Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 31 stycznia 2019 r.

Sąd Apelacyjny w Krakowie – I Wydział Cywilny

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 31 stycznia 2019 r. w Krakowie na rozprawie

sprawy z powództwa T. B. i G. P.

przeciwko Gminie K.

o zapłatę

na skutek apelacji powodów

od wyroku Sądu Okręgowego w Kielcach

z dnia 19 grudnia 2017 r. sygn. akt VII GC 65/17

1.  oddala apelację;

2.  zasądza od powodów na rzecz strony pozwanej kwoty po 270 zł (dwieście siedemdziesiąt złotych) tytułem kosztów postępowania apelacyjnego.

SSA Barbara Baran SSA Sławomir Jamróg SSO (del. ) Izabella Dyka

Sygn. akt I Aga 270/18

UZASADNIENIE

Powodowie T. B. i G. P., wspólnicy spółki cywilnej, działającej pod nazwą (...) s.c. w P., domagali się zasądzenia od Gminy K. kwoty 216 000 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 21 stycznia .2015 r. do dnia zapłaty i kosztami procesu. W uzasadnieniu powodowie podnieśli, że w dniu 1 października 2014 r. zawarli z pozwaną umowę, której przedmiotem było wykonanie projektu budowlano-wykonawczego pn.:„Opracowanie dokumentacji projektowo-kosztorysowej na wykonanie(...)”. Zgodnie z umową do obowiązków powodów należało m.in. opracowanie Koncepcji i wszystkich prac przedprojektowych. W umowie powodowie oświadczyli, że przysługują im lub będą przysługiwać autorskie prawa majątkowe do dokumentacji stanowiącej przedmiot umowy, będącej utworem w rozumieniu ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych, która powstanie. W wynagrodzeniu ryczałtowym, które strony ustaliły na kwotę 240 000 zł mieściło się wynagrodzenie za przeniesienie autorskich praw majątkowych. W umowie określono także do jakich pól eksploatacji zostały przeniesione prawa autorskie do utworu. Pozwana w okresie od 21 stycznia do 3 czerwca 2015 r. rozpowszechniła wizualizację koncepcji architektonicznej poprzez opublikowanie jej na kilku stronach internetowych, czym naruszyła majątkowe prawa autorskie powodów. Pismem z dnia 3 czerwca 2015 r. pozwana odstąpiła od umowy na podstawie art. 635 kc w zw. z §12 pkt 1 umowy, jako przyczynę wskazując opóźnienie prac projektowych w stopniu uniemożliwiającym zakończenie umowy w terminie umownym 30 czerwca 2015 r. Zdaniem powodów, brak było podstaw do odstąpienia od umowy z przyczyn wskazanych przez pozwaną. Ponadto odstąpienie od umowy rodzi takie skutki jakby umowa nie została zawarta, a zatem -zdaniem powodów- bezskuteczne było przeniesienie majątkowych praw autorskich do utworu dokonane na mocy umowy. Oznacza to, że pozwana nie posiada i nie posiadała praw do wykorzystania wizualizacji koncepcji architektonicznej stworzonej przez powodów.

Nawet zaś gdyby przyjąć, że w chwili rozpowszechniania wizualizacji koncepcji umowa była ważna, to wymienione w §10 ust. 2 lit. a-c umowy pola eksploatacji nie obejmowały rozpowszechniania utworu w rozumieniu art. 50 pkt 3 ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych. Zdaniem powodów na podstawie art. 79 ustawy służy im prawo żądania od pozwanej naprawienia wyrządzonej szkody poprzez zapłatę sumy pieniężnej w wysokości odpowiadającej dwukrotności stosownego wynagrodzenia. Powodowie przyjęli, że wynagrodzenie za przeniesienie autorskich praw majątkowych wynosi ok. 50% wartości ceny ofertowej czyli kwotę 109 166,50 zł, co uzasadnia domaganie się od pozwanej kwoty 216 000 zł.

