Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Orzeczeniem z dnia 17 listopada 2017r. znak (...) Powiatowy Zespół do Spraw Orzekania o Niepełnosprawności w P. zaliczył P. M. do osób niepełnosprawnych z powodu schorzeń oznaczonych symbolami 05-R i 12-C, przyjmując że niepełnosprawność występuje od 19 października 2017r. i ma charakter okresowy – do dnia 17 listopada 2019r. Ponadto przyjęto, że P. M. nie wymaga konieczności stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji.

Orzeczeniem z dnia 3 stycznia 2018r. znak (...) Wojewódzki Zespół do Spraw Orzekania o Niepełnosprawności w S. uchylił powyższe orzeczenie co do symbolu niepełnosprawności orzekając, że niepełnosprawność powodują wyłącznie schorzenia oznaczone symbolem 12-C, jako że w całości wyczerpują obraz zaburzeń organizmu.

Odwołanie wniosła przedstawicielka ustawowa P. K., domagając się zmiany zaskarżonego orzeczenia poprzez uznanie, że niepełnosprawność P. M. istnieje od urodzenia, jest spowodowana schorzeniami o symbolach 05-R i 12-C, jej data końcowa to ukończenie przez małoletniego 16 roku życia i wniosła o zmianę w zakresie punktu 7 wskazań poprzez uznanie, że małoletni wymaga konieczności stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji. W obszernym uzasadnieniu odwołania wskazywała, że P. M. ma stopę końską oraz Zespół Aspergera istniejący od urodzenia, a nie jak przyjął organ od 19 października 2017r. Zespół Aspergera to schorzenie nieuleczalne, więc utrzymywało się będzie do ukończenia przez dziecko 16 roku życia. Argumentowała, że P. M. jest niezdolny do samodzielnej egzystencji, wymaga wsparcia w zakresie samoobsługi, nie jest w stanie ubrać się samodzielnie i nie komunikuje potrzeb związanych z jedzeniem.

Wojewódzki Zespół do Spraw Orzekania o Niepełnosprawności w S. wniósł o oddalenie odwołania w całości wobec stwierdzenia, że występujące u małoletniego ograniczenia nie powodują konieczności zapewnienia całkowitej opieki w zaspokajaniu - stosownie do wieku – podstawowych potrzeb życiowych, uznając jednocześnie, iż nie miał podstaw do wydania innego orzeczenia niż zaskarżone.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

P. M., urodzony (...), aktualnie uczęszcza do powszechnej szkoły podstawowej. Powtarzał drugą i czwartą klasę.

W sierpniu 2017r. rozpoznano u niego Zespół Aspergera jako występujący od wczesnego dzieciństwa. W październiku 2017r. wydano wobec niego orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego, jednak pozostał w szkole powszechnej.

Nie prowadzi leczenia psychiatrycznego, nie uczęszcza na terapię, nie przyjmuje leków. Nie był hospitalizowany z powodów psychiatrycznych.

Ma rozpoznaną alergię wieloważną. Przyjmuje leki antyhistaminowe.

Występuje u niego końskie ustawienie stóp – od urodzenia i nieprawidłowy chód na palcach.

Dowód: dokumentacja medyczna k. 1-21, 26-30.48-49 akt organu

Stan pulmonologiczny P. M. nie jest przyczyną niepełnosprawności. Wykonane badanie przedmiotowe nie wykazało w zakresie alergii czy pulmonologii znaczących odchyleń, występują jedynie skąpe wykwity na skórze ramion i mierna wydzielina w nosie.

Dowód : opinia biegłej sądowej z zakresu pulmonologii i alergologii W. W. k. 21-25, k. 143-144

Stan zdrowia psychicznego w postaci Zespołu Aspergera czyni P. M. niepełnosprawnym od urodzenia do 22 maja 2022r. (do ukończenia 16-go roku życia).

