Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

26 czerwca 2019r.

Sąd Okręgowy w Płocku, IV Wydział Cywilny – Odwoławczy

w składzie następującym:

Przewodnicząca Sędzia Renata Wanecka (spr.)

Sędziowie: Sędzia Katarzyna Mirek – Kwaśnicka

Sędzia Barbara Kamińska

Protokolant: Katarzyna Lewandowska

po rozpoznaniu na rozprawie 26 czerwca 2019r.

sprawy z wniosku I. L.

z udziałem A. L. (1)

o podział majątku wspólnego

na skutek apelacji uczestnika postępowania

od postanowienia Sądu Rejonowego w Ciechanowie z 21 marca 2018r.

sygn. akt I Ns 94/14

postanawia:

1.  zmienić zaskarżone postanowienie:

- w punkcie III w ten sposób, że przyznać na wyłączną własność I. L. odkurzacz R. o wartości 1.800 zł oraz komplet mebli do sypialni o wartości 2.420 zł, uznając że łączna wartość składników majątkowych przyznanych wnioskodawczyni wynosi 25.340 zł (dwadzieścia pięć tysięcy trzysta czterdzieści złotych), zaś łączna wartość składników majątkowych przyznanych uczestnikowi postępowania wynosi 276.325 zł (dwieście siedemdziesiąt sześć tysięcy trzysta dwadzieścia pięć złotych),

- w punkcie IV i obniżyć wysokość dopłaty od A. L. (1) na rzecz I. L. do kwoty 125.492,50 zł (sto dwadzieścia pięć tysięcy czterysta dziewięćdziesiąt dwa złote, pięćdziesiąt groszy);

2.  oddalić apelację w pozostałej części;

3.  przyznać adwokatowi K. K. (1) wynagrodzenie za pomoc prawną świadczoną z urzędu I. L. w II instancji w wysokości 1.800 zł (jeden tysiąc osiemset złotych) wraz z należnym podatkiem VAT, które należy wypłacić ze Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Ciechanowie.

Sygn. akt IV Ca 754/18

UZASADNIENIE

Postanowieniem z 21 marca 2018 r. Sąd Rejonowy w Ciechanowie w sprawie I Ns 94/14 z wniosku I. L. z udziałem A. L. (1) ustalił, że w skład ich majątku wspólnego wchodzą: zabudowana nieruchomość gruntowa, położona przy ul. (...) w C., obręb 10 Ś., oznaczona w ewidencji gruntów nr 132, o powierzchni 0,0654 ha, dla której Sąd Rejonowy w Ciechanowie prowadzi księgę wieczystą (...), o wartości 382.000 zł oraz ruchomości: a) meble kuchenne o wartości 3.750 zł, b) komplet mebli: stół i dwanaście krzeseł o wartości 3.730 zł, c) komody 2 sztuki o wartości 2.550 zł, d) kanapa o wartości 1.640 zł, e) ława o wartości 350 zł, f) zamrażarka o wartości 360 zł, g) szafka łazienkowa wisząca z lustrem o wartości 35 zł, h) szafka łazienkowa pod umywalkę o wartości 50 zł, i) kinkiety o wartości 35 zł, j) piła elektryczna o wartości 135 zł, k) lodówka firmy (...) o wartości 250 zł, l) płyta gazowa na szkle z piekarnikiem o wartości 360 zł, m) mikrofalówka firmy (...) o wartości 50 zł, n) żyrandol metalowy klosz kolorowy o wartości 40 zł, o) karnisze o wartości 140 zł, p) firany o wartości 410 zł, q) okap o wartości 60 zł, r) żyrandole metalowe o wartości 660 zł, s) lustro w ramie o wartości 450 zł, t) obraz olej na płótnie o wartości 150 zł, u) rolety materiałowe o wartości 120 zł, v) regał z płyty meblowej o wartości 100 zł, w) telewizor (...) o wartości 850 zł, x) żyrandole 7 sztuk o wartości 220 zł, y) zabudowa garderoby o wartości 950 , z) lustro z kompletu mahoniowego o wartości 130 zł, aa) firana kresz z haftem z lambrekinem o wartości 80 zł, bb) kosiarka do trawy o wartości 70 zł, cc) wyrzynarka firmy (...) o wartości 40 zł, dd) kabina prysznicowa z brodzikiem o wartości 800 zł, ee) bujaczka o wartości 50 zł, ff) stół ogrodowy z krzesłami i ławkami o wartości 450 zł, gg) odkurzacz R. o wartości 1.800 zł, hh) ekspres do kawy (...) o wartości 150 zł, ii) pralka A. o wartości 640 zł, jj) frytkownica o wartości 50 zł, kk) komplet garnków firmy (...) o wartości 300 zł, ll) telefon bezprzewodowy P. o wartości 40 zł, mm) ławka z rurek chromowych o wartości 20 zł, nn) szafa narożna o wartości 160 zł, oo) komplet mebli do sypialni o wartości 2.420 zł, pp) kino domowe (...) o wartości 590 zł, qq) telewizor (...) o wartości 1.000,00 zł (jeden tysiąc złotych), rr) firanka haftowana o wartości 120 zł, ss) karnisz metalowy o wartości 30 zł, tt) butla gazowa o wartości 70 zł, uu) chodniki z tworzywa sztucznego o wartości 160 zł, vv) rolety materiałowe o wartości 40 zł, ww) garnek ze stali nierdzewnej o wartości 80 zł, xx) lodówka firmy (...) o wartości 1.200 zł, yy) samochód osobowy marki V. (...) o nr rej. (...) o wartości 16.400 zł, zz) samochód osobowy marki F. (...) o nr rej. (...) o wartości 2.500 zł, aaa) wyposażenie sklepów wartości 600 zł, bbb) towar w sklepach wartości 200 zł (punkt I). Ponadto ustalił, że A. L. (1) poniósł 33,5% nakładu z majątku osobistego na majątek wspólny na kupno zabudowanej nieruchomości gruntowej, położonej przy ul. (...) w C. (punkt II) oraz dokonał podziału majątku wspólnego w ten sposób, że na wyłączną własność I. L. przyznał wyposażenie sklepów wartości 600 zł, towar w sklepie wartości 200 zł, samochód V. (...) o nr rej. (...) o wartości 16.400 zł, telewizor LG o wartości 850 zł, ekspres do kawy Zelmer o wartości 150 zł, pralkę A. o wartości 640 zł, frytkownicę o wartości 50 zł, komplet garnków firmy (...) o wartości 300 zł, telefon bezprzewodowy P. o wartości 40 zł, ławkę z rurek chromowych o wartości 20 zł, kino domowe (...) o wartości 590 zł, garnek ze stali nierdzewnej o wartości 80 zł, lodówkę firmy (...) o wartości 1.200 zł, o łącznej wartości 21.120 zł, natomiast A. L. (1) Sąd przyznał pozostałe składniki majątku wspólnego wartości 280.545 zł (punkt III). Sąd zasądził od uczestnika na rzecz wnioskodawczyni 129.712,50 zł tytułem dopłaty, płatnej w ciągu 3 (trzech) lat od dnia uprawomocnienia się postanowienia wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie do dnia zapłaty na wypadek uchybienia terminowi płatności (punkt IV). Ponadto Sąd ustalił, że A. L. (1) po ustaniu wspólności ustawowej poniósł nakłady z majątku osobistego na majątek wspólny w wysokości 3.947,06 zł (punkt V) i zasądził od I. L. na rzecz A. L. (1) 1.973,53 zł tytułem rozliczenia nakładów z majątku osobistego na majątek wspólny, płatną w terminie 3 lat od dnia uprawomocnienia się postanowienia wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie do dnia zapłaty na wypadek uchybienia terminowi płatności (punkt VI). Sąd Rejonowy oddalił wniosek w pozostałej części oraz orzekł o kosztach sądowych, kosztach postępowania i wynagrodzeniu pełnomocnika z urzędu (punkty VII – XIV).

