Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 18 lutego 2019 r.

Sąd Apelacyjny w Krakowie – I Wydział Cywilny

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 18 lutego 2019 r. w Krakowie na rozprawie

sprawy z powództwa (...)w H. (Niemcy)

przeciwko (...)w A. (Holandia)

o zapłatę

na skutek apelacji strony pozwanej

od wyroku Sądu Okręgowego w Krakowie

z dnia 21 lipca 2015 r. sygn. akt IX GC 1017/13

1.  oddala apelację;

2.  zasądza od strony pozwanej na rzecz strony powodowej kwotę 18.900 zł (osiemnaście tysięcy dziewięćset złotych) tytułem kosztów postępowania apelacyjnego i kasacyjnego.

SSA Józef Wąsik SSA Teresa Rak SSA Grzegorz Krężołek

Sygn. akt I A Ga 244/18

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 1 sierpnia 2013 roku strona powodowa (...) Spółka Europejska Oddział w Polsce wniosła o wydanie nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym i nakazanie stronie pozwanej (...) z siedzibą w O. zapłaty kwoty 975.683,75 zł wraz z odsetkami ustawowymi liczonymi od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty. Strona powodowa domagała się nadto zasądzenia kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. Uzasadniając żądanie pozwu strona powodowa wskazała, iż 30 czerwca 2011 roku zawarła z (...) Sp. z o.o. z siedzibą w K. umowę o świadczenie usług promocji. Strony ustaliły, że jednym z podstawowych kryteriów oceny wywiązania się przez upadłego z obowiązków objętych umową będzie minimalna liczba produktów (...) nabytych przez upadłego od wierzyciela celem dalszej odsprzedaży swoim klientom. Łączne wynagrodzenie (...) z tytułu świadczenia usług promocji i reklamy produktów (...) za cały okres objęty umową wynosiło 831.050 zł netto. Wierzyciel zobowiązany był do uiszczenia zaliczki w wysokości 90% łącznego wynagrodzenia tj. kwoty 747.945 zł netto. Na zabezpieczenie zobowiązań wynikających z umowy, (...) wręczył stronie powodowej weksel własny in blanco z deklaracją wekslową, przy czym na odwrocie weksla za wystawcę poręczenia wekslowego udzieliła strona pozwana (...) z siedzibą w O.. W związku z rozwiązaniem umowy, stronie powodowej należy się zwrot kwoty 664.424,48 zł z kwoty 919.972,35 zł brutto uiszczonej tytułem zaliczki na poczet wynagrodzenia. Strona powodowa zaznaczyła też, że należy jej się również kwota 108.383,10 zł tytułem waloryzacji nadpłaconego wynagrodzenia, kwota 130.673,52 zł tytułem zapłaty kary umownej oraz kwota 21.315,90 zł tytułem waloryzacji kary umownej. (...) Spółka (...) Oddział w Polsce dochodzi też zapłaty kwoty 50.886,75 zł stanowiącej sumę nieuregulowanych należności handlowych. W związku z nieuiszczeniem kwoty 975.683,75 zł pomimo wystosowanego wezwania do zapłaty, strona powoda pismem z dnia 21 grudnia 2012 roku zawiadomiła (...) oraz stronę pozwaną o wypełnieniu weksla, wzywając dłużników do jego wykupu w terminie do dnia 29 grudnia 2012 roku.

26 sierpnia 2013 roku Sąd Okręgowy w K.wydał nakaz zapłaty w postępowaniu nakazowym, sygn. akt(...).

Postanowieniem z dnia 6 listopada 2013 roku, Sąd Okręgowy w K.uchylił nakaz zapłaty z dnia 26 sierpnia 2013 roku.

W odpowiedzi na pozew strona pozwana wniosła o jego odrzucenie, a w przypadku nieuwzględnienia tego wniosku o jego oddalenie oraz zasądzenie kosztów postępowania. Strona pozwana oświadczyła, iż osoba poręczająca weksel nie miała ku temu stosownego pełnomocnictwa. Podniosła również, że nie otrzymała uzupełnionego weksla, a także że weksel jest nieważny ze względu na niejednoznaczne określenie remitenta. Zakwestionowała też kwotę składającą się na sumę wekslową.

Wyrokiem z dnia 21 lipca 2015 roku, sygn. akt IX GC 1017/13 Sąd Okręgowy w Krakowie zasądził od strony pozwanej na rzecz strony powodowej kwotę 975.683,75 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 1 sierpnia 2013 roku wraz z kosztami postępowania w kwocie 28.000 zł oraz nakazał ściągnąć od strony pozwanej na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Krakowie kwotę 38.407 zł tytułem kosztów sądowych. Podstawę takiego rozstrzygnięcia stanowił następujący stan faktyczny:

W dniu 30 czerwca 2011r. powód zawarł ze (...) Sp. z o.o. umowę o świadczenie na rzecz powoda przez 5 lat usług promocyjnych [k.18] polegających na promowaniu wśród swoich klientów sprzedawanych przez powoda olejów silnikowych marki (...) (§ 1.2). Usługodawca zobowiązał się do kupowania w każdym roku obowiązywania umowy 20.196 dm ^{( 3)} olejów (§ 2.2). Powodowy usługobiorca zobowiązał się do zapłaty wynagrodzenia 831.050 zł netto, z czego 90% (747.945 zł netto) z góry po złożeniu weksla gwarancyjnego poręczonego przez pozwanego (§ 3 i 7).

Każda ze stron umowy miała prawo do jej rozwiązania za trzymiesięcznym wypowiedzeniem (§ 5.2), a ze skutkiem natychmiastowym w razie naruszania umowy przez drugą stronę, a w szczególności takim naruszeniem było niewykonanie przynajmniej w 80% zobowiązania do zakupu olejów marki (...)(§ 5.3).

W razie niewykonania obowiązku zakupu 20.196 dm ³ olejów w danym roku usługobiorcy przysługiwała kara umowna stanowiąca część zapłaconego z góry wynagrodzenia przypadającego na czas obowiązywania umowy proporcjonalna do stopnia niewykonania obowiązku zakupu (§6.1). Skutkiem rozwiązania umowy –niezależnie do przyczyny rozwiązania - był obowiązek zwrotu zapłaconego z góry wynagrodzenia przypadającego na okres niewykonywania umowy (§ 6.2). Od obydwu sum (kary umownej i zwrotu wynagrodzenia) usługobiorcy przysługiwały odsetki ustawowe od podpisania umowy do jej rozwiązania (§ 6.3).

Analogiczną umowę powód zawarł z (...) Sp. z o.o. Prezesem obydwu spółek był wówczas A. F. (1) (...)miał 100% udziałów w (...)).

W dniu 7 lipca 2011 roku pozwany udzielił K. B. (1) pełnomocnictw do „udzielenia poręczenia wekslowego (…) zobowiązań finansowych z umowy o świadczenie usług promocyjnych wobec” powoda, tj. „do złożenia (…) podpisu na wekslu gwarancyjnym (…) oraz na deklaracji wekslowej opisującej warunki i zasady wypełnienia weksla” [pełnomocnictwo do poręczenia za (...) k.30].

W dniu 12 lipca 2011 roku A. F. działając jako zarząd spółek (...) i (...) wystawił weksle niezupełne z deklaracjami wekslowymi upoważniającymi (...)w H. działającą przez swój oddział w Polsce z siedzibą w W. do uzupełnienia weksli. K. B. (1)w imieniu pozwanego złożył na wekslach oświadczenia poręczyciela.

Do dnia 30 czerwca 2011 roku istniały w Polsce dwa oddziały(...)– w W. i w K.. Od 1 lipca 2011 r. pozostał tylko Oddział w K.. Po dostrzeżeniu powyższego powód zażądał ponownego wystawienia weksli i deklaracji ze zmienionym oznaczeniem remitenta (oznaczenie go oddziałem w K.). W dniu 26 lipca 2011 roku A. F. wystawił nowe weksle i deklaracje [weksel i deklaracja imieniu (...) k.99,100], aK. B. (1) ponownie w imieniu pozwanego poręczył. Poprzednie weksle powód zwrócił A. F. [oryginał pokwitowania k.323].

