Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 17 maja 2019 r.

Sąd Apelacyjny w Warszawie III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w składzie:

Przewodniczący – Sędzia: SA Magdalena Kostro-Wesołowska (spr.)

Sędziowie: SA Anna Michalik

SO del. Anita Górecka

Protokolant: sekr. sądowy Aneta Wąsowicz

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 17 maja 2019 r. w W.

sprawy M. W.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w W.

o rentę z tytułu niezdolności do pracy

na skutek apelacji M. W.

od wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie XIV Wydział Ubezpieczeń Społecznych

z dnia 26 lipca 2017 r. sygn. akt XIV U 112/17

I.  oddala apelację;

II.  przyznaje r.pr. K. C. kwotę 120 (sto dwadzieścia) złotych powiększoną o stawkę podatku od towarów i usług tytułem zwrotu kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej M. W. z urzędu w postępowaniu apelacyjnym, którą wypłaci Skarb Państwa – Sąd Apelacyjny w Warszawie.

Anna Michalik Magdalena Kostro-Wesołowska Anita Górecka

III AUa 1399/17

UZASADNIENIE

Wyrokiem z 26 lipca 2017 r. Sąd Okręgowy w Warszawie XIV Wydział Ubezpieczeń Społecznych oddalił odwołanie ubezpieczonego M. W. od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych I Oddziału w W. z 30 listopada 2016 r. odmawiającej przyznania mu prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy w związku z ustaleniem na podstawie orzeczenia Komisji Lekarskiej Zakładu z 23 listopada 2016 r., że nie jest on niezdolny do pracy. Rozstrzygnięcie Sądu pierwszej instancji zapadło na podstawie następujących ustaleń faktycznych i ich prawnej oceny.

