Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 25 września 2019 r.

Sąd Okręgowy w Płocku IV Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie następującym:

Przewodniczący – Sędzia Wacław Banasik

Sędzia Małgorzata Szeromska (spr.)

Sędzia Małgorzata Michalska

Protokolant st. sekr. sąd. Katarzyna Gątarek

po rozpoznaniu na rozprawie 25 września 2019 r. w P.

sprawy z wniosku Z. J.

z udziałem M. S.

o zniesienie współwłasności

na skutek apelacji uczestniczki

od postanowienia Sądu Rejonowego w Płońsku z 28 maja 2019 r.

sygn. akt I Ns 105/15

postanawia:

1.  oddalić apelację;

2.  przyznać adwokat W. S. oraz adw. A. U.       kwoty po 1.200 (jeden tysiąc dwieście) złotych zwiększone o podatek VAT tytułem wynagrodzeń za nieopłaconą pomoc prawną świadczoną z urzędu w II instancji, które to kwoty nakazuje wypłacić ze Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Płońsku.    

.

Sygn. akt IV Ca 594/19

UZASADNIENIE

Sąd Rejonowy w Płońsku postanowieniem z dnia 28 maja 2019 r. zniósł współwłasność zabudowanej nieruchomości oznaczonej numerem ewidencyjnym (...) o powierzchni 0,4 ha i nieruchomości niezabudowanej oznaczonej numerem ewidencyjnym (...) o powierzchni 1,4499 ha położonych w K. gm. B. przyznając je Z. J. bez spłaty na rzecz M. S. i oddalił wniosek uczestniczki o zasądzenie na jej rzecz pożytków z nieruchomości.

Istotne ustalenia faktyczne poczynione przez Sąd Rejonowy i stanowiące podstawę rozstrzygnięcia były następujące:

