 (§ 8 ust.1 ) i 11 ust. 4 (§ 12 ust. 4) umowy, w zakresie zastosowania kursów z tabeli banku nie wiążą powodów.

W ocenie Sądu abuzywność tych klauzul nie uniemożliwia jednak wykonania umowy kredytu. Powodowie są bowiem związani umowami w pozostałym zakresie (art. 385 ¹ § 2 k.c.). Umowa ta może być wykonywana z pominięciem niedozwolonych klauzul, bowiem zgodnie z art. 56 k.c. czynność prawna wywołuje nie tylko skutki w niej wyrażone, lecz również te, które wynikają z ustawy, z zasad współżycia społecznego i z ustalonych zwyczajów. Podnieść też należy, że zgodnie z art. 354 § 1 i 2 k.c. dłużnik powinien wykonać zobowiązanie zgodnie z jego treścią i w sposób odpowiadający jego celowi społeczno-gospodarczemu oraz zasadom współżycia społecznego, a jeżeli istnieją w tym zakresie ustalone zwyczaje - także w sposób odpowiadający tym zwyczajom, i w taki sam sposób powinien współdziałać przy wykonaniu zobowiązania wierzyciel. Podnieść również należy, że zgodnie z art. 65 § 2 k.c. w umowach należy raczej badać, jaki był zgodny zamiar stron i cel umowy, aniżeli opierać się na jej dosłownym brzmieniu.

Wobec konieczności wyeliminowania z umowy omówionych wyżej klauzul abuzywnych, rozważyć należy, czy możliwe jest dalsze wykonywanie umowy kredytu z ich pominięciem, przy respektowaniu zgodnego zamiaru stron i celu umowy. W ocenie Sądu, na pytanie to w przypadku umów, których dotyczy niniejsza sprawa, należy udzielić odpowiedzi pozytywnej. Nie prowadzi to do zastępowania abuzywnych postanowień przepisami dyspozycyjnymi, zwyczajami lub zasadami współżycia społecznego, lecz do konieczności dokonania wykładni stosunków prawnych łączących strony przy założeniu, że strony umowy kredytu zwaloryzowały świadczenia umowne kursem CHF, lecz nie określiły sposobu ustalania kursu wymiany tej waluty.

Ze względu poddanie kredytu waloryzacji wartością CHF, możliwe jest ustalenie wartości świadczeń objętych umową, a więc świadczenia banku i kredytobiorcy, poprzez odniesienie ich do rynkowej wartości CHF.

Zgodnie z obowiązującym od 24 stycznia 2009 roku art. 358 § 1 i 2 k.c. jeżeli przedmiotem zobowiązania podlegającego wykonaniu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej jest suma pieniężna wyrażona w walucie obcej, dłużnik może spełnić świadczenie w walucie polskiej, chyba że ustawa, orzeczenie sądowe będące źródłem zobowiązania lub czynność prawna zastrzega spełnienie świadczenia wyłącznie w walucie obcej. Wartość waluty obcej określa się według kursu średniego ogłaszanego przez Narodowy Bank Polski z dnia wymagalności roszczenia, chyba że ustawa, orzeczenie sądowe lub czynność prawna zastrzega inaczej.

Zanim przepis ten wszedł w życie, obowiązywał już art. 41 ustawy z dnia 28 kwietnia 1936 r. Prawo wekslowe, zgodnie z którym jeżeli weksel wystawiono na walutę, która nie jest walutą miejsca płatności, sumę wekslową można zapłacić w walucie krajowej podług jej wartości w dniu płatności. Wartość waluty zagranicznej oznacza się podług zwyczajów miejsca płatności. W związku z tym, że art. 41 ust. 2 odnosi się do miejsca płatności, należy przyjąć, że właściwym kursem w Polsce będzie średni kurs waluty ustalany przez NBP (patrz: M. Czarnecki, L. Bagińska, Prawo wekslowe. Komentarz [w:] Prawo wekslowe i czekowe. Komentarz. Wyd. 6, Warszawa 2013).

