Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 24 września 2019 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie - Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów

w składzie:

Przewodniczący: Sędzia SO Witold Rękosiewicz

Protokolant: protokolant sądowy Magdalena Żabińska

po rozpoznaniu w dniu 24 września 2019 r. w Warszawie

na rozprawie

sprawy z odwołania (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w N.

przeciwko Prezesowi Urzędu Regulacji Energetyki

o wymierzenie kary pieniężnej

na skutek odwołania powoda od decyzji Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki

z dnia 13 czerwca 2017 r. nr (...)

I. Oddala odwołanie;

II. Zasądza od (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą

w N. na rzecz Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki kwotę 720 zł (siedemset

dwadzieścia) tytułem kosztów zastępstwa procesowego.

Sędzia SO Witold Rękosiewicz.

Sygn. akt XVII AmE 283/17

UZASADNIENIE

Prezes Urzędu Regulacji Energetyki (Prezes URE, pozwany) decyzją z dnia 13 czerwca 2017 r. nr (...), na podstawie art. 56 ust. 2 i art. 56 ust. l pkt 3a, w związku z art. 11 i art. 11d ust. 3 ustawy z dnia 10 kwietnia 1997 r. - Prawo energetyczne (Dz. U. z 2017 r., poz. 220 ze zm., dalej: Pe), w związku z § 5 pkt l rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 23 lipca 2007 r. w sprawie szczegółowych zasad i trybu wprowadzania ograniczeń w sprzedaży paliw stałych oraz w dostarczaniu i poborze energii elektrycznej lub ciepła (Dz. U. z 2007 r., Nr 133, póz. 924, dalej: Rozporządzenie w sprawie ograniczeń), oraz na podstawie art. 104 k.p.a. w związku z art. 30 ust. l Pe w pkt 1 orzekł, że (...) sp. z o.o. z siedzibą w N., (dawniej (...) sp. z o.o., dalej Odbiorca, Spółka, powód) w dniach od 10 sierpnia 2015 r. do 11 sierpnia 2015 r., w odniesieniu do obiektu zlokalizowanego w N. przy ul. (...) naruszył obowiązek stosowania się do ograniczeń w dostarczaniu i poborze energii elektrycznej wynikający z art. 11 i art. 11d ust. 3 Pe, co podlega karze pieniężnej określonej w art. 56 ust. l pkt 3a Pe i w pkt 2 decyzji wymierzył powodowi karę pieniężną w kwocie 21 180 zł.

(...) sp. z o.o. z siedzibą w N. (dawniej: (...) sp. z o.o.) w złożonym odwołaniu zaskarżyła decyzję Prezesa URE w całości. Zaskarżonej decyzji powód zarzucił:

1. obrazę art. 56 ust. 6 ustawy Prawo energetyczne i uznanie, że czyn odwołującej nie był szkodliwie znikomy poprzez jego połączenie i skumulowanie z zachowaniami innych odbiorców, za które to zachowania odwołująca nie może odpowiadać,

2. obrazę art. 56 ust. 6 Pe poprzez pominięcie w ustaleniach faktycznych decyzji okoliczności mających istotne znaczenie dla oceny stopnia przewinienia odwołującej, a mianowicie, że skoro (...) podjął bezskuteczne próby połączenia telefonicznego z odwołującą (9:06 i 9:16), to powinien niezwłocznie wystąpić pisemnie do odwołującej, co uczynił dopiero o 14:12, ponieważ to powiadomienia operatorów są dla odbiorcy obowiązujące w pierwszej kolejności,

3. obrazę art. 56 ust. 6 Pe poprzez pominięcie w ustaleniach faktycznych dotychczasowego zachowania odwołującej poprzez stwierdzenie, że brak jest możliwości jego oceny wskutek tego, że sytuacja taka nie miała dotychczas miejsca, co powinno być uznane na korzyść odwołującej spółki.

4. obrazę art. 56 ust. 6a Pe poprzez jego nie zastosowanie i nie odstąpienie od wymierzenia kary, mimo znikomej szkodliwości zachowania odwołującej oraz niezwłocznego zaprzestania przez nią naruszania ustanowionych ograniczeń w poborze energii,

5. błędne przyjęcie do wyliczenia kary poziomu najwyższej możliwej ceny rozliczeniowej za 1 MW energii elektrycznej na rynku bilansującym tj. z 7 stycznia 2016 roku, a więc z daty, kiedy od zdarzenia upłynęło wiele miesięcy, zamiast przyjęcia poziomu najwyższej możliwej ceny rozliczeniowej za 1 MW energii elektrycznej na rynku bilansującym z daty zdarzenia, a mianowicie z 10 i 11 sierpnia 2015 roku, skoro takie ceny podaży występowały w tych dniach (najwyższa cena 452 zł/MWh).

6. nieuzasadnione zwielokrotnienie stopnia represyjności kary, poprzez podwojenie już i tak maksymalnego poziomu najwyższej możliwej ceny rozliczeniowej za 1 MW energii elektrycznej na rynku bilansującym w historii.

Na podstawie przedstawionych zarzutów powód wniósł o uchylenie zaskarżonej decyzji, ewentualnie o jej zmianę poprzez zmniejszenie kary pieniężnej poprzez jej wyliczenie w oparciu o poziom najwyższej możliwej ceny rozliczeniowej za 1MW energii elektrycznej na rynku bilansującym z daty zdarzenia tj. 10 i 11 sierpnia 2015r.

