Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 18 kwietnia 2019 r.

Sąd Okręgowy w Kielcach II Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie:

Przewodniczący: SSO Mariusz Broda (spr.)

Sędziowie: SSO Bartosz Pniewski

SSR del. Monika Wrona- Zawada

Protokolant: starszy protokolant Beata Wodecka

po rozpoznaniu w dniu 18 kwietnia 2019 r. w Kielcach na rozprawie

sprawy z powództwa M. P.

przeciwko W. P.

o alimenty

na skutek apelacji pozwanego

od wyroku Sądu Rejonowego we Włoszczowie

z dnia 28 grudnia 2018 r. sygn. III RC 22/18

I.  uchyla zaskarżony wyrok w punktach I (pierwszym), III (trzecim) i IV (czwartym) i w tym zakresie postępowanie umarza,

II.  oddala wniosek pozwanego o zasądzenie kosztów postępowania apelacyjnego.

Sygn. akt IICa 269/19

UZASADNIENIE

W sprawie z powództwa M. P. przeciwko W. P., wyrokiem z dnia 28.12.2018r. Sąd Rejonowy we Włoszczowie:

- w pkt. I zasądził od W. P. na rzecz I. P. kwotę 3510 zł, z ustawowymi odsetkami od 9.03.2018r. do dnia zapłaty;

- w pkt. II oddalił powództwo w pozostałej części;

- w pkt. III nakazał pobrać na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego we Włoszczowie od W. P. kwotę 176 zł, od I. P. kwotę 394 zł;

- w pkt. IV nie obciążył I. P. kosztami procesu.

Podstawy faktyczne i prawne takiego rozstrzygnięcia Sąd pierwszej instancji przedstawił w pisemnym uzasadnieniu (k.145-150). Z jego treści w szczególności wynika, że żądanie pozwu zostało zgłoszone przez M. P., reprezentowaną przez przedstawicielkę ustawową – I. P. i obejmowało zasądzenie alimentów od W. P. na rzecz małoletniej M. P. po 600 zł miesięcznie za okres od dnia 26.02.2015r. do 24.08.2016r. Sąd Rejonowy doszedł do wniosku, że jest to żądanie zapłaty z tytułu roszczenia regresowego przysługującego matce M. P. (wynikające z treści art. 140 § 1 kr i o, a nie art. 137 § 2 kr i o) i z tej przyczyny zasądził w/w kwotę na rzecz I. P., oddalając tak zidentyfikowane powództwo w pozostałej części.

Wyrok w pkt. I i III zaskarżył pozwany. W wywiedzionej apelacji zarzucił przede wszystkim naruszenie art. 321 § 1 kpc, polegające na tym, że Sąd Rejonowy zasądził w/w kwotę na rzecz I. P., która nie była stroną powodowa w niniejszym postepowaniu. W związku z tym wniósł o: zmianę wyroku w pkt. I poprzez oddalenie powództwa, uchylenie wyroku w pkt. III, w części nakazującej pozwanemu zapłatę kosztów sądowych; zmianę wyroku w pkt. IV poprzez zasądzenie od powódki na rzecz pozwanego kosztów procesu. Nadto skarżący wniósł o zasądzenie kosztów postępowania apelacyjnego.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja, o i ile prowadziła do uchylenia wyroku w zaskarżonej części i umorzenia postępowania w tym zakresie, okazała się zasadna.

Ma rację skarżący, że Sąd pierwszej instancji naruszył art. 321 § 1 kpc, skoro orzekł o żądaniu, które nie zostało w ogóle zgłoszone, ani przez I. P. (tylko jej imieniem), ani o takiej treści, skoro nie domagała się ona zwrotu kosztów utrzymania małoletniego dziecka – już poniesionych. Analiza żądania pozwu ponad wszelką wątpliwość, prowadzi do wniosku, że obejmowało ono jedynie zasądzenie alimentów od W. P. na rzecz małoletniej M. P. (reprezentowanej przez matkę– I. P.) po 600 zł miesięcznie za okres od dnia 26.02.2015r. do 24.08.2016r. Nie było to zatem żądanie I. P. zwrotu środków pieniężnych, które ta miała wydatkować na pokrycie kosztów utrzymania M. P., nie będąc do tego zobowiązaną. Innymi słowy żądanie pozwu, co istotne, identyfikowane także przez pryzmat okoliczności faktycznych wskazanych przez powódkę (M. P.) na jego uzasadnienie, zasadzało się na treści art. 137 § 2 kr i o, a nie na treści art. 140 § 1 kr i o. Tymczasem, Sąd Rejonowy, samodzielnie, w sposób nieuprawniony dokonał swego rodzaju przekształcenia żądania powódki zasądzenia alimentów, w to o charakterze regresowym – w rozumieniu art. 140 kr i o, i co równie istotne, które miałoby być zgłoszone nie przez powódkę, a jej matkę i to we własnym imieniu. W efekcie tego Sąd pierwszej instancji wydał wyrok, rozstrzygając o nieistniejącym żądaniu, tak w płaszczyźnie podmiotowej, jak i przedmiotowej. Tej treści wniosku nie zmienia to, że w komparycji zaskarżonego orzeczenia wpisana została M. P. (zatem prawidłowo), bo o jej żądaniu Sąd Rejonowy nie orzekł.