W dniu 25 sierpnia 2011r. Powód zapłacił (...) 90% wynagrodzenia brutto, tj. 919.972,35 zł. W dniu 12 listopada 2012r. powód złożył usługodawcy oświadczenie [k.37] o wypowiedzeniu umowy ze względu na niekupowanie olejów w ilościach określonych umową. W tym czasie usługobiorca zalegał także z zapłatą sumy 45.886,75 zł tytułem ceny olejów. Oświadczeniem o wypowiedzeniu umowy powód wezwał usługobiorcę do zapłaty sum dochodzonych w niniejszej sprawie (na skutek nieuwzględnienia wpłaty 5.000 zł z 17 września 2012r. powód z tytułu ceny żądał sumy 50.886,75 zł). Pismem z 27 listopada 2012r. [k.69] wezwał do zapłaty tej sumy także pozwanego poręczyciela.

Wobec braku zapłaty powód uzupełnił weksel o dochodzoną sumę, datę wystawienia 20 grudnia 2012r., datę płatności 31 grudnia 2012r. oraz miejsce płatności K.. Pismami z 21 grudnia 2012 roku powodowa spółka zawiadomiła spółkę (...) (wówczas już w upadłości likwidacyjnej) i syndyka oraz spółkę (...) [k.74] o uzupełnieniu weksli i wezwała do wykupu weksli do 29 grudnia 2012 roku (upadłość likwidacyjna(...)została ogłoszona 27 lutego 2013r. k.309).

Sąd Okręgowy stwierdził, iż remitent wykazał prawo do uzupełnienia weksla. Przyjął on, że strony umowy z dnia 30 czerwca 2011 roku określiły ją jako umowę o świadczenie usług promocyjnych, ale usługi wystawcy weksla były określone bardzo ogólnikowo. Konkretne było zobowiązanie się do zakupu określonej ilości olejów. Należne od powodowego remitenta „wynagrodzenie” jest w istocie rabatem udzielonym przez sprzedawcę za zakupy w dużej skali. Sąd I instancji uznał, że strony umowy sztucznie rozbiły obowiązek zwrotu „wynagrodzenia” – w istocie rabatu na „karę umowną” za niedostateczne zakupy w okresie obowiązywania umowy (§ 6.1) i „zwrot wynagrodzenia” za okres po rozwiązaniu umowy (§6.2), chociaż na mocy tych postanowień remitentowi przysługuje zwrot rabatu przypadającego na niezakupione oleje. Sąd Okręgowy wskazał, że pozwany pomimo zakupu 9.367 m3 olejów, ze względu na rozwiązanie umowy, nie otrzymał 10% rabatu przypadającego na tę ilość. Sąd ustalił, że charakter kary umownej ma również obowiązek zapłaty odsetek ustawowych za okres od zawarcia umowy do jej rozwiązania, a kara te nie ma charakteru nadmiernej. W związku z tym, że usługodawca nienależycie wykonywał obowiązek zakupu olejów, strona powodowa miała prawo wypowiedzieć umowę. Z tytułu zaległych cen strona powodowa uzupełniła weksel o sumę 50.886,75 zł, chociaż na skutek wpłaty 5.000 zł w dniu 17 czerwca 2012 roku zadłużenie zmalało do 45.886,75 zł, co Sąd przeoczył i błędnie uwzględnił powództwo w całości. Sąd I instancji przyjął, że poręczyciel był umocowany do skutecznego i ważnego dokonania tej czynności, gdyż pełnomocnictwo z dnia 7 czerwca 2011 roku dawało K. B. (1) umocowanie do konkretnej czynności, lecz nie zawierało ograniczenia, że chodzi tylko o jednorazowe działanie, które ma być podjęte w określonym dniu. Treść pełnomocnictwa była przy tym jednoznaczna. Co więcej, skoro pełnomocnictwo dotyczyło „udzielenia poręczenia” za konkretne zobowiązanie określonego podmiotu i złożenia w tym celu podpisu na wekslu, to nie ulega wątpliwości, że K. B. (1) był umocowany do skutecznego i ważnego dokonania tej czynności, zwłaszcza że dokument nie zawierał terminu, w ciągu którego czynność ta ma być dokonana.

Apelację od powyższego wyroku wniosła strona pozwana, zaskarżając go w całości, wnosząc o jego zmianę poprzez oddalenie powództwa oraz zasądzenia kosztów postępowania za obie instancje, ewentualnie o jego uchylenie i przekazanie sprawy Sądowi Okręgowemu do ponownego rozpoznania. Skarżący podniósł następujące zarzuty:

- naruszenie art. 64 § 1 k.p.c. poprzez przyjęcie, że powód (...) Spółka Europejska Oddział w Polsce posiada zdolność sądową oraz bezzasadne przyjęcie, iż intencją powoda było działanie w niniejszym procesie jako(...)pomimo, iż na pozwie oraz na wszystkich dokumentach do niego dołączonych jak również dalszych pismach procesowych oznaczenie powoda brzmiało (...) Spółka Europejska Oddział w Polsce;

- naruszenie art. 435 § 1 § 2 k.c. w zw. z art. 436 k.c. w zw. z art. 11 Rozporządzenia Rady (WE) Nr 2157/2001 z dnia 8 października 2001 roku w sprawie statutu spółki europejskiej (SE) w zw. z art. 101 pkt 5 ustawy prawo wekslowe poprzez błędną wykładnię powołanych przepisów i uznanie, że określenie remitenta na wekslu poprzez (...) spółka europejska z siedzibą w H., działającej na ternie Polski poprzez swój oddział (...) spółka europejska Oddział w Polsce z siedzibą w K. spełnia przesłankę prawidłowego określenia remitenta, w sytuacji gdy taka nazwa przedsiębiorcy zagranicznego nie istnieje, a na wekslu w istocie podano jako remitenta dwa podmioty: spółkę europejską i oddział zagranicznego przedsiębiorcy. Zatem jako remitent wskazane są: zagraniczna osoba prawna oraz oddział tej osoby działający w kraju – dwa podmioty, każdy wpisany do innego rejestru;

- naruszenie art. 432 § 1 i § 2 k.c. w zw. z art. 435 § 1 i § 2 k.c. w zw. z art. 101 pkt 5 ustawy prawo wekslowe poprzez jego niezastosowanie przy rozpoznawaniu sprawy i uznanie, że określenie remitenta na wekslu jest prawidłowe;

- błąd w ustaleniach faktycznych poprzez przyjęcie, że pełnomocnictwo udzielone K. B. (1) uprawniało do wielokrotnego składania oświadczeń woli o udzieleniu poręczenia w ramach jednego stosunku zobowiązaniowego w kontekście oświadczenia Zarządu pozwanej z dnia 3 stycznia 2013 roku o braku złożenia w dniu 26 lipca 2011 roku jakichkolwiek oświadczeń o poręczeniu weksla oraz braku badania treści pełnomocnictwa według regulacji prawa holenderskiego oraz braku analizy treści weksla i deklaracji wekslowych wystawionych w dniu 12 lipca 2011 roku oraz nieuwzględnienie faktu uiszczenia przez wystawcę weksla (...) Sp. z o.o. kwoty 5.000 zł na poczet zaległych cen;

- naruszenie art. 65 § 1 i § 2 k.c. poprzez jego niezastosowanie i wyciągnięcie przez Sąd wniosków w oparciu o treść językową pełnomocnictwa bez odniesienia do przepisów prawa holenderskiego;

- naruszenie art. 98 k.c. w zw. z art. 99 k.c. poprzez ich faktyczne zastosowanie w przedmiotowej sprawie, mimo, że nawet językowa treść pełnomocnictwa winna być oceniania zgodnie z przepisami holenderskiego Kodeksu cywilnego;

- naruszenie art. 484 § 2 k.c. poprzez jego niezastosowanie pomimo złożonego przez pozwanego wniosku o zmiarkowanie kary umownej, jak również niewskazania przez Sąd I instancji w pisemnym uzasadnieniu przyczyn odstąpienia od zmiarkowania kary umownej;

- naruszenie art. 328 § 2 k.p.c. poprzez brak wyjaśnienia w uzasadnieniu wyroku podstawy prawnej rozstrzygnięcia w zakresie dochodzonego roszczenia, kwestii zasądzenia na rzecz powoda kosztów procesu oraz obowiązku zwrotu kosztów sądowych;