Ubezpieczony (ur. (...)) 19 września 2016 r. złożył wniosek o przyznanie prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy. Orzeczeniem z 7 października 2016 r. lekarz orzecznik Zakładu uznał, że nie jest on niezdolny do pracy. Wskutek wniesienia przez odwołującego się sprzeciwu sprawę skierowano do rozpatrzenia przez Komisję Lekarską ZUS. Komisja Lekarska orzeczeniem z 23 listopada 2016 r. ustaliła, że odwołujący się nie jest niezdolny do pracy. Na podstawie opinii biegłego sądowego lekarza psychiatry z 5 maja 2017 r. Sąd Okręgowy ustalił, że odwołujący się jest uzależniony od alkoholu od wielu lat. Odwykowo leczył się ambulatoryjnie z przerwami, dwukrotnie stacjonarnie. Miał wszywany E.; w dokumentacji z leczenia znajdują się informacje o napadach padaczkowych w przeszłości. W 2016 r. odwołujący się był dwukrotnie hospitalizowany, podejrzewano zespół amnestyczny. Obserwacja szpitalna w lutym-marcu 2017 r. rozpoznania tego nie potwierdziła. Rozpoznano zaburzenia osobowości i zachowania u osoby uzależnionej od alkoholu. Badaniem psychologicznym nie stwierdzono deficytów pamięci krótkotrwałej ani operacyjnej. Ubezpieczony abstynencji od alkoholu nadal nie utrzymuje - ostatni ciąg picia odnotowano w lutym 2017 r. Sąd Okręgowy podał, że na podstawie dostępnej dokumentacji biegła rozpoznała u odwołującego się zaburzenia osobowości i zachowania u osoby uzależnionej od alkoholu. Zdaniem biegłej nie uzasadniają one uznania odwołującego się za całkowicie lub częściowo niezdolnego do pracy. Konieczne jest podjęcie przez niego systematycznego leczenia odwykowego i utrzymanie abstynencji od alkoholu. Na podstawie opinii biegłego sądowego lekarza neurologa Sąd ustalił, że z dokumentacji wynika, że odwołujący się nie leczył się u neurologa w przeszłości i nie leczy się obecnie. Podaje występowanie napadów padaczkowych w okresie odstawienia alkoholu – napady padaczkowe z odstawienia. Od kilku lat bez napadów (ubezpieczony nie pamięta, kiedy miał ostatnio napad). Leków przeciwpadaczkowych nigdy nie przyjmował. Był hospitalizowany w Oddziale Psychiatrycznym w P. w okresie 20-30 kwietnia 2016 r. z rozpoznaniem: „zaburzenia psychiczne i zaburzenia zachowania spowodowane uzależnieniem od alkoholu”. Podczas hospitalizacji wykonano badanie MRI głowy, które wykazało w istocie białej obu półkul kilka hyperintensywnych ognisk odpowiadających zmianom naczyniopochodnym niedokrwiennym oraz cechy uogólnionego zaniku korowo-podkorowego z wyraźnym poszerzeniem przestrzeni płynowych około mózgowych i poszerzeniem układu komorowego. W badaniu neurologicznym podczas hospitalizacji i podczas badania w ZUS nie stwierdzono objawów ogniskowego uszkodzenia CUN. Z przyczyn neurologicznych całość obrazu chorobowego nie daje podstaw do uznania odwołującego się za niezdolnego do pracy chociażby częściowo. Orzeczeniem z 18 maja 2016 r. (...) do Spraw Orzekania o Niepełnosprawności w G. zaliczył odwołującego się do znacznego stopnia niepełnosprawności z symbolem przyczyn niepełnosprawności 02-P. Ustalony stopień niepełnosprawności datuje się od 4 maja 2016 r. Odwołujący się z zawodu jest technikiem mechanikiem, bezsporne jest, że pozostaje bez zatrudnienia od około 10 lat. Taki stan faktyczny Sąd Okręgowy ustalił na podstawie dokumentów zebranych w aktach sprawy i w aktach rentowych, którym dał wiarę. Z uwagi na charakter schorzeń ubezpieczonego, Sąd przeprowadził dowód z opinii biegłych sądowych lekarzy specjalistów: psychiatry i neurologa, którzy nie stwierdzili u odwołującego się niezdolności do pracy, nawet częściowej. Sąd podzielił stanowisko biegłego sądowego lekarza psychiatry, że konieczne jest podjęcie przez odwołującego się systematycznego leczenia odwykowego i utrzymanie abstynencji od alkoholu. Sąd Okręgowy opinie biegłych ocenił jako rzetelne i profesjonalne, sporządzone w oparciu o badanie odwołującego się, jak i całokształt dostępnej dokumentacji lekarsko-sądowej. Według Sądu zawierają one elementy niezbędne dla oceny stopnia naruszenia sprawności organizmu ubezpieczonego oraz jego