Sąd Rejonowy ustalił:

A. L. (1) i I. L. zawarli związek małżeński 25 kwietnia 1992 r., nie zawierali umów majątkowych małżeńskich. Z tego związku pochodzi dwóch synów: A. L. (2) (pełnoletni) i D. L. (małoletni). W dniu 24 sierpnia 2010 r. Sąd Okręgowy w Płocku rozwiązał małżeństwo przez rozwód.

Jeszcze przed zawarciem związku małżeńskiego A. L. (1) zrealizował książeczkę mieszkaniową, otrzymując na prawach lokatorskich przydział lokalu mieszkalnego położonego w C. przy ul. (...), należącego do zasobów Spółdzielni Mieszkaniowej (...) w C..

W dniu 28 czerwca 1993 r. A. L. (1) wraz z I. L. dokonali zmiany tego mieszkania na lokal przy ul. (...) w C. (również na zasadzie spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu). 26 marca 2001 r. strony przekształciły przysługujące im spółdzielcze lokatorskie prawo na spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu.

Małżonkowie L. 1 sierpnia 2003r. sprzedali spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego nr (...) w budynku przy ul. (...). Jego wartość rynkowa wg. stanu na dzień jego sprzedaży i cen aktualnych wynosi 128.000 zł.

Tego samego dnia A. L. (1) i I. L. nabyli do majątku wspólnego zabudowaną nieruchomość gruntową, położoną przy ul. (...) w C., obręb 10 Ś., oznaczoną w ewidencji gruntów nr 132, o powierzchni 0,0654 ha, dla której Sąd Rejonowy w Ciechanowie prowadzi księgę wieczystą (...). Jej wartość wg. stanu na dzień ustania wspólności majątkowej małżonków i cen aktualnych, wynosi 382.000 zł. Biorąc pod uwagę, że część środków na jej zakup pochodziła z majątku osobistego uczestnika, Sąd I instancji ustalił, że nakład A. L. (1) wyniósł 33,5%.

I. L. i A. L. (1) wspólnie urządzali dom położony przy ul. (...) w C. oraz wspólnie nabyli jego wyposażenie, sprzęty AGD i RTV oraz inne ruchomości, szczegółowo wymienione w punkcie I. 2. Postanowienia.

Obecnie część sprzętów i ruchomości, tj. telewizor (...) o wartości 850 zł ekspres do kawy (...) o wartości 150 zł, pralka A. o wartości 640 zł, frytkownica o wartości 50 zł, komplet garnków firmy (...) o wartości 300 zł, telefon bezprzewodowy P. o wartości 40 zł, ławka z rurek chromowych o wartości 20 zł, kino domowe (...) o wartości 590 zł, garnek ze stali nierdzewnej o wartości 80 zł, lodówka firmy (...) o wartości 1.200 zł jest w posiadaniu wnioskodawczyni, natomiast pozostała część ruchomości oraz nieruchomość położona w C. przy ul (...) pozostaje w posiadaniu uczestnika postępowania.

Małżonkowie w czasie trwania małżeństwa kupili dwa samochody: samochód osobowy marki V. (...) o nr rej. (...) o wartości 16.400 zł, którym jeździła wnioskodawczyni i samochód osobowy marki F. (...) o nr rej. (...) o wartości 2.500 zł, którym jeździł uczestnik postępowania.

Ponadto w czasie małżeństwa małżonkowie na zmianę prowadzili działalność gospodarczą, polegającą na handlu odzieżą, w trzech sklepach, mianowicie: w sklepie (...), w sklepie (...) i w sklepie (...). Wartość wyposażenia i towarów tych sklepów wg. stanu na dzień ustania wspólności majątkowej małżonków i cen aktualnych, wynosi odpowiednio – 600 zł i 200 zł.