- naruszenie art. 233 § 1 k.p.c. i nie przeprowadzenie dowodu z treści oświadczenia Zarządu(...) z dnia 3 stycznia 2013 roku dot. braku poręczenia weksla w dniu 26 lipca 2011 roku pomimo jego formalnego dopuszczenia w tym postępowaniu – brak odniesienia w uzasadnieniu wyroku;

- naruszenie art. 233 § 1 k.p.c. poprzez brak przeprowadzenia dowodu z przesłuchania w charakterze strony Zarządu(...) na okoliczność treści oświadczeń woli o udzielenie pełnomocnictwa, pomimo, iż ten dowód został wskazany i sprecyzowany w odpowiedzi na pozew – brak odniesienia się do tej kwestii w uzasadnieniu wyroku;

- naruszenie art. 316 § 1 k.p.c. poprzez wydanie wyroku bez rozpoznania istoty sprawy, to jest:

- bez ustalenia treści pełnomocnictwa udzielonego K. B. (1) zgodnie z prawem holenderskim, znajdującym zastosowanie do tego dokumentu;

- bez dokonania prawidłowej wykładni przepisów art. 435 § 1 k.c. w zw. z art. 435 § 2 k.c. w zw. z art. 436 k.c. w zw. z art. 101 pkt 5 ustawy prawo wekslowe i uznania, że weksel stanowiący podstawę powództwa jest ważny;

- bez przeprowadzenia dowodu z treści oświadczenia Zarządu(...)z dnia 3 stycznia 2014 roku dot. braku poręczenia weksla z dnia 26 lipca 2013 roku;

- bez uwzględnienia faktu uiszczenia przez wystawcę weksla kwoty 5.000 zł na poczet zaległych cen;

- naruszenie art. 11 ust. 1 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych poprzez nakazanie w punkcie drugim wyroku ściągnięci od pozwanej na rzecz Skarbu Państwa kosztów sądowych w wysokości 38.407 zł mimo, iż to na powodzie ciążył obowiązek ich uiszczenia;

- naruszenie art. 98 k.p.c. w zw. z § 2 ust. 1 i 3 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu poprzez zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda kosztów zastępstwa procesowego w podwójnej wysokości pomimo, iż sprawa nie należała do szczególnie skomplikowanych i nie wymagała ona znacznych nakładów pracy pełnomocnika powoda, jak również poprzez brak wskazania w pisemnym uzasadnieniu wyroku okoliczności przemawiających za przyznaniem pełnomocnikowi powoda podwójnych kosztów zastępstwa procesowego.

W odpowiedzi na apelację strona powodowa wniosła o jej oddalenie oraz zasądzenie kosztów postępowania apelacyjnego, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Wyrokiem z dnia 16 marca 2016 roku, sygn. akt (...) Sąd Apelacyjny wK. zmienił zaskarżony wyrok w punkcie I w ten sposób, że obniżył kwotę 975.683,75 zł do kwoty 970.683,75 zł; kwotę 28.000 zł do kwoty 20.800 zł, oddalając powództwo co do kwoty 5.000 zł i odsetek od tej kwoty od dnia 1 sierpnia 2013 roku; w pozostałej części apelację oddalił; zasądził od strony pozwanej na rzecz strony powodowej kwotę 5.400 zł tytułem kosztów zastępstwa procesowego.

Sąd Apelacyjny nie podzielił zarzutu strony pozwanej o braku zdolności sądowej strony powodowej, gdyż po wniesieniu pisma z dnia 16 czerwca 2014 roku nie budzi żadnych wątpliwości, iż stroną powodową jest spółka europejska występująca pod nazwą (...)w H.. Oznaczenie strony w świetle podstawy faktycznej pozwu było niedokładne, lecz przywołane pismo jednoznacznie usunęło wątpliwości w tym zakresie. Oceniając zarzut wadliwości weksla uznał, że prawo wekslowe nie zawiera przepisu wskazującego na określenie osoby prawnej będącej remitentem. Podmiot ten musi posiadać zdolność prawną. Art. 101 pkt 5 prawa wekslowego wymaga wskazania nazwy remitenta na wekslu własnym, która powinna odpowiadać jego nazwie ujawnionej w rejestrze. Ujawnioną w rejestrze firmą powoda jest(...)z siedzibą w H., która znalazła się także na wekslu będącym przedmiotem oceny w sprawie, z dookreśleniem Spółka Europejska. Rozwiniecie skrótu SE poprzez dodanie słów Spółka Europejska nie utrudniało ustalenia firmy remitenta, która została jednoznacznie określona na wekslu z uwzględnieniem wszystkich obligatoryjnych elementów firmy i formy organizacyjnej tj. spółki europejskiej. Sąd Apelacyjny nie zgodził się ze stroną pozwaną, iż na wekslu w pozycji remitenta faktycznie wskazano dwa podmioty. Z jego treści wynika, że remitent będący Spółką Europejską tylko działa przez swój Oddział. Sam bowiem Oddział nie posiada zdolności prawnej, gdyż taką posiada wyłącznie sama Spółka Europejska. W przedmiotowej sprawie weksel wskazuje, że remitentem jest Spółka Europejska działająca tylko przez swój oddział, co podkreśla brak samodzielności oddziału wobec firmy osoby prawnej, w tym przedsiębiorcy. Nazwa wskazana na wekslu zawiera wszelkie niezbędne elementy firmy strony powodowej, a dodatkowe wskazanie na wekslu, określające, że osoba prawna działa przez krajowy oddział, z którego działalnością wiąże się dochodzone roszczenie, nie pozbawia weksla przymiotu ważności. Za niezasadny Sąd Odwoławczy uznał zarzut naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. oraz zarzut naruszenia prawa materialnego tj. art. 98 i 99 k.c., a także 65 § 1 i § 2 k.c. w zakresie oceny zakresu umocowania. Wypowiadając się w tej kwestii zaznaczył, że ze względu na brak ustaleń Sądu Okręgowego, jak też brak twierdzeń strony pozwanej, dotyczących okoliczności związanych z wyborem prawa, co oznacza że do pełnomocnictwa stosuje się prawo właściwe dla miejsca działania pełnomocnika, a więc prawo polskie. Jego treść jest jednoznaczna, wobec czego niezasadnym było słuchanie Dyrektora oraz Prokurenta strony pozwanej. Oświadczenie zarządu strony pozwanej z 3 stycznia 2013 roku kwestionujące fakt udzielenia poręczenia w dniu 26 lipca 2011 roku nie może być decydujące dla oceny przebiegu zdarzeń, gdyż członkowie zarządu nie byli obecni przy udzielaniu tego poręczenia wekslowego. Oceniając zakres umocowania pełnomocnika Sąd Odwoławczy uznał, że jego celem było powstanie ważnego i skutecznego poręczenia wekslowego dotyczącego weksla wystawionego przez (...) Sp. z o.o. Wobec błędu i zniweczenia skutków sporządzenia pierwotnego dokumentu, który nie stanowił jeszcze wówczas weksla zupełnego, K. B. (1) złożył drugi podpis, czym wykreował tylko jedno skuteczne poręczenie wekslowe, z weksla datowanego na 26 lipca 2011 roku. Składając fizycznie dwa podpisy na drukach weksla w dniach 7 i 26 lipca 2011 roku pełnomocnik nie wyszedł poza granicę umocowania albowiem wskutek złożenia tych podpisów istnieje tylko jedno zobowiązanie z tytułu poręczenia weksla własnego spółki z datą wypełnienia 20 grudnia 2012 roku. cel udzielonego pełnomocnictwa został zrealizowany dopiero w momencie drugiego podpisu, a zatem zakres umocowania nie został przekroczony. Sąd Apelacyjny nie zaaprobował zarzutu skarżącego dotyczącego nierozpoznania istoty sprawy, gdyż została ona rozpoznana w sposób prawidłowy poza wysokością zobowiązania w zakresie kwoty 5.000 zł. Sąd Okręgowy ustalił, że zapłata tej kwoty została dokonana, lecz przez omyłkę nie uwzględnił tej okoliczności w wyroku. Za nieskuteczny Sąd Apelacyjny uznał zarzut naruszenia art. 484 § 2 k.c., gdyż suma kwoty wyłożonej przez stronę powodową na poczet umowy i możliwych do uzyskania pożytków od tej kwoty jest wyższa niż kwota dochodzona pozwem. Nadto, zarzut ten nie może być uwzględniony także i z tej przyczyny, że umowa w znacznej mierze nie została wykonana. Sąd Odwoławczy podzielił zarzut skarżącego dotyczący rozliczenia kosztów procesu. Zgodził się ze skarżącym, iż w sprawie nie zachodziły przesłanki do podwyższenia stawki wynagrodzenia pełnomocnika strony powodowej, gdyż to niedokładności pozwu spowodowały wydłużenie czasu postępowania i problemów z oceną zdolności sądowej.

Od wydanego przez Sąd Apelacyjny orzeczenia strona pozwana wniosła skargę kasacyjną, zaskarżając je w części tj. odnośnie punktu drugiego, trzeciego i pierwszego w zakresie zasądzenia od pozwanego na rzecz powoda kwoty 970.683,75 zł oraz kwoty 20.800 zł. Wniesiony środek zaskarżenia został oparty na obu podstawach skargi kasacyjnej. Skarżący na podstawie art. 398 ³ § 1 pkt 2 k.p.c. zarzucił naruszenie przepisów postępowania tj. art. 199 § 1 pkt 3 k.p.c. w sposób powodujący, że uchybienie to miało istotny wpływ na wynik sprawy, to jest brak odrzucenia pozwu w sytuacji, gdy powództwo zostało wniesione przez podmiot, który nie posiadał zdolności sądowej – to jest przez oddział zagranicznego przedsiębiorcy i następnie zostało doprecyzowane bez zachowania tożsamości stron procesu tj. takiego stanu rzeczy, w którym tak przed uzupełnieniem, jak i po uzupełnieniu braku zdolności sądowej stroną pozostaje ta sama jednostka.

Strona pozwana zarzuciła też na podstawie art. 398 ³ § 1 pkt 1 k.p.c. tj.:

- naruszenie prawa materialnego poprzez dokonanie błędnej wykładni art. 43 ⁵ § 1 i § 2 k.c. w zw. z art. 43 ⁶ w zw. z art. 11 Rozporządzenia Rady (WE) Nr 2157/2001 z dnia 8 października 2001 roku w sprawie statutu spółki europejskiej (SE) w zw. z art. 101 pkt 5 ustawy prawo wekslowe i uznanie, że określenie remitenta na wekslu poprzez (...) spółka europejska z siedzibą w H., działającej na terenie Polski poprzez swój oddział (...) spółka europejska Oddział w Polsce z siedzibą w K. spełnia przesłankę prawidłowego określenia remitenta wekslowego, w sytuacji gdy, taka nazwa przedsiębiorcy zagranicznego nie istnieje, a na wekslu w istocie podano jako remitenta dwa podmioty: spółkę europejską oraz oddział zagranicznego przedsiębiorcy. Zatem jako remitent wskazane są: zagraniczna osoba prawna oraz oddział tej osoby działający w kraju – dwa podmioty, każdy wpisany do innego rejestru;

- naruszenie prawa materialnego poprzez dokonanie niewłaściwego zastosowania art. 23 ust 2 pkt 1 ustawy z dnia 4 lutego 2011 roku Prawo prywatne międzynarodowe, bowiem jak wynika z przedłożonego pełnomocnictwa z dnia 7 lipca 2011 roku dokonano wyboru prawa holenderskiego, które winno być zastosowane do oceny skuteczności jego udzielenia oraz zakresu obowiązywania, a w szczególności niezbadania czy skutek podpisania przez Pełnomocnika Pana K. B. (1) w dniu 12 lipca 2011 roku poręczenia na wekslu, czynność ta spowodowała wykonanie pełnomocnictwa, a w świetle tego prawa podpisanie kolejnego poręczenia wekslowego wymagało dla jego skuteczności udzielenia kolejnego pełnomocnictwa przez (...)

Podnosząc powyższe zarzuty strona pozwana wniosła o uchylenie zaskarżonego wyroku w zaskarżonej części oraz poprzedzającego go wyroku Sądu Okręgowego w Krakowie z dnia 21 lipca 2015 roku w całości i odrzucenie pozwu oraz zasądzenie kosztów postępowania. Ewentualnie wniosła o uchylenie zaskarżonego wyroku w zaskarżonej części oraz zmianę poprzedzającego go wyroku Sądu Okręgowego w Krakowie w całości i oddalenie powództwa, a także zasadzenia kosztów postępowania. Względnie domagała się uchylenia zaskarżonego wyroku w zaskarżonej części i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Apelacyjnemu w Krakowie oraz zasądzenie kosztów postępowania.

Strona powodowa w odpowiedzi na skargę kasacyjną wniosła o odmowę jej przyjęcia oraz zasądzenie kosztów postępowania. W razie zaś przyjęcia skargi kasacyjnej do rozpoznania o jej oddalenie oraz zasądzenie kosztów postępowania. Prokurator Generalny wyraził pogląd, iż skarga kasacyjna nie powinna zostać uwzględniona.

Sąd Najwyższy wyrokiem z dnia 15 grudnia 2017 roku, sygn. akt III CSK 350/16 uchylił zaskarżony wyrok w punkcie pierwszym w części dotyczącej zasądzenia kwoty 970 683,75 zł i kwoty 20 800 zł, w punkcie drugim dotyczącym oddalenia apelacji pozwanej w pozostałej części i w punkcie trzecim dotyczącym rozstrzygnięcia o kosztach postępowania apelacyjnego i w tym zakresie przekazuje sprawę Sądowi Apelacyjnemu w Krakowie do ponownego rozpoznania i rozstrzygnięcia o kosztach postępowania kasacyjnego.

Sąd Najwyższy nie uznał za trafny naruszenia art. 199 § 1 pkt 3 k.p.c. uznając, że wobec faktu, iż działalność oddziału osoby prawnej ma charakter zależny i powoduje powstanie praw i obowiązków po stronie osoby prawnej – posłużenie się firmą oddziału tej osoby prawnej nie oznacza, że stroną czynności prawnych lub procesowych jest sam oddział jako niezależny podmiot stosunków prawnych. Firma oddziału osoby prawnej przez jej powiązanie z firmą tej osoby prawnej podkreśla brak samodzielności oddziału wobec osoby prawnej. W takim wypadku w obrocie prawnym i w postępowaniu sądowym występuje osoba prawna, mająca swój oddział, z którego działalnością wiąże się czynność prawna lub postępowanie sądowe. Reguły te stosuje się także wtedy, gdy chodzi o działanie zagranicznej osoby prawnej za pośrednictwem oddziału w Polsce. Sąd Najwyższy przyjął, że oznaczenie w pozwie powódki firmą jej oddziału w Polsce tj. jako (...) Spółka Europejska Oddział w Polsce z siedzibą w K. należało odczytywać tak, iż powódką była (...) z siedzibą w H..

Z uwagi na fakt, że oświadczenie wekslowe wystawcy weksla – (...) zostało podpisane w Polsce, wobec tego oznaczenie w nim remitenta powinno odpowiadać wymaganiom, które wywodzi się z art. 101 pkt 5 Prawa wekslowego. Zawarcie na przedmiotowym wekslu – obok prawidłowego oznaczenia remitenta - takich dodatkowych elementów dookreślających remitenta, nie może być odczytywane jako jego nieprawidłowe oznaczenie, gdyż nie powoduje ono żadnych wątpliwości co do jego osoby, lecz wskazuje na dodatkowe informacje, które go dotyczą. Poprzez zawarcie na wekslu dodatkowych elementów odnoszących się do oddziału powódki w Polsce nie doszło do oznaczenia na wekslu drugiego remitenta ponieważ treść tych elementów przesądza, iż chodzi wyłącznie o wskazanie, że w Polsce remitent działa przez swój – określony w treści weksla –oddział. Sąd Najwyższy podzielił zarzut naruszenia art. 23 ust. 2 pkt 1 ustawy Prawo prywatne międzynarodowe. Zaznaczył, że treść pełnomocnictwa z dnia 7 lipca 2011 roku wprost przesądza, że mocodawca – skarżąca w niniejszej sprawie, wybrała prawo holenderskie jako prawo właściwe dla pełnomocnictwa.