P. M. jest w normie intelektualnej, jego rozwój jest nieharmonijny (wybiórcze uzdolnienia i ograniczenia wynikające z zaburzenia inteligencji werbalnej, płynności mowy, kompetencji emocjonalno-społecznych). Utrzymują się u niego zaburzenia porozodii, echolalia, perseweracje i werbigeracje, nadmierna szczerość, trudności w odczytywaniu intencji innych osób. Wymaga rehabilitacji, pomocy logopedycznej, treningów SI (sensorycznych) oraz socjoterapeutycznych, co pozwoli na włączenia go w relacje rówieśnicze i na nabycie kompetencji w komunikacji i wyuczenie się ról społecznych. Wymaga pomocy i opieki w stopniu przewyższającym potrzeby dzieci w tym samym wieku. Jednocześnie nie jest niezdolny do samoobsługi. Jest zdolny do samodzielnej egzystencji w rozumieniu podstawowych potrzeb życiowych i nie wymaga stałej bądź długotrwałej opieki i pomocy innych osób.

Dowód: opinia bieglej sądowej z zakresu psychiatrii M. Ś. k. 32-34, k. 117

Występuje u niego nawykowe chodzenie na palcach z następstwami w postaci przykurczów i przerostu mięśni brzuchatych łydek, ograniczeniem zgięcia grzbietowego stóp, ale bez ograniczenia motoryki. Następstwem nawykowego chodzenia na palcach są niewielkie zmiany w kręgosłupie. Nie występują objawy schorzenia neurologicznego.

Stan narządu ruchu z uwagi na końskie ustawienie stóp czyni P. M. niepełnosprawnym (symbol 05-R) od urodzenia, jednak nie wymaga on konieczności stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji.

Nieprawidłowy chód utrudnia długie chodzenie.

Dowód: opinia biegłego sądowego z zakresu ortopedii H. M. k. 63-64, k. 156, opinia biegłego z zakresu neurologii J. B. (1) k. 90-93, k. 138

Sąd zważył, co następuje:

Odwołanie okazało się uzasadnione jedynie częściowo.

Zgodnie z art. 4a ust. 1 ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz.U.2018.511 j.t.) osoby, które nie ukończyły 16 roku życia zaliczane są do osób niepełnosprawnych, jeżeli mają naruszoną sprawność fizyczną lub psychiczną o przewidywanym okresie trwania powyżej 12 miesięcy, z powodu wady wrodzonej, długotrwałej choroby lub uszkodzenia organizmu, powodującą konieczność zapewnienia im całkowitej opieki lub pomocy w zaspokajaniu podstawowych potrzeb życiowych w sposób przewyższający wsparcie potrzebne osobie w danym wieku.

Kryteria oceny niepełnosprawności u osób w wieku do 16 roku życia określone zostały Rozporządzeniem Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 1 lutego 2002 r. w sprawie kryteriów oceny niepełnosprawności u osób w wieku do 16 roku życia (Dz. U z 2002 r., Nr 17, poz. 162 ze zm.) wydanym na podstawie delegacji ustawowej zawartej w art. 4a ust. 2 ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych. Zgodnie z § 1 rozporządzenia oceny niepełnosprawności u osoby w wieku do 16 roku życia dokonuje się na podstawie następujących kryteriów:

1) przewidywanego okresu trwania upośledzenia stanu zdrowia z powodu stanów chorobowych, o których mowa w § 2 rozporządzenia, przekraczającego 12 miesięcy,

2) niezdolności do zaspokajania podstawowych potrzeb życiowych, takich jak: samoobsługa, samodzielne poruszanie się, komunikowanie z otoczeniem, powodującej konieczność zapewnienia stałej opieki lub pomocy, w sposób przewyższający zakres opieki nad zdrowym dzieckiem w danym wieku, albo

3) znacznego zaburzenia funkcjonowania organizmu, wymagającego systematycznych i częstych zabiegów leczniczych i rehabilitacyjnych w domu i poza domem.

Przy ocenie niepełnosprawności dziecka bierze się pod uwagę rodzaj i przebieg procesu chorobowego oraz jego wpływ na stan czynnościowy organizmu, sprawność fizyczną i psychiczną dziecka oraz stopień jego przystosowania do skutków choroby lub naruszenia sprawności organizmu oraz możliwość poprawy stanu funkcjonowania pod wpływem leczenia i rehabilitacji. (§ 2 ust. 2 rozporządzenia).

W § 2 ust. 1 rozporządzenia wymienione zostały schorzenia uzasadniające konieczność stałej opieki lub pomocy dziecku.