Po ustaniu wspólności majątkowej, tj. po 24 sierpnia 2010 r. do dnia zamknięcia rozprawy przed Sądem Rejonowym, podatki od nieruchomości oraz opłaty związane z jej utrzymaniem ponosił tylko i wyłącznie uczestnik postępowania, wydatki z tego tytułu wyniosły 3.947,06 zł.

Wnioskodawczyni obecnie wraz z dziećmi mieszka na nieruchomości położonej w G., której jest właścicielką. Utrzymuje się z sezonowych prac za granicą. Średnio zarabia od 600 - 900 euro miesięcznie.

Uczestnik postępowania samotnie mieszka na nieruchomości położonej przy ul. (...) w C.. Pracuje jako ślusarz w firmie (...), zarabia ok 2.000 zł netto miesięcznie. Płaci alimenty na obu synów zgodnie z treścią wyroku rozwodowego.

Dokonując oceny prawnej, Sąd I instancji wskazał, że zgodnie z art. 567 § 1 kpc, w postępowaniu o podział majątku wspólnego po ustaniu wspólności majątkowej między małżonkami sąd rozstrzyga także o żądaniu ustalenia nierównych udziałów małżonków w majątku wspólnym oraz o tym, jakie wydatki, nakłady i inne świadczenia z majątku wspólnego na rzecz majątku osobistego lub odwrotnie podlegają zwrotowi. Stosownie zaś do § 2 w/w artykułu, w razie sporu co do ustalenia nierównych udziałów w majątku wspólnym sąd może w tym przedmiocie orzec postanowieniem wstępnym. Z kolei § 3, stanowi, że do postępowania o podział majątku wspólnego po ustaniu wspólności majątkowej między małżonkami, a zwłaszcza do odrębnego postępowania w sprawach wymienionych w § 1 stosuje się odpowiednio przepisy o dziale spadku. Z kolei stosownie do przepisów o dziale spadku, Sąd ustala skład i wartość spadku ulegającego podziałowi (art. 684 kpc), co po przeniesieniu tego na grunt sprawy o podział majątku wspólnego, oznacza obowiązek Sądu ustalenia składu i wartości majątku wspólnego.

Zgodnie z art. 31 § 1 kro, z chwilą zawarcia małżeństwa powstaje między małżonkami z mocy ustawy wspólność majątkowa (wspólność ustawowa), obejmująca przedmioty majątkowe nabyte w czasie jej trwania przez oboje małżonków lub przez jednego z nich (majątek wspólny). Przedmioty majątkowe nieobjęte wspólnością ustawową należą do majątku osobistego każdego z małżonków. Na podstawie art 31 § 2 pkt 1 i 2 kro do majątku wspólnego należą w szczególności: pobrane wynagrodzenie za pracę i dochody z innej działalności zarobkowej każdego z małżonków; dochody z majątku wspólnego, jak również z majątku osobistego każdego z małżonków.

Sąd I instancji uznał, że wniosek A. L. (1) o ustalenie, że poczynił on nakłady ze swojego majątku odrębnego na majątek wspólny w postaci odprawy pieniężnej wypłaconej przez jego zakład pracy w trakcie małżeństwa w latach 2004-2005 w łącznej kwocie 35 797,20 zł, nie mógł być uwzględniony. Uzyskane przez uczestnika środki pieniężne weszły w skład majątku wspólnego, gdyż stanowiły element wynagrodzenia za pracę.

Ponadto Sąd podniósł, że ostatecznie ani skład majątku wspólnego stron, ani też jego wartość, nie były między nimi sporna. Dlatego też w punkcie I postanowienia Sąd ustalił, że w skład majątku małżonków L. wchodzi: zabudowana nieruchomość gruntowa, położona przy ul. (...) w C., dla której Sąd Rejonowy w Ciechanowie prowadzi księgę wieczystą (...) oraz ruchomości szczegółowo wymienione w punkcie I. 2. postanowienia. Łączną wartość majątku wspólnego Sąd ustalił na 301.665 zł, przy czym udział każdego z byłych małżonków wynosi po 150.832,50 zł.

Sąd Rejonowy uznał, że zgłoszone przez A. L. (1) wyposażenie sklepów: (...) o wartości 15.000 zł, (...) o wartości 11.690 zł i (...) o wartości 32.950 zł oraz towary w sklepach (...) o wartości 74 358,41 zł i (...) o wartości 86 795,14 zł – nie zostały udowodnione. Sąd podkreślił, że obowiązek przedstawienia dowodów spoczywa na stronach (art. 3 kpc), a ciężar udowodnienia faktów mających dla rozstrzygnięcia sprawy istotne znaczenie (art. 227 kpc) spoczywa na stronie, która z tych faktów wywodzi skutki prawne. Skoro A. L. (1) twierdził, że w chwili ustania wspólności majątkowej powyższe składniki majątkowe wchodziły w skład majątku, na nim ciążył obowiązek wykazania istnienia tego.

Odwołując się do treści art. 242 kpc w zw. z art. 13 § 2 kpc, Sąd stwierdził, że mimo zobowiązania z 24 maja 2017 r. do przedłożenia w terminie 14 dni dokumentów, z których będzie wynikała zasadność roszczenia, uczestnik ich nie złożył. Dlatego wniosek uczestnika podlegał w tym zakresie oddaleniu.

Sąd uznał za uzasadnione roszczenie uczestnika o zwrot nakładów z jego majątku osobistego na majątek wspólny.