Właścicielami zabudowanej nieruchomości oznaczonej numerem ewidencyjnym (...) o powierzchni 1,85 ha położnej w miejscowości K., gm. B., dla której w IV Wydziale Ksiąg Wieczystych Sądu Rejonowego w Płońsku prowadzona jest księga wieczysta Kw (...) są wnioskodawca Z. J. w udziale wynoszącym 53/56 części i uczestniczka postępowania M. S. w udziale wynoszącym 3/56 części. Wnioskodawca i uczestniczka postępowania nabyli własność udziału wynoszącego po 3/56 części na podstawie postanowienia Sądu Rejonowego w Płońsku z dnia 31.03.1990 r. I Ns 105/89, z tytułu dziedziczenia po rodzicach W. i A. J.. Wnioskodawca Z. J. nabył udział w wysokości 41/56 części na podstawie aktu notarialnego umowy darowizny z dnia 11 sierpnia 2008 r., sporządzonego w Kancelarii Notarialnej w P. przed notariuszem Z. R.. A nr (...). Na podstawie powołanej umowy wnioskodawca nabył w/w udział od brata M. J.. Tego samego roku wnioskodawca wraz z bratem M. J. sprzedał plony z zasiewów poczynionych w roku gospodarczym 2007/2008. Pieniądze uzyskane ze sprzedaży zostały przeznaczone na leczenie M. J.. M. J. zmarł w dniu 23 października 2008 r. Po śmierci M. J. wnioskodawca uprawiał ziemię tylko przez jeden rok gospodarczy 2008/2009 i zebrane wówczas plony sprzedał. W następnych latach ziemię uprawiał sąsiad P. B., który wziął ją w dzierżawę. Z. J. w przeciwieństwie do brata M. nie miał ręki do uprawy roli i dlatego nie zajmował się nią w następnych latach. Z uprawy roli w roku 2009 otrzymał dopłaty bezpośrednie do działki nr (...) w kwocie 9.272,98 zł. Następnie, w dniu 15 grudnia 2009 r. został sporządzony w Kancelarii Notarialnej w P. przed notariuszem J. Z. akt notarialny umów sprzedaży i umowy darowizn Rep. A nr 20293/2009. Na mocy wskazanego aktu notarialnego P. B. i jego żona K. B. nabyli własność nieruchomości gruntowej niezabudowanej o numerze ewidencyjnym (...) o powierzchni 10,0000 ha, położonej we wsi K., gm. B. za cenę 330.000,00 zł. Zbycie tej nieruchomości nastąpiło przez ówczesnych jej właścicieli, tj. rodzeństwo Z. J., który był jej właścicielem w udziale wynoszącym 44/56 części oraz J. J., D. J., M. S. i D. M., z których każde było właścicielem udziału wynoszącego po 3/56 części. Zapłata ceny przez kupujących na rzecz sprzedających nastąpiła niezgodnie z wielkością przysługujących sprzedającym udziałów. Tym samym aktem notarialnym J. J., D. J. i D. M. darowali swoje udziały w nieruchomości gruntowej zabudowanej oznaczonej numerem ewidencyjnym (...) o powierzchni 1,8500 ha, bratu Z. J.. Z. J. wyraził zgodę na to, by kupujący działkę o numerze ewidencyjnym (...) dokonali zapłaty na rzecz rodzeństwa wyższej kwoty, niż kwota wynikająca z wielkości udziałów. Z treści aktu notarialnego wynika, że jeżeli cała zapłacona przez kupujących kwota stanowiła 330.000,00 zł, to wówczas Z. J. powinien uzyskać zapłatę w kwocie 259.285,71 zł, a otrzymał kwotę 170.000,00 zł, a pozostałe rodzeństwo powinno uzyskać zapłatę w kwocie po 17.678,57 zł, a otrzymało w kwocie po 40.000,00 zł. Uczestniczka postępowania M. S. w trakcie sporządzania aktu notarialnego odmówiła jego podpisania w części dotyczącej darowizny swoich udziałów 3/56 części na rzecz wnioskodawcy Z. J.. Powyższa umowa miała zaś stanowić ostateczne rozliczenie między rodzeństwem. Z pieniędzy uzyskanych ze sprzedaży nieruchomości, wnioskodawca poczynił nakłady na nieruchomość. W budynku mieszkalnym zmienił pokrycie dachowe wraz z wykonaniem podbitki i orynnowania, wykonał betonowy tras z zadaszeniem, zaadaptował zachowanko na łazienkę, doprowadził wodę ciepłą i zimną, wykonał instalację kanalizacyjną z odprowadzeniem do szamba, położył glazurę i terakotę oraz wykonał biały montaż instalacji w postaci montażu wanny, miski ustępowej z dolnopłukiem ceramicznym i umywalki, wylał w przedpokoju posadzkę betonową i obłożył ją terakotą, wykonał instalację CO. z zamontowaniem pieca, orurowania i grzejników, odmalował pomieszczenia, położył w pokoju i kuchni wykładzinę PCV i wykładzinę dywanową, wykonał szambo z dwóch kręgów betonowych o średnicy 90 cm, w kuchni zamontował zlewozmywak stalowy dwukomorowy. Natomiast, w budynku gospodarczym wnioskodawca nadbudował ściankę kolankową o szerokości ok. 4-5 pustaków, wykonał więźbę dachową wraz z pokryciem z blachy trapezowej, otynkował w części elewację budynku od strony zachodniej i południowej, wymienił wrota garażowe, na wrota drewniane obłożone blachą, wykonał szklenie 8 sztuk okien. Nakłady dokonane przez wnioskodawcę Z. J. na budynek mieszkalny stanowią kwotę 20.207,00 zł, zaś nakłady na budynek gospodarczy stanowią kwotę 26.651,00 zł. Łącznie nakłady stanowią kwotę 46.858,00 zł. Po odliczeniu nakładów poczynionych na nieruchomość przez wnioskodawcę wartość nieruchomości w postaci obu działek ewidencyjnych (...) wynosi 203.449,00 zł. Wobec powyższego udział uczestniczki postępowania 3/56 części jest wart 10.899,05 zł (203.449,00 : 56 = 3.633,02 x 3 = 10.899,05).

W latach 2010-2011 wnioskodawca Z. J. brał dopłaty na działkę (...) odpowiednio w kwotach po 1.297,66, zł, 1.606,10 zł i 1.602,26 zł. Umowa dzierżawy z sąsiadem P. B. była zawarta ustnie na początku jej obowiązywania, