Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 14 sierpnia 2019 roku

Sąd Okręgowy w Płocku IV Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie następującym:

Przewodnicząca – Sędzia Małgorzata Szeromska

Sędzia Małgorzata Michalska

Sędzia Renata Wanecka (spr.)

Protokolant st. sekr. sąd. Katarzyna Gątarek

po rozpoznaniu na rozprawie 14 sierpnia 2019 r. w P.

sprawy z powództwa T. K.

przeciwko H. K.

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanej

od wyroku Sądu Rejonowego w Płońsku z 20 lutego 2019 r.

sygn. akt I C 1727/17

1.  zmienia zaskarżony wyrok w punkcie 1 i oddala powództwo;

2.  zasądza od T. K. na rzecz H. K. kwotę 600 (sześćset złotych) zwiększoną o należny podatek VAT, tytułem zwrotu kosztów wynagrodzenia adwokackiego świadczonego z urzędu H. K. przez adw. W. S. w postępowaniu odwoławczym.

Sygn. akt IV Ca 411/19

UZASADNIENIE

T. K. wystąpił z pozwem przeciwko H. K. zapłatę kwoty 21.813,83 zł z odsetkami ustawowymi od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty.

W uzasadnieniu powód wskazał, że dochodzona przez niego należność stanowi równowartość zadłużenia, jakie spłacił na rzecz spółdzielni mieszkaniowej, w zasobach której znajduje się jego mieszkanie w P. przy ul. (...), a które należało do wspólnego majątku z byłą żoną H. K..

H. K. w odpowiedzi na pozew wniosła o oddalenie powództwa wskazując, że została wyrzucona z domu 14 października 2008 r. i od tej pory przebywała w szpitalu psychiatrycznym, a od 23 stycznia 2013 r. w Zakładzie (...) w K.. Od 14 października 2008r. w mieszkaniu przebywa T. K. z rodziną i to on powinien ponosić koszty utrzymania mieszkania.

Wyrokiem z 20 lutego 2019r. Sąd Rejonowy w Płońsku zasądził od H. K. na rzecz T. K. 6.525,23 zł z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od 28 kwietnia 2018 r. do dnia zapłaty (punkt 1), oddalając powództwo w pozostałej części (punkt 2) oraz nakazał wypłacić ze Skarbu Państwa Sądu Rejonowego w Płońsku adw. W. S. wynagrodzenie w wysokości 2.400 zł powiększoną o podatek VAT za pomoc prawną świadczoną z urzędu pozwanej (punkt 3), nie obciążając stron kosztami procesu (punkty 4 i 5).

Sąd Rejonowy ustalił:

W 2005r. T. K. pracował poza granicami Polski. Po powrocie do kraju, został wpuszczony do mieszkania przy ul. (...) jeden raz, po dwóch miesiącach pobytu za granicą w 2005 r. W tym czasie z mieszkania korzystała H. K..

Wyrokiem z 25 listopada 2005 r. Sąd Okręgowy w Płocku w sprawie I C 2309/05 rozwiązał małżeństwo stron przez rozwód z winy męża.

Postanowieniem z 12 listopada 2007 r. w sprawie I Ns 145/06 Sąd Rejonowy w Płońsku dokonał podziału majątku wspólnego H. K. i T. K., przyznając spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego nr (...) położonego w P. przy ul. (...), należące do zasobów Spółdzielni Mieszkaniowej w P. nr 22 o wartości 99.367 zł, Sąd przyznał T. K.. Sąd nakazał H. K. opróżnienie lokalu mieszkalnego i wydanie go byłemu mężowi. W sprawie o podział majątku wspólnego Sąd ustalił także, że H. K. przysługuje prawo do lokalu socjalnego i wstrzymał wykonanie opróżnienia lokalu do czasu złożenia jej przez Gminę M. P. oferty zawarcia umowy najmu lokalu socjalnego. Postanowienie uprawomocniło się 4 grudnia 2007 r.

W dniu 14 października 2008 r. H. K. została zabrana z mieszkania przy ul. (...) do zakładu psychiatrycznego w G.. Tego samego dnia T. K. wymienił zamki w drzwiach mieszkania. Powód nigdy nie udostępnił pozwanej nowych kluczy do lokalu. Wiosną 2009r. T. K. wprowadził się na stałe do mieszkania i zaczął regularnie ponosić opłaty za korzystanie z lokalu.