Pozwana wniosła o oddalenie powództwa, przyznając, że powodowie mieli opracować koncepcję (...) (§3 ust. 1 pkt 1 umowy) oraz wizualizację obiektów, w tym rysunków elewacji oraz typowych pomieszczeń (§3 ust. 1 pkt 10 umowy). Powodowie opracowali koncepcję architektoniczną zawierającą 11 stron opisu rozwiązań architektonicznych oraz rysunki projektowe zawierające projekt zagospodarowania terenu, rzuty parteru, piętra, 2 piętra, którą pozwany zwrócił po odstąpieniu od umowy. Zawartość koncepcji nie została kiedykolwiek upubliczniona poprzez zamieszczenie na stronie internetowej a jedynie sama wizualizacja. Zdaniem pozwanego, zamieszczenie na jego stronie internetowej komputerowo wykonanej bryły obiektu, którą następnie na swoich stronach internetowych zamieściły lokalne media, nie narusza autorskich prawa majątkowych powodów. Opracowanie to nie zawierające żadnych szczegółów architektonicznych nie jest bowiem utworem w rozumieniu przepisów ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych. Walor utworu ma dopiero sama koncepcja. Pozwana nadto podniosła, że celem wizualizacji miało być zrealizowanie przez niego obowiązków informacyjnych i promocyjnych dotyczących projektów finansowanych lub współfinansowanych ze środków unijnych. Powodowie mieli świadomość tego celu i tego, że wizualizacja będzie częścią informacji o realizacji projektu, która zgodnie z wymogami rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) (...) z dnia 17. grudnia 2013 r. powinna być zamieszczona na stronie internetowej pozwanego. Niezależnie od powyższego pozwana miała prawo zamieszczenia wizualizacji na stronie internetowej na mocy §10 ust. 2 lit a umowy, albowiem wymienione tam pole eksploatacji polegające na wykorzystaniu dokumentacji do realizacji inwestycji w całości lub części, pozwalało pozwanemu na korzystanie z całej dokumentacji na całym etapie procesu inwestycyjnego. Zdaniem pozwanej, realna wartość wykonanej przez powodów koncepcji wynosiła najwyżej kwotę 44 400 zł z uwagi na to, że prace zostały wykonane w 18,5%. Powodowie zaś nie wykazali natomiast ile wynosiłoby wynagrodzenie za wykonanie wizualizacji budynku, która została zamieszczona na stronie internetowej pozwanego skąd informację o wykonaniu koncepcji czerpały lokalne media zamieszczając na swoich stronach internetowych wizualizację budynku.

Wyrokiem z dnia 19 grudnia 2017 r. sygn. akt VII GC 65/17 Sąd Okręgowy w Kielcach oddalił powództwo i zasądził od T. B. i G. P. solidarnie na rzecz Gminy K. w K. kwotę 10.800 zł tytułem kosztów procesu.

Podstawę tego rozstrzygnięcia stanowiły następujące ustalenia:

W dniu 1 października 2014 r. w trybie przepisów ustawy z dnia 29.01.2004 r. Prawo zamówień publicznych strony zawarły umowę Nr (...), której przedmiotem było wykonanie przez powodów projektu budowlano-wykonawczego pn. „Opracowanie dokumentacji projektowo-kosztorysowej na wykonanie (...)”. Zgodnie z §3 ust. 1 umowy obowiązki wykonawcy obejmowały m.in. opracowanie koncepcji i wykonanie wszystkich niezbędnych prac przedprojektowych, takich jak np. uzyskanie decyzji o warunkach zabudowy, decyzji lokalizacyjnej, decyzji środowiskowej, oceny stanu technicznego, badań geologicznych, geotechnicznych, map do celów projektowych - pkt 1, opracowanie projektu budowlanego (wraz z oszacowaniem kosztów inwestycji), wykonawczego, specyfikacji technicznej wykonania i odbioru robót - pkt 2, opracowanie kosztorysu inwestorskiego i przedmiaru robót - pkt 9, opracowanie wizualizacji obiektów, w tym rysunków elewacji oraz typowych pomieszczeń (laboratorium b+r, biura, recepcja, produkcja) - pkt 10. W §4 ust. 1 i 2 strony ustaliły wynagrodzenie ryczałtowe na kwotę 240 000 zł, które miało być płatne w trzech etapach na podstawie faktur częściowych. W ustępie 3 zawarto zapis, że wynagrodzenie jest współfinansowane ze środków Unii Europejskiej - Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego. Zgodnie z §5 umowy wykonanie m.in. koncepcji miało nastąpić w terminie 5 tygodni od daty podpisania umowy, projektu budowlanego w terminie 12 tygodni od daty zatwierdzenia wybranej koncepcji obiektu. Ostatnią czynnością miało być protokolarne przekazanie dokumentacji wraz z pozwoleniem na budowę 30.06.2015 r. Paragraf 10 ust. 1 umowy zawiera oświadczenie wykonawcy, że przysługują mu lub będą przysługiwać autorskie prawa majątkowe do dokumentacji stanowiącej przedmiot umowy, będącej utworem w rozumieniu ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych, która powstanie w wyniku wykonania umowy. W ust. 2 wykonawca przeniósł na zamawiającego autorskie prawa majątkowe do całej dokumentacji będącej przedmiotem umowy oraz do wszelkich egzemplarzy dokumentacji sporządzonych w wykonaniu umowy na następnych polach eksploatacji: a. wykorzystania dokumentacji będącej przedmiotem umowy do realizacji inwestycji w całości lub części, b. utrwalania i zwielokrotnienia każdą możliwą techniką, w tym techniką drukarską, reprograficzną, zapisu magnetycznego oraz techniką cyfrową, c. dokonywania w sporządzonej dokumentacji zmian wynikających z uzasadnionych potrzeb zamawiającego z chwilą podpisania protokołu zdawczo-odbiorczego. Zgodnie z §10 ust. 3 wynagrodzenie za przeniesienie autorskich praw majątkowych było zawarte w wynagrodzeniu określonym w §4 ust. 1 umowy. W październiku 2014 r. powodowie wykonali drugą wersję koncepcji architektonicznej zawierającej część opisową i rysunkową, w tym projekt zagospodarowania terenu, rzuty parteru, piętra, 2 piętra oraz wizualizację budynku (...). Koncepcja została przekazana pozwanemu. Po zaakceptowaniu w dniu 14 stycznia 2015 r. koncepcji, mailem z dnia 15 stycznia 2015 r. pracownik pozwanego M. C. zwróciła się do powodów o przesłanie elektronicznej wersji wizualizacji budynku(...) informując, że zostanie ona wykorzystana w celach promocyjnych. W kolejnym mailu z dnia 26 lutego 2015 r. ta sama osoba zwróciła się do powodów o przesłanie dobrej jakości wizualizacji nadających się do druku w prasie.