Przytoczone przepisy dotyczą wprost wykonania świadczenia wyrażonego w walucie obcej. W przypadku kredytu waloryzowanego wartością CHF świadczenia banku w postaci wypłaty kredytu i świadczenia kredytobiorcy w postaci spłaty kredytu wyrażone są w PLN i poddane waloryzacji CHF. Przepisy te są wyrazem wieloletniej praktyki obrotu pieniężnego, która przyjmuje jako najbardziej obiektywny miernik wartości waluty obcej kurs średni publikowany przez NBP. Za przyjęciem takiej wartości CHF jako miernika waloryzacyjnego przemawia także okoliczność, że kurs średni NBP w istocie odzwierciedla kurs wymiany walut publikowany przez serwisy (...) (poprzednio pośrednio na podstawie kursów kupna i sprzedaży wybranych banków działających w Polsce, a obecnie wprost poprzez pozyskanie danych z ww. serwisów informacyjnych).

Biorąc powyższe pod uwagę stwierdzić należy, że po wyeliminowaniu z umów kredytowych klauzul pozwalających bankowi na stosowanie własnych kursów kupna i sprzedaży CHF, a przy pozostawieniu ważnych klauzul o podaniu kredytu waloryzacji podług wartości CHF, możliwe jest ustalenie zwaloryzowanej wartości świadczeń obu stron przy zastosowaniu rynkowej wartości CHF, której odpowiada kurs średni publikowany przez NBP lub kurs upowszechniany przez publikatory rynku finansowego (np. R. lub B.). Taka wykładnia umów kredytu jest zgodna z wolą stron, które poprzez odniesienie świadczeń stron do zmieniającej się wartości CHF uzyskały możliwość zastosowania niższego oprocentowania opartego na LIBOR dla CHF, określającego koszt nabycia przez bank waluty CHF, warunkującej udzielenie kredytu, który w sprawozdawczości banku traktowany jest na równi z kredytem walutowym.

Powodowie mogliby domagać się zapłaty różnicy pomiędzy świadczeniami spełnionymi, a tymi które powinni spełnić przy pominięciu abuzywnych klauzul przeliczeniowych. Zaoferowany przez powodów dowód z opinii biegłego został jednak pominięty, bowiem nie służył wykazaniu tej okoliczności, skoro powodowie przyjęli założenie, że udzielone im kredyty nie są waloryzowane CHF.

Mimo uznania, iż abuzywne są te postanowienia umowne, które wyposażają bank w możliwości samodzielnego ustalania kursu wymiany PLN/CHF stanowiącego podstawę waloryzacji, Sąd nie znajduje podstaw do wydania orzeczenia w trybie art. 189 k.p.c., zgodnego z żądaniem pozwu wyrażonym w punktach 3-10 petitum pozwu. Abuzywność rzeczonych postanowień umownych, przy uwzględnieniu możliwości ustalenia obiektywnego (rynkowego) kursu CHF będącego podstawą waloryzacji, a także przy uwzględnieniu zgodnego zamiaru stron, aby zawrzeć umowy kredytu cechującego się niższym kosztem nabycia waluty przez bank kredytujący (stawka LIBOR określająca koszt nabycia CHF tak w czasie zawarcia umów kredytu, jak i obecnie jest niższa od stawki WIBOR określającej koszt nabycia PLN), a w konsekwencji niższym kosztem kredytu wyrażającym się niższym oprocentowaniem, nie może prowadzić do stwierdzenia, że przedmiotem umów był w istocie kredyt złotówkowy nie poddany waloryzacji.

Celem przepisów zawartych w art. 385 ¹ i n. k.c. jest wyeliminowanie z umowy tych postanowień, które stawiają przedsiębiorcę w uprzywilejowanej sytuacji prawnej z naruszeniem zasad uczciwego obrotu, a nie jest ich celem zniweczenie całej umowy lub istotna zmiana jej charakteru, temu bowiem, służą przepisy o nieważności czynności prawnych (art. 58 k.c.). Stanowisko strony powodowej, a w szczególności brak dochodzenia zwrotu nienależnie pobranego spreadu walutowego, prowadzi do przekonania, że przy powołaniu się na abuzywność nieistotnych dla strony postanowień umownych (postanowień pozwalających bankowi określać własny kurs wymiany waluty waloryzacji) powodowie próbują uwolnić się od skutków znacznej deprecjacji PLN względem CHF, z czym przedmiotowe klauzule umowne nie mają bezpośredniego związku. Co było już przedmiotem ustaleń i rozważań, powodowie znali ryzyko związane z zaciągnięciem kredytu waloryzowanego kursem waluty obcej i na nie się świadomie zgodzili. W tej sytuacji żądanie istotnej modyfikacji umów kredytowych (odwaloryzowanie) przy powołaniu się na abuzywność postanowień umownych, które nie dotyczą wprost ryzyka walutowego, uznać należy za wypaczenie instytucji prawnej uregulowanej w art. 385 ¹ i n. k.c.

Odnośnie argumentacji dotyczącej ubezpieczenia niskiego wkładu własnego w umowie kredytu z 20 marca 2007 roku, to w ocenie Sądu brak jest przekonujących argumentów dla uznania w okolicznościach sprawy tej klauzuli za abuzywną.

Zasady określone przez regulatora uprawniały pozwany bank do udzielenia kredytu na 80% wartości nieruchomości, a 20% finansowania miał zapewnić kredytobiorca. Powodowie zamiast zapewnić na własny koszt wymagany wkład własny, zdecydowali się na ubezpieczenie, które stanowiło alternatywną formę zapewnienia wymaganego wkładu własnego. Zawieranie umów ubezpieczenia dopuszczają przepisy prawa, w tym art. 805 i n. k.c., nie można zatem uznać postanowienia umowy kredytu, które kreuje ubezpieczenie (...), generalnie za sprzeczne z prawem. Nie znane są też Sądowi przepisy, które zakazywałyby poniesienia kosztu ubezpieczenia przez osobę, która nie jest beneficjentem ubezpieczenia. Przeciwnie, z przepisów art. 805 i n. k.c. wynika, że w umowach ubezpieczenia można różne osoby mogą pełnić rolę ubezpieczającego (ponoszącego koszt ubezpieczenia) i ubezpieczonego (beneficjenta ubezpieczenia).

W świetle zasad logicznego rozumowania i doświadczenia życiowego zważyć trzeba, że wnosząc samodzielnie wkład własny, który stanowiłby zabezpieczenie interesu banku, powodowie również musieliby ponieść koszt jego uzyskania (np. zaciągając pożyczkę na ten cel, lub rezygnując ze środków, które mogliby wykorzystać na inny cel). Brak jest zatem racjonalnych podstaw twierdzeniu, że niedozwolonym postanowieniem umownym jest postanowienie obciążające powodów kosztami pozyskania niskiego wkładu władnego tylko dlatego, że ubezpieczenie to zabezpiecza nie powodów, lecz bank kredytujący.

Wobec powyższego Sąd orzekł jak w punkcie I wyroku.

O kosztach procesu Sąd orzekł na podstawie art. 102 k.p.c. Powodowie przegrali sprawę w całości, jednakże Sąd uznał za sprawiedliwe obciążenie ich kosztami poniesionymi przez pozwanego jedynie w części, tj. w zakresie wynagrodzenia pełnomocnika (2 717 złotych), dzieląc te koszty po połowie. Sąd podzielił argument powodów o abuzywności niektórych postanowień umownych. Podnieść też trzeba, że nierówna jest pozycja stron, z których jedna jest konsumentem, a drugą przedsiębiorcą o znacznej pozycji finansowej. Podnieść wreszcie trzeba, że pozwany bank prowadzi szereg podobnych spraw dotyczących zobowiązań waloryzowanych kursem CHF, a zatem nakład pracy na dostosowanie stanowiska pozwanego do realiów konkretnej sprawy nie jest znaczny.