Powód wskazał, że nie kwestionuje przekroczenia zużycia energii jednak powołał się na znikomą szkodliwość społeczną czynu. W ocenie Powoda znikoma społeczna szkodliwość czynu powinna doprowadzić do odstąpienia od wymierzenia kary w myśl art. 56 ust.6a Pe. Podniósł, że spółka niezwłocznie przystąpiła do ograniczania poboru energii, który 11 sierpnia 2015 r. był już minimalny. Spółka dowiedziała się o obniżeniu stopnia zasilania o godz. 14.12 w dniu 10 sierpnia 2015r. z wiadomości e-mail przesłanej przez pracownika E.. Z decyzji wynika, że była próba połączeń telefonicznych o 9:06 i 9:16. Operator, widząc nieskuteczność połączeń, powinien od razu przesłać informację pisemną do Spółki, a nie czekać z tym aż do godziny 14:12. Zdaniem powoda okoliczność, że taka sytuacja pod rządami obecnej ustawy nie miała dotychczas miejsca, powinna być potraktowana przez Prezesa URE jako działająca na korzyść Odbiorcy i wpływać na obniżenie wysokości nakładanej kary. Skoro zarówno dla URE jak i operatorów było to zdarzenie dotychczas nieznane, to tym bardziej dla Odbiorcy, który nie ma takiego rozeznania i polega przede wszystkim na swoim operatorze. Nie może być tak, że za brak należytej staranności operatora odpowiadać będzie wyłącznie Odbiorca. Po uzyskaniu informacji o ograniczeniu Spółka podjęła niezwłocznie kroki w celu ograniczenia zużycia energii. Wprowadzono całkowity zakaz korzystania z klimatyzacji oraz wszelkich urządzeń nie związanych z pracą oraz zobowiązano wszystkich pracowników do ograniczenia oświetlenia do niezbędnego minimum. Zarząd Spółki wdrożył niezwłocznie działania zmierzające do ograniczenia zużycia prądu w dziale produkcji, co czynił z poszanowaniem dbałości życie ludzkie oraz bezpieczeństwo parku maszynowego. Maszyny były więc wyłączane stopniowo, zgodnie z procesem technologicznym, aby nie doszło do awarii i narażenia życia pracowników. W pierwszych dniach obowiązywania ograniczeń, występowało duże zamieszanie i chaos informacyjny i wiele firm dokonało przekroczeń poboru energii elektrycznej. W decyzji Prezes URE próbuje połączyć wszystkie te przekroczenia w jedno, kumulując ich wagę jako zagrożenie bezpieczeństwa funkcjonowania Krajowego Systemu Elektroenergetycznego, nie zwracając uwagi na poszczególne przypadki. Spółka nie może odpowiadać za zachowania innych odbiorców, którzy np. w ogóle albo tylko w minimalnym stopniu dostosowali się ograniczeń poboru energii elektrycznej. Powód ma również zastrzeżenia odnośnie przyjęcia przez Prezesa URE do naliczenia kary poziomu najwyższej możliwej ceny rozliczeniowej za 1 MW energii elektrycznej na rynku bilansującym z 7 stycznia 2016 r. w kwocie 1 500 zł MW/h. Jest to bowiem cena z dnia przyszłego, odległego o kilka miesięcy od zdarzenia i na pewno nie takiej wartości można byłoby się spodziewać przy ograniczonej podaży w dniach 10 i 11 sierpnia 2015 r., tak jak twierdzi Prezes URE. Najwyższa możliwa cena rozliczeniowa za 1 MW energii elektrycznej za dzień 10 sierpnia 2015 r. wyniosła 452 zł/MWh, a za dzień 11 sierpnia 2015 r. jeszcze mniej, bo 250,70 zł/MWh. Skoro więc takie były poziomy najwyższej możliwej ceny rozliczeniowej za 1 MW energii w dacie zdarzenia, to właśnie te wartości są obowiązujące, zakładały one bowiem już ograniczoną podaż w tych dniach. Powód stwierdził, że zwielokrotnienie przez Prezesa URE stopnia represyjności kary było nieuzasadnione. Wskazał, że pozwany nie tylko przyjął maksymalny poziom możliwej ceny rozliczeniowej za 1 MW energii elektrycznej na rynku bilansującym, ale jeszcze dokonał jego podwojenia, wskutek czego kara przybrała dużą wartość jak na przekroczenia, do których doszło bez winy Odbiorcy. Nawet wymiar kary na poziomie 21 180 zł zważywszy, że Spółka dołożyła wszelkich starań, aby niezwłocznie ograniczyć pobór energii, jest za wysoki i sprzeczny z zasadami współżycia społecznego tym bardziej, że Spółka zaprzestała naruszania nim Rozporządzenie w sprawie ograniczeń nabrało mocy prawnej.

Prezes Urzędu Regulacji Energetyki w odpowiedzi na odwołanie wniósł o jego oddalenie i zasądzenie od powoda kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. Wniósł również o oddalenie wniosku o przesłuchanie powoda, jako zbędnego w świetle istnienia dowodów z dokumentów, dotyczących obiektywnej sytuacji niedostosowania się Odbiorcy do wprowadzonych ograniczeń.

Prezes URE podtrzymał stanowisko wyrażone w zaskarżonej decyzji. Nie zgodził się z zarzutem naruszenia art. 56 ust.6a Pe, ponieważ stopień szkodliwości czynu nie był znikomy i miał istotny wpływ na bezpieczeństwo funkcjonowania Krajowego Systemu Elektroenergetycznego. Wskazał, że w art. 65 ust. 6a Pe ustawodawca przewidział jedynie możliwość, a nie obowiązek odstąpienia od nałożenia kary. Ponadto wymienione w przepisie przesłanki odstąpienia od nałożenia kary pieniężnej muszą wystąpić łącznie. Stwierdził, że skoro obligatoryjna przesłanka znikomej szkodliwości czynu powoda nie została spełniona, nie było możliwości do odstąpienia od nałożenia kary. Odnosząc się do argumentu odwołania, iż stopień przekroczenia dopuszczalnych norm był niski, pozwany wskazał, że nawet niska wartość przekroczenia miała istotny wpływ na bezpieczeństwo Krajowego Systemu Elektroenergetycznego oraz bezpieczeństwo dostaw energii elektrycznej. Stwierdził, że kumulacja niewielkich przekroczeń odbiorców stanowi poważne zagrożenie dla systemu. Powyższe oznacza, że nie została spełniona przesłanka do odstąpienia od wymierzenia kary w postaci znikomej szkodliwości czynu. Powód mieści się w kategorii odbiorców zdefiniowanych w art. 3 pkt 13 Pe, zatem sankcja z art.56 ust.1 pkt 3a Pe dotyczy także powoda. Odnośnie twierdzenia powoda, iż Operator Systemu Dystrybucyjnego, wobec nieskuteczności połączeń telefonicznych dokonanych o godz. 9:06 i 9:16 powinien od razu przesłać informację pisemną do powoda, a nie czekać z tym aż do godziny 14:12, pozwany wskazał, że komunikaty w postaci poleceń dyspozytorskich są przekazywane przez (...) drogą telefoniczną w przypadkach szczególnych tzn. w takich sytuacjach, kiedy mają treść odmienną od komunikatów radiowych i tym samym wyznaczają inne stopnie zasilania. Stąd też w punkcie 3 załącznika nr 4 do umowy o świadczenie usług dystrybucji nr (...) zawartej 31 lipca 2009 r. wskazano, że powiadomienia w postaci komunikatów dyspozytorskich posiadają moc nadrzędną w stosunku do powiadomień w komunikatach radiowych. Do telefonicznego przyjmowania powiadomień uprawnieni są przedstawiciele Odbiorcy, wskazani w powyższej umowie. Taka sytuacja nie miała miejsca w niniejszej sprawie, stąd Odbiorcę obowiązywały komunikaty radiowe nadawane w programie (...). Pozwany zauważył, że zasady informowania odbiorców o wprowadzonych ograniczeniach w poborze mocy zostały określone w § 12 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 23 lipca 2007 r. w sprawie szczegółowych zasad i trybu wprowadzania ograniczeń w sprzedaży paliw stałych oraz w dostarczaniu i poborze energii elektrycznej lub ciepła (Dz. U. z 2007 r., Nr 133, poz. 924, dalej: Rozporządzenie). Zapisy § 12 Rozporządzenia znajdują się również w załączniku nr 4 do umowy o świadczenie usług dystrybucji nr (...), zawartej pomiędzy (...) sp. z o.o. a powodem w dniu 31 lipca 2009 r. W związku z powyższym powód miał świadomość o sposobie powiadamiania o wprowadzonych ograniczeniach w poborze mocy. Pozwany wskazał, że myśl § 3 ust. 4 pkt 1 Rozporządzenia ograniczenia w dostarczaniu i poborze energii elektrycznej nie mogą powodować zagrożenia bezpieczeństwa osób oraz uszkodzenia lub zniszczenia obiektów technologicznych a - stosownie do § 9 pkt 3 Rozporządzenia - 20 stopień zasilania określa, że odbiorca może pobierać moc do wysokości ustalonego minimum, niepowodującego zagrożeń i zakłóceń, o których mowa w § 3 ust. 4. Przesłanki z § 3 i § 6 ww. Rozporządzenia należy brać pod uwagę przy ustalaniu planów wprowadzania ograniczeń w dostarczaniu i poborze energii elektrycznej, a nie przy ich realizacji. Prezes URE stwierdził, że Odbiorca, chcąc uniknąć ewentualnych strat związanych z ograniczeniami poboru energii elektrycznej, na własną odpowiedzialność i własne ryzyko podjął decyzję o niedostosowaniu się do wprowadzonych ograniczeń, narażając się na karę z art. 56 ust. 1 pkt 3a ustawy - Prawo energetyczne. Zdaniem pozwanego wymierzona kara nie jest nadmiernie uciążliwa dla powoda, jest adekwatna do charakteru popełnionego czynu oraz skutków naruszenia obowiązujących norm. Wysokość kary (21 180 zł) stanowi zaledwie (...) przychodu powoda osiągniętego w poprzednim roku podatkowym. w wysokości (...)zł. Pozwany wskazał, że nałożenie kary w wysokości określonej w decyzji pozwoli na realizację represyjnej i wychowawczej funkcji kary.

Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów ustalił następujący stan faktyczny:

W dniu 31 lipca 2009 r. powód zawarł z (...) sp. z o.o. w P. umowę o świadczenie usług dystrybucji energii elektrycznej do obiektu przy ul. (...) w N.. W umowie moc umowną ustalono na poziomie 1000 kW. Na mocy aneksu nr 2 do umowy moc umowną zwiększono następnie w dniu 19 kwietnia 2013 r. do 1500 kW (k. 12-32 akt adm.) Dopuszczalny pobór mocy dla 20 stopnia zasilania ustalony został na 300 kW. (k. 33 akt adm.) Informacje o szczegółowych zasadach i trybie wprowadzania ograniczeń wielkości dopuszczalnego poboru mocy, które obowiązywały Odbiorcę zostały przekazane Odbiorcy przez (...) sp. z o.o. w załączniku nr 4 do umowy zawartej w dniu 31 lipca 2009 r. (k. 92 akt adm.)

(...) S.A. (dalej: (...)), pełniące funkcję Operatora Systemu Przesyłowego (dalej: OSP), w związku z obniżeniem dostępnych rezerw zdolności wytwórczych poniżej niezbędnych wielkości określonych w Instrukcji Ruchu i Eksploatacji Sieci Przesyłowych (IRiESP), spowodowanych m. in. wyjątkowo wysokimi temperaturami i niskimi stanami wód w zbiornikach wodnych i rzekach oraz wynikającego z nich ograniczenia w pracy części elektrowni, stwierdziły wystąpienie zagrożenia bezpieczeństwa dostaw energii elektrycznej w rozumieniu art. 3 pkt 16d Pe i wprowadziły - na podstawie art. 11c ust. 2 pkt 2 Pe - od godz. 10:00 dnia 10 sierpnia 2015 r. ograniczenia w dostarczaniu i poborze energii elektrycznej, które obowiązywały do godziny 24:00 dnia 11 sierpnia 2015 r.

Jednocześnie w dniu 10 sierpnia 2015 r., OSP działając w oparciu o art. 11c ust. 3 Pe, zgłosił Ministrowi Gospodarki (obecnie Minister Energii) konieczność wprowadzenia ograniczeń na podstawie art. 11 ust. 7 Pe, tj. w trybie wydania przez Radę Ministrów rozporządzenia wprowadzającego na terytorium Rzeczypospolitej ograniczeń w dostarczaniu i poborze energii elektrycznej do dnia 31 sierpnia 2015 r.