Informacje o gotowej koncepcji(...) ukazały się na stronach internetowych (...) K. w dniu 22 stycznia 2015 r., (...) wydania Gazety (...) w dniu 6 maja 2015 r., Radia (...) w dniu 29 maja .2015 r., oraz na stronach (...) i(...)Na stronach tych zostały zamieszczone wizualizacje bryły budynku (...).

W piśmie z dnia 3 czerwca 2015 r. zostało złożone na podstawie art. 635 k.c. w zw. z §12 pkt 1 umowy z dnia 1 października 2014 r. oświadczenie o odstąpieniu od umowy. Jako przyczynę wskazał opóźnienie prac projektowych w stopniu uniemożliwiającym zakończenie przedmiotu umowy w przewidzianym umową terminie do dnia 30 czerwca 2015 r., o czym świadczył m.in. brak przekazania pozwanemu projektu budowlanego w terminie do dnia 26 maja 2015 r.

W piśmie z dnia 13 lipca 2015 r. powodowie zakwestionowali odstąpienie pozwanego od umowy na podstawie art. 635 kc podnosząc, że odpowiedzialność za opóźnienie ponosi zamawiający. Zdaniem powodów, skutkiem odstąpienia pozwanego od umowy jest bezskuteczność przeniesienia na niego majątkowych praw autorskich do utworu, czyli przekazanej dokumentacji. Tym samym pozwany nie miał prawa do posługiwania się koncepcją, podczas gdy rozpowszechniał wizualizację projektowanego przez powodów budynku umieszczając lub zezwalając na umieszczenie wizualizacji na wskazanych w piśmie stronach internetowych. Powodowie wezwali pozwanego do zaniechania rozpowszechniania projektu stanowiącego część przedmiotu umowy oraz do usunięcia skutków naruszeń, w szczególności poprzez usunięcie projektu ze stron internetowych oraz zapłaty kwoty 216 000 zł tytułem naprawienia wyrządzonej szkody.

Przy tym stanie faktycznym Sąd Okręgowy wskazał, że strony łączyła umowa o dzieło, której przedmiotem miało być wykonanie przez powodów na rzecz pozwanego projektu budowlano-wykonawczego pn. Opracowanie dokumentacji projektowo-kosztorysowej na wykonanie (...). Szczegółowy zakres prac określał §3 ust. 1 umowy. Powodowie przenieśli na pozwanego autorskie prawa majątkowe do całej dokumentacji będącej przedmiotem umowy oraz do wszelkich egzemplarzy tej dokumentacji na następujących polach eksploatacji: a. wykorzystania dokumentacji będącej przedmiotem umowy do realizacji inwestycji w całości lub części, b. utrwalania i zwielokrotnienia każdą możliwą techniką, w tym techniką drukarską, reprograficzną, zapisu magnetycznego oraz techniką cyfrową, c. dokonywania w sporządzonej dokumentacji zmian wynikających z uzasadnionych potrzeb zamawiającego z chwilą podpisania protokołu zdawczo-odbiorczego. Odstąpienie od umowy dokonane przez zamawiającego było uzasadnione. Jako przyczynę wypowiedzenia wskazano opóźnienie w wykonaniu przez powodów prac projektowych uniemożliwiające ich zakończenie w terminie określonym umową. Zgodnie z umową zakończenie prac miało nastąpić do dnia 30 czerwca.2015 r., podczas gdy jeszcze do chwili odstąpienia pozwanego od umowy powodowie nie wykonali projektu budowlanego. Paragraf 5 pkt 3 stanowił zaś, że projekt budowlany ma być wykonany w terminie 12 tygodni od daty zatwierdzenia wybranej koncepcji obiektu. Z korespondencji mailowej stron wynika, że koncepcję pozwany zatwierdził w dniu 14 stycznia 2015 r., co oznacza że projekt budowlany powodowie powinni wykonać do połowy kwietnia 2015 r. Na powodach więc ciążył obowiązek wykazania , że opóźnienie to było przez niego niezawinione.

Sąd ponadto wskazał, że na stronach internetowych zostały zamieszczone komputerowe wizualizacje bryły budynku przyszłego (...), a więc nie była to jeszcze wizualizacja opracowania koncepcji. Nie daje to zatem podstaw do przyjęcia, że pozwany rozpowszechnił na tej drodze wykonaną przez powodów część dokumentacji stanowiącej koncepcję architektoniczną.

Odwołując się do treści art. 1 ust. 2 pkt 6 pr.aut. Sąd wskazał, że przedmiotem praw autorskich są utwory architektoniczne, architektoniczne - urbanistyczne i urbanistyczne. Pod tym pierwszym pojęciem będą się mieścić np. bryły budynków lub ich części. W świetle jednak art. 33 ⁵ pr.aut. utworem może być także komputerowa wizualizacja bryły budynku. Zgodnie z art. 1 ust. 1 pr.aut. przedmiotem prawa autorskiego jest każdy przejaw działalności twórczej o indywidualnym charakterze, ustalony w jakiejkolwiek postaci, niezależnie od wartości, przeznaczenia i sposobu wyrażenia. Na powodach twierdzących, że doszło do naruszenia przez pozwanego ich majątkowych praw autorskich spoczywał, stosownie do art. 6 kc i art. 232 kpc, ciężar udowodnienia, że wizualizacja bryły budynku stanowiła utwór w rozumieniu art. 1 ust. 1 pr.aut. Zdaniem Sądu, powodowie na poparcie tej tezy nie przedłożyli żadnego dowodu. Powodowie nie wykazali tym samym, że wizualizacja bryły budynku była wytworem intelektu noszącym cechy oryginalności i niepowtarzalności.

Niezależnie od powyższego §10 ust. 2 lit a umowy uprawniał pozwanego do wykorzystania sporządzonej przez powodów dokumentacji w całości lub części do realizacji inwestycji. Z treści korespondencji mailowej stron ze stycznia i lutego 2015r. wynika, że pozwany wyraźnie zaznaczył, że dostarczone przez powodów wizualizacje budynku zamierza wykorzystać w celach promocyjnych. Było to zatem przeznaczenie mieszczące się w szeroko rozumianym wykorzystaniu dokumentacji do celów realizacji inwestycji. Brak jest przy tym dowodu aby powodowie wyrazili sprzeciw co do takiego sposobu wykorzystania wizualizacji. Ponadto wizualizacje bryły budynku zostały zamieszczone na stronach internetowych w okresie obowiązywania umowy. Należy także podkreślić, że za wykonany zakres prac projektowych powodowie otrzymali od pozwanego wynagrodzenie. W wynagrodzeniu tym stosownie do §10 ust. 3 umowy mieściło się wynagrodzenie za przeniesienie autorskich praw majątkowych do wykonanej przez powodów dokumentacji.

Biorąc powyższe pod uwagę, powodowie zdaniem Sądu nie wykazali aby doszło ze strony pozwanego do naruszenia ich autorskich praw majątkowych do utworu w postaci koncepcji architektonicznej a tym samym aby służyło im roszczenie wywiedzione z art. 79 ust. 1 pkt 3 lit. b ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych (t.j.Dz.U.2016.666). Czyniło to zbędnym dla rozstrzygnięcia sporu przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego dla ustalenie wysokości wynagrodzenia należnego powodom za korzystanie przez pozwanego z utworu. Po odstąpieniu od umowy opracowanie składające się z części opisowej zawierającej opis rozwiązań architektonicznych i części rysunkowej obejmującej projekt zagospodarowania terenu, rzuty parteru, piętra i 2 piętra oraz wizualizację bryły budynku. pozwany po odstąpieniu od umowy zwrócił powodom.

Z tych względów powództwo było niezasadne.

Jako podstawę rozstrzygnięcia o kosztach procesu Sąd powołał art. 98§1 i 3 k.p.c, art. 99 k.p.c. w zw. z art. 108§1 k.p.c. oraz §2 pkt 7 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22.10.2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz.U.2015.1804 z późn.zm.).

Apelację od tego wyroku wnieśli powodowie zaskarżając orzeczenie w całości , zarzucając:

1. błąd w ustaleniach faktycznych, stanowiących podstawę orzekania w niniejszej sprawie, który miał istotny wpływ na treść zaskarżonego orzeczenia polegający na:

a) sprzecznym, z zebranym w toku postępowania materiałem dowodowym, ustaleniu, że na stronach internetowych zostały zamieszczone komputerowe wizualizacje bryły budynku przyszłego (...), a nie koncepcja, podczas gdy z zebranego w toku postępowania sądowego materiału dowodowego wynika, powód przekazał pozwanemu koncepcję architektoniczną, która składała się z części opisowej, zawierającej opis rozwiązań architektonicznych i części rysunkowej, obejmującej projekt zagospodarowania terenu, rzuty parteru, piętra i 2 piętra oraz wizualizację bryły budynku sprzecznym, z zebranym w toku postępowania materiałem dowodowym, ustaleniu, że powód za wykonany zakres prac projektowych otrzymał od pozwanego wynagrodzenie, podczas gdy z zebranego w toku postępowania materiału dowodowego (przesłuchanie powoda) wynika, że w związku z odstąpieniem przez pozwanego od umowy, powód nie otrzymał żadnego wynagrodzenia,

2. sprzecznym, z zebranym w toku postępowania materiałem dowodowym, ustaleniu, że pozwany wykorzystał wizualizację do celów marketingowych za zgodą powoda, w czasie obowiązywania umowy i zgodnie z jej zapisami, podczas gdy z zebranego w toku postępowania materiału dowodowego wynika, że powód od początku kwestionował prawo do wykorzystania wizualizacji w celach marketingowych wskazując, że nigdy nie wyraził na to zgody, a co więcej zapisy umowy w zakresie pól autorskich, na których przeniesione zostały prawa autorskie, wskazują, iż przeniesienie dotyczyło wyłącznie pola eksploatacji obejmującego wykorzystanie dokumentacji w celu realizacji inwestycji ;