Sąd Najwyższy przy ponownym rozpoznawaniu sprawy nakazał Sądowi Apelacyjnemu ustalenie treści miarodajnych dla pełnomocnictwa przepisów prawa holenderskiego i dokonanie – w ich świetle –wykładni pełnomocnictwa z dnia 7 lipca 2011 roku, a także ocenę granic wynikającego z niego umocowania pełnomocnika z uwzględnieniem okoliczności sprawy.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja jako bezzasadna podlegała oddaleniu. Sąd Apelacyjny podziela ustalenia faktyczne poczynione w sprawie przez Sąd Okręgowy, z tym że zgodnie z art. 386 § 6 k.p.c. w zw. z art. 398 ²¹ k.p.c., Sąd Apelacyjny związany był wskazaniami Sądu Najwyższego co do dalszego postępowania wyrażonymi w uzasadnieniu jego wyroku. Sąd ten nakazał ustalić treść miarodajnych dla pełnomocnictwa przepisów prawa holenderskiego i dokonanie – w ich świetle –wykładni pełnomocnictwa z dnia 7 lipca 2011 roku, a także ocenę granic wynikającego z niego umocowania pełnomocnika z uwzględnieniem okoliczności sprawy.

Realizując powyższe wskazania Sąd Apelacyjny zwrócił się do Ministerstwa Sprawiedliwości o udzielenie tekstu Kodeksu cywilnego Królestwa Niderlandów w zakresie przepisów dotyczących pełnomocnictwa (odpowiedniki polskiego Kodeksu cywilnego od art. 98 do 109 k.c. ) i wykładni oświadczeń woli (odpowiednik art. 65 k.c.).

Zgodnie z art. 60 Kodeksu cywilnego Królestwa Niderlandów, pełnomocnictwo jest upoważnieniem, którego mocodawca udziela innej osobie, pełnomocnikowi, do dokonywania czynności prawnych w jego imieniu (ust. 1 ). Gdy w tym tytule jest mowa o czynności prawnej oznacza to również otrzymanie oświadczenia(ust. 2).

