Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 23 września 2019 r.

Sąd Apelacyjny w Warszawie Wydział VI Cywilny w składzie:

Przewodniczący — sędzia SAMałgorzata Borkowska

sędziowie SA:Grażyna Kramarska

Tomasz Pałdyna (spr.)

Protokolant: prot. sąd. Bartłomiej Sarna

po rozpoznaniu w dniu 17 września 2019 roku w Warszawie

na rozprawie

sprawy z powództwa Krajowego Ośrodka (...) w W.

przeciwko (...) spółce akcyjnej w W.

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanego od wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie

z dnia 26 stycznia 2018 r., sygn. akt III C 406/16

I.  zmienia zaskarżony wyrok w ten sposób, że oddala powództwo i zasądza od powoda na rzecz pozwanego 3.617 (trzy tysiące sześćset siedemnaście) złotych tytułem kosztów procesu;

II.  zasądza od powoda na rzecz pozwanego 3.737 (trzy tysiące siedemset trzydzieści siedem) złotych tytułem kosztów instancji odwoławczej .

Sygn. akt VI ACa 272/18

UZASADNIENIE

wyroku z 23 września 2019 r.

W pozwie z 11 marca 2016 r. (...) wnosiła o zasądzenie od spółki z ograniczoną odpowiedzialnością działającej pod firmą Centrum Handlowe (...) 98.772,66 zł z odsetkami od kwot cząstkowych tytułem opłaty rocznej za użytkowanie wieczyste za rok 2010 i lata 2014-2015, przy czym za rok 2010 proporcjonalnie do posiadania przez pozwaną prawa – za 194 dni, tj. od 21 czerwca do końca grudnia 2010 r. W toku postępowania ograniczyła żądanie pozwu do opłaty za rok 2010, dochodząc ostatecznie 20.721,34 zł z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od kwot cząstkowych. Następnie, powódka dopozwała spółkę akcyjną (...), cofając powództwo w stosunku do spółki Centrum Handlowe (...). Postępowanie w stosunku do tej ostatniej zostało prawomocnie umorzone.

(...) spółka akcyjna w W. domagała się oddalenia powództwa, utrzymując, że to nie na niej spoczywa obowiązek uregulowania dochodzonej opłaty i zasłaniając się zarzutem przedawnienia.

Zaskarżonym wyrokiem sąd okręgowy zasądził od (...) S.A. w W. na rzecz Krajowego Ośrodka (...) w W. 20.721,34 zł z odsetkami ustawowymi od kwoty 15.099,46 zł od 1 kwietnia 2010 r. do 31 grudnia 2015 r. i dalszymi odsetkami ustawowymi za opóźnienie od 1 stycznia 2016 r. do dnia zapłaty oraz od kwoty 5.621,92 zł z ustawowymi odsetkami od 6 czerwca 2012 r. do 31 grudnia 2015 r. i dalszymi odsetkami ustawowymi za opóźnienie od 1 stycznia 2016 r. do dnia zapłaty; zasądził też od pozwanej na rzecz powódki 3.437 zł tytułem kosztów procesu.

Z ustaleń sądu pierwszej instancji wynika, że żądanie pozwu dotyczy opłaty rocznej za użytkowanie wieczyste działki ewidencyjnej (...), z obrębu (...), o powierzchni 1.745 m ^{( 2)}, położonej w W. przy ul. (...). Właścicielem tej nieruchomości jest Skarb Państwa, a pozostaje ona we władaniu Krajowego Ośrodka (...) w W. (następcy prawnego (...)). Posesja ta została wyodrębniona z większej nieruchomości, składającej się z działki ewidencyjnej (...), będącej do 17 czerwca 2010 r. w użytkowaniu wieczystym (...) S.A., a po tej dacie – Centrum Handlowego (...) sp. z o.o. w W..

Badając kwestię legitymacji biernej pozwanego (...) S.A. sąd pierwszej instancji powołał się na art. 71 ust. 7 ustawy o gospodarce nieruchomościami w brzmieniu obowiązującym od 23 sierpnia 2017 r. Przyjął przy tym, że norma ta ma zastosowanie w sprawie niniejszej z mocy art. 1 pkt 14b ustawy z 20 lipca 2017 r. – o zmianie ustawy o gospodarce nieruchomościami. Akceptując mechanizm wyliczenia opłaty sąd uznał żądanie zapłaty za rok 2010 w kwocie 20.721,34 zł za uzasadnione.