Zgodnie z art. 33 kro, do majątku osobistego każdego z małżonków należą wymienione w tym przepisie przedmioty. Przewidziana w art. 33 pkt 3 kro, tzw. surogacja polega na zastąpieniu jednego składnika majątku odrębnego innym składnikiem. Przesłankami tak rozumianej surogacji są dwa wymagania: po pierwsze, aby jedno i to samo zdarzenie spowodowało wyjście określonego przedmiotu z majątku odrębnego i nabycie innego przedmiotu majątkowego oraz po drugie, aby przedmiot nabyty był uzyskany także w sensie ekonomicznym kosztem majątku odrębnego.

Sąd wskazał, że art. 45 kro ma zastosowanie w przypadku wniesienia wkładu z majątku odrębnego małżonka do spółdzielni mieszkaniowej, jeżeli prawo spółdzielcze otrzymane w zamian za wniesienie wkładu weszło do majątku wspólnego. Dla ustalenia wartości nakładu należy ustalić wartość prawa spółdzielczego, a następnie określić, jaką część wkładu stanowiła wpłata z majątku odrębnego; jeżeli w całości pokryła wkład, to wartość nakładu jest równa wartości spółdzielczego prawa do lokalu.

A. L. (1) przed zawarciem małżeństwa był posiadaczem spółdzielczego lokalu mieszkalnego, a środki z jego sprzedaży zostały przeznaczone na zakup nieruchomości przy ul. (...) w C.. Porównując wartość lokalu mieszkalnego, wycenioną przez biegłego na chwilę ustania wspólności majątkowej stron, na kwotę 128.000 zł i wartością zabudowanej nieruchomości gruntowej, położonej przy ul. (...) w C., wchodzącej w skład majątku wspólnego – 382.000 zł, pozwoliło na ustalenie, że uczestnik postępowania poniósł 33,5% nakładu z majątku osobistego na majątek wspólny.

Sąd podniósł również, że sposób podziału majątku między małżonkami nie był sporny. Dlatego też Sąd przychylił się do ich wniosków i w punkcie III postanowienia dokonał podziału majątku wspólnego stron w ten sposób, że na wyłączną własność przyznał wnioskodawczyni wyposażenie sklepów wartości 600 zł, towar w sklepie wartości 200 zł, samochód V. (...) o nr rej. (...) o wartości 16.400 zł, telewizor (...)o wartości 850 zł ekspres do kawy (...) o wartości 150 zł pralkę A. o wartości 640 zł frytkownicę o wartości 50 zł komplet garnków firmy (...) o wartości 300 zł, telefon bezprzewodowy P. o wartości 40 zł, ławkę z rurek chromowych o wartości 20 zł, kino domowe (...) o wartości 590 zł, garnek ze stali nierdzewnej o wartości 80 zł, lodówkę firmy (...) o wartości 1.200 zł o łącznej wartości 21.120 zł, natomiast na wyłączną własność uczestnika przyznał pozostałe składniki majątku wspólnego wartości 280.545 zł.

Sąd ustalił termin płatności dopłaty na 1 miesiąc od dnia uprawomocnienia się postanowienia z ustawowymi odsetkami za opóźnienie w razie uchybienia terminowi płatności, mając na uwadze okoliczność, że uczestnik musi mieć czas, aby zgromadzić środki. Termin płatności nie może być jednak zbyt odległy, gdyż spłata powinna mieć realny charakter i odpowiadać wartości majątku ustalonemu przez Sąd. Mając na uwadze ogólną wartość majątku i fakt, że sprawa toczy się od 4 lat, Sąd zasądził na rzecz wnioskodawczyni od uczestnika postępowania dopłatę w wysokości 129.712,50 zł. Natomiast na podstawie art. 212 § 3 kc Sąd orzekł o obowiązku jej uiszczenia w terminie 3 lat od dnia uprawomocnienia się orzeczenia, uznając, że termin 3 lat jest realny do wywiązania się ze zobowiązania i nie jest zbyt odległy. Odsetki ustawowe za opóźnienie Sąd zasądził na podstawie art. 481 § 1 i 2 kc.

Sąd wskazał też, że w postępowaniu o podział majątku wspólnego, Sąd rozstrzyga także o tym, jakie wydatki, nakłady i inne świadczenia z majątku wspólnego na rzecz majątku odrębnego lub odwrotnie podlegają zwrotowi. Podstawę dokonania takich rozliczeń stanowią art. 567 § 1 kpc w zw. art. 686 kpc. Dlatego Sąd uwzględnił żądanie A. L. (1) o zwrot połowy wydatków w wysokości 3.947,06 zł, które wyłożył na podatki od nieruchomości, opłaty eksploatacyjne, w tym wodę i energię elektryczną na nieruchomości przy ul. (...) w C. i w punkcie VI postanowienia zasądził od wnioskodawczyni na rzecz uczestnika 1.973,53 zł, płatną w terminie 3 lat od dnia uprawomocnienia się postanowienia wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie do dnia zapłaty.

O kosztach postępowania Sąd orzekł na podstawie art. 520 § 1 kpc. O kosztach sądowych rozstrzygnął zgodnie z art. 13 ust. 1 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych. Ponadto Sąd przyznał pełnomocnikowi wnioskodawczyni wynagrodzenie za pomoc prawną świadczoną jej z urzędu na podstawie § 6a pkt 10 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (Dz. U. 2002 nr 163 poz. 1348 z późn. zm.).

Apelację od postanowienia złożyła zarówno wnioskodawczyni, jak i uczestnik postępowania.

Prawomocnym postanowieniem z 10 lipca 2018r. apelacja A. L. (3) została odrzucona.