Stosownie do treści art. 61, pełnomocnictwo może być udzielone w sposób wyraźny lub milczący (ust. 1). Jeżeli czynność prawna została dokonana w imieniu innej osoby, a strona druga mogła na podstawie oświadczenia lub zachowania tej innej osoby oraz w danych okolicznościach racjonalnie przyjąć, że pełnomocnictwo zostało udzielone we wystarczającym zakresie, nie można się powołać na nieprawdziwość tego założenia wobec strony drugiej (ust. 2). Jeżeli pełnomocnictwo opublikowane zgodnie z prawem lub zwyczajem zawiera ograniczenia, które są do tego stopnia nieprawdopodobne, że druga strona mogła się ich nie spodziewać, nie można się na nie powoływać, chyba że o nich wiedziała (ust.3). Na mocy art. 62, pełnomocnictwo ogólne służy do czynności rozporządzenia tylko wtedy, gdy zostało ustalone na piśmie i jednoznacznie, że obejmuje wszystkie sprawy mocodawcy i wszystkie czynności prawne, z wyjątkiem tego, które jest jednoznacznie wyłączone (ust.1). Pełnomocnictwo szczególne udzielone na zasadach ogólnych służy do czynności rozporządzenia tylko wtedy, gdy jest to jednoznacznie określone. Niemniej jednak pełnomocnictwo udzielone w określonym celu służy do dokonywania wszelkich czynności administracyjnych i rozporządzeń, które mogą być przydatne do osiągnięcia tego celu (ust. 2). Art. 63 stanowi, iż okoliczność, w której dana osoba jest niezdolna do wykonywania czynności prawnych dla siebie, nie czyni jej niezdolnym do pełnienia funkcji pełnomocnika(ust.1). W przypadku udzielenia pełnomocnictwa przez osobę niezdolną do wykonywania czynności prawnych, wykonywana na tej podstawie czynność prawna dokonana przez pełnomocnika jest ważna, nieważna lub podlega unieważnieniu w taki sam sposób, jak gdyby została dokonana przez samą osobę niezdolną do wykonywania czynności prawnych (ust. 2). Na mocy art. 64, o ile nie postanowiono inaczej, pełnomocnik jest uprawniony do udzielenia pełnomocnictwa osobie trzeciej tylko w następujących wypadkach: a) w zakresie, w jakim uprawnienie do tego jest konieczne ze względu na charakter czynności prawnych, które mają być dokonane lub jest zgodny z jego przeznaczeniem; b) w zakresie, w jakim udzielenie pełnomocnictwa innej osobie jest konieczne z punktu widzenia interesu mocodawcy, a sam mocodawca nie jest w stanie udzielić pełnomocnictwa innej osobie; c) w zakresie w jakim pełnomocnictwo dotyczy nieruchomości znajdujących się poza krajem, w którym pełnomocnik ma miejsce zamieszkania. Art. 65 stanowi, że jeżeli pełnomocnictwo zostało udzielone dwóm lub więcej osobom łącznie, każda z nich jest upoważniona do samodzielnego działania, chyba że ustalono inaczej. Zgodnie z art. 66, czynność prawna dokonana przez pełnomocnika w imieniu mocodawcy w granicach udzielonego pełnomocnictwa ma wpływ na mocodawcę w jego skutkach (ust.1). O ile dla ważności lub skutków czynności prawnej istotna jest znajomość lub nieznajomość faktów, o ile obecność lub brak woli lub działania umyślnego, jak również znajomość lub nieznajomość faktów są istotne dla ważności lub skutków czynności prawnej, to mocodawca lub pełnomocnik lub obydwa te czynniki są brane pod uwagę, według ich uznania, w zależności od tego, w jakim stopniu każdy z nich uczestniczył w realizacji czynności prawnej i przy ustalaniu jej treści. Na mocy art. 67, osoba, która zawiera umowę w imieniu mocodawcy, który ma być wymieniony, musi podać swoje nazwisko w terminie określonym przez prawo, umowę lub zwyczaju lub, w przypadku jej braku, w rozsądnym terminie (ust. 1). Jeżeli we właściwym terminie nie poda nazwiska mocodawcy uważa się, że zawarł on umowę dla siebie, chyba że umowa stanowi inaczej (ust. 2). Stosownie do treści art. 68, o ile nie postanowiono inaczej, pełnomocnik może występować w charakterze drugiej strony czynności prawnej z mocodawcą tylko wówczas, gdy treść czynności prawnej, która ma być wykonana, jest tak dokładnie określona, że wykluczona jest sprzeczność między tymi dwoma interesami. Art. 69 określa, że w przypadku, gdy osoba działała w imieniu innej osoby, nie będąc do tego upoważnionym pełnomocnikiem, pełnomocnik może umocować czynność prawną i w ten sposób nadać mu taki sam skutek, jaki miałby miejsce, gdyby został on dokonany na podstawie pełnomocnictwa (ust. 1). Jeżeli do udzielenia pełnomocnictwa do czynności prawnej wymagana jest określona forma, ten sam wymóg stosuje się do umocowania (ust. 2). Umocowanie nie wywołuje skutków, jeżeli w chwili jego dokonania druga strona wskazała już, że uważa czynność za nieważną z powodu braku pełnomocnictwa, chyba że w chwili jej dokonania druga strona zrozumiała lub, w danych okolicznościach, racjonalnie musiała zrozumieć, że nie udzielono wystarczającego pełnomocnictwa (ust. 3). Bezpośrednio zainteresowana strona może wyznaczyć osobie, w imieniu której podjęto działanie, rozsądny termin umocowania. Nie musi wyrazić zgody na częściowe lub warunkowe umocowanie (ust. 4). Prawa przyznane osobom trzecim przez zleceniodawcę przed umocowaniem zostaną utrzymane w mocy (ust. 5). Po myśli art. 70, strona występująca w charakterze pełnomocnika gwarantuje istnienie i zakres pełnomocnictwa wobec drugiej strony, chyba że druga strona wie lub powinna zrozumieć, że pełnomocnik nie jest w sposób wystarczający umocowany lub pełnomocnik w sposób wystarczający przekazał drugiej stronie pełną treść pełnomocnictwa. Na podstawie art. 71, oświadczenia złożone przez uprawnionego przedstawiciela mogą zostać odrzucone przez drugą stronę jako nieważne, jeżeli druga strona niezwłocznie zwróciła się do upoważnionego przedstawiciela o przedstawienie dowodu udzielenia pełnomocnictwa, a ten ostatni nie otrzymał niezwłocznie dokumentu, z którego wynika upoważnienie lub pełnomocnictwo zostało potwierdzone przez mocodawcę (ust. 1). Dowód pełnomocnictwa nie może być wymagany, jeżeli pełnomocnictwo zostało podane do wiadomości drugiej strony przez mocodawcę, jeżeli zostało ogłoszone w sposób określony przepisami prawa lub zwyczajowo, lub jeżeli wynika to z zawiadomienia, które jest znane drugiej stronie (ust. 2). Zgodnie z art. 72, pełnomocnictwo wygasa: a) na skutek śmierci, ubezwłasnowolnia, upadłości mocodawcy lub uznania go za podmiot objęty programem spłacania długów dla osób fizycznych; b) na skutek śmierci, ubezwłasnowolnienia, upadłości pełnomocnika lub uznania go za podmiot objęty programem spłacania długów dla osób fizycznych, o ile nie ustalono inaczej; c) poprzez odwołanie przez mocodawcę; d) poprzez wypowiedzenie przez mocodawcę. Stosownie do art. 73, bez względu na śmierć lub ubezwłasnowolnienie mocodawcy, pełnomocnik nadal jest uprawniony do dokonywania czynności prawnych niezbędnych do zarządzenia przedsiębiorstwem (ust. 1). Bez względu na śmierć lub ubezwłasnowolnienie mocodawcy, pełnomocnik pozostaje umocowany do dokonywania czynności prawnych, których nie można odroczyć bez uszczerbku. To samo dotyczy przypadku odwołania pełnomocnictwa przez pełnomocnika (ust. 2). Uprawnienia, o których mowa w poprzednich ustępach, wygasają rok po śmierci, ubezwłasnowolnieniu lub wypowiedzeniu (ust. 3). Na podstawie art. 74, o ile pełnomocnictwo służy do wykonywania czynności prawnej w interesie pełnomocnika lub osoby trzeciej, można stwierdzić, że jest ono nieodwołalne lub że nie kończy się śmiercią lub ubezwłasnowolnieniem mocodawcy. O ile nie określono inaczej, pierwszy przepis obejmuje drugi (ust. 1). Jeżeli pełnomocnictwo zawiera postanowienie, o którym mowa w poprzednim paragrafie, druga strona może przyjąć, że ustalony tam wymóg ważności tego postanowienia został spełniony, chyba że wyraźnie wiadomo jej, że jest inaczej (ust. 2). O ile nie postanowiono inaczej, pełnomocnik może również udzielić nieodwołalnie pełnomocnictwa udzielonego zgodnie z ustępem pierwszym osobie trzeciej poza przypadkami, o których mowa w art. 64 (ust. 3). Na wniosek mocodawcy, spadkobiercy lub kuratora mocodawcy sąd może z ważnych powodów zmienić lub unieważnić postanowienie, o którym mowa w ustępie pierwszym (ust. 4). Zgodnie z treścią art. 75, po wygaśnięciu pełnomocnictwa pełnomocnik musi zwrócić wszelkie pisma potwierdzające udzielenie pełnomocnictwa lub umożliwić mocodawcy naniesienie adnotacji o wygaśnięciu pełnomocnictwa. W przypadku pełnomocnictwa udzielonego w formie aktu notarialnego, notariusz, który ma pod swoją pieczą oryginał, naniesie na żądanie mocodawcy adnotację na oryginale o wygaśnięciu pełnomocnictwa (ust. 1). Jeżeli zachodzi obawa, że pełnomocnik mimo wygaśnięcia pełnomocnictwa będzie korzystał z pełnomocnictwa, mocodawca może zwrócić się do sądu z wnioskiem o ustalenie sposobu i trybu publicznego ogłoszenia wygaśnięcia pełnomocnictwa, co będzie skutkowało tym, że będzie można się na nie powoływać przeciwko każdemu. Od decyzji podjętej na mocy niniejszego ustępu nie przysługuje odwołanie (ust.2). Stosownie do art. 76, na przyczynę, która spowodowała wygaśnięcie pełnomocnictwa można się powołać przeciwko drugiej stronie, która nie posiadała wiedzy o wygaśnięciu pełnomocnictwa, ani o tej przyczynie, tylko w wymienionych poniżej przypadkach: a) jeżeli o wygaśnięciu pełnomocnictwa lub o przyczynie, która spowodowała jego wygaśnięcie druga strona została powiadomiona lub została poinformowana w sposób zgodny z prawem lub zwyczajem pozwalającym mocodawcy na powołanie się na wygaśnięcie pełnomocnictwa wobec drugiej strony; b) jeżeli wiadomość o śmierci mocodawcy była powszechnie znana; c) jeżeli informacja o ustaniu pełnomocnictwa lub o zakończeniu okresu zatrudnienia, z którego wynikało pełnomocnictwo, była ogólnie dostępna dla osób trzecich; d) jeżeli druga strona nie otrzymała informacji o pełnomocnictwie w inny sposób niż przez oświadczenie pełnomocnika (ust. 1). W przypadkach, o których mowa w poprzednim ustępie w poprzednim ustępie, pełnomocnik dalej działający w imieniu mocodawcy, jest zobowiązany do wypłaty odszkodowania na rzecz drugiej strony, która nie posiadała informacji o wygaśnięciu pełnomocnictwa. Nie ponosi on odpowiedzialności, jeśli nie posiadał wiedzy, ani nie mógł posiadać wiedzy o tym, że pełnomocnictwo wygasło. Na podstawie art. 77, jeżeli pomimo śmierci mocodawcy dokonana została ważna czynność prawna na mocy tego pełnomocnictwa, spadkobiercy mocodawcy oraz druga strona są związani tak, jakby czynność ta została dokonana za życia mocodawcy. Na mocy art. 78, w przypadku gdy osoba działa jako pełnomocnik z innego tytułu niż pełnomocnictwo, stosuje się odpowiednio treść artykułów 63 ust. 1,66, ustęp 1, 67, 69, 70, 71 i 75 ustęp 2, chyba że ustawa stanowi inaczej. Po myśli art. 79, poza dziedziną prawa własności przepisy niniejszego tytułu stosuje się odpowiednio o ile charakter czynności prawnej lub stosunku prawnego nie stanowi przeszkody.

W wywiedzionej apelacji skarżący zarzucił zarówno naruszenie przez Sąd orzekający przepisów prawa procesowego jak i przepisów prawa materialnego. W sytuacji, w której skarżący podważa zasadność zaskarżonego orzeczenia , powołując się zarówno na naruszenie prawa materialnego jak i przepisów procedury, w pierwszej kolejności wymaga rozważenia zarzut naruszenia przepisów procesowych, bowiem zarzut naruszenia prawa materialnego może być właściwie oceniony na tle prawidłowo ustalonego stanu faktycznego.