Sąd pierwszej instancji nie znalazł podstaw do uwzględnienia zarzutu przedawnienia. Wyjaśnił, że pozwana kwestionowała wysokość opłaty rocznej począwszy od 2009 r., a postępowanie w tym zakresie zakończyło się postanowieniem o umorzeniu postępowania 14 września 2015 r., co oznacza, że do tej daty nie była znana ostateczna wysokość opłaty z tytułu wieczystego użytkowania nieruchomości. Zgodnie z art. 120 § 1 k.c. – jak wywodzi się dalej – rozpoczęcie biegu przedawnienia może dotyczyć roszczenia, którego wysokość jest znana, a zatem bieg przedawnienia został wstrzymany na skutek toczących się postępowań o ustalenie opłaty z tytułu wieczystego użytkowania nieruchomości.

Apelację od tego rozstrzygnięcia wywiodła spółka akcyjna (...), zaskarżając go w całości. Sądowi pierwszej instancji zarzuciła sprzeczność istotnych ustaleń faktycznych z treścią zebranego w sprawie materiału dowodowego, naruszenie art. 194 § 1 k.p.c. przez niezasadne wezwanie spółki (...) do udziału w sprawie w charakterze pozwanego, naruszenie art. 4 ust. 1 ustawy z 20 lipca 2017 r. o zmianie ustawy o gospodarce nieruchomościami oraz niektórych innych ustaw przez jego błędną wykładnię polegającą na przyjęciu, że norma ta znajduje zastosowanie do spraw o zapłatę opłat rocznych z tytułu użytkowania wieczystego nieruchomości, które miałyby być należne za okres po przeniesieniu tego prawa na inny podmiot, wszczętych przed wejściem w życie wskazanej ustawy, co w konsekwencji doprowadzić miało do naruszenia art. 71 ust. 7 ustawy o gospodarce nieruchomościami przez jego niezasadne zastosowanie i przyjęcie, że (...) spółka akcyjna winna uiścić opłatę roczną z tytułu użytkowania wieczystego za okres od 21 czerwca 2010 r. do 31 grudnia 2010 r., naruszenie art. 120 § 1 k.c. przez jego błędną wykładnię polegającą na przyjęciu, że może dojść do „wstrzymania” biegu przedawnienia roszczenia, które stało się wymagalne z tego tylko powodu, że mogą istnieć wątpliwości, co do wysokości przysługującego wierzycielowi roszczenia, co w konsekwencji doprowadziło do niezastosowania tej normy prawnej. Apelująca wniosła przy tym o uchylenie zaskarżonego wyroku i umorzenie postępowania.

Powódka domagała się oddalenia apelacji na koszt pozwanej.

Sąd apelacyjny zważył, co następuje:

W pierwszym rzędzie należy pochylić się nad zagadnieniem skuteczności decyzji procesowej sądu polegającej na wezwaniu spółki (...) do udziału w sprawie w charakterze pozwanego. Kwestii tej poświęcono w apelacji wiele uwagi. Apelująca zakłada, że wzywając ją do udziału w sprawie powódka zmodyfikowała jednocześnie podstawę faktyczną powództwa. Diagnoza ta nie jest trafna. Apelująca myli podstawę faktyczną żądania z twierdzeniami faktycznymi strony powodowej, które mają uzasadniać odpowiedzialność pozwanej spółki. Podstawa faktyczna powództwa to causa żądania ( causa petendi): przyczyna usprawiedliwiająca pretensję, z jaką występuje strona powodowa. Nie powinno być wątpliwości co do tego, że strona powoda – tak w stosunku do Centrum Handlowego (...) sp. z o.o., jak i w stosunku do (...) S.A. – dochodziła opłaty rocznej za użytkowanie wieczyste tej samej nieruchomości, za ten sam okres. To, że raz adresatem jej pretensji była jedna spółka, a raz druga, wynikało z odmiennej oceny prawnej, nie zaś ze zmiany stanowiska w kwestii natury i proweniencji żądania. Akceptacja zapatrywania prezentowanego w apelacji prowadziłaby nieuchronnie do likwidacji instytucji dopozwania, bo w świetle tej koncepcji każda zmiana podmiotowa byłaby jednocześnie zmianą podstawy faktycznej żądania. Brak tym samym podstaw do uchylenia wyroku i umorzenia postępowania: (...) S.A. została bowiem skutecznie wezwana do udziału w sprawie. Inna sprawa, że powództwo wobec niej jest nieuzasadnione.

Przechodząc do oceny zasadności powództwa najpierw zatrzymać się trzeba na ustaleniach faktycznych sądu okręgowego. Ustalenia te nie są do końca prawidłowe. Nie wszystkie jednak okoliczności, na które powołuje się apelująca, mają znaczenie dla rozstrzygnięcia. Skorygować zatem trzeba, że nieruchomość składająca się z działki ewidencyjnej (...), za użytkowanie której dochodzi się opłaty w tym postępowaniu, jest objęta księgą wieczystą (...), a nie księgą wieczystą (...), co wynika z jawnego rejestru e-księga wieczysta (na stronie internetowej: (...) Ustalić następnie należy, że wysokość opłaty rocznej, której dochodzi się w sprawie niniejszej, została ustalona w wyroku Sądu Apelacyjnego w W.z 5 czerwca 2012 r., wydanego pod sygn. I ACa 1275/11 (k. 36). Wyrok ten dotyczył większej nieruchomości, z której wyodrębniono działkę (...), a opłata w nim ustalona obowiązuje od stycznia 2008 r. Natomiast sprawa XVI C 99/11 Sądu Rejonowego (...) w W., zakończona postanowieniem z 14 września 2015 r. umarzającym postępowanie (k. 30), zainicjowana została przez spółkę (...), która wnioskami z 28 kwietnia 2009 r., skierowanymi do samorządowego kolegium odwoławczego, domagała się określenia wysokości opłaty, m. in. dla działki (...), na poziomie 1%, w miejsce 3%. Ustalić wreszcie należy, że spółka akcyjna (...) była użytkownikiem wieczystym nieruchomości składającej się z działki (...) do 20 czerwca 2010 r. Po tej dacie użytkownikiem wieczystym została spółka z ograniczoną odpowiedzialnością Centrum Handlowe (...) ( vide: (...)). Strona powodowa dochodzi zaś w sprawie niniejszej opłaty rocznej za okres 21 czerwca – 31 grudnia 2010 r.

W tak ustalonym stanie faktycznym brak było podstaw do uwzględnienia powództwa w stosunku do spółki akcyjnej (...). Wbrew temu, co przyjął sąd okręgowy, a co słusznie punktuje się w apelacji, art. 71 ust. 7 ustawy z 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami (Dz. U. z 2018 r., poz. 2204) nie może mieć zastosowania w niniejszej sprawie. Art. 4 ust. 1 przepisów wprowadzających nowe rozwiązanie legislacyjne, czyli ustawy z 20 lipca 2017 r. o zmianie ustawy o gospodarce nieruchomościami oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2017 r., poz. 1509), ma na względzie „sprawy wszczęte na podstawie” ustawy o gospodarce nieruchomościami. Tymczasem, sprawa niniejsza jest sprawą o zapłatę, a nie sprawą toczącą się w trybie przewidzianym w u.g.n. Nade wszystko jednak nie sposób nie uwzględnić tego, że zobowiązanie do zapłaty za użytkowanie wieczyste powstało przed wejściem w życie art. 71 ust. 7 u.g.n., a wejście w życie nowej regulacji nie może wpłynąć na byt powstałego już przecież zobowiązania.

Tymczasem, na tle przepisów dotychczasowych obowiązek uiszczenia opłaty rocznej obciążał proporcjonalnie użytkowników wieczystych w stosunku do czasu trwania ich uprawnienia w ciągu roku (tak Sąd Najwyższy w uzasadnieniu wyroku z 25 listopada 2010 r., I CSK 692/09). Tak też na sprawę musiała patrzeć powódka, skoro pierwotnie dochodziła zapłaty opłaty rocznej od spółki Centrum Handlowe (...), a chodziło o opłatę za okres, w którym ta była użytkownikiem wieczystym. Po 20 czerwca 2010 r. spółka akcyjna (...) nie była już użytkownikiem wieczystym i nie obciążał jej obowiązek zapłaty za użytkowanie wieczyste.

Całkowicie chybiona jest też diagnoza sądu pierwszej instancji w kwestii przedawnienia. Wpływu na bieg terminu przedawnienia nie mogła mieć sprawa XVI C 99/11 Sądu Rejonowego (...) w W.. Jak już wyjaśniono, sprawa ta zainicjowana została przez użytkownika wieczystego, a nie przez właściciela. Spółka (...) domagała się ustalenia stawki na poziomie 1%, w miejsce 3% ( vide: postanowienie Sądu Rejonowego (...) w W. z 14 września 2015 r., XVI C 99/11 – k. 30). W takim przypadku mechanizm z art. 78 ust. 4 u.g.n. nie może mieć zastosowania, bo przepis ten dotyczy wyłącznie zmiany wysokości opłaty z inicjatywy właściciela. Wprawdzie art. 81 ust. 1 in fine u.g.n. odsyła do tej regulacji („przepisy art. 77-80 stosuje się odpowiednio”), ale ten konkretny przepis nie ma tu zastosowania. Rolą art. 78 ust. 4 u.g.n. jest bowiem wstrzymanie wykonalności podwyżki do czasu rozstrzygnięcia o jej skuteczności przez samorządowe kolegium odwoławcze lub sąd i nie ma zastosowania do sytuacji, w której z wnioskiem o aktualizację wystąpił użytkownik wieczysty (tak tutejszy sąd w uzasadnieniu wyroku z 2 października 2012 r., I ACa 300/12). Zresztą, wniosek użytkownika wieczystego o aktualizację opłaty rocznej nie mógł mieć wpływu na bieg terminu przedawnienia z tego już tylko powodu, że użytkownik domagał się jej obniżenia. Ustawa nie przewiduje mechanizmu wstrzymania biegu przedawnienia z tej przyczyny, ani nie sprawia, by roszczenie stawało się niewymagalne.

Biegu przedawnienia nie mogło przerwać zawezwanie do próby ugodowej z 27 marca 2013 r., bo wezwanie do ugody skierowane było do spółki Centrum Handlowe (...), ani zawezwanie do próby ugodowej spółki (...) (nawet, jeśli istotnie spółka ta została przejęta przez pozwaną), bo spółka ta nie była użytkownikiem wieczystym spornej nieruchomości.

W konkluzji stwierdzić trzeba, że w stosunku do nadwyżki ponad dotychczasową opłatę przedawnienie zaczęło biec od daty wyroku sądu apelacyjnego, który ustalił nową wysokość opłaty rocznej dla działki (...), z której wyodrębniono w międzyczasie działkę (...), czyli od 5 czerwca 2012 r., a w pozostałym zakresie – od daty wymagalności raty za rok 2010 – która stała się wymagalna w stosunku do zbywcy użytkowania wieczystego z dniem 31 marca 2010 r. (art. 71 ust. 4 u.g.n.; por. uchwałę Sądu Najwyższego z 23 czerwca 2005 r., III CZP 37/05). Warto przypomnieć, że chodzi w tym przypadku o świadczenie okresowe, które przedawnia się z upływem lat trzech ( vide: art. 118 k.c.). Do przedawnienia dochodzonych roszczeń doszło zatem – po części w roku 2013, a po części w roku 2015. Tymczasem, spółka (...) została dopozwana dopiero w roku 2016 i podniosła zarzut przedawnienia.

W tych okolicznościach roszczenie strony powodowej nie mogło być uwzględnione, co implikowało konieczność zmiany zaskarżonego wyroku, o czym orzeczono na podstawie art. 386 § 1 k.p.c.

O kosztach procesu przed sądami obu instancji rozstrzygnięto na podstawie art. 98 § 1 k.p.c. Do kosztów procesu za postępowanie przed sądem okręgowym należy wynagrodzenie pełnomocnika w kwocie 3.600 zł i opłata skarbowa za złożenie pełnomocnictwa w kwocie 17 zł. Wysokość wynagrodzenia pełnomocnika określono na podstawie § 2 pkt 5 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz. U. z 2015 roku, poz. 1804, ze zm.). Na koszty procesu w instancji odwoławczej złożyła się opłata od apelacji w kwocie 1.037 zł i wynagrodzenie pełnomocnika, wyliczone w oparciu o wskazany wyżej przepis, w zw. z § 10 ust. 1 pkt 2 tego samego rozporządzenia.