O zadłużeniu z tytułu opłat na rzecz spółdzielni mieszkaniowej powód dowiedział się po 14 października 2008 r. i prawomocnym zakończeniu sprawy o podział majątku wspólnego. Zaległości powstały od października 2005 r. i trwało nieprzerwanie do 21 czerwca 2017 r. Według stanu na 30 czerwca 2010 r. wynosiło 21.813,83 zł. Od lipca 2010 r. zadłużenie systematycznie się zmniejszało, aż do ostatecznej spłaty w czerwcu 2017 r. Jedną ze składowych długu wobec spółdzielni stanowiły koszty dostawy wody, ponieważ H. K. nie wpuszczała osób spisujących dane z licznika.

Pozwana od 23 stycznia 2013 r. nieprzerwanie jest pacjentką Centrum Medycznego GRUPA (...) - Zakładu (...) dla osób z zaburzeniami psychicznymi w K.. Choruje na stwardnienie rozsiane, była leczona psychiatrycznie.

Dokonując oceny prawnej, Sąd I instancji wskazał, że zgodnie z treścią art. 567 § 3 kpc, do postępowania o podział majątku wspólnego po ustaniu wspólności majątkowej między małżonkami, stosuje się odpowiednio przepisy o dziale spadku. Z kolei do spraw o dział spadku, stosownie do treści art. 688 kpc, stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące zniesienia współwłasności, a w szczególności art. 618 § 2 i 3 kpc. Zgodnie zaś z treścią art. 618 kpc, w postępowaniu o zniesienie współwłasności sąd rozstrzyga także spory o prawo żądania zniesienia współwłasności i o prawo własności, jak również wzajemne roszczenia współwłaścicieli z tytułu posiadania rzeczy. Po zapadnięciu prawomocnego postanowienia o zniesieniu współwłasności uczestnik nie może dochodzić roszczeń przewidzianych w paragrafie pierwszym, chociażby nie były one zgłoszone w postępowaniu o zniesienie współwłasności. Przy czym, podkreślić należy, że dla uprawnienia do dochodzenia roszczeń powiązanych nie ma znaczenia przyczyna, dla której roszczenie nie zostało zgłoszone we właściwym postępowaniu.

Sąd I instancji podkreślił też, że Sąd, wydając orzeczenie kończące postępowanie w sprawie, zobowiązany jest brać pod uwagę stan rzeczy istniejący w chwili zamknięcia rozprawy (art. 316 kpc). Wobec powyższego, do dnia zamknięcia rozprawy w sprawie o podział majątku wspólnego, T. K., miał możliwość zgłoszenia swojego roszczenia, tj. do 12 listopada 2007 r. i dla ustalenia tej okoliczności nie ma znaczenia, że nie wiedział wówczas o istnieniu długu wobec Spółdzielni Mieszkaniowej w P.. Dlatego też, w ocenie Sądu Rejonowego, roszczenie powoda o rozliczenie opłat za spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego uległo prekluzji za okres do dnia wydania postanowienia w sprawie o podział majątku wspólnego.

W przekonaniu Sądu Rejonowego, roszczenie zasługiwało na uwzględnienie tylko za okres od 13 listopada 2007 r. tj. od dnia następnego po dniu wydania postanowienia w sprawie I Ns 145/06.

Kwota dochodzona przez powoda wynika z wyliczenia wskazanego przez Spółdzielnię Mieszkaniową w P. i obejmuje oprócz roszczenia głównego, również roszczenie o zasądzenie skapitalizowanych odsetek za opóźnienie w spełnieniu świadczenia. Pismo Spółdzielni Mieszkaniowej w P. z 6 września 2017r. wskazuje pełną kwotę roszczenia dochodzonego przez powoda, tj. 21.813,83 zł i wyjaśnia, że na tę kwotę składają się zaległości czynszowe w kwocie 17.298,44 zł oraz odsetki w kwocie 4.515,39 zł. Kwoty te zostały wyliczone na dzień 30 czerwca 2010 r.