ewentualnej zdolności do pracy. Wobec logicznego charakteru wywodów zawartych w opiniach, Sąd nie miał podstaw do ich kwestionowania i uzupełniania. Wniesione do opinii zastrzeżenia nie skutkowały dopuszczeniem dowodu z opinii kolejnych biegłych specjalności psychiatrycznej i neurologicznej, ponieważ w opiniach brak było sprzeczności i niejasności, a pełnomocnik odwołującego się oświadczyła, że biegli dysponowali całością dokumentacji medycznej i pełnomocnik nie ma informacji, aby istniała dokumentacja medyczna, której nie złożono. Sąd w kontekście obowiązku prowadzenia postępowania dowodowego zauważył, że jego granice wyznacza podlegająca kontroli instancyjnej ocena, czy dostatecznie wyjaśniono sporne okoliczności. Potrzeba powołania innego biegłego powinna wynikać z okoliczności sprawy, a nie z samego niezadowolenia strony (wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z 18 czerwca 2014 r., III AUa 1098/13, LEX Nr 1504455). Sąd odwołał się do poglądu Sąd Najwyższy wyrażonego w wyroku z 3 września 2009 r., III UK 30/09, (LEX Nr 537018), że gdy sprawa wymaga wiadomości specjalnych, to sąd nie może rozstrzygać wbrew opinii biegłych, a w niniejszej sprawie opinie biegłych nie dają żadnych podstaw do uznania odwołującego się w jakimkolwiek stopniu za osobę niezdolną do pracy. Przy takich ustaleniach Sąd Okręgowy uznał odwołanie za bezzasadne. Przytoczył art. 57 ust. 1 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2017r. poz. 1383, aktualnie jednolity tekst: Dz. U. z 2018 r. poz. 1270, dalej jako: ustawa emerytalna), ustanawiający trzy przesłanki, których łączne spełnienie warunkuje nabycia prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy. Przedmiot sporu stanowiło istnienie po stronie wnioskodawcy niezdolności do pracy. Po myśli art. 12 ust. 1 ustawy emerytalnej niezdolną do pracy w jest osoba, która całkowicie lub częściowo utraciła zdolność do pracy zarobkowej z powodu naruszenia sprawności organizmu i nie rokuje odzyskania zdolności do pracy po przekwalifikowaniu, przy czym całkowicie niezdolną do pracy jest osoba, która utraciła zdolność do wykonywania jakiejkolwiek pracy (ust. 2 art. 12), a częściowo niezdolną jest osoba, która w znacznym stopniu utraciła zdolność do pracy zgodnej z poziomem posiadanych kwalifikacji (art. 12 ust. 3). Wymóg utraty zdolności do pracy zgodnej z posiadanymi kwalifikacjami w stopniu znacznym wskazuje na możliwość zachowania nieznacznej zdolności do takiej pracy. Istnieniu częściowej niezdolności do pracy nie przeczy zatem wykonywanie pracy zgodnej z kwalifikacjami, choć w rozmiarze odpowiadającym tej nieznacznej zdolności. Specyfika ryzyka niezdolności do pracy przejawia się w niestałości tego stanu faktycznego i prawnego. W związku z tym prawo do świadczeń uzależnionych od niezdolności do pracy może ulec takim zmianom, jak: zmianie kwalifikacji niezdolności do pracy, jej ustaniu lub ponownemu powstaniu. W aspekcie formalnoprawnym następuje więc zmiana rodzaju pobieranej renty, utrata renty lub ponowne nabycie (ewentualnie przywrócenie według reguł art. 61) renty z tytułu niezdolności do pracy. Ponieważ ocena zdolności do pracy wymaga ustalenia stanu zdrowia i jego wpływu na zdolność wykonywania pracy zarobkowej, co wymaga wiadomości specjalnych i z reguły nie jest możliwe do dokonania samodzielnie przez sąd (wyrok Sądu Najwyższego z 27 października 2005r., I UK 356/04, LEX Nr 276241), Sąd Okręgowy przeprowadził dowód z opinii biegłych sądowych: psychiatry i neurologa. Biegli ci o specjalnościach adekwatnych do schorzeń wnioskodawcy nie stwierdzili u ubezpieczonego niezdolności do pracy, nawet częściowej, a opinie wydane zostały przez biegłych o specjalnościach odpowiadających występującym u odwołującego się schorzeniom. Oczywiście, ubezpieczony zmaga się z różnymi schorzeniami, jednak w wyniku przeprowadzonych badań nie stwierdzono dysfunkcji w stopniu, który powodowałby niezdolność do pracy. Powołany Biegły sądowy lekarz psychiatra podał, że konieczne jest podjęcie przez odwołującego się systematycznego leczenia