To co uczynił Sąd Rejonowy, z całą pewnością nie stanowiło realizacji zasady da mihi factum dabo tibi ius. Nastąpiło bowiem rozstrzygnięcie o zupełnie innym żądaniu, niż to będące przedmiotem pozwu, a problem nie sprowadzał się tylko i wyłącznie, do zastosowania właściwej podstawy prawa materialnego do oferowanych przez stronę powodową faktów na uzasadnienie zgłoszonego żądania pozwu. Istota zagadnienia tkwiła w tym, że Sąd pierwszej instancji w pierwszej kolejności bezpodstawnie wyinterpretował inne żądanie niż to, które zostało zgłoszone, a dopiero konsekwencją tego było jego rozpoznanie w oparciu o inną podstawę prawna, niż ta którą należałoby wziąć pod uwagę, przy rozpoznaniu żądania, jakie M. P. rzeczywiście zgłosiła.

Reasumując, wobec opisanej sytuacji procesowej doszło do naruszenia przez Sąd Rejonowy, jednej z fundamentalnych, konstrukcyjnych zasad procesu cywilnego, tj. zasady dyspozycyjności (rozporządzalności), wyrażającej wolność i samodzielność decyzji w zakresie realizacji przysługujących stronie praw podmiotowych. Obowiązywanie tej zasady, oznaczającej na gruncie postępowania cywilnego także swobodę dysponowania uprawnieniami o charakterze procesowym, sprawia, że sąd nie może orzekać o tym, czego strona nie żądała ani wychodzić poza żądanie, a więc rozstrzygać o tym, czego pod osąd nie przedstawiła. Swego rodzaju procesową gwarancję urzeczywistniania tej zasady stanowi art. 321 § 1 kpc, zgodnie z którym sąd nie może wyrokować co do przedmiotu nieobjętego żądaniem ani zasądzać ponad żądanie. W każdym wypadku naruszenia tego przepisu, jeżeli wyrok zostanie zaskarżony apelacją, uzasadnione jest jego uchylenie w części naruszającej ten przepis i umorzenie postępowania w tym zakresie, oczywiście wyłączając jedynie sytuacje, w których, naruszenie art. 321 § 1 kpc jednocześnie powodowałoby nieważność postępowania, co musiałoby łączyć się ze spełnieniem którejkolwiek z przesłanek wymienionych w art. 379 kpc. (tak również J. Gudowski - Komentarz do art. 321 kpc – syst. inf. pr. Lex).

.. Z tych względów Sąd Okręgowy orzekł jak w pkt. 1 sentencji - na podstawie art. 386 § 3 kpc, w zw. z art. 355 § 1 kpc w zw. z art. 391 § 1 kpc.

Nie było podstaw do obciążania powódki – M. P. kosztami postępowania apelacyjnego, skoro nie można postawić tezy jakoby przegrała ona postępowanie apelacyjne – w rozumieniu art. 98 § 1 kpc w zw. z art. 391 § 1 kpc, bo zaskarżony wyrok nie zapadł na jej rzecz. Tym samym zasada odpowiedzialności za wynik sprawy nie ma tu zastosowania. Z kolei brak było podstaw do zasądzenia kosztów postępowania od I. P., albowiem ta nie była stroną postępowania – także apelacyjnego.

SSR Bartosz Pniewski SSO Mariusz Broda SSR(del.) Monika Wrona-Zawada