A. L. (1) zaskarżył postanowienie w punkcie I. 2 aaa) i bbb) oraz III, IV i VII i zarzucił:

1.  naruszenie art. 233 § l kpc, art. 316 kpc oraz art. 328 § 2 kpc przez niedokonanie w sprawie wszechstronnego rozważenia zebranego materiału dowodowego, polegające na nieuwzględnieniu w stanie faktycznym sprawy istotnych faktów i dowodów oraz błędną ocenę zebranego materiału dowodowego polegające między innymi na:

- pominięciu przy ustaleniu stanu faktycznego dokumentów potwierdzających rzeczywistą wartość wyposażenia sklepów i wartości towaru, w szczególności załączonych do pisma procesowego z 21 sierpnia 2014r. oraz pisma procesowego z 28 lutego 2017r. m.in.: remanentu ze sklepu (...) na dzień 31 grudnia 2009r., remanentu ze sklepu (...) na dzień 31 grudnia 2009r., dokumentów zakupu wyposażenia sklepu (...): faktury Vat nr (...), faktury VAT (...), faktury VAT nr (...), faktury VAT nr (...), faktury, VAT nr (...), rachunek nr (...), faktury VAT nr (...) na okoliczność wartości wyposażenia sklepów i wartości towaru sklepów (...), (...) i (...),

- przyjęciu za bezsporne między stronami wartości wyposażenia i towarów w sklepach (...), (...) i (...) na kwotę odpowiednio 600 zł i 200 zł, podczas gdy te wartości były pomiędzy stronami sporne,

- uznaniu za nieudowodnione przez A. L. (1), że w skład majątku wspólnego wchodzi wyposażenie sklepów: (...) o wartości 15.000 zł, (...) o wartości 11.690 zł i (...) o wartości 32.950 zł oraz towary w sklepach (...) o wartości 74.358,41 zł, (...) o wartości 86 795,14 zł, podczas gdy w/w wartości wynikają ze złożonych dokumentów,

- braku w uzasadnieniu wyroku wskazania przyczyn, dla których Sąd odmówił wiarygodności dowodowi w postaci dokumentacji złożonej przez uczestnik postępowania dotyczącej wartości wyposażenia i towarów w sklepach,

- przyjęciu wartości wyposażenia i towarów w sklepach według wyceny wnioskodawczyni, niepopartej żadnymi dowodami, a opierającej się wyłącznie na jej zdaniu (pismo wnioskodawczyni z dnia 27 czerwca 2017r.),

- nieuwzględnieniu, iż na dzień ustania wspólności majątkowej w wyniku rozwodu (od początku 2010r.) wnioskodawczyni samodzielnie prowadziła trzy sklepy odzieżowe (...), (...) i (...), co wynika z zaświadczenia z ewidencji działalności gospodarczej, zaś uczestnik postępowania od początku 2010r. był zarejestrowany jako bezrobotny, co wynika z decyzji o statusie bezrobotnego (oba dokumenty załączone do pisma uczestnika postępowania z dnia 21 sierpnia 2014r.),

- nieuwzględnieniu okoliczności, iż wnioskodawczyni od początku postępowania utrudniała ustalenie wartości wyposażenia i towarów znajdujących się w sklepach, pomimo iż od początku 2010r. tylko ona była w posiadaniu dokumentacji dot. sklepów, nie tylko za 2010 rok, ale również za lata wcześniejsze, a uczestnik postępowania od początku postępowania domagał się przestawienia remanentów likwidacyjnych (np. pismo z dnia 21.08.2014r.), jak również dokumentów dotyczących prowadzonej działalności (np. pismo z dnia 28 lutego 2017r.);

2.  błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę rozstrzygnięcia polegający na uznaniu, że:

- przyjęciu, że odkurzacz R. o wartości l.800 zł (pkt 1.2 gg) oraz komplet mebli do sypialni o wartości 2.420 zł (pkt 1.2 oo) są w posiadaniu uczestnika postępowania i przyznaniu tych składników na własność uczestnika postępowania A. L. (1) w pkt III.2 postanowienia, podczas gdy odkurzacz i komplet mebli do sypialni są w posiadaniu wnioskodawczyni i powinny być jej przyznane na własność,

- wartość wyposażenia sklepów (...), (...) i (...) wynosiła 600 zł, a wartość towarów w w/w sklepach - 200 zł, podczas gdy z zebranego w sprawie materiału dowodowego wynika, że wartość wyposażenia w sklepach prowadzonych przez wnioskodawczynię stanowi kwota 59.840 zł, a wartość towarów stanowi kwota 161.153,55 zł,

- uczestnik postępowania nie udowodnił zasadności roszczenia w zakresie wskazywanej przez niego wartości wyposażenia sklepów i towarów, podczas gdy uczestnik postępowania sprostał ciężarowi dowodowemu poprzez złożenie do Sądu dokumentacji dotyczącej m.in. zakupu wyposażenia, remanentów towarów,

- postanowieniem z 24 maja 2017r. zobowiązał pełnomocnika powoda do przedłożenia dokumentów, z których będzie wynikała zasadność roszczenia w terminie 14 dni, pod rygorem pominięcia. Pomimo upłynięcia zakreślonego terminu, do chwili wydania postanowienia w sprawie uczestnik nie złożył dokumentów. W tej sytuacji wniosek uczestnika w tym zakresie, jako nieudowodniony, podlegał oddaleniu", podczas gdy Sąd postanowieniem z 24 maja 2017r. zobowiązał pełnomocnika uczestnika postępowania A. L. (1) do złożenia pisma procesowego w ciągu 14 dni, w którym zajmie ostateczne stanowisko w sprawie a zobowiązanie Sądu zostało w całości wykonane w piśmie z 12 czerwca 2017r.