3. naruszenie przepisów postępowania, tj. art. 233 § 1 k.p.c. polegające na:

a) braku logiki w wiązaniu faktów z zebranym w toku postępowania materiałem dowodowym i ustaleniu, że skoro pozwana opublikowała koncepcję w okresie obowiązywania umowy, to znaczy, że nie naruszyła praw autorskich przysługujących powodowi, pomimo że zapisy umowy, w żadnym razie takiego uprawnienia nie dawały;

b) braku logiki w wiązaniu faktów z zebranym w toku postępowania materiałem dowodowym i ustaleniu, że powód otrzymał wynagrodzenie za prace projektowe obejmujące stworzenie koncepcji, pomimo że powód wyraźnie zeznał, że wynagrodzenia nie otrzymał, a pozwany temu nie zaprzeczył ;

3. naruszenie przepisów postępowania, tj. art. art. 232 k.p.c., poprzez a) zaniechanie dopuszczenia dowodu z urzędu celem ustalenia czy wykorzystany przez pozwaną fragment koncepcji, obejmujący wizualizację bryły budynku stanowi utwór w rozumieniu art. 1 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych;

4. naruszenie przepisów prawa materialnego, mające istotny wpływ na treść orzeczenia polegające na:

a) niezastosowaniu przepisu art. 41 ust. 2 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych, w wyniku czego sąd orzekający doszedł do przekonania, że brak sprzeciwu powoda, co do wykorzystania wizualizacji w celach promocyjnych stanowił zgodę na taki sposób wykorzystania,

b) niezastosowaniu przepisu art. 53 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych, w wyniku czego sąd orzekający doszedł do przekonania, że przesłanie mailem elektronicznej formy fragmentu koncepcji, obejmującego wizualizację bryły budynku, stanowi zmianę umowy łączącej strony w zakresie pól eksploatacji, na których zgodnie pozwana posiadała majątkowe prawa autorskie do utworu,

c) niezastosowaniu przepisu art. 64 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych, w wyniku czego sąd orzekający doszedł do przekonania, że zatwierdzenie przez pozwaną koncepcji daje pozwanej prawo swobodnego dysponowania utworem, w tym do wykorzystania koncepcji na polu eksploatacji niewymienionym w umowie,

d) niezastosowaniu przepisu art. 65 kodeksu cywilnego, w wyniku czego sąd orzekający doszedł do przekonania, że pole eksploatacji obejmujące wykorzystanie dokumentacji projektowej do realizacji inwestycji, obejmuje również wykorzystanie dokumentacji w całości lub w części do działań promocyjnych.

Powodowie wnieśli o zmianę wyroku i uwzględnienie powództwa.

W odpowiedzi na apelację strona pozwana wniosła o oddalenie tego środka odwoławczego oraz o zasądzenie kosztów postepowania apelacyjnego.

Rozpoznając apelację Sąd Apelacyjny nieco odmiennie ocenił charakter komputerowej wizualizacji bryły obiektu i uznał, że wizualizacja ta była przestrzennym utworem plastycznym przedstawiającym wizję fragmentów przyszłego obiektu, który jakkolwiek samodzielnie nie stanowił jeszcze utworu architektonicznego, to jednak może być uznany za utwór plastyczny w rozumieniu prawa autorskiego. Nadto Sąd Apelacyjny uznał za okoliczność przyznaną w odpowiedzi na apelację, że strona powodowa nie otrzymała żadnego wynagrodzenia. W pozostałym zakresie Sąd drugiej instancji uznał za własne ustalenia Sądu Okręgowego i zważył co następuje:

Stosunek prawny łączący strony na podstawie umowy z dnia 1 października 2014 r. miał charakter złożony i wiązał się zarówno z czynnościami , którego efektem miał być materialny wytwór działalności strony powodowej ale także wiązał się z czynnościami o charakterze usług (koordynacji międzybranżowej nadzoru autorskiego, podejmowanie czynności prawno –technicznych w postępowaniach administracyjnych). Na etapie koncepcji celem działania stron było uzyskanie opracowanie dokumentacji projektowej z wizualizacją przyszłego obiektu. Zasadnie więc Sąd Okręgowy uznawał podstawy do zastosowania przepisów o dzieło.

Z zeznań S. M. (1) wynika, że wstępna wizualizacja obiektu została przesłana w styczniu 2015r. kiedy istniały już rzuty obiektu . Wydruki na karcie 142 wskazują, że w tym przypadku wizualizacja bryły stanowiła tzw. digitalizację tj cyfrowe odwzorowanie w rzeczywistości wirtualnej fragmentów przyszłego modelu obiektu budowlanego. Była to więc forma opracowania wizji, prezentacji obiektu, który miał zostać zaprojektowany przez stronę powodową.