odwykowego i utrzymanie abstynencji od alkoholu. Wykształcenie ubezpieczonego kwalifikuje go do wykonywania pracy zgodnej z posiadanym wykształceniem i zdobytym doświadczeniem zawodowym. Skoro zatem dolegliwości odwołującego się nie sięgają nawet granic częściowej niezdolności do pracy, to, biorąc pod uwagę jego kwalifikacje, nie ma zdaniem Sądu przeszkód, aby odwołujący się wykonywał pracę w ramach posiadanych umiejętności i doświadczenia dostosowaną do jego aktualnych możliwości zdrowotnych, które nie kwalifikują go nawet do częściowej niezdolności do pracy. Sąd Okręgowy podniósł jeszcze, że w wyroku z 20 maja 2013 r., I UK 650/12, Sąd Najwyższy wskazał, że: „podstawą do przyznania świadczenia jest przygotowana przez biegłych ocena stanu zdrowia osoby ubiegającej się o nie. Nie są brane pod uwagę subiektywne odczucia zainteresowanego”. W związku z tym, że przeprowadzone przez Sąd Okręgowy postępowanie dowodowe potwierdziło rezultaty postępowania przeprowadzonego przed organem rentowym, nie było podstaw do uwzględnienia odwołania, które na podstawie art. 477 ^{( 14)} § 1 k.p.c. Sąd Okręgowy oddalił. Apelację od wyroku Sądu Okręgowego złożył odwołujący się. Apelujący zaskarżył wyrok w całości wnosząc o jego zmianę i przyznanie prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy ewentualnie o uchylenie wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania. W uzasadnieniu apelacji skarżący podniósł, że błędnie został ustalony stan jego zdrowia, nie wzięto pod uwagę diagnozy, badania RM głowy i opisu leczenia z hospitalizacji w (...) im. prof. J. M. w P. w okresie od 20 marca do 30 kwietnia 2016 r. oraz tego, że na podstawie badań i obserwacji Szpital wystąpił do (...) ds. Orzekania o Niepełnosprawności w G. o orzeczenie o stopniu niepełnosprawności. W dniu 18 maja 2016 r. (...) zaliczył wnioskodawcę na stałe do znacznego stopnia niepełnosprawności, wskazując jako symbol przyczyny niepełnosprawności 02-P oraz wskazując, że wymaga opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji. Według apelującego Sąd błędnie ustalił, że występowało u niego podejrzenie zespołu amnestycznego, takie schorzenie jako zasadnicze F10.2 zaburzenia psychiczne i zaburzenia zachowania spowodowane użyciem alkoholu – zespół amnestyczny i jako choroba współistniejąca F10.2 zaburzenia psychiczne i zaburzenia zachowania spowodowane użyciem alkoholu – zespół uzależnienia, widnieją jako rozpoznanie w karcie informacyjnej leczenia szpitalnego od 20 marca do 30 kwietnia 2016 r. w Szpitalu w P.. Sąd nie uwzględnił więc zespołu amnestycznego jako choroby zasadniczej, uwzględnił schorzenia współistniejące. Skarżący argumentował, że w opiniach przyjętych za podstawę ustaleń biegli sądowi popełnili błędy, a Sąd oddalił wniosek o dopuszczenie dowodu z opinii innych biegłych lekarzy. Nie został uwzględniony wpływ uszkodzenia mózgu apelującego na funkcjonowanie w życiu codziennym. Skarżący podniósł również, że błędnie Sąd ustalił, że nie pozostaje on w zatrudnieniu od ok. 10 lat. Tymczasem odwołujący się pracował w 2013, 2014 i w 2016 r. Ma przepracowane, wbrew temu, co przyjął Sąd Okręgowy 25 lat, a potwierdzają to dokumenty złożone w ZUS. Na rozprawie apelacyjnej pełnomocnik odwołującego się siostra L. W. oświadczyła, że według jej obliczeń wnioskodawca wykazał 28-29 lat okresów składkowych; wszystkie dokumenty związane z zatrudnieniem, jakie z udziałem brata odnalazła, złożyła w organie rentowym. Nie posiada żadnych innych dokumentów dotyczących zatrudnienia. Sąd Apelacyjny uznał, że na podstawie materiału zebranego w postępowaniu w pierwszej instancji konieczne jest poczynienie ustaleń odnośnie do przebiegu stażu ubezpieczeniowego odwołującego się, a to w związku z tym, że okoliczności istotne dla rozstrzygnięcia wyznaczają przepisy prawa materialnego, tu przepis normujący nabycie prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy. I tak na podstawie dokumentów znajdujących się w aktach rentowych Sad Apelacyjny ustalił, że wnioskodawca legitymuje się następującymi okresami składkowymi:

- 1 września 1976 r. – 31 października 1982 r. (...)6 lat, 2 miesiące, przy czym od 1 do 23 października 1981 r. i od 11 do 23 grudnia 1981 r. korzystał z urlopu bezpłatnego, co wynika z zaświadczenia o zatrudnieniu i wynagrodzeniu z 1 września 2016 r., czyli 36 dni urlopu, a ponadto do odbycia służby wojskowej został przez pracodawcę zwolniony od 23 października 1976 r. do 5 listopada 1978 r., służbę wojskową odbywał w okresie od 25 października 1976 r. do 16 października 1978 r., a zatem okres od 17 października do 4 listopada 1978 r. (25 dni) nie jest ani okresem składkowym ani nieskładkowym, zatem okres składkowy to 6 lat,

- 1 listopada 1982 r. – 31 stycznia 1984 r. (...) 1 rok, 3 miesiące, - 2 lutego 1984 r. – 10 listopada 1984 r. (...) 9 miesięcy, 9 dni, - 19 listopada 1984 r. – 31 sierpnia 1990 r. (...) 5 lat, 9 miesięcy, 12 dni,

- prowadzenie działalności gospodarczej w ramach dwóch wpisów do ewidencji działalności gospodarczej od 15 lutego 1992 r. do 1 lutego 1995 r. (wykreślenie) i od 1 października 1995 r. do 10 kwietnia 2003 r. (wykreślenie z tą datą) – podleganie ubezpieczeniu społecznemu – okresy za które została opłacona składka na ubezpieczenie społeczne wykazane wystawionymi przez Zakład potwierdzeniami ubezpieczenia społecznego (k – 45, 49 a. r.): - 19 lutego 1992 r. do 31 marca 1993 r. 1 rok, 1 miesiąc, 10 dni, - 21 lutego 1994 r. – 9 maja 1994 r. 2 miesiące, 17 dni, - 4 sierpnia 1994 r. – 19 grudnia 1994 r. 4 miesiące, 16 dni, - 1 stycznia 1995 r. – 31 stycznia 1995 r. 1 miesiąc, - 12 lutego 1995 r. – 15 lutego 1998 r. 2 lata, 4 dni, - 1 lutego 1999 r. – 10 grudnia 1999 r. 10 miesięcy, 10 dni, - 1 listopada 2000 r. – 16 kwietnia 2001 r. 5 miesięcy, 16 dni, - 1 maja 2001 r. – 30 czerwca 2001 r. 2 miesiące , - 1 października 2001 r. – 31 października 2001 r. 1 miesiąc, - 3 grudnia 2001 r. – 31 stycznia 2002 r. 1 miesiąc, 28 dni, - 1 kwietnia 2002 – 30 kwietnia 2002 r. 1 miesiąc, - 19 sierpnia 2013 r. – 14 listopada 2013 r. (...) 2 miesiące, 27 dni, - 1 grudnia 2013 r. – 28 lutego 2014 r. (...) zatrudnienie 3 miesiące, łącznie 20 lat, 7 miesięcy, 26 dni. Nie jest więc tak, jak twierdzi apelujący, że posiada staż ubezpieczeniowy przekraczający 25 lat. Jego staż to okresy składkowe w wymiarze 20 lat, 7 miesięcy, 26 dni. W 10-leciu liczonym od daty złożenia wniosku, czyli 19 września 2016 r. – 20 września 2006 r., staż wynosi 5 miesięcy i 27 dni. Przy czym przy ustalaniu prawa do renty dla płatników składek, zobowiązanych do opłacania składek na własne ubezpieczenia emerytalne i rentowe, czyli dla osoby prowadzącej pozarolniczą działalność, nie uwzględnia się okresu, za który nie zostały opłacone składki, mimo podlegania obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym w tym okresie (art. 5 ust. 4 pkt 1 ustawy emerytalnej), dlatego Sąd Apelacyjny przyjął okresy składkowe wynikające z poświadczenia opłacania składek na ubezpieczenie społeczne przez wnioskodawcę w okresach prowadzenia przez niego działalności gospodarczej. Sąd Apelacyjny zważył, co następuje. Przesłanki nabycia prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy określa art. 57 ustawy emerytalnej. Zgodnie z ust. 1 tego przepisu renta z tytułu niezdolności do pracy przysługuje ubezpieczonemu, który łącznie spełnia trzy warunki: jest osobą niezdolną do pracy (pkt 1), posiada wymagany okres składkowy i nieskładkowy (pkt 2), a niezdolność do pracy powstała w okresach enumeratywnie wymienionych w pkt. 3 albo nie później niż w ciągu 18 miesięcy od ustania tych okresów. Szczegółową regulację dotyczącą wymaganego okresu składkowego i nieskładkowego, o którym mowa w art. 57 ust. 1 pkt. 2 ustawy emerytalnej, zawiera art. 58 tej ustawy. Warunek ten uważa się za spełniony, gdy ubezpieczony osiągnął okres składkowy i nieskładkowy, wynoszący łącznie co najmniej 5 lat - jeżeli niezdolność do pracy powstała w wieku powyżej 30 lat. W takim przypadku wymagany 5-letni okres składkowy lub nieskładkowy powinien przypadać w ciągu ostatniego 10-lecia przed zgłoszeniem wniosku o rentę lub przed dniem powstania niezdolności do pracy, przy czym zgodnie z uchwałą siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z 11 stycznia 2012 r., I UZP 5/11, (OSNP 2012, nr 13–14, poz. 175), okres nieskładkowy przypadający w ciągu ostatniego 10-lecia przed zgłoszeniem wniosku o rentę lub przed dniem powstania niezdolności do pracy uwzględnia się w rozmiarze nieprzekraczającym jednej trzeciej okresów składkowych udowodnionych w tym 10-leciu. To, czy ubezpieczony legitymuje się wymaganym okresem składkowym i nieskładkowym, wymaga odniesienia się nie tylko do dziesięciolecia poprzedzającego złożenie wniosku o rentę, ale także do dziesięciolecia przed powstaniem niezdolności do pracy i ustalenia przypadających w nim okresów składkowych i nieskładkowych. Natomiast ustalenie, czy stwierdzona niezdolność do pracy powstała w okresie wskazanym w art. 57 ust. 1 pkt. 3 ustawy emerytalnej, zależy od tego, czy ubezpieczony stał się niezdolny do pracy w okresach wymienionych w tymże przepisie, bądź nie później niż w ciągu 18 miesięcy od ich ustania. Konieczność posiadania przez ubezpieczonego odpowiedniej ilości okresów składkowych i nieskładkowych wynika z tego, że renta z tytułu niezdolności do pracy nie jest świadczeniem o charakterze socjalnym na rzecz osób niezdolnych do pracy, pozostającym bez związku z tytułem ubezpieczenia rentowego, ale jedną z form zabezpieczenia społecznego powiązaną z wymaganym okresem płacenia składek. W wyroku z 7 września 2004 r., SK 30/03 (OTK-A 2004 nr 8, poz. 82) Trybunał Konstytucyjny stwierdził, że ustawa emerytalna zgodnie z zasadą sprawiedliwości społecznej i powiązaną z nią zasadą równości wobec prawa stanowi, iż uprawnienie do renty inwalidzkiej z tytułu niezdolności do pracy oraz do emerytury zależy od posiadanego okresu objęcia ubezpieczeniem. Toteż im ubezpieczony jest starszy, tym dłuższy okres ubezpieczenia powinien posiadać, skoro dłuższy mógł być okres jego pracy zawodowej. Jednocześnie w wyroku z 24 kwietnia 2006 r., P 9/05 (OTK ZU nr 4/A/2006, poz. 46), Trybunał Konstytucyjny podniósł, że świadczenia emerytalno-rentowe są przedmiotem praw, nabytych przez ubezpieczonego w związku z jego własnym udziałem w tworzeniu funduszu ubezpieczeniowego. Warunkiem nabycia praw do świadczeń z ubezpieczenia społecznego jest odpowiedni staż pracy, z czym wiąże się opłacanie składek przekazywanych na fundusz ubezpieczeniowy. Z tego względu celowo w art. 58 ust. 1 ustawy emerytalnej przewidziane są różne wysokości stażu ubezpieczeniowego konieczne do nabycia prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy przez osoby ubiegające się o to świadczenie w zależności od wieku, w którym powstała niezdolność do pracy. Uprawniającego do renty warunku wykazania wymaganego okresu składkowego i nieskładkowego (5 lat w 10-leciu poprzedzającym złożenie wniosku o świadczenie lub powstanie niezdolności do pracy) nie musi spełniać tylko ten całkowicie niezdolny do pracy ubezpieczony, który legitymuje się okresem składkowym w rozmiarze 25 lat (kobieta) lub 30 lat (mężczyzna). Stanowi o tym art. 58 ust. 4 ustawy emerytalnej. Nie jest zwolniona od obowiązku wykazania tej przesłanki osoba, o jakiej mowa w art. 57 ust. 2 ustawy emerytalnej. Tak więc prawo do renty dla tego ubezpieczonego, który jest całkowicie niezdolny do pracy i legitymuje się okresem składkowym i nieskładkowym wynoszącym 20 lat (kobieta) lub 25 lat (mężczyzna) nie jest uzależnione od tego, żeby niezdolność do pracy powstała w okresach ubezpieczenia lub nie później niż w ciągu 18 miesięcy od ustania tych okresów (art. 57 ust. 1 pkt 3), ale nie jest możliwe uzyskanie przez taką osobę renty bez wykazania się wymaganym 5-letnim okresem składkowym i nieskładkowym w 10-leciu poprzedzającym złożenie wniosku o świadczenie lub powstanie niezdolności do pracy (art. 57 ust. 1 pkt 2 w zw. z art. 58 ust. 1 pkt 5 i ust. 2). Dopiero wykazanie się przez ubezpieczonego całkowicie niezdolnego do pracy okresem składkowym w rozmiarze co najmniej 25 lat (kobieta) lub 30 lat (mężczyzna) zwalnia go przy ubieganiu się o rentę z konieczności wykazywania zarówno tego, że niezdolność powstała w okresach ubezpieczenia lub nie później niż w ciągu 18 miesięcy od ich ustania (art. 57 ust. 2), jak i tego, że legitymuje się wymaganym okresem składkowym i nieskładkowym w