Mając na uwadze powyższe zarzuty, apelujący wniósł o zmianę zaskarżonego orzeczenia poprzez: ustalenie, że wartość wyposażenia sklepów wynosi 59.840 zł (pkt 1.2 aaa) postanowienia), a wartość towaru w sklepach wynosi 161.153,55 zł (pkt 1.2 bbb) postanowienia); poprzez przyznanie na własność wnioskodawczyni dodatkowo odkurzacza R. o wartości 1.800 zł, kompletu mebli do sypialni o wartości 2.420 zł oraz wyposażenia sklepów o wartości 59.840 zł i towaru w sklepach o wartości 161.153,55 zł, tj. składników o łącznej wartości 245.533,55 zł, a przyznanie na wyłączną własność uczestnika pozostałych składników majątku wspólnego o wartości 276.325 zł. W konsekwencji wniósł o zasądzenie od uczestnika na rzecz wnioskodawczyni dopłaty w wysokości 15.395,73 zł. Ponadto A. L. (1) wniósł o zasądzenie kosztów postępowania za obie instancje, ewentualnie wniósł o uchylenie zaskarżonego postanowienia i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja uczestnika jest częściowo zasadna.

Sąd Okręgowy, odmiennie niż Sąd I instancji ustalił, że odkurzacz R. o wartości 1.800 zł i komplet mebli do sypialni o wartości 2.420 zł pozostają we władaniu wnioskodawczyni, a nie uczestnika, co wynika jednoznacznie z zeznań I. L. złożonych na rozprawie apelacyjnej 27 marca 2019r. (dowód z przesłuchania stron – zeznania wnioskodawczyni k: 733, nagranie 00:03:36 – 00:25:32). W pozostałym zakresie Sąd II instancji podzielił ustalenia faktyczne Sądu Rejonowego, przyjmując je za własne.

Sąd Okręgowy podzielił stanowisko apelującego, że należało przyznać te dwa składniki majątkowe I. L.. Następstwem zmiany postanowienia Sądu Rejonowego w tym zakresie było obniżenie dopłaty należnej od A. L. (1) na rzecz I. L. do kwoty 125.492,50 zł. Wyliczenie wysokości dopłaty przedstawia się następująco:

301.665 zł (łączna wartość majątku wspólnego) x ½ = 150.832,50 zł

150.832 zł – 25.340 zł (wartość składników przyznanych I. L.) = 125.492,50 zł

Apelacja uczestnika w pozostałej części nie zasługuje na uwzględnienie. A. L. (1) domagał się przed Sądem Rejonowym ustalenia, że w skład wspólnego majątku wchodziło wyposażenie sklepów, tj. meble i urządzenia znajdujące się w trzech prowadzonych przez I. L. sklepach, mianowicie:

- w sklepie (...): regały na ubrania o wartości 8.000 zł, biurko o wartości 200 zł, trzy lustra o wartości 600 zł, klimatyzator o wartości 3.000 zł, kamery o wartości 3.200 zł;

- w sklepie (...): biurko o wartości 300 zł, regały na ubrania o wartości 8.600 zł, trzy lustra o wartości 450 zł, krzesła o wartości 240 zł, kaseton reklamowy i tablica dekoracyjna o wartości 1.400 zł, oświetlenie o wartości 700 zł, wieża o wartości 200 zł ;

- w sklepie (...): regały o wartości 17.000 zł, trzy lustra w ramie o wartości 2.000 zł, bramki przy wejściu o wartości 6.400 zł, trzy lustra bez ramy o wartości 450 zł, zestaw komputerowy o wartości 2.500 zł, czytnik do kodów kreskowych o wartości 800 zł, manekiny o wartości 3.000 zł i oświetlenie o wartości 800 zł.

Ponadto uczestnik domagał się ustalenia, że do wspólnego dorobku należą też towary z tych sklepów, w tym: w sklepie (...) o wartości 60.949,52 zł powiększone o podatek VAT, zaś w sklepie (...) o wartości 71.143,56 zł powiększone o podatek VAT.

Na potwierdzenie swoich roszczeń uczestnik przedłożył spis towarów z natury, sporządzony według stanu na 31 grudnia 2009r. oraz kilka faktur z 2005r. świadczących o zakupie różnych rzeczy do sklepów (luster, krzeseł…).

Ocena zarzutów apelacyjnych uczestnika wymaga uściślenia stanu faktycznego w zakresie obejmującym zagadnienie prowadzenia przez małżonków działalności gospodarczej.

Bezsporne jest, że źródłem utrzymania małżonków L. była działalność gospodarcza, która w różnych okresach małżeństwa była zarejestrowana na nazwisko wnioskodawczyni lub uczestnika. W okresie poprzedzającym ustanie wspólności majątkowej działalność gospodarcza była prowadzona przez I. L. pod firmą (...). (zaświadczenia o wpisie do ewidencji działalności gospodarczej k: 109 – 112).

Na dzień ustania małżeńskiej wspólności majątkowej wnioskodawczyni prowadziła trzy sklepy z odzieżą: M. (...), FOR i (...), przy czym dwa z nich mieściły się przy ulicy (...) w C., a jeden przy ulicy (...) w C.. Lokale były wynajmowane. Ponadto jedynie towar sprzedawany w pierwszym z tych sklepów należał do sprzedawcy. Pozostałe dwa sklepy były prowadzone na zasadzie franczyzy, a towar nie stanowił własności sprzedawcy, lecz na podstawie umów agencyjnych do zlecającego, tj. (...) S.A. w B. – w odniesieniu do odzieży oznaczonej znakiem towarowym (...) oraz do (...) P. W., Z (...) spółki jawnej w Ł. – w odniesieniu do odzieży oznaczonej znakiem towarowym (...) F.. W tym wypadku I. L. miała prawo jedynie do prowizji od sprzedanej części towaru. (dowód z przesłuchania stron – zeznania wnioskodawczyni k: 733, nagranie 00:03:36 – 00:25:32; umowa agencyjna z 1 września 2008r. zawarta z (...) S.A. k: 113 – 128; umowa agencyjna z 6 marca 2009r. zawarta z (...) P. W., Z (...) spółką jawną w Ł. k: 129 – 136, umowa najmu k: 137 – 138, k: 139 - 140)

Na zakończenie 2009r. w sklepach (...) został sporządzony spis towarów, których łączna wartość została oszacowana na 132.093,08 zł (60.949,52 zł + 71.143,56 zł) – spis z natury k: 533 – 552

Po rozwiązaniu małżeństwa przez rozwód wnioskodawczyni kontynuowała działalność gospodarczą, ale obroty w sklepach spadły i zaczęły przynosić straty. Dlatego I. L. już po ustaniu małżeńskiej wspólności majątkowej zakończyła prowadzenie działalności gospodarczej. Wnioskodawczyni wyjechała do Niemiec do pracy, aby spłacić długi, przy czym były to zobowiązania, które powstały już po rozwodzie. (dowód z przesłuchania stron – zeznania wnioskodawczyni k: 733, nagranie 00:03:36 – 00:25:32, zeznania uczestnika k: 733 – 734, nagranie 00:26:13 – 00:37:31, stwierdzenie wynikające z pisma procesowego wnioskodawczyni z 10 kwietnia 2019r.)

Przed likwidacją sklepów (...) przeceniła towar stanowiący jej własność, a to, czego nie udało się wyprzedać, zostało przeznaczone na „czyściwo” i w ocenie wnioskodawczyni nie jest warte więcej niż 200 zł. Towary opatrzone marką (...) i (...) F. zostały zwrócone zlecającym, przy czym wnioskodawczyni została obciążona kwotą 10.000 zł z powodu niedoboru. Część wyposażenia sklepów znajduje się w posiadaniu wnioskodawczyni, zostało zezłomowane i znajduje się w garażu, w jej ocenie nie przedstawia większej wartości niż 600 zł. (dowód z przesłuchania stron – zeznania wnioskodawczyni k: 733, nagranie 00:03:36 – 00:25:32, twierdzenia zawarte w piśmie procesowym z 27 czerwca 2017r. k: 612 – 613).

Sąd Okręgowy ustalił stan faktyczny przede wszystkim w oparciu o dokumenty złożone przez uczestnika, a uzupełniająco na podstawie dowodu z przesłuchania stron przeprowadzonego w toku postępowania apelacyjnego. Na tym etapie spór między stronami sprowadzał się między innymi co do tego, czy działalność gospodarcza, polegająca na sprzedaży odzieży, na dzień ustania wspólności majątkowej przynosiła zyski, czy nie. Ostatecznie w piśmie procesowym z 10 kwietnia 2019r. wnioskodawczyni przyznała, że straty pojawiły się już po rozwodzie. Stwierdziła również, że nie posiada dokumentacji dotyczącej działalności gospodarczej na dzień 15 września 2010r. (data uprawomocnienia się wyroku rozwodowego).

Istotą żądania wnioskodawcy jest jednak nie tyle ustalenie ewentualnych zysków z działalności gospodarczej, ile zaliczenie do majątku wspólnego wyposażenia sklepów oraz towarów i przyznanie tych składników I. L., co spowodowałoby znaczne obniżenie dopłaty na jej rzecz, a gdyby przyjąć ich wartość wskazaną przez apelującego, ciężar wyrównania udziału w majątku wspólnym spoczywałby na wnioskodawczyni.

W ocenie Sądu II instancji, stanowisko A. L. (1) nie jest przekonujące. W pierwszej kolejności należy zaznaczyć, że w tak opisanym stanie faktycznym należałoby przyjąć, iż do majątku wspólnego byłych małżonków L. wchodziło przedsiębiorstwo. Zgodnie z art. 55 ¹ kc, przedsiębiorstwo to zorganizowany zespół składników niematerialnych i materialnych przeznaczony do prowadzenia działalności gospodarczej. Obejmuje ono w szczególności: 1) oznaczenie indywidualizujące przedsiębiorstwo lub jego wyodrębnione części (nazwa przedsiębiorstwa); 2) własność nieruchomości lub ruchomości, w tym urządzeń, materiałów, towarów i wyrobów, oraz inne prawa rzeczowe do nieruchomości lub ruchomości; 3) prawa wynikające z umów najmu i dzierżawy nieruchomości lub ruchomości oraz prawa do korzystania z nieruchomości lub ruchomości wynikające z innych stosunków prawnych; 4) wierzytelności, prawa z papierów wartościowych i środki pieniężne; 5) koncesje, licencje i zezwolenia; 6) patenty i inne prawa własności przemysłowej; 7) majątkowe prawa autorskie i majątkowe prawa pokrewne; 8) tajemnice przedsiębiorstwa; 9) księgi i dokumenty związane z prowadzeniem działalności gospodarczej.

Uczestnik nigdy nie sformułował wniosku w taki sposób, ograniczając się wyłącznie do dwóch elementów przedsiębiorstwa, które w jego ocenie przedstawiały realną wartość, tj. wyposażenia sklepów i towarów. Momentem decydującym dla ustalenia składu majątku wspólnego podlegającego podziałowi jest chwila ustania wspólności majątkowej między małżonkami. Zatem przedmiotem podziału mogą być jedynie przedmioty majątkowe, które były objęte wspólnością w chwili jej ustania i które nadal znajdują się w majątku małżonków. W tej sytuacji A. L. (1) powinien wykazać prawo własności towaru i wyposażenia według stanu na 15 września 2010r. Zaoferowany przez niego materiał dowodowy w postaci spisu z natury według stanu na 31 grudnia 2009r. czy kilku faktur potwierdzających nabycie w 2005r. np. luster, krzeseł, oświetlenia czy innych rzeczy do sklepów (faktury k: 554 – 560) nie jest wystarczający.

W piśmie procesowym z 27 czerwca 2017r. wnioskodawczyni przyznała, że część towarów i wyposażenia jest w jej posiadaniu, wyposażenie zostało zezłomowane i ma wartość ok. 600 zł, a wartość towaru ok. 200 zł (k: 612 – 613). Jeśli zatem A. L. (1) nie akceptował takiego stanowiska, to zgodnie z zasadą ciężaru dowodu, powinien wykazać, że wartość tych składników jest większa. Sąd zdaje sobie sprawę, że sytuacja procesowa uczestnika jest o tyle skomplikowana, że dokumentacja związana z działalnością gospodarczą powinna być w posiadaniu wnioskodawczyni. Tymczasem nie ma pewności, czy była ona prowadzona na tyle rzetelnie, aby mogła stanowić podstawę do ustaleń faktycznych i czy w ogóle kiedykolwiek istniała. Tym niemniej, nosząc się z zamiarem podziału majątku po ustaniu wspólności małżeńskiej majątkowej, A. L. (1) powinien po rozwodzie zadbać o przeprowadzenie inwentaryzacji, a gdyby to okazało się niemożliwe, niezwłocznie wystąpić z wnioskiem o podział majątku wspólnego i złożyć wniosek o zabezpieczenie dowodów jeszcze w 2010r. Tymczasem z wnioskiem o podział majątku wspólnego wystąpiła I. L. w marcu 2014r., zaś roszczenia dotyczące rozliczenia z działalności gospodarczej A. L. (1) zgłosił dopiero w piśmie z 21 sierpnia 2014r. Od chwili ustania małżeńskiej wspólności majątkowej upłynęło prawie dziewięć lat. Obecnie dokładne ustalenie stanu wyposażenia i towarów w sklepach jest praktycznie niemożliwe. Ponieważ uczestnik nie jest w stanie udowodnić swoich twierdzeń, Sąd Okręgowy podziela stanowisko Sądu Rejonowego, iż w tej sytuacji należało poprzestać na ustaleniu, że wartość wyposażenia, pozostająca w posiadaniu wnioskodawczyni wynosi 600 zł, a wartość towarów 200 zł. Są to bowiem okoliczności przyznane przez I. L., a uczestnik nie zdołał przedstawić dowodów obalających tę tezę.

Na marginesie tylko warto zauważyć, że gdyby do momentu ustania małżeńskiej wspólności ustawowej, działalność gospodarcza, zaewidencjonowana wprawdzie na nazwisko I. L., ale stanowiąca przecież element wspólnego majątku, była prowadzona profesjonalnie przez oboje małżonków, to uczestnik nie miałby problemu z wykazaniem ilości towaru i wyposażenia, ponieważ dane na ten temat powinny wynikać z treści prowadzonych ksiąg. Zaniedbania w tym zakresie nie obciążają wyłącznie wnioskodawczyni, wszak dochody z prowadzenia działalności gospodarczej stanowiły źródło utrzymania całej rodziny, a uczestnik był zobowiązany również czynić starania o rzetelne prowadzenie wszelkich ewidencji.

Z tych wszystkich względów Sąd Okręgowy uznał, iż Sąd I instancji nie dopuścił się naruszenia art. 233 § 1 kpc w zakresie dotyczącym rozstrzygnięcia o wyposażeniu i towarach w sklepach prowadzonych przez wnioskodawczynię. Zarzut ten jest natomiast uzasadniony co do ustalenia, że odkurzacz R. oraz wyposażenie sypialni znajdują się w posiadaniu wnioskodawczyni, a nie uczestnika.

Zgodzić się też trzeba z tym, że uzasadnienie Sądu Rejonowego, jakkolwiek obszerne, nie zawiera argumentacji przekonującej o ustaleniu, że do majątku wspólnego należy wyposażenie sklepów o wartości 600 zł i towarów o wartości 200 zł. Mimo pewnych niedostatków, spełnia ono jednak wymogi art. 328 § 2 kpc i pozwala na przeprowadzenie kontroli instancyjnej. Sąd Rejonowy przedstawił ustalenia faktyczne, ocenę dowodów i dokonał oceny prawnej, zaś Sąd Okręgowy, w oparciu o dowody przeprowadzone zarówno w I instancji, jak i w II instancji, uściślił te ustalenia i przedstawił argumentację świadczącą o tym, że zaskarżone postanowienie w tym zakresie odpowiada prawu.

Zarzut naruszenia art. 316 kpc nie jest zrozumiały. Zgodnie z treścią tego przepisu, po zamknięciu rozprawy sąd wydaje wyrok, biorąc za podstawę stan rzeczy istniejący w chwili zamknięcia rozprawy; w szczególności zasądzeniu roszczenia nie stoi na przeszkodzie okoliczność, że stało się ono wymagalne w toku sprawy (§ 1). Rozprawa powinna być otwarta na nowo, jeżeli istotne okoliczności ujawniły się dopiero po jej zamknięciu (§ 2). Z treści apelacji nie wynika nic, co miałoby wskazywać na to, że Sąd wydał postanowienie, biorąc pod uwagę stan rzeczy po zamknięciu rozprawy lub odmówił uwzględnienia roszczeń, które stały się wymagalne w toku postępowania, względnie odmówił otwarcia rozprawy, choć były ku temu podstawy.

Mając powyższe na uwadze, Sąd Okręgowy zmienił zaskarżone postanowienie jedynie w nieznacznej części, stosując art. 386 § 1 kpc.

Sąd przyznał wynagrodzenie adwokatowi K. K. (1) za pomoc prawną świadczoną I. L. z urzędu w II instancji w wysokości 1.800 zł wraz z należnym podatkiem VAT, stosownie do treści § 16 ust. 1 pkt. 1) w zw. z § 10 ust. 1 pkt. 8) w zw. z § 8 pkt. 6) w zw. z § 4 ust. 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 3 października 2016 r. w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu.

B. K. R. K. M. – K.