Mając powyższe na uwadze, Sąd uznał za zasadne zasądzenie od H. K. na rzecz T. K. następujące należności:

- za listopad 2007 r. kwotę 138,77 zł za okres od 13 do 30 listopada 2007 r., czyli 18 dni (231,29 zł / 30 dni =7, (...); 7, (...) 18 dni - 138,77 zł) plus odsetki ustawowe od wyliczonej kwoty od terminu płatności 30 listopada 2007 r. do 30 czerwca 2010 r. wynoszące 44,44 zł,

- za grudzień 2007 r. kwotę 231,29 zł plus odsetki ustawowe od wskazanej kwoty od terminu płatności 31 grudnia 2007 r. do dnia 30 czerwca 2010 r. wynoszące 71,90 zł,

- za styczeń 2008 r. kwotę 233,29 zł plus odsetki ustawowe od wskazanej kwoty od terminu płatności 31 stycznia 2008 r. do dnia 30 czerwca 2010 r. wynoszące 70,15 zł,

- za luty 2008 r. kwotę 233,29 zł plus odsetki ustawowe od wskazanej kwoty od terminu płatności 29 lutego 2008 r. do dnia 30 czerwca 2010 r. wynoszące 68,02 zł,

- za marzec 2008 r. kwotę 233,29 zł plus odsetki ustawowe od wskazanej kwoty od terminu płatności 31 marca 2008 r. do dnia 30 czerwca 2010 r. wynoszące 65,74 zł,

- za kwiecień 2008 r. kwotę 233,29 zł plus odsetki ustawowe od wskazanej kwoty od terminu płatności 30 kwietnia 2008 r. do dnia 30 czerwca 2010 r. wynoszące 63,54 zł,

- za maj 2008 r. kwotę 233,78 zł plus odsetki ustawowe od wskazanej kwoty od terminu płatności 31 maja 2008 r. do dnia 30 czerwca 2010 r. wynoszące 61,39 zł,

- za czerwiec 2008 r. kwotę 233,78 zł pomniejszoną o kwotę 4,79 zł wynikającą z rozliczenia gazu, co daje kwotę 228,99 zł plus odsetki ustawowe od kwoty 228,99 zł od terminu płatności 30 czerwca 2008 r. do dnia 30 czerwca 2010 r. wynoszące 57,97 zł,

- za lipiec 2008 r. kwotę 233,78 zł plus odsetki ustawowe od wskazanej kwoty od terminu płatności 31 lipca 2008 r. do dnia 30 czerwca 2010 r. wynoszące 56,90 zł,

- za sierpień 2008 r. kwotę 243,84 zł plus odsetki ustawowe od wskazanej kwoty od terminu płatności 31 sierpnia 2008 r. do dnia 30 czerwca 2010 r. wynoszące 56,88 zł,

- za wrzesień 2008 r. kwotę 243,84 zł plus odsetki ustawowe od wskazanej kwoty od terminu płatności 30 września 2008 r. do dnia 30 czerwca 2010 r. wynoszące 54,66 zł,

- za październik 2008 r. kwotę 110,12 zł wyliczoną za okres od l do 14 października 2008 r., czyli 14 dni (243,84 zł / 31 dni =7, (...); 7, (...) 14 dni = 110,12 zł) plus odsetki ustawowe od wyliczonej kwoty z terminem płatności 31 października 2008 r. do dnia 30 czerwca 2010 r. wynoszące 23,61 zł.

Łącznie 3.292,77 zł.

Ponadto, w ocenie Sądu Rejonowego, H. K. winna być obciążona kosztami centralnego ogrzewania za sezon grzewczy 2007/2008, albowiem pozwana korzystała wówczas z mieszkania. Wyniosły one według stanu na 15 września 2008 r. na 1.077,54 zł z terminem płatności 31 grudnia 2008 r. Odsetki wyliczone od w/w kwoty za centralne ogrzewanie do dnia 30 czerwca 2010 r. wyniosły 209,54 zł i one również winny obciążać pozwaną.

Łącznie 1.287,08 zł.