rozumieniu art. 57 ust. 1 pkt 2 w zw. z art. 58 ust. 1 pkt 5 i ust. 2 (art. 58 ust. 4) ustawy emerytalnej. Odnosząc powyższe do okoliczności sprawy Sąd Apelacyjny zważył, że wykazany przez odwołującego się okres składkowy i nieskładkowy, tu składkowy, wynosi poniżej 25 lat, a więc w przypadku odwołującego się nie została spełniona żadna z dwóch przesłanek wyłączających warunek posiadania okresu ubezpieczenia (art. 57 ust. 1 pkt 2 w zw. z art. 58 ust. 1 pkt 5 i ust. 2 oraz art. 58 ust. 4), jak i żadna z dwóch przesłanek wyłączających warunek powstania w określonym czasie niezdolności do pracy (art. 57 ust. 1 pkt 3 w zw. z art. 57 ust. 2 ustawy). Nabycie przez skarżącego prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy warunkowane jest więc łącznym spełnieniem trzech przesłanek z art. 57 ust. 1 ustawy emerytalnej. Ocena spełnienia przesłanek dotyczących posiadania wymaganego okresu ubezpieczeniowego i wystąpienia zdarzenia objętego ubezpieczeniem, tj. niezdolności do pracy, w okresie ubezpieczenia albo nie później niż w ciągu 18 miesięcy od jego ustania, jest uzależniona od tego, czy zdarzenie objęte ubezpieczeniem, tj. niezdolność do pracy, powstała i w jakim czasie. Sąd Okręgowy za pomocą opinii biegłych sądowych lekarzy psychiatry i neurologa ustalił, że wnioskodawca nie jest niezdolny do pracy i ustalenie to jest kwestionowane w apelacji. Apelujący twierdzi, że stawiając rozpoznanie chorób, jakie naruszają sprawność jego organizmu, biegli pominęli rozpoznany po pobycie w (...) im. prof. J. M. w P. od 20 marca do 30 kwietnia 2016 r. jako schorzenie zasadnicze - zaburzenia psychiczne i zaburzenia zachowania spowodowane użyciem alkoholu - zespół amnestyczny (F10.6), schorzenie współistniejące – zaburzenia psychiczne i zaburzenia zachowania spowodowane użyciem alkoholu zespół uzależnienia - uczynili zasadniczym. Zespół amnestyczny zaś jako rozpoznanie skutkował zaliczeniem odwołującego się na stałe do znacznego stopnia niepełnosprawności od 4 maja 2016 r., z znaczeniem, że nie da się ustalić od kiedy niepełnosprawność istnieje. Sąd Apelacyjny zważył, że istotnie, jak wynika z dokumentacji z hospitalizacji od 20 marca do 30 kwietnia 2016 r. (akta rentowe, pełna dokumentacja), w jej trakcie złożone zostały dokumenty celem orzeczenia stopnia niepełnosprawności, a rozpoznanie jak opisano wyżej znalazło się w karcie informacyjnej leczenia. Biegli sądowi opinie sporządzili na podstawie zgromadzonej w aktach sprawy dokumentacji. Wnioskodawca nie stawił się na badanie do biegłego neurologa, pomimo prawidłowego zawiadomienia o terminie tego badania, nie stawił się też na kolejny termin badania przez biegłego psychiatrę (k – 35 a. s.). Dokumentacja, która posłużyła do sporządzenia opinii to, oprócz znajdujących się w aktach rentowych pełnej historii choroby z Poradni Odwykowej, pełnej dokumentacji z leczenia szpitalnego w 2016 r. (dwukrotnie, bo także od 10 do 16 marca 2016 r. w (...), historie choroby z (...)im. prof. J. M. w P. za okresy od 6 do 16 lutego 2017 r. i od 16 lutego do 3 marca 2017 r., złożone przez pełnomocnika wnioskodawcy (k- 31 a. s.), siostrę, która wniosła o wydanie opinii na podstawie akt sprawy, w przypadku gdy wnioskodawca nie stawi się na wyznaczone badanie przez lekarza psychiatrę, tak jak nie stawił się na badanie przez lekarza neurologa. W ocenie Sądu Apelacyjnego, podstawowy zarzut apelującego, że pominięte zostało rozpoznane u niego jako zasadnicze schorzenie w postaci zaburzeń psychicznych i zaburzeń zachowania spowodowanych użyciem alkoholu - zespołu amnestycznego (F10.6), a biegli skoncentrowali się na schorzeniu współistniejącym – zaburzeniach psychicznych i zaburzeniach zachowania spowodowanych użyciem alkoholu - zespole uzależnienia, nie znajduje uzasadnienia. Biegła psychiatra w opinii podniosła, że ze (...) w P. wnioskodawca został wypisany 30 kwietnia 2016 r. z rozpoznaniem zespołu amnestycznego i zespołu uzależnienia od alkoholu, wystąpiono o orzeczenie stopnia niepełnosprawności. Następnie opisała dwukrotne hospitalizacje w lutym 2017 r. (do 3 marca 2017 r.). Wskazała bazując na dokumentacji z ostatniej hospitalizacji (do 3 marca 2017 r.), że na podstawie