W pierwszej kolejności należy odnieść się do zarzutu najdalej idącego tj. naruszenia art. 64 § 1 k.p.c., którego uwzględnienie prowadziłoby do uchylenia zaskarżonego wyroku oraz odrzucenia pozwu. Strona pozwana kwestionowała posiadanie zdolności sądowej strony powodowej podnosząc, iż powodem w sprawie nie jest (...)Spółka Europejska z siedzibą w H., ale (...) Spółka Europejska Oddział w Polsce. Zarzut ten nie jest trafny. Z całokształtu okoliczności sprawy w sposób jednoznaczny wynika, iż stroną powodową w przedmiotowym postępowaniu jest (...)Spółka Europejska z siedzibą w H.. Należy zacząć od wskazania, iż oddział osoby prawnej, w tym oddział zagranicznej osoby prawnej nie posiada zdolności sądowej. Pomimo, że jest wyodrębnioną i samodzielną organizacyjnie częścią działalności gospodarczej wykonywanej przez przedsiębiorcę poza jego główną siedzibą, nie posiada odrębnej od przedsiębiorcy podmiotowości w sferze prawa cywilnego. Wobec tego, w obrocie gospodarczym i postępowaniu sądowym występuje osoba prawna mająca swój oddział, z którego działalnością wiąże się czynność prawna lub postępowanie sądowe. Czynności prawne podejmowane w ramach oddziału przedsiębiorcy zagranicznego dotykają więc bezpośrednio samego przedsiębiorcę zagranicznego. Również w orzecznictwie, na które zwrócił uwagę Sąd Najwyższy uchylając zaskarżony wyrok Sądu Apelacyjnego do ponownego rozpoznania, przyjmuje się, że posłużenie się w pozwie na oznaczenie powoda firmą oddziału osoby prawnej, w tym oddziału zagranicznej osoby prawnej, nie uzasadnia tezy, że stroną postępowania sądowego ma być oddział osoby prawnej, a nie ta osoba prawna. Firma oddziału osoby prawnej przez jej powiązanie z nazwą osoby prawnej, podkreśla brak samodzielności oddziału wobec firmy osoby prawnej, w tym przedsiębiorcy. Za taką konstatacją przemawiają również inne czynniki. Z przedłożonych przez stronę powodową dokumentów tj. umowy o świadczenie usług promocji nr (...) (k. 18 -22), weksla in blanco oraz deklaracji wekslowej (k. 27 -28), wprost wynika, że stroną stosunku prawnego jest (...) Spółka Europejska z siedzibą w H., działająca na terenie Polski przez swój oddział (...) Spółka Europejska Oddział w Polsce.

Sąd Okręgowy nie dopuścił się naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. poprzez nieprzeprowadzenie dowodu z treści oświadczenia Zarządu(...)dot. braku poręczenia weksla w dniu 26 lipca 2011 roku oraz brak przeprowadzenia dowodu z przesłuchania w charakterze strony Zarządu (...) Zaznaczenia wymaga, iż zarzut ten oparty jest na nieporozumieniu. Zaniechanie przeprowadzenia dowodu nie jest wyrazem naruszenia przepisu art. 233 § 1 k.p.c., może uzasadniać co najwyżej zarzut naruszenia art. 217 § 3 k.p.c. w związku z art. 227 k.p.c. Skoro bowiem jak zaznacza skarżący Sąd I instancji nie przeprowadził tychże dowodów, to niemożliwym jest, aby jednocześnie dokonał ich oceny w sposób, który narusza wymagania prawa procesowego oraz reguł logicznego myślenia. Art. 227 k.p.c., stanowi, iż przedmiotem dowodu są fakty mające dla rozstrzygnięcia sprawy istotne znaczenie.

Wnioskowane przez stronę pozwaną wnioski dowodowe nie posiadały waloru istotności. Ustosunkowując się do nieprzeprowadzenia dowodu z treści oświadczenia członków zarządu wskazać trzeba, iż jego złożenie w toku postępowania nie było podważane. Dokument ten należy kwalifikować wyłącznie jako oświadczenie wiedzy. Dla uznania za bezpodstawny tego zarzutu nie jest irrelewantne, że członkowie zarządu (...)nie byli obecni przy składaniu przez K. B. (1) w dniu 26 lipca 2011 roku poręczenia wekslowego, a zatem nie mieli oni bezpośredniej wiedzy o rzeczywistym przebiegu czynności dokonywanych przez K. B. (1). Trzeba też wspomnieć, iż przedmiotowe oświadczenie zostało sporządzone niemalże dwa lata po dokonaniu czynności przez K. B. (1). Co więcej, sama treść pełnomocnictwa nie nasuwała wątpliwości, których ewentualne wystąpienie mogłoby skutkować koniecznością słuchania osób, które go udzieliły.

Nadto, zgodnie z art. 299 k.p.c., dowód z przesłuchania stron jest wyłącznie dowodem subsydiarnym, przeprowadzanym przez sąd, wówczas, gdy pozostają jakieś wątpliwości w sprawie - takie, które nie zostały rozwiane pozostałym materiałem dowodowym. W niniejszej sprawie wątpliwości takie nie zachodziły.

Sporządzone przez Sąd Okręgowy uzasadnienie pozwala na przeprowadzenie przez Sąd Apelacyjny kontroli instancyjnej zaskarżonego wyroku. W orzecznictwie reprezentowany jest pogląd, który Sąd Apelacyjny podziela, iż zarzut wadliwego sporządzenia uzasadnienia zaskarżonego orzeczenia może okazać się zasadny, jedynie wówczas gdy z powodu braku w uzasadnieniu elementów wymienionych w art. 328 § 2 k.p.c. zaskarżone orzeczenie nie poddaje się kontroli instancyjnej (tak np. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 17 marca 2006 r., I CSK 63/05, Lex nr 179971). Sytuacja taka jednakże na gruncie rozpoznawanej sprawy nie zachodzi. Należy wskazać, iż Sąd I instancji na karcie szóstej uzasadnienia wskazał, iż podstawą odpowiedzialności strony pozwanej jest art. 32 ustawy Prawo wekslowe. W motywach zaskarżonego orzeczenia wskazał też konkretne postanowienia umowy o świadczenie usług promocyjnych, będące następnie podstawą wypełnienia weksla. Zarzut ten nie mógł zatem odnieść zamierzonego skutku.

Na uwzględnienie nie zasługuje zarzut naruszenia art. 316 § 1 k.p.c. poprzez wydanie wyroku bez rozpoznania istoty sprawy. O nierozpoznaniu istoty sprawy można mówić, wtedy gdy sąd pierwszej instancji zaniecha rozpoznania materialnej podstawy żądania pozwu, pomija merytoryczne zarzuty pozwanego mogące doprowadzić do unicestwienia roszczenia jak np. zarzut potrącenia lub nieważności umowy, czy też oddala powództwo opierając się wyłącznie na jednej przesłance unicestwiającej roszczenie powoda np. braku legitymacji procesowej lub upływu terminu zawitego. Sąd Okręgowy nie dopuścił się żadnego z przytoczonych uchybień.

W trakcie postępowania Sąd ten przeprowadził postępowanie dowodowe, które doprowadziło do uwzględnienia powództwa o roszczenie z weksla. Skarżący dopatruje się nierozpoznania istoty sprawy m.in. w tym, iż Sąd I instancji nie uwzględnił faktu uiszczenia przez wystawcę weksla kwoty 5.000 zł na poczet zaległych cen. Istotnie, Sąd I instancji uwzględnił powództwo w całości, niemniej jednak w uzasadnieniu wyroku wskazał na swoje uchybienie, polegające na tym, iż pomimo ustalenia, że wystawca weksla uiścił kwotę 5.000 zł, nie oddalił powództwa w tej części. Pierwsze trzy z podnoszonych w ramach zarzutu naruszenia art. 316 § 1 k.p.c., uchybienia, których w ocenie apelującego miał dopuścić się Sąd Okręgowy, stanowią w istocie powielenie zarzutów podnoszonych w sprawie, do których Sąd Apelacyjny odniósł się merytorycznie w niniejszym uzasadnieniu.

Wbrew twierdzeniom strony pozwanej nie doszło do naruszenia art. 113 ust. 1 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych. Należy zaznaczyć, iż strona powodowa domagając się wydania nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym z weksla obwiązana była do wniesienia czwartej części opłaty od pozwu – art. 19 ust. 2 pkt 1 w/w ustawy. Uchylenie przez Sąd Okręgowy nakazu zapłaty zrodziło konieczność uiszczenia pozostałej opłaty od pozwu. Obowiązek wniesienia pełnej opłaty od pozwu powstał zatem z innych przyczyn niż wyszczególnione w art. 130 ³ § 1 k.p.c. Ponieważ w toku postępowania przed Sądem I instancji, z naruszeniem art. 492 ²§ 1 k.p.c. przewodniczący nie pobrał od strony powodowej brakującej opłaty od pozwu. Spowodowało to, iż opłatą tą należało obciążyć stronę pozwaną jako przegrywającą sprawę w danej instancji, zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik procesu.

Chybiony jest zarzut naruszenia art. 43 ⁵ § 1 i § 2 k.c. w zw. art. 43 ⁶ k.c. w zw. z art. 11 Rozporządzenia Rady (WE) Nr 2157/2001 z dnia 8 października 2001 roku w sprawie statutu spółki europejskiej (SE) w zw. z art. 101 pkt 5 ustawy Prawo wekslowe. Oznaczenie remitenta na wekslu własnym jest elementem składającym się na oświadczenie wystawcy weksla. W w/w ustawie brak jest postanowień dotyczących prawidłowego określenia osoby prawnej będącej remitentem weksla. Należyte oznaczenie remitenta składa się na element formy oświadczenia wekslowego, przez co o właściwości prawa decyduje prawo państwa, w którym doszło do podpisania tego oświadczenia. Uwzględniając, że oświadczenie wekslowe (...) Sp. z o.o. zostało podpisane w Polsce, dokonane w nim oznaczenie remitenta, na podstawie art. 78 ust. 1 w zw. z art. 103 ust.1 ustawy Prawo wekslowe powinno odpowiadać wymaganiom określonym w art. 101 pkt 5 ustawy Prawo wekslowe. Jeżeli osoba prawna jest przedsiębiorcą, działa pod firmą, którą jest nazwa tej osoby. Obligatoryjnym składnikiem firmy jest określenie formy prawnej osoby prawnej, które może być podane w skrócie. Jak zaznaczył Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 9 maja 2012 roku, sygn. akt V CSK 258/11 „Nieważny jest weksel zawierający oznaczenie remitenta przez podanie nazwy przedsiębiorcy niestanowiącej jego firmy”. Wobec tego, określenie remitenta powinno obejmować jego firmę ujawnioną w odpowiednim rejestrze. Firmą strony powodowej ujawnioną w rejestrze jest (...) z siedzibą w H.. Na wekslu nazwa (...) z siedzibą w H. została wymieniona z dookreśleniem „spółka europejska”. Takie rozwinięcie skrótu to spełnia wymogi przewidziane w art. 11 w/w Rozporządzenia. Nie można zasadnie uznać, iż rozwinięcie skrótu „SE” w jakikolwiek, choćby najmniejszy sposób, mogło utrudnić rozpoznanie remitenta, gdyż ma na celu jedynie wskazanie dodatkowych informacji go dotyczących. Nie jest zatem tak, że jako remitenta na wekslu wpisano dwa podmioty. Z jego treści jednoznaczny sposób wynika, że remitentem jest (...) z siedzibą w H., która działa tylko poprzez swój oddział w K..

Skarżący ma rację, iż w sprawie doszło do naruszenia art. 65 § 1 i § 2 k.c. oraz art. 98 k.c. w zw. z art. 99 k.c., polegającym na zaniechaniu zastosowania przepisów prawa holenderskiego. W pierwszej kolejności Sąd Apelacyjny władny jest zauważyć, iż przepisy holenderskiego Kodeksu cywilnego, regulującego kwestię pełnomocnictwa, posiadają treść zbliżoną do przepisów ustawy polskiej. W przedmiotowym pełnomocnictwie K. B. (1) został umocowany do udzielenia poręczenia wekslowego w imieniu(...)za wykonanie przez firmę (...) Sp. z o.o. z siedzibą we W. zobowiązań finansowych z umowy „o świadczenie usług promocyjnych” wobec (...) działającej w Polsce poprzez oddział (...) Oddział w Polsce i w tym zakresie został upoważniony przez(...)do złożenia w imieniu spółki, jako poręczyciela, podpisu na wekslu gwarancyjnym wystawionym przez (...) Sp. z o.o. z siedzibą we W., pod klauzulą „poręczam za Wystawcę weksla” oraz na deklaracji wekslowej opisującej warunki i zasady wypełniania weksla. Dokument ten spełnia wymogi pełnomocnictwa szczególnego w rozumieniu art. 62 ust. 1 niderlandzkiego Kodeksu cywilnego. K. B. (1) został w nim bowiem umocowany do dokonania konkretnej czynności, a mianowicie złożenia poręczenia w imieniu (...)na wekslu i deklaracji wekslowej za wykonanie przez firmę (...) Sp. z o.o. umowy o świadczenie usług promocji. Ustanowiony przez (...)pełnomocnik został określony w pełnomocnictwie z imienia i nazwiska, co spełniało wymogi określone w art. 67 ust. 1 niderlandzkiego Kodeksu cywilnego. Dokonując wykładni treści pełnomocnictwa przez pryzmat przepisów niderlandzkiego Kodeksu cywilnego, w ocenie Sądu Apelacyjnego nie budzi wątpliwości, iż celem umocowania K. B. (1) przez mocodawcę było to, aby jako pełnomocnik udzielił poręczenia za wykonanie umowy o świadczenie usług promocji. W dniu 12 lipca 2011 roku (...) Sp. z o.o. wystawiło weksel własny in blanco, w którym jako płatnik został wskazany (...) Spółka Europejska Oddział w Polsce z siedzibą W.. K. B. (1), działając na podstawie udzielonego pełnomocnictwa, dokonał poręczenia w imieniu (...) zarówno na wekslu, jak i deklaracji wekslowej. Z uwagi na to, że do dnia 30 czerwca 2011 roku w Polsce istniały dwa oddziały (...)w Polsce w K. i w W., zaś od 1 lipca 2011 roku pozostał wyłącznie oddział w K.. Okoliczność ta spowodowała, że strona powodowa zażądała ponownego wystawienia weksla oraz deklaracji wekslowej, z tym że, na wekslu oraz deklaracji wekslowej jako remitent została wskazana (...) spółka europejska z siedzibą w H., działająca na terenie Polski poprzez swój oddział – (...) Spółka Europejska Oddział w Polsce z siedzibą w K.. 26 lipca 2011 roku A. F. wystawił ponownie weksel własny in blanco, który wraz z deklaracją wekslową ponownie został poręczony przez K. B. (1), będącego pełnomocnikiem(...) W tym samym dniu strona powodowa zwróciła wystawcy wystawiony przez niego w dniu 12 lipca 2011 roku weksel. Zdaniem Sądu Apelacyjnego K. B. (1) poręczając w imieniu (...)weksel wystawiony 26 lipca 2011 roku działał w granicach swojego umocowania. Jak powyżej wskazano, celem mocodawcy było zagwarantowanie wykonania przez (...) Sp. z o.o. zobowiązań finansowych wynikających z umowy o świadczenie usług promocjo, wobec czego pozwana spółka została poręczycielem weksla, a cel ten poprzez złożenie przez ponowne poręczenie za stronę pozwaną w dniu 26 lipca 2011 roku został osiągnięty. Zarzut okazał się więc chybiony.

Bezpodstawny jest też zarzut naruszenia art. 484 § 2 k.c. poprzez jego niezastosowanie. Sąd Apelacyjny zauważa, iż na przeważającą część dochodzonej przez stronę powodową sumy zalicza się kwota nienależnie pobranego świadczenia. Zwaloryzowana kara umowna wynosi 151.989,42 zł. Przeciwko zastosowaniu instytucji miarkowania kary umownej przemawia treść art. 484 § 2 k.c., stanowiącego, iż jeżeli zobowiązanie zostało w znacznej części wykonane, dłużnik może żądać zmniejszenia kary umownej. Biorąc pod uwagę, iż zobowiązanie (...) Sp. z o.o. nie zostało wykonane w znacznej części obniżenie kary umownej jawi się jako niedopuszczalne. Za takim przyjęciem przemawia też to, iż strona powodowa dochodzi i tak mniejszej kwoty niż ta, która jej przysługuje. Nadto, wystawca weksla otrzymał zaliczkę na poczet przysługującego mu wynagrodzenia w wysokości 90% kwoty określonej w umowie. Z kwoty tej zleceniobiorca mógł korzystać w trakcie trwania umowy. Strona powodowa przekazując „z góry” praktycznie całe wynagrodzenie za czas trwania umowy określonej na pięć lat liczyła na zwiększenie poziomu sprzedaży swoich produktów, którego jednak nie osiągnęła z uwagi na słaby poziom sprzedaży jej produktów. Wobec powyższego nie można uznać, iż kara umowna jest rażąco wygórowana.

Z tych względów Sąd Apelacyjny na podstawie art. 385 k.p.c. orzekł jak w części dyspozytywnej wyroku.

O kosztach postępowania apelacyjnego i kasacyjnego orzeczono na podstawie art. 98 § 1 k.p.c. zgodnie z zasadą wyniku sporu.

SSA Teresa Rak SSA Grzegorz Krężołek SSA Józef Wąsik