Zaliczenie do osób niepełnosprawnych w przypadku dziecka do 16 roku życia może mieć zatem miejsce w dwóch sytuacjach: gdy dziecko jest niezdolne do zaspokajania podstawowych potrzeb życiowych w postaci samoobsługi, poruszania się, komunikacji z otoczeniem, co rodzi konieczność zapewnienia mu stałej (długotrwałej) opieki lub pomocy w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji, albo też gdy dziecko zachowuje zbliżoną do rówieśników zdolność do zaspokajania wskazanych potrzeb życiowych, w związku jednak ze znacznym zaburzeniem funkcjonowania organizmu wymaga stałego leczenia i rehabilitacji w domu i poza domem i w tym zakresie zwiększonej pomocy rodziców.

W rozpoznawanej sprawie sporne było to czy małoletni w związku z niepełnosprawnością wymaga stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji oraz od kiedy i do kiedy winien być zaliczony do osób niepełnosprawnych, jak również czy niepełnosprawność jest spowodowana również, obok schorzeń oznaczonych symbolem 12-C, także schorzeniem narządu ruchu 05-R.

Co do tej ostatniej kwestii wypowiedział się biegły sądowy z zakresu ortopedii H. M., który wskazał, iż końskie ustawienie stóp jest przyczyną niepełnosprawności ruchowej od urodzenia. Jednocześnie schorzenie narządu ruchu nie skutkuje koniecznością stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji.

Z opinii biegłej sądowej M. Ś. wynika, iż małoletni P. M. od urodzenia cierpi na Zespół Aspergera, który czyni go osobą niepełnosprawną. Biegła wskazała, iż niepełnosprawność małoletniego nie wynika jednak z niezdolności do zaspokajania podstawowych potrzeb życiowych takich jak: samoobsługa, samodzielne poruszanie się, komunikowanie z otoczeniem w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji i koniecznością zapewnienia mu całkowitej opieki innej osoby. Zaznaczyła, że u małoletniego nie stwierdzono konieczności leczenia farmakologicznego, hospitalizacji. Dodała, że rehabilitacja i odpowiednie oddziaływania terapeutyczne (które nie są prowadzone) usprawnią jego komunikację i relacje społeczne. Biegła przyjęła, iż ukończenie przez małoletniego szesnastego roku życia winno być datą ponownej weryfikacji skuteczności podjętych terapii i redukcji skutków emocjonalnych, społecznych i edukacyjnych wynikających z zaburzenia.

W sprawie wypowiedzieli się również biegła sądowa z zakresu alergologii i pulmonologii W. W. oraz biegły sądowy z zakresu neurologii J. B. (2). Biegli tychże specjalności przyjęli, iż schorzenia występujące u małoletniego, a będące w zakresie ich specjalności, nie powodują niepełnosprawności.

Do powyższych opinii nie odniósł się organ. Obszerne zarzuty wniosła natomiast przedstawicielka ustawowa, w szczególności co do opinii psychiatrycznej. Uwagi strony odwołującej się koncentrowały się na braku samodzielności małoletniego, a przedstawicielka akcentowała obszary, w których małoletni wymaga - w jej ocenie – stałej pomocy i opieki.

Zdolność do samodzielnej egzystencji oceniania musi być w porównaniu do rówieśników chorego dziecka. Oczywistym jest bowiem, iż w różnym okresie życia dzieci wymagają w różnym stopniu wsparcia rodzica w zwykłych codziennych czynnościach – w przypadku niemowląt zachodzi całkowita niezdolność do wykonywania czynności samoobsługowych, potem wraz z wiekiem w przypadku dzieci zdrowych udział rodzica w takich czynnościach stopniowo ulega zmniejszeniu, zmienia się w nadzór, a z czasem całkowicie ustaje. Przykładowo już dzieci pięcio, sześcioletnie z powodzeniem mogą same spożywać posiłki, ubierać się, samodzielnie przemieszczać się, myć się (choć zazwyczaj pod kontrolą opiekunów), niewątpliwie natomiast rodzice muszą chociażby przygotowywać im posiłki czy towarzyszyć przy udawaniu się do miejsc oddalonych od miejsca zamieszkania w związku z koniecznością zapewnienia bezpieczeństwa i niedostateczną jeszcze orientacją dziecka w terenie.