przeprowadzonych prób klinicznych nie stwierdza się deficytów pamięci krótkotrwałej ani operacyjnej, rozpoznano zaburzenia osobowości i zachowania u osoby uzależnionej od alkoholu, zespół uzależnienia od alkoholu. Podsumowanie opinii biegłej psychiatry i jej wnioski końcowe Sąd Okręgowy szczegółowo przedstawił, w tym podał, że w 2016 r. wnioskodawca był dwukrotnie hospitalizowany, podejrzewano zespół amnestyczny. Obserwacja szpitalna w lutym/marcu 2017 r. rozpoznania tego nie potwierdziła. Ubezpieczony abstynencji od alkoholu nadal nie utrzymuje - ostatni ciąg picia odnotowano w lutym 2017 r. Sąd Okręgowy podał, że na podstawie dostępnej dokumentacji biegła rozpoznała u odwołującego się zaburzenia osobowości i zachowania u osoby uzależnionej od alkoholu, czyli rozpoznanie schorzeń według odwołującego się będących współistniejącymi a nie zasadniczego. Zdaniem biegłej nie uzasadniają one uznania odwołującego się za całkowicie lub częściowo niezdolnego do pracy. Konieczne jest podjęcie przez niego systematycznego leczenia odwykowego i utrzymanie abstynencji od alkoholu. W świetle dokumentacji, która posłużyła biegłej do postawienia przedmiotowych wniosków, są one logiczne i znajdują racjonalne uzasadnienie. To, że wnioskodawca nie zgadza się z nimi, samo przez się nie podważa ich miarodajności. Biegła, co wynika z wywodu opinii, zapoznała się z całością dokumentacji z leczenia i ją przeanalizowała. Podważenie jej wywodu wymagałoby umotywowanego zaprzeczenia postawionym przez nią tezom, a tego nie uczyniono. Biegła, co zwraca uwagę, w ramach analizy uwzględniła też wyniki badania przedmiotowego w ZUS przez lekarza orzecznika i komisję lekarską. Biegła neurolog, wbrew twierdzeniom apelującego, uwzględniła wynika badania MRI głowy, szczegółowo je opisała w opinii i wskazała, że podczas hospitalizacji i badania w ZUS nie stwierdzono objawów ogniskowego uszkodzenia CUN. Wobec powyższego, w ocenie Sądu Apelacyjnego, argumentacja Sądu Okręgowego w przedmiocie oddalenia wniosku dowodowego o dopuszczenie dowodu z opinii innych biegłych sądowych lekarzy specjalistów, nie budzi zastrzeżeń i podejmując taką decyzję procesową Sąd nie dopuścił się błędu. Sąd Apelacyjny zauważa, że nawet gdyby, hipotetycznie rzecz ujmując, uznać, że wnioskodawca jest niezdolny do pracy w stopniu częściowym, to niezdolność ta objęłaby okres zbliżony do hospitalizacji w 2016 r., a wówczas nie były spełnione pozostałe przesłanki warunkujące nabycie prawa do renty, skoro w 10-leciu przed złożeniem wniosku o świadczenie (wrzesień 2016 r.) wnioskodawca wykazał kilka miesięcy okresów składkowych, zamiast wymaganych 5 lat okresów składkowych i nieskładkowych. W stażu ubezpieczeniowym wnioskodawca pomiędzy rokiem 2002 a 2013 nie wykazał okresów składkowych i nieskładkowych. W tym stanie rzeczy Sąd Apelacyjny uznał, że zaskarżony wyrok, którym oddalono odwołanie od decyzji organu rentowego, odpowiada obowiązującemu prawu. Pełnomocnik z urzędu wnioskodawcy ustanowiony w postępowaniu międzyinstancyjnym podniósł jeszcze, że wnioskodawca z uwagi na stan zdrowia winien mieć ustanowionego pełnomocnika z urzędu w postępowaniu przed Sądem Okręgowym, ale nie czynił zarzutu nieważności postępowania. Według Sądu Apelacyjnego, w sprawie rzeczywiście nie można mówić o nieważności postępowania, skoro odwołujący się był reprezentowany wprawdzie przez nieprofesjonalnego pełnomocnika, siostrę L. W., ale podejmowała ona skutecznie czynności, jej udział w tym charakterze służył interesom wnioskodawcy. Kierując się powyższymi względami Sąd Apelacyjny z mocy art. 385 k.p.c. orzekł, jak w pkt. I sentencji. O kosztach zastępstwa prawnego Sąd Apelacyjny postanowił w punkcie drugim sentencji, przyjmując zasadę odpowiedzialności za wynik postępowania (art. 98 § 1 k.p.c. w zw. z art. 391 § 1 k.p.c.) i stawkę opłaty za czynności radcy prawnego określoną w § 16 ust. 1 pkt 2 w zw. z § 15 ust. 2 i w zw. z § 4 ust. 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego z urzędu (tekst jednolity: Dz. U. z 2019 r. poz. 68), a więc powiększoną o należny podatek od towarów i usług.

Sędziowie: PRZEWODNICZĄCY

Anna Michalik Magdalena Kostro-Wesołowska Anita Górecka