Wizualizacja bryły obiektu służyła więc wstępnej możliwości konfrontacji wyobraźni autora z oczekiwaniami zamawiającego co do przyszłego kształtu obiektu, który będzie przedmiotem dalszego opracowania w ramach projektu technicznego. Nie jest to jednak koncepcja architektoniczna a tym bardziej projekt architektoniczny lecz co najwyżej jej fragment ,element. Sąd Apelacyjny podziela pogląd wyrażany w doktrynie, że przestrzenny utwór plastyczny przedstawiający obiekt w rysunku nie może zostać bez dodatkowej informacji technicznych zakwalifikowany jako utwór architektoniczny (por. Utwór architektoniczny jako przedmiot prawa autorskiego publ. WKP 2018.). Celem pracy architekta jest zaprojektowanie obiektu przy uwzględnieniu wszystkich warunków rzemiosła budowlanego: praw fizyki, wymogów użytkowych, technicznych, prawnych, środowiskowych, wymagań inwestora. Dopiero przedstawiona koncepcja, będąca ustaleniem obrazu zindywidualizowanego architekta, w połączeniu z dokumentacją techniczną stanowi „corpora communicativa” dla ustalenia dzieła architektury. Zarzut więc w tym zakresie apelacji nie jest zasadny. Nie oznacza to jednak , że odzwierciedlenie rysunkowe czy też cyfrowe własnej wizji obiektu nie może stanowić przejawu działalności twórczej o indywidualnym charakterze. Na gruncie poprzedniej regulacji wynikającej z ustawy z dnia 10 lipca 1952 r. o prawie autorskim (Dz. U. Nr 34, poz. 234 ze zmianą z 1975 r. Dz. U. Nr 34, poz. 184), Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 12 czerwca 1978 r. I PRN 47/78 LEX nr 63425 wskazywał, że z ochrony autorskiej korzystają nie tylko utwory ostatecznie wykonane, lecz także plany, zarysy, szkice, rysunki, modele i projekty . Logiczna interpretacja treści art. 33 ⁵ k.c. również prowadzi do wniosku, że utworem jest nie tylko obiekt budowlany ale także rysunek obiektu, plan lub inne ustalenie ( w domyśle jego formy). Przedstawienie autorskiej niestandardowej wizji bryły budynku: w jej kształcie, kolorystyce jest wystarczające do uznania , że opublikowano utwór plastyczny. Ochronie prawa autorskiego nie podlega oczywiście samo techniczne rozwiązanie zawarte w dokumentacji, gdyż z reguły stoi temu na przeszkodzie brak cechy indywidualności, ale może ona objąć zarówno „dzieła techniczne” jako całość dokumentacji projektowej jeżeli konkretna dokumentacja ma cechy wyróżniające i zawiera - uzyskane przy wykorzystaniu swobody twórczej – jak i poszczególne jej części obejmujące swoiste cechy osiągnięte dzięki indywidualnemu wkładowi pracy twórczej autora. Cechy wyróżniające , indywidualne mogą więc także dotyczyć fragmentów tej dokumentacji jako przejaw działalności twórczej o jakim mowa w art. 1 ust1 prawa autorskiego.

Treść zeznań S. M. (1) wskazuje, że strona powodowa wystąpiła o przesłanie wstępnej wizualizacji obiektu celem konsultacji społecznej. Jeżeli konsultacja społeczne miała być oparta na wstępnej wizji to należy uznać, że przedmiotem konsultacji były raczej walory estetyczne, kompozycyjne a nie użytkowe. Także jego zeznania wskazują , że te wizualizacje powstały po zwarciu umowy stąd należy domniemywać , że były one przedmiotem myśli powodów i nie stanowiły powielenia typowego kształtu istniejącego już w przestrzeni publicznej obiektu. Domniemywa się też autorstwo osoby podpisanej stąd treść rysunków dawała podstawy do uznania nowatorstwa wizji bryły przyszłego obiektu, co jednak nie jest wystarczające do uznania , że doszło do opublikowania na stronach internetowych koncepcji architektonicznej. Powodowie nie wskazują jakie dowody miałyby świadczyć o tym, że publikacja dotyczyła koncepcji a nie tylko samej wizualizacji. Sąd Okręgowy opierając się na przedłożonych wydrukach ze stron internetowych prawidłowo ustalił, że na stronach internetowych zamieszczono komputerowe wizualizacje bryły obiektu. Sąd Apelacyjny dodatkowo zwraca , że ta wizualizacja jest niepełna skoro nie obejmuje wszystkich warstw przestrzennych. Koncepcja architektoniczna obejmuje strukturę funkcjonalną zabudowy i zagospodarowania terenu, jest to więc nie tylko wizja obiektu lecz także powiązanie przestrzenne bryły z otoczeniem wraz z rozwiązaniami technicznymi. Tak też rozumiała pojęcie koncepcji strona powodowa składając ofertę w dniu 2 listopada 2018r. k45. Także z ustawy z dnia 5 z dnia lipca 2018 r. o ułatwieniach w przygotowaniu i realizacji inwestycji mieszkaniowych oraz inwestycji towarzyszących (Dz.U. z 2018 r. poz. 1496) wynika , że wizualizacja to tylko fragment(załącznika) dokumentacji koncepcji architektonicznej co oznacza , że dla profesjonalisty powinno być oczywiste, że stwierdzenie takie nie obejmuje tylko rysunku określającego odzwierciedlenie wizji przyszłego obiektu. Na gruncie umowy §3 punkt 10 wizualizacja była nawet pojęciem szerszym niż tylko rysunek czy jego dygitalizacja . Mail na karcie 74 wskazuje , że strona powodowa zwróciła się o przesłanie wizualizacji celem udostępnienia prasie. Niewątpliwie więc nie chodziło o upublicznienie koncepcji architektonicznej lecz tylko samej wizualizacji bryły obiektu , który miał być realizowany na podstawie umowy z dnia 1 października 2014r. Nie było więc żadnej podstawy do żądania wynagrodzenia za opublikowanie koncepcji.