Rada Ministrów wydała w dniu 11 sierpnia 2015 r. rozporządzenie w sprawie wprowadzenia ograniczeń w dostarczaniu i poborze energii elektrycznej, które przewidywało te ograniczenia w okresie od 11 sierpnia 2015 r. od godz. 24:00 do 31 sierpnia 2015 r. do godz. 24:00 na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej dla odbiorców energii elektrycznej o mocy umownej powyżej 300 kW. Rozporządzenie zostało opublikowane dnia 11 sierpnia 2015 r. w Dzienniku Ustaw pod poz. 1136 i weszło w życie z dniem ogłoszenia.

Informacje o obowiązujących stopniach zasilania zostały opublikowane w komunikatach radiowych ogłoszonych w programie (...) w dniu 10 sierpnia 2015 r. o godzinie 7:55 i 19:55 oraz opublikowane na stronach internetowych operatorów.

Z pisma (...) sp. z o.o. z dnia 14 października 2016 r. (k.79 akt adm.) wynika, że zgodnie z treścią załącznika nr 4 do zawartej z Odbiorcą umowy nr (...) o świadczenie usług dystrybucji energii elektrycznej podstawowym źródłem informacji o obowiązujących stopniach zasilania, wprowadzonych na najbliższe 12 godzin i przewidywanych na następne 12 godzin były komunikaty radiowe. W dniu 10 sierpnia 2015 r. o godzinie 9:06 oraz 9:16 (...) dodatkowo dwukrotnie próbował telefonicznie poinformować Odbiorcę o wprowadzonych stopniach zasilania. Jednak próby połącznia były nieskuteczne.

Na podstawie przedstawionych przez (...) sp. z o.o. zbiorczych danych, wskazujących na stopień niedostosowania się odbiorców do wprowadzonych ograniczeń Prezes URE ustalił, w jakim stopniu Odbiorca nie dostosował się do wprowadzonych ograniczeń w dostarczaniu i poborze energii elektrycznej w obiekcie zlokalizowanym w N. przy ul. (...). Wartość przekroczenia przez Spółkę dopuszczalnego poboru mocy (MW w godzinie) wyniosła: 10 sierpnia 2015 r. łącznie 7,05 (MW w godzinie), 11 sierpnia 2015 r. łącznie 0,01(MW w godzinie). Oznacza to, że we wskazanych dniach przekroczenie przez powoda dopuszczalnego poboru mocy wyniosło łącznie 7,06 MW w godzinie. (załącznik nr 1 do zawiadomienia o wszczęciu postępowania administracyjnego – „Pobór mocy i ustalony poziom ograniczeń Odbiorcy w dniach 10-31 sierpnia 2015 r.; k. 3-4 akt adm.)

W roku 2016 powód uzyskał łączny przychód netto w wysokości (...)zł (przychody netto ze sprzedaży i zrównane z nimi, pozostałe przychody operacyjne oraz przychody finansowe). Zysk netto powoda w 2016 r. wyniósł (...)zł (rachunek zysków i strat k. 101 akt adm.)

Powyżej opisany stan faktyczny Sąd ustalił w oparciu o wyżej wskazane dowody, zgromadzone w toku postępowania administracyjnego, jak i w oparciu o twierdzenia stron, oraz fakty powszechnie znane. Sąd przyznał moc dowodową wszystkim zebranym w sprawie dokumentom, które nie były kwestionowane przez strony.

Na podstawie dokonanych ustaleń Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

W myśl art . 11 ust. 1 Pe, w przypadku zagrożenia bezpieczeństwa dostaw energii elektrycznej na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub jego części mogą być wprowadzone na czas oznaczony ograniczenia w dostarczaniu i poborze energii elektrycznej. Ograniczenia w dostarczaniu i poborze energii elektrycznej polegają na ograniczeniu maksymalnego poboru mocy elektrycznej oraz dobowego poboru energii elektrycznej (art. 11 ust. 3 pkt 1 Pe). Określone w art. 11 ust. 3 Pe ograniczenia podlegają kontroli w zakresie przestrzegania ich stosowania (art. 11 ust. 4 Pe). Organem uprawnionym do kontroli stosowania ograniczeń w odniesieniu do dostarczanej sieciami energii elektrycznej jest Prezes Urzędu Regulacji Energetyki (art. 11 ust. 5 Pe).

Stosownie do treści art. 11 ust. 7 Pe Rada Ministrów, na wniosek ministra właściwego do spraw gospodarki, w drodze rozporządzenia, w przypadku wystąpienia zagrożeń m.in. bezpieczeństwa dostaw energii może wprowadzić na czas oznaczony, na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub jego części, ograniczenia w dostarczaniu i poborze energii elektrycznej.

W myśl art. 11c ust. 2 Pe w przypadku powstania zagrożenia bezpieczeństwa dostaw energii elektrycznej, operator systemu przesyłowego elektroenergetycznego lub systemu połączonego elektroenergetycznego:

1) podejmuje we współpracy z użytkownikami systemu elektroenergetycznego, w tym z odbiorcami energii elektrycznej, wszelkie możliwe działania przy wykorzystaniu dostępnych środków mających na celu usunięcie tego zagrożenia i zapobieżenie jego negatywnym skutkom;

2) może wprowadzić ograniczenia w dostarczaniu i poborze energii elektrycznej na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub jego części do czasu wejścia w życie przepisów wydanych na podstawie art. 11 ust. 7 Pe, lecz nie dłużej niż na okres 72 godzin.

Zgodnie z art. 11 c ust 3 Pe operator systemu przesyłowego elektroenergetycznego lub systemu połączonego elektroenergetycznego niezwłocznie powiadamia ministra właściwego do spraw gospodarki oraz Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki o wystąpieniu zagrożenia bezpieczeństwa dostaw energii elektrycznej, podjętych działaniach i środkach w celu usunięcia tego zagrożenia i zapobieżenia jego negatywnym skutkom oraz zgłasza konieczność wprowadzenia ograniczeń na podstawie art. 11 ust. 7 Pe.

Dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy istotny także jest przepis art. 11d ust.1 Pe, który przewiduje, że w sytuacji wystąpienia zagrożenia bezpieczeństwa dostaw energii elektrycznej w następstwie zdarzeń, o których mowa w art. 11c ust. 1 Pe, operator systemu przesyłowego elektroenergetycznego lub systemu połączonego elektroenergetycznego podejmuje w szczególności następujące działania:

1) wydaje wytwórcy polecenia uruchomienia, odstawienia, zmiany obciążenia lub odłączenia od sieci jednostki wytwórczej centralnie dysponowanej;

2) dokonuje zakupów interwencyjnych mocy lub energii elektrycznej;

3) wydaje właściwemu operatorowi systemu dystrybucyjnego elektroenergetycznego polecenia uruchomienia, odstawienia, zmiany obciążenia lub odłączenia od sieci jednostki wytwórczej przyłączonej do sieci dystrybucyjnej na obszarze jego działania, która nie jest jednostką wytwórczą centralnie dysponowaną;

4) wydaje właściwemu operatorowi systemu dystrybucyjnego elektroenergetycznego polecenia zmniejszenia ilości pobieranej energii elektrycznej przez odbiorców końcowych przyłączonych do sieci dystrybucyjnej na obszarze jego działania lub przerwania zasilania niezbędnej liczby odbiorców końcowych przyłączonych do sieci dystrybucyjnej na tym obszarze;

5) po wyczerpaniu wszystkich możliwych działań zmierzających do pokrycia zapotrzebowania na energię elektryczną wydaje odbiorcom końcowym, przyłączonym bezpośrednio do sieci przesyłowej, polecenia zmniejszenia ilości pobieranej energii elektrycznej lub odłączenia od sieci urządzeń i instalacji należących do tych odbiorców, zgodnie z planem wprowadzania ograniczeń;

6) dokonuje zmniejszenia wielkości zdolności przesyłowych wymiany międzysystemowej.

W okresie wykonywania działań, o których mowa wyżej, użytkownicy systemu, w tym odbiorcy energii elektrycznej, stosownie do treści art. 11d ust 2 Pe są obowiązani stosować się do poleceń operatora systemu elektroenergetycznego, o ile wykonanie tych poleceń nie stwarza bezpośredniego zagrożenia życia lub zdrowia osób.

W okresie występowania zagrożenia bezpieczeństwa dostaw energii elektrycznej operatorzy systemu elektroenergetycznego mogą wprowadzać ograniczenia w świadczonych usługach przesyłania lub dystrybucji energii elektrycznej, w zakresie niezbędnym do usunięcia tego zagrożenia (art. 11d ust. 3 Pe).

Zgodnie z art. 56 ust 1 pkt 3a Pe, stanowiącym podstawę odpowiedzialności powoda w niniejszej sprawie, karze pieniężnej podlega ten, kto nie stosuje się do ograniczeń w dostarczaniu i poborze energii, wprowadzonych na podstawie art. 11, art. 11c ust. 3 lub art. 11d ust. 3 Pe.

Należy zaznaczyć, że w wydanym w dniu 23 lipca 2007 r. na podstawie delegacji ustawowej zawartej w art. 11 ust. 6 Pe przez Radę Ministrów rozporządzeniu w sprawie szczegółowych zasad i trybu wprowadzania ograniczeń w sprzedaży paliw stałych oraz w dostarczaniu i poborze energii elektrycznej lub ciepła określone zostały sposoby wprowadzania ograniczeń w dostarczaniu i poborze energii elektrycznej, rodzaje odbiorców objętych ograniczeniami, zakresy planów wprowadzania ograniczeń oraz sposoby określania w nich wielkości tych ograniczeń a także sposoby podawania do publicznej wiadomości informacji o ograniczeniach.

Dokonując w świetle powyższego subsumpcji stanu faktycznego sprawy do powołanych norm prawnych Sąd stwierdził, że nałożenie na powoda kary pieniężnej znajduje uzasadnienie w treści art. 56 ust 1 pkt 3a Pe.

Niedostosowanie się odbiorcy do każdego ograniczenia, dla którego podstawę stanowił przepis art. 11d ust. 3 Pe, a więc także tych wprowadzonych z powołaniem się na regulację art. 11c ust. 2 pkt 2 Pe, stanowi realne zagrożenie dla bezpieczeństwa dostaw energii elektrycznej, gdyż tylko w takich sytuacjach ograniczenia mogą być wprowadzane. Dla zagwarantowania tego bezpieczeństwa istotne więc jest, aby istniały realne instrumenty prawne pozwalające na sankcjonowanie zachowań, które temu bezpieczeństwu zagrażają. Jeśli ustawodawca wprowadził możliwość, aby w sytuacji nagłego zagrożenia o bezpieczeństwo systemu energetycznego mógł zadbać operator systemu przesyłowego poprzez ograniczenie poboru energii, to właśnie z punktu widzenia tego bezpieczeństwa konieczne jest istnienie możliwości sankcjonowania wprowadzonych ograniczeń. Szczególnie istotne jest, aby w stanach nagłych, w których organy państwa nie są jeszcze gotowe do podjęcia decyzji, możliwe było podjęcie natychmiastowych działań, które uchronią system energetyczny przed katastrofalną i rozległą awarią.

Dlatego tak ważne są regulacje ograniczające odbiorców, w szczególnie uzasadnionych okolicznościach, w poborze energii elektrycznej ze względu na zagrożenie bezpieczeństwa dostaw energii elektrycznej. Dla swej skuteczności i zapewnienia tego właśnie bezpieczeństwa muszą istnieć gwarancje przestrzegania tych ograniczeń. Tymi gwarantami są m.in. kary pieniężne, które są nakładane na podmioty nieprzestrzegające ograniczeń. Administracyjne kary pieniężne nie mają bowiem wyłącznie charakteru sankcji karnych, gdyż ich funkcja nie ogranicza się do represji za naruszenie nakazów bądź zakazów ustawowych. Równie istotna jest ich funkcja prewencyjna i dyscyplinująca, motywująca adresatów sankcjonowanych norm do ich respektowania.