W przypadku dzieci chorych na przewlekłe choroby, niezależnie od ich wieku, opieka rodzica musi być nieco szersza niż u dzieci zdrowych, bo obejmuje przynajmniej podawanie leków czy dbanie o odpowiednią dietę, dokładniejsze monitorowanie stanu zdrowia – przykładowo regularne mierzenie ciśnienia krwi, itp., towarzyszenie dziecku w drodze do, z i podczas wizyt u lekarzy, rehabilitantów. Konieczność takiej zwiększonej opieki nie zawsze jednak skutkuje zaliczeniem dziecka do grona osób niepełnosprawnych, a tym bardziej uznaniem, iż jest ono niezdolne do samodzielnej egzystencji. Decydujące znaczenie ma tu bowiem nie występowanie danego schorzenia, a jego wpływ na funkcjonowanie małoletniego – stopień zaburzenia tego funkcjonowania.

Zakres opieki nad chorym dzieckiem - tym, u którego stopień zaburzenia organizmu nie jest na tyle duży, by skutkować niepełnosprawnością i tym, u którego zaburzenia te są istotne i łączą się z koniecznością stałego leczenia i rehabilitacji - jest szerszy w tym znaczeniu, że rodzic (opiekun) wykonywać musi inne dodatkowe czynności, których nie wykonują, albo wykonują okazjonalnie – w czasie zwykłych chorób, po urazach rodzice dzieci zdrowych. Nie zawsze jest natomiast szerszy w tym znaczeniu, że obejmuje wykonywanie przy dziecku czynności, z którymi jego zdrowi rówieśnicy radzą już sobie dobrze. A właśnie w tym ostatnim znaczeniu rozpatruje się go na potrzeby ustalenia niepełnosprawności przy ocenie, czy dziecko wymaga stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy w związku ze znacznie ograniczoną zdolnością do samodzielnej egzystencji. Taka opieka lub pomoc bez wątpienia występuje w przypadku dzieci z rozmaitymi niedowładami, upośledzonych umysłowo w stopniu głębokim itp. Nie są one bowiem w stanie samodzielnie podejmować zwykłych codziennych czynności wykonywanych już przez rówieśników.

Nie oznacza to jednak, iż w przypadku braku upośledzenia sprawności ruchowej dziecka oraz niewystępowania u niego istotnych zaburzeń psychicznych odpada zawsze konieczność stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną zdolnością samodzielnej egzystencji. Wszystko bowiem zależy od indywidualnego przypadku. Trudno postawić wyraźną granicę między zwiększoną pomocą rodzica w zaspokajaniu podstawowych potrzeb życiowych (obejmujących też leczenie), a konieczną pomocą stałą (długotrwałą) w związku ze znacznym ograniczeniem zdolności do samodzielnej egzystencji. Często bowiem zdarza się, iż część czynności samoobsługowych dziecko wykonuje w stopniu zbliżonym do rówieśników, w innych natomiast, w przeciwieństwie do nich, wymaga z uwagi na ograniczenia chorobowe określonego wsparcia. Ocenie zatem zawsze musi podlegać sytuacja konkretnego dziecka, jego stan zdrowia i ograniczenia w zwykłym życiu.

W odniesieniu do P. M. nie można mówić o takim nasileniu występującego u niego schorzenia, które determinowałoby konieczność stałej i lub długotrwałej opieki lub pomocy w związku ze znacznie ograniczoną zdolnością do samodzielnej egzystencji. Pewne trudności występujące u małoletniego uzasadniają konieczność pomocy w czynnościach życiowo istotnych, a nie zastępowania opiekuna w ich wykonywaniu. Natężenie schorzenia psychiatrycznego nie uzasadnia leczenia psychiatrycznego, przyjmowania leków, hospitalizacji, a nawet konieczności zmiany placówki edukacyjnej. Sam fakt zalecenia przez biegłą psychiatrę usprawnienia komunikacji nie świadczy o jej braku, a jedynie o możliwości poprawy istniejącego deficytu w relacjach społecznych, głównie rówieśniczych. Biegła nie wskazała natomiast na deficyty w pozostałych obszarach, takich jak utrzymanie higieny, spożywanie posiłków czy ubieranie się.

Zarzuty przedstawicielki ustawowej skierowane zostały również wobec opinii biegłej z zakresu pulmonologii i dotyczyły nieuznania schorzeń tego typu za przyczynę niepełnosprawności oraz zapisów zawartych w wywiadzie. Należy podkreślić, iż nie każde schorzenie czy zaburzenie powoduje niepełnosprawność. Istotnym jest jego nasilenie i wpływ na funkcjonowanie danej osoby. Wynika to oczywiście z ustawowej definicji stopni niepełnosprawności, a znajduje dodatkowo potwierdzenie w przepisach rozporządzenia Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 15 lipca 2003r. w sprawie orzekania o niepełnosprawności i stopniu niepełnosprawności, gdzie w § 32 określającym schorzenia podlegające uwzględnieniu przy zaliczeniu do stopnia niepełnosprawności przewiduje się przykładowo możliwość wzięcia pod uwagę upośledzenia umysłowego począwszy od umiarkowanego (§ 32 ust. 1 pkt 1). Pewien stopień zaburzeń z uwagi na jego niewielkie nasilenie, zdaniem ustawodawcy niejako automatycznie wyklucza więc przyjęcie stopnia niepełnosprawności. Wyniki badania pulmonologicznego oraz przebieg dotychczasowego leczenia alergologicznego wynikający z dokumentacji medycznej czynią uzasadnionym wniosek biegłej pulmonolog o braku niepełnosprawności, a tym samym nie było konieczności wypowiadania się przez biegłą o wskazaniach (wobec których przedstawicielka ustawowa również kierowała zastrzeżenia). Co do zarzucanych biegłej niespójności w opinii, to zauważyć należy, że dotyczą one danych zawartych w części opinii określonej jako „wywiad”. Jest to więc ta część opinii, którą biegły sporządza po wstępnej rozmowie z osobą badaną i jej opiekunem i umieszcza w niej informacje pochodzące bezpośrednio od tychże osób (nie zaś z dokumentacji medycznej). O ewentualnych niespójnościach można by więc mówić w odniesieniu do rozpoznania bądź wniosków (a takie nie wystąpiły), nie zaś co do danych przytoczonych przez biegłego, a przedstawionych przez same strony.

Szereg uwag przedstawicielka zgłosiła także wobec opinii neurologicznej, do których biegły J. B. (2) ustosunkował się obszernie w opinii uzupełniającej. Zarzuty te odnosiły się, podobnie jak w odniesieniu do opinii pulmonologicznej, do przebiegu badania i danych zawartych w wywiadzie, zawierały polemikę co do nasilenia schorzeń narządu ruchu i schorzeń psychiatrycznych oraz potrzeby rehabilitacji. Strona nie zakwestionowała natomiast ustaleń biegłego co do braku niepełnosprawności z przyczyn neurologicznych. Kwestie poruszone w zarzutach dotyczą głównie specjalności biegłej psychiatry i biegłego ortopedy, a ci przyjęli niepełnosprawność małoletniego z przyczyn zarówno psychiatrycznych jak i ruchowych, od urodzenia do ukończenia 16-go roku życia. Z tego względu zarzuty te nie wpłynęły na ocenę Sądu co do wniosków opinii.

Wobec biegłych sądowych pulmonologa i neurologa strona odwołująca się zgłosiła wprost wniosek o ich wyłączenie, który został oddalony prawomocnym obecnie postanowieniem z dnia 8 maja 2019r.

Sąd natomiast samodzielnie nie doszukał się w sporządzonych opiniach cech wadliwości, niespójności, czy braku zgodności ich wniosków z przepisami prawa. Wszystkie opinie wydane zostały po badaniu podmiotowym i przedmiotowym małoletniego oraz analizie dostępnej dokumentacji medycznej dotyczącej stanu jego zdrowia. Są one jasne a ich wnioski w sposób logiczny i przekonujący obszernie umotywowane.

Mając na uwadze wszystko powyższe, należało uznać te opinie za rzetelne i wiarygodne, a w konsekwencji podzielić zawarte w nich wnioski nie znajdując podstaw do ich kwestionowania.

W konsekwencji, dokonano, na podstawie przepisu art. 477(14) § 2 k.p.c., zmiany zaskarżonego orzeczenia poprzez ustalenie, że P. M. jest osobą niepełnosprawną od urodzenia, a jego niepełnosprawność występuje z symbolem 05-R i 12-C, do dnia 22 maja 2022r.

W pozostałym zakresie, w oparciu o przepis art. 477(14) § 1 k.p.c., odwołanie oddalono.

ZARZĄDZENIE

1.  (...)

2.  (...)

3.  (...)

4.  (...)

5.  (...)

(...)