Powodowie taką wizualizacje bryły przesłali na prośbę strony pozwanej. Fragmentaryzacji przedmiotu umowy dokonali więc oni sami.

Zmiana umowy wymagała formy pisemnej pod rygorem nieważności (art. 77§1 k.c. w zw. z art.53 prawa autorskiego). Ustaleń o takiej zmianie Sąd Okręgowy jednak nie poczynił, stąd zarzut w tym zakresie jest bezprzedmiotowy.

Co do zasady jeżeli nie ma odmiennych postanowień to z reguły w przypadku zawarcia umowy o realizacje koncepcji i realizacji projektu budowlanego możliwość wykorzystania takiej wizualizacji bryły dla zobrazowania możliwego przyszłego efektu pracy zależna jest od zakresu przeniesienia prawa lub licencji dotyczącej wykorzystanie dokumentacji projektowej, szczególnie jeżeli projekt ma być realizowany w oparciu o przedstawioną wizję. Decydujące znaczenie ma wola stron. Nie jest jednak wykluczone dokonanie interpretacji postanowień pisemnej umowy pisemnej w oparciu o całokształt okoliczności i o sposób zachowania stron. Gdy chodzi o zakres przeniesienia prawa czy ustalenie pól eksploatacji, wskazanych w umowie, należy odwołać się do zasad interpretacji sformułowanych w Kodeksie cywilnym , przy uwzględnieniu wskazówki interpretacyjnej wynikającej z art. 41 ust. 2 pr.aut.p.p., zawierającej nakaz interpretowania na korzyść twórcy tych wątpliwości, których nie można usunąć za pomocą wskazanych reguł (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 3 grudnia 2008 r. V CNP 82/08 LEX nr 484683).

Umowa o korzystanie z utworu w tym przypadku obejmowała przeniesienie autorskich praw majątkowych w celu wykorzystania dokumentacji do realizacji inwestycji w całości lub części , utrwalania i zwielokrotniania każdą możliwa techniką. Kluczowe jest więc rozumienie dokumentacji oraz przedmiotu wykorzystania tj realizacji inwestycji.

Umowa w §5 rozdzielała przedstawienie koncepcji od projektu budowlanego, który miał zostać złożony dopiero w terminie 12 tygodni od dnia zatwierdzenia wybranej koncepcji. Dwuwariantowość koncepcji wskazywała też , że projekt mógł być wytworzony po wyborze rozwiązania. Wskazuje to, że kwestia wyboru rozwiązania mogła być przedmiotem konsultacji skoro wybór miał nastąpić w przyszłości.

Z treści § 10 wynikała możliwość korzystania także z części dokumentacji . Z założenia więc strony uznawały prawo do naruszenia integralności dokumentacji. Konsultacja społeczna nie mogła dotyczyć kwestii technicznych lecz estetycznych, stąd racjonalne jest, że przekazanie prasie musiało dotyczyć wizji plastycznej obiektu. Strona powodowa miała świadomość, że nie przesyła koncepcji lecz tylko samą wizualizację i to dla celów promocyjnych (mail k.72). W tym kontekście ograniczanie dopuszczalnego pola wykorzystania fragmentu koncepcji w postaci wizualizacji przyszłego obiektu jedynie do czynności związanymi stricte z procesem budowlanym nie jest właściwe. Nie jest nielogiczne przyjęcie przez Sąd Okręgowy na podstawie zachowania stron stosunku prawnego, że strona pozwana miała prawo do udzielenia prasie wizualizacji bryły co nie stanowiło upublicznienia koncepcji architektonicznej. Umowa w tym zakresie nie była jasna. Treść art. 43ust. 2 prawa autorskiego nie uchyla możliwości wykładni pola eksploatacji określonego w umowie o przeniesienie autorskich praw majątkowych lub umowie o korzystanie z utworu. Sąd Okręgowy miał podstawy w art. 65§1 k.c. do określenia woli wykładni woli stron na podstawie całości ich zachowania, w tym także zachowania w toku wykonania umowy.

Dodatkowo Sąd Apelacyjny zauważa, że umowa obejmowała przeniesienia praw majątkowych do dokumentacji. Skoro strony w umowie dokonały podzielności tej dokumentacji, która miała być dostarczana częściami i skoro strona pozwana przesłała wizualizację bryły jako fragment tej dokumentacji, to należy przyjąć , że uprawnienia do przeniesienia praw następowało sukcesywnie. Etapowość działania wynikała także z treści pisma powodów z dnia 13 lipca 2015r. k22 . Dotyczyła więc ono poszczególnych części dokumentacji a więc także zdigitalizowanej wizji obiektu.

Z treści art. 49 prawa autorskiego wynika, że korzystanie powinno być zgodne z charakterem i przeznaczeniem utworu oraz przyjętymi zwyczajami. Powodowie nie kwestionowali podnoszonej przez stronę pozwaną okoliczności, że finansowanie realizacji umowy miało nastąpić przy dofinansowaniu na podstawie Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) (...) z dnia 17 grudnia 2013 r. ustanawiającego wspólne przepisy dotyczące Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Europejskiego Funduszu Społecznego, Funduszu Spójności, Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich oraz Europejskiego Funduszu Morskiego i Rybackiego oraz ustanawiającego przepisy ogólne dotyczące Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Europejskiego Funduszu Społecznego, Funduszu Spójności i Europejskiego Funduszu Morskiego i Rybackiego oraz uchylającego rozporządzenie Rady (WE) (...) (Dz.U.UE.L.2013.347.320. Wsparcie takie zaś oznacza obowiązek informacyjny tj ujawnianie w internecie danych nie tylko o samym fakcie dofinansowania lecz także celu operacji i wsparciu operacji z funduszy polityki spójności a w dalszej kolejności opisu wykorzystania głównych rezultatów programów operacyjnych. Ujawnienie wiec w przestrzeni publicznej danych wizualnych przedmiotu dofinansowania musiało być obejmowane wolą stron.

W toku trwania umowy strona pozwana miała możliwość korzystania z części przekazanej dokumentacji w celach określonych w § 10 pkt 2, a umieszczenie w internecie wizualizacji mieściło się w zakresie wskazanego tam pola eksplantacji. Wykorzystywanie dokumentacji do realizacji inwestycji musi łączyć się z upublicznieniem wizualizacji bryły przyszłego obiektu , który ma być realizowany ze środków publicznych. Strona powodowa musiała być tego świadoma skoro właśnie taki sposób wykorzystania był wskazywany w mailu. Podmiot składający ofertę na wykonanie opracowania dokumentacji projektowo-kosztorysowej obiektu budowlanego zleconego przez gminną jednostkę budżetową powinna liczyć się z tym , że realizacja takiego obiektu będzie przedmiotem konsultacji społecznej a to musi łączyć się z koniecznością upublicznienia wizualnej strony przedsięwzięcia. Skoro więc strona powodowa przekazała wizualizację bryły przyszłego obiektu mając świadomość upublicznienia tej wizji w internecie i czyniła to bez żadnych zastrzeżeń, w ramach reżimu wymagającego realizację szerokiego obowiązku informacyjnego zamawiającego, to nie była nielogiczna ocena , że takie „wykorzystanie” wizualnej strony przedsięwzięcia mieściło się w ramach uprawnień wynikających z umowy.

Słusznie też strona pozwana powoływała się na okoliczność, że nie skorzystała w jakikolwiek sposób na publikacji wizualizacji. Promocja w tym przypadku to działania zwiększające popularność przedsięwzięcia finansowanego ze środków publicznych. Promocja zaś w znaczeniu marketingowym mogła dotyczyć raczej powodów jako autorów wizji przyszłej Szkoły (...)wybranej do realizacji.

Odstąpienie od umowy tworzy obowiązek zwrotu świadczeń wzajemnych w tym także wszystkiego co druga strona uzyskała jak i to co zostało uzyskane w zamian tej korzyści. Takie odstąpienie nie tworzy jednak podstawy do zapłaty za wykorzystanie przedmiotu umowy w zwykły sposób. Nie ma w tym przypadku podstawy do uznania , że odstąpienie miało charakter częściowy. Niewątpliwie przedmiot umowy miał być oddawany częściami jednak wynagrodzenie określono nie za każdą część z osobna lecz za całość, stąd przepis art. 642§2 k.c. nie mógł tu być odpowiednio zastosowany. Skoro więc strona pozwana nie wykroczyła poza zwykły sposób wykorzystania wizualizacji bryły obiektu jako elementu dokumentacji projektowej sporządzanej dla inwestycji finansowanej w ramach zamówień publicznych ze środków wspólnotowych to mimo, że doszło do odstąpienia od umowy ( zresztą z przyczyn leżących po stronie wykonawcy), nie ma podstaw do żądania wynagrodzenia za upublicznienie niepełnej wizualizacji obiektu a tym bardziej nie było podstaw do żądania wynagrodzenia za niewykazane upublicznienie koncepcji architektonicznej.

Wobec powyższego apelację jako niezasadną oddalono na podstawie art. 385 k.p.c.

O kosztach postępowania apelacyjnego orzeczono na podstawie art. 98§1 i 3 k.p.c. i art. 105§1 k.p.c. w zw. z art. 391§1 k.p.c. oraz przy zastosowaniu 8 ust. 1 pkt 2 i §10 ust.1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (t.j. Dz.U. z 2018 r. poz. 265).

SSA Barbara Baran SSA Sławomir Jamróg SSO (del. ) Izabella Dyka