Na poparcie argumentacji o sankcjonowaniu przepisem art. 56 ust 1 pkt 3a Pe, wprowadzonych przez (...) na podstawie art. 11c ust. 2 pkt 2 Pe ograniczeń, wskazać należy, iż organ regulacyjny, jakim jest Prezes URE, uzyskał kompetencje do kontroli w zakresie przestrzegania ograniczeń maksymalnego poboru mocy elektrycznej oraz dobowego poboru energii elektrycznej, wprowadzonych w sytuacji zagrożenia bezpieczeństwa energetycznego kraju (art. 11 ust. 4 i 5 Pe ). Konsekwencją tego jest również upoważnienie Prezesa URE do nałożenia kary pieniężnej na podmioty nie respektujące wprowadzonych ograniczeń w dostarczaniu i poborze energii (art. 56 ust. 1 pkt 3a Pe).

Podkreślić należy, że ograniczenia w dostarczaniu i poborze energii elektrycznej są wprowadzane przez (...) na podstawie Planu wprowadzania ograniczeń w dostarczaniu i poborze energii elektrycznej, opracowanego przez OSP i uzgodnionego z Prezesem URE.

Obowiązujący powoda w sierpniu 2015r. Plan został ustalony w Aneksie nr.2 do Umowy o świadczenie usług dystrybucji energii elektrycznej z dnia 31 lipca 2009r., który powód podpisał w dniu 19 kwietnia 2013r., a więc faktycznie zaakceptował. Zgodnie z §6 ust.1 pkt.15 Umowy z 31 lipca 2009r. odbiorca zobowiązany był do ograniczenia poboru mocy w przypadku wprowadzenia ograniczeń na podstawie powszechnie obowiązujących przepisów.

W ocenie Sądu, skoro niewątpliwe było, iż powód nie zastosował się do wprowadzonych przez (...) w dniach 10 i 11 sierpnia 2015 r. ograniczeń w poborze energii elektrycznej, istniały podstawy prawne do zastosowania wobec powoda art. 56 ust. 1 pkt 3a Pe.

Należy zaznaczyć, że przewidziana w art. 56 ust. 1 Pe kara pieniężna ma charakter obligatoryjny, gdyż powołany przepis nie ma charakteru uznaniowego lub warunkowego.

Stosownie do treści przepisu art. 56 ust. 3 Pe wysokość kary pieniężnej, o której mowa m.in. w art. 56 ust. 1 pkt 3a Pe, nie może przekroczyć 15% przychodu ukaranego przedsiębiorcy, osiągniętego w poprzednim roku podatkowym. Zgodnie natomiast z art. 56 ust. 6 Pe ustalając wysokość kary pieniężnej, Prezes URE uwzględnia stopień szkodliwości czynu, stopień zawinienia oraz dotychczasowe zachowanie podmiotu i jego możliwości finansowe. Ponadto, według art. 56 ust. 6a Pe Prezes URE może odstąpić od wymierzenia kary, jeżeli stopień szkodliwości czynu jest znikomy, a podmiot zaprzestał naruszania prawa lub zrealizował obowiązek.

W ocenie Sądu w niniejszej sprawie nie zostały spełnione przesłanki uzasadniające odstąpienie od wymierzenia kary. Szkodliwość społeczna stwierdzonego naruszenia nie była znikoma, a jedynie uznanie szkodliwości społecznej czynu za znikomą oraz łączne z nią wystąpienie jednej z dwóch pozostałych, wymienionych w ustawie przesłanek daje podstawę do zastosowania art.56 ust.6a Pe i odstąpienia od wymierzenia kary.

Powoływane w sprawie przez powoda okoliczności w postaci rzeczywistego rozmiaru przekroczenia poboru mocy oraz szybkości podjęcia działań w celu zaprzestania naruszania przy ocenie stopnia szkodliwości czynu miały znaczenie drugorzędne. W tym zakresie zgodzić się należało z wyrażonym w zaskarżonej decyzji stanowiskiem, że w przekroczeniach poboru energii, o stopniu szkodliwości decyduje sam charakter czynu i jego znaczenie dla zagrożenia bezpieczeństwa dostaw energii elektrycznej, a w konsekwencji dla bezpieczeństwa energetycznego kraju. Należy bowiem mieć na uwadze, że energia elektryczna we współczesnym świecie jest niezbędna dla funkcjonowania wszystkich obszarów aktywności zarówno państwa jak i każdego z członków społeczeństwa i nietrudno sobie wyobrazić, jak katastrofalne mogą być skutki niekontrolowanych blackoutów, spowodowanych przekroczeniami krytycznych wartości podstawowych parametrów technicznych pracy systemu elektroenergetycznego na znacznym obszarze kraju. Stąd eliminacja zagrożenia dla bezpieczeństwa dostaw energii elektrycznej, do jakiego prowadzi skumulowanie przekroczeń mocy przez wielu odbiorców, jest tak konieczna. Przekroczenie dopuszczalnego poziomu poboru energii przez jednego z odbiorców jest wprawdzie często jedynie niewielkim elementem całkowitego przekroczenia, które jednak w ostateczności może doprowadzić do przeciążenia systemu elektroenergetycznego i jego niekontrolowanych wyłączeń, co doprowadziłoby do znacznie większych szkód nie tylko u powoda, ale również wielu innych przemysłowych odbiorców energii elektrycznej. W takich sytuacjach nie sposób jest określić, który z odbiorców dopełnił krytycznego przekroczenia. Dlatego z punktu widzenia celu, jakiemu mają służyć ograniczenia w poborze mocy należy przyjąć, że każde, nawet niewielkie przekroczenie mocy nosi w sobie znaczny stopień szkodliwości. Tym samym w ocenie Sądu, w przypadku przekroczenia przez Odbiorcę ograniczenia w poborze mocy nie można uznać, że istnieją podstawy do odstąpienia od wymierzania kary w oparciu o przepis art. 56 ust. 6a Pe, gdyż stopień szkodliwości czynu nie jest znikomy.