Ustalając kwotę podlegającą zasądzeniu, Sąd I instancji wziął również pod uwagę kwotę 5.549,39 zł z terminem płatności 31 maja 2009 r., wyliczoną w dniu 30 kwietnia 2009 r. i wynikającą z rozliczenia wody. Z informacji wskazanych przez Spółdzielnię Mieszkaniową w P. z 19 grudnia 2018 r. wynika bowiem, że woda w ogóle nie była rozliczana w okresie od 30 kwietnia 2006 r. do 30 kwietnia 2009 r., tj. za 3 lata. Miesięcznie zatem koszt opłat za wodę wynosił w tym okresie około 154,15 zł (5.549,39 zł / 36 miesięcy = 154,15 zł). Sąd uznał, iż w tym wypadku również należało pozwaną obciążyć kosztami za okres od 13 listopada 2007 r. do 14 października 2008 r. Za listopad 2007 r. za okres od 13 do 30 listopada 2007 r., czyli za 18 dni, koszt wody wyniósł 92,52 zł (154,15 zł / 30 = 5,14 zł; 5,14 zł x 18 = 92,52 zł). Następnie za okres od grudnia 2007 r. do września 2008 r., czyli za 10 miesięcy, koszt wyniósł 1.541,50 zł (154,15 x 10 miesięcy = 1.541,50 zł). Natomiast, za październik 2008 r. za okres od l do 14 października 2008 r., tj. za 18 dni, koszt wody wyniósł 71,96 zł (5,14 zł x 14 dni = 71,96 zł). Łącznie zatem za okres od 13 listopada 2007 r. do 14 października 2008 r., koszt wody wyniósł 1.705,98 zł (92,52 zł + 1.541,50 zł + 71,96 zł = 1.705,98 zł) Odsetki liczone od tej kwoty przy uwzględnieniu terminu płatności 31 maja 2009 r. do dnia 30 czerwca 2010 r. wynoszą 239,40 zł.

Łącznie 1.945,38 zł.

Sąd Rejonowy zasądził na rzecz T. K. kwotę 3.292,77 zł z tytułu czynszu za mieszkanie, w tym odsetki ustawowe wyliczone do 30 czerwca 2010 r., kwotę 1.287,08 zł z tytułu opłat za centralne ogrzewanie, w tym odsetki ustawowe do 30 czerwca 2010 r. oraz kwotę za wodę 1.945,38 zł, w tym odsetki ustawowe do 30 czerwca 2010 r., razem 6.525,23 zł.

W pozostałym zakresie Sąd powództwo oddalił.

W ocenie Sądu Rejonowego, zasądzenie odsetek ustawowych w niniejszej sprawie jest możliwe wyłącznie od dnia następnego po dniu doręczenia odpisu pozwu, tj. od 28 kwietnia 2018 r.

Na podstawie art. 102 kpc Sąd nie obciążył kosztami procesu żadnej ze stron.

Apelację od wyroku złożyła pozwana, zaskarżając go w części uwzględniającej powództwo i zarzuciła:

- naruszenie art. 233 § l kpc w zw. z art. 6 kc przez dokonanie dowolnej i błędnej analizy zebranego w sprawie materiału dowodowego, prowadzącej do nielogicznych wniosków, że została zobowiązana do zwrotu byłemu mężowi 6.525,23 zł z tytułu rozliczenia kosztów utrzymania mieszkania;

- sprzeczność istotnych ustaleń Sądu z zebranym w sprawie materiałem dowodowym, polegającą na przyjęciu, że pozwana posiada jakiekolwiek zadłużenie wobec byłego męża, w sytuacji, gdy to on do dnia dzisiejszego nie dokonał żadnej wpłaty z tytułu podziału majątku wspólnego;

- obrazę art. 5 kc przez uwzględnienie roszczenia sprzecznego z zasadami współżycia społecznego ze względu na długoletnią chorobę i całkowitą niepełnosprawność pozwanej.

Ponadto pozwana podniosła w apelacji zarzut przedawnienia roszczeń.

Mając na uwadze powyższe zarzuty, H. K. wniosła o zmianę zaskarżonego wyroku i oddalenie powództwa w całości oraz o zasądzenie na jej rzecz od pozwanego kosztów procesu za obie instancje, ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi Rejonowemu do ponownego rozpoznania.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja jest zasadna.

Sąd Rejonowy prawidłowo ustalił stan faktyczny w sprawie, lecz dokonał niewłaściwej oceny prawnej żądania powoda.