Oceniając stopień zawinienia powoda, który jest istotny dla wymiaru kary, nie sposób abstrahować od faktu, że w dniach 10-11 sierpnia 2015r. powód podlegał ograniczeniem w poborze energii elektrycznej przewidzianym dla niego indywidualnie w Aneksie nr. 2 do zawartej Umowy o świadczenie usług dystrybucji energii elektrycznej (Umowa), których powód w momencie podpisywania aneksu do umowy nie kwestionował, a który jednocześnie uwzględniał określoną i zaakceptowaną przez powoda moc bezpieczną dla maksymalnego stopnia ograniczenia mocy. Zgodnie z pkt 5 Załącznika nr 4 do Umowy, jeżeli żadna ze stron, w terminie 30 dni przed upływem okresu obowiązywania ograniczeń, nie zgłosi zmian w zapisach dotyczących wprowadzenia ograniczeń, przyjmuje się, że obowiązują one kolejny rok. Do dnia 31 sierpnia 2015 r. powód nie zgłaszał zmian do planu ograniczeń.

Niedostosowanie się do ograniczeń i niezmniejszenie poboru energii do poziomu przewidzianego w Aneksie nr 2 do Umowy nie może znajdować usprawiedliwienia w konieczności stopniowego obniżenia przez powoda mocy produkcyjnych, tak aby uniknąć negatywnych konsekwencji w postaci awarii czy narażenia życia pracowników, jak wskazał powód. Powód jako przedsiębiorca powinien przewidywać możliwość wystąpienia takich sytuacji i dostosować ustalony w planie ograniczeń poziom poboru mocy do wartości dla niego akceptowalnych, jeszcze przed zaistnieniem zdarzeń powodujących konieczność ograniczenia poboru mocy. Należy podkreślić, że zbiorcze plany ograniczeń każdego z operatorów przedstawiane są (...), które dysponując tylko realną wiedzą jaki poziom ograniczenia mocy może zostać osiągnięty przy każdym ze stopni zasilania, może w sposób adekwatny do faktycznego poziomu produkcji energii, dostosować wprowadzane ograniczenia w poborze mocy (ustalić właściwy stopień zasilania adekwatny do stwierdzonych ograniczeń w produkcji energii). Jeśli by więc przyjąć, że bezpieczny poziom poboru mocy winien być każdorazowo oceniany dla każdego odbiorcy indywidualnie, już po wprowadzeniu tych ograniczeń oraz, że to na ten moment powinna być ustalana moc bezpieczna tj. niepowodująca zagrożeń i zakłóceń, to de facto OSP nie mógłby w żadnym razie przewidzieć jaki stopień poboru mocy należy wprowadzić, gdyż nie mógłby z góry wiedzieć, przy którym stopniu ograniczeń osiągnie zmniejszenie poboru mocy i w jakim stopniu. Głównym zadaniem (...) jest bilansowanie systemu elektroenergetycznego, w tym równoważenie bieżącego zapotrzebowania na energię elektryczną z dostawami tej energii w krajowym systemie elektroenergetycznym. Stąd w przypadku ograniczeń w dostawach energii (wynikających ze zmniejszonej produkcji energii) konieczne jest także wprowadzenie przez (...) ograniczeń w jej poborze (ograniczenie zużycia). To ograniczenie poboru powinno być każdorazowo dostosowane do poziomu faktycznych mocy wytwórczych i aby dokonać zbilansowania w takich sytuacjach, konieczne jest precyzyjne określenie do jakiego poziomu ograniczenia poboru mocy, może doprowadzić każdy z wprowadzonych stopni zasilania. Jeżeli wystarczające będzie ograniczenie, jakie jest przewidywane na poziomie 15 stopnia zasilania, to nie ma potrzeby wprowadzać skrajnego ograniczenia na poziomie 20 stopnia zasilania. Powyższe jednoznacznie wskazuje, że to na etapie tworzenia planów ograniczeń należy brać pod uwagę specyfikę działalności gospodarczej czy też rodzaj produkcji, do której wykorzystywana jest energia elektryczna pobierana przez danego odbiorcę i wówczas należy ustalać taki poziom mocy dla każdego ze stopni zasilania, aby adekwatnie do tej specyfiki określić minimum niepowodujące zagrożeń i zakłóceń, które zostanie uwzględnione w planie ograniczeń. Określając wprowadzane stopnie ograniczeń, OSP odnosił się więc do z góry założonych w planach ograniczeń i możliwych według tych planów do osiągnięcia ograniczeń w poborze mocy, dla każdego ze stopni zasilania. Niedostosowanie się odbiorców do tych planów mogło więc doprowadzić do zagrożenia bezpieczeństwa systemu elektroenergetycznego.

Bez znaczenia dla karalności wspomnianego naruszenia pozostają przywoływane przez powoda okoliczności dotyczące zbyt późnego poinformowania go drogą e-mailową o ograniczeniach poboru energii przez (...), tj. dopiero w dniu 10 sierpnia 2015r. o godz.14:12. Wskazać należy, iż (...) w ogóle nie był zobowiązany do indywidualnego poinformowania powoda o wprowadzonych ograniczeniach. Sposób informowania odbiorców o ograniczeniach jest regulowany prawnie w § 12 Rozporządzenia, zgodnie z którym:

1. Ograniczenia w poborze energii elektrycznej są realizowane przez odbiorców stosownie do komunikatów operatorów o obowiązujących stopniach zasilania.

2. Komunikaty operatorów o obowiązujących stopniach zasilania wprowadzanych jako obowiązujące w najbliższych 12 godzinach i przewidywanych na najbliższe 12 godzin, są ogłaszane w radiowych komunikatach energetycznych w Programie (...) S.A. o godzinie 7.55 i 19.55 które obowiązują w czasie określonym w tych komunikatach.

3. W przypadku zróżnicowania wprowadzonych ograniczeń w poborze energii elektrycznej, w stosunku do stopni zasilania ogłoszonych w komunikatach radiowych, operatorzy powiadamiają odbiorców indywidualnie w formie pisemnej lub w sposób określony w umowach, o których mowa w art. 5 ust.2 pkt 1 i 2 oraz ust. 3 ustawy, albo za pomocą innego środka komunikowania się w sposób przyjęty zwyczajowo w danej miejscowości.

4.Powiadomienia, o których mowa w ust. 3, są dla odbiorcy obowiązujące w pierwszej kolejności w stosunku do powiadomień ogłaszanych w komunikatach radiowych.

Powyższe zapisy znajdują się również w załączniku nr 4 do umowy z dnia 31 lipca 2009 r. o świadczenie usług dystrybucji zawartej między (...) sp. z o.o. a powodem. Na podstawie powyższego uznać należało, iż powód był świadomy sposobu powiadamiania o ograniczeniach w poborze mocy. Należy przy tym zauważyć, że komunikaty w postaci poleceń dyspozytorskich są przekazywane przez Operatora Systemu Dystrybucyjnego drogą telefoniczną w przypadkach szczególnych tj. w takich sytuacjach, kiedy mają odmienną treść od komunikatów radiowych i tym samym wyznaczają inne stopnie zasilania. Dlatego w punkcie 3 załącznika nr 4 do ww. umowy wskazano, że powiadomienia w postaci komunikatów dyspozytorskich mają moc nadrzędną w stosunku do powiadomień w komunikatach radiowych. W niniejszej sprawie nie miała jednak miejsca taka sytuacja. W związku z tym powód był zobowiązany do wprowadzenia ograniczeń w poborze energii elektrycznej opublikowanych w komunikatach radiowych.

Podkreślenia wymaga, że kwestia opracowania ram, procedur oraz zorganizowanego planu działania, w oparciu o który przedsiębiorca mógłby w sposób uwzględniający minimalizację szkód zastosować się do ograniczeń poboru energii leży w gestii samego Odbiorcy, korzystającego z poboru energii. Podobnie wewnętrzną sprawą Odbiorcy jest takie zorganizowanie działalności, aby móc na czas reagować na wydane przez właściwe podmioty komunikaty o obowiązującym stopniu zasilania.

W ocenie Sądu, przyjęty przez Prezesa URE, zasadniczy sposób ustalania podstawowej wysokości kary administracyjnej, który odnosi się do wielkości przekroczenia poboru mocy przez przedsiębiorcę i najwyższej ceny 1 MWh energii elektrycznej na rynku bilansującym (odnotowanej 7 stycznia 2016 r.), której należałoby się spodziewać przy ograniczonej podaży energii elektrycznej w okresie 10-31 sierpnia 2015 r., tj. 1 500 zł był prawidłowy. Przyjęcie tej ceny, jako najwyższej możliwej ceny rozliczeniowej w podwojonej wysokości, z racji uznania, że kwota kary ma też stanowić sankcję dla przedsiębiorcy, a więc ostatecznie kwoty 3 000 zł znajduje, zdaniem Sądu uzasadnienie w fakcie, że tak ustalona wartość ma być jednak dla przedsiębiorcy sankcją i stanowić ma dla niego odczuwalną dolegliwość, ale także ze względu na konieczność prewencyjnego oddziaływania kary, która poniżej pewnego minimum nie jest traktowana w sposób wystarczająco odstraszający. Iloczyn tych dwóch wartości po zaokrągleniu (7,06 MW x 3 000 zł) to kwota 21 180 zł.

W ocenie Sądu ustalona w decyzji kara pieniężna pozwoli w wystarczającym stopniu odczuć powodowi ważność dostosowania się w przyszłości do ograniczeń w poborze energii i zapobiegnie w przyszłości podobnym zachowaniem.

Sąd nie podziela argumentu powoda, iż kara jest nadmiernie uciążliwa. Przychód netto powoda w 2016 r. wyniósł (...)zł, natomiast zysk netto – (...)zł. Zatem nałożona decyzją kara nie stanowi niemożliwego do uregulowania obciążenia dla powoda. Kara w niższej wysokości nie byłaby dostatecznie odczuwalna dla powoda i nie spełniałaby swojego celu prewencyjnego. Kara w wysokości 21 180 zł nie przekracza możliwości płatniczych powoda, mieści się w granicach określonych w art. 56 ust 3 Pe, odpowiada równowartość (...)% przychodu Spółki w roku 2016 i nie będzie stanowić odczuwalnej dla powoda dolegliwości.

Sąd oddalił wniosek powoda o dopuszczenie dowodu z przesłuchania strony, dotyczącego niezwłocznego wprowadzenia przez Odbiorcę ograniczeń w poborze energii i konieczności wprowadzenia ich w sposób racjonalny, z poszanowaniem życia i zdrowia pracowników i ochroną maszyn przed zniszczeniem mając na uwadze, że okoliczności, których wykazaniu miał dotyczyć wnioskowany dowód wynikały wprost z treści znajdujących się w aktach administracyjnych dokumentów, nie były kwestionowane przez stronę przeciwną, nie budziły wątpliwości Sądu i nie miały wpływu na treść wyroku w sprawie.

Mając na uwadze przedstawione okoliczności Sąd Okręgowy, wobec braku podstaw do uwzględnienia, oddalił wniesione przez powoda odwołanie (art. 479 ⁵³ § 1 k.p.c.), jako bezzasadne.

O kosztach zastępstwa procesowego orzeczono stosownie do wyniku sporu na podstawie art. 98 k.p.c., zgodnie z którym strona przegrywająca sprawę obowiązana jest zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony (koszty procesu). Sąd uznając powoda za stronę, która przegrała proces, zasądził od niego na rzecz pozwanego zwrot kosztów procesu, które w sprawie niniejszej obejmowały jedynie wynagrodzenie pełnomocnika pozwanego w wysokości 720 zł ustalone w oparciu § 14 ust. 2 pkt 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz. U. 2015, poz. 1804 z zm.) w brzmieniu obowiązującym po dniu 27 października 2016 r.

Sędzia SO Witold Rękosiewicz.