Sąd I instancji ostatecznie uwzględnił powództwo T. K. w odniesieniu do zwrotu kosztów utrzymania mieszkania w okresie od dokonania podziału majątku wspólnego, tj. od 12 listopada 2007r. do momentu opuszczenia mieszkania przez pozwaną, tj. do 14 października 2008r. Sąd Okręgowy nie podziela poglądu Sądu Rejonowego, iż od chwili utraty przez H. K. prawa do lokalu wskutek przyznania go w drodze podziału majątku, T. K., była obowiązana do ponoszenia kosztów na rzecz spółdzielni mieszkaniowej. Od momentu dokonania podziału wspólnego dorobku byłych małżonków K., tj. od 12 listopada 2007r. to wyłącznie powód, był obowiązany ponosić opłaty eksploatacyjne na rzecz spółdzielni mieszkaniowej.

Zgodnie z art. 4 i 4 ¹ ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych to członkowie spółdzielni (oraz osoby niebędące członkami spółdzielni), którym przysługują spółdzielcze prawa do lokali, są obowiązani uczestniczyć w pokrywaniu kosztów związanych z eksploatacją i utrzymaniem nieruchomości w częściach przypadających na ich lokale, eksploatacją i utrzymaniem nieruchomości stanowiących mienie spółdzielni przez uiszczanie opłat zgodnie z postanowieniami statutu.

Zatem to powód, jako jedyna osoba, której od 12 listopada 2007r. przysługuje spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego numer (...), położonego w P. przy ul. (...), był zobowiązany wobec spółdzielni mieszkaniowej do ponoszenia kosztów, o których mowa wyżej. Pozwana utraciła tytuł prawny do mieszkania z chwilą, w której Sąd w sprawie o podział majątku przyznał je byłemu mężowi.

H. K. zajmowała lokal w okresie od 12 listopada 2007r. do 14 października 2008r. bez tytułu prawnego. Oznacza to, że powód mógłby ewentualnie domagać się od niej wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z mieszkania. Powództwo oparte jest jednak na innej podstawie faktycznej, a Sąd nie może wyrokować co do przedmiotu, który nie był objęty żądaniem (art. 321 kpc).

Niezależnie od poczynionych wyżej uwag, Sąd Okręgowy stoi na stanowisku, że nawet gdyby jakakolwiek część powództwa mogłaby być uwzględniona, to postawę powoda należy oceniać w kategoriach nadużycia prawa (art. 5 kc).

H. K. jest osobą bardzo poważnie chorą, leczy się z powodu stwardnienia rozsianego oraz zaburzeń psychicznych. 14 października 2008r. opuściła mieszkanie w asyście policji i została przewieziona do szpitala psychiatrycznego. Od tego momentu nie miała już wstępu do mieszkania, ponieważ powód wymienił zamki w drzwiach wejściowych. Obecnie pozwana przebywa w Zakładzie (...) dla osób z zaburzeniami psychicznymi w K.. Ponosi koszty wyżywienia i zakwaterowania w ZOL w wysokości 70% z własnego dochodu, przy czym - według informacji z maja 2018r. była to kwota 686,12 zł. Jednocześnie T. K. do chwili obecnej nie wywiązał się z zobowiązania wobec byłej żony, tj. nie zapłacił na jej rzecz dopłaty z tytułu podziału majątku wspólnego w wysokości 59.438,50 zł, którą miał wnieść w terminie 2 miesięcy od daty wydania lokalu mieszkalnego z ustawowymi odsetkami w razie uchybienia terminowi płatności. Skoro H. K. opuściła mieszkanie 14 października 2008r., to termin płatności upłynął 14 grudnia 2008r., a od 15 grudnia 2008r. biegną odsetki ustawowe za opóźnienie od kwoty 59.438,50 zł.

Opisana wyżej sytuacja osobista i majątkowa pozwanej uzasadniałaby oddalenie powództwa ze względu na zasady słuszności, nawet gdyby istniała podstawa prawna do zasądzenia jakiejkolwiek należności na rzecz powoda.

Z tych wszystkich względów, Sąd Okręgowy zmienił wyrok Sądu Rejonowego w zaskarżonej części i oddalił powództwo, stosując art. 386 § 1 kpc.

Ponadto Sąd II instancji zasądził od T. K. na rzecz H. K. kwotę 600 zł zwiększoną o podatek VAT tytułem zwrotu kosztów wynagrodzenia adwokackiego za pomoc prawną świadczoną z urzędu pozwanej przez adw. W. S. w postępowaniu odwoławczym – stosownie do treści § 16 ust. 1 pkt. 1) w zw. z § 8 pkt. 4) w zw. z § 4 ust. 3 w zw. z § 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 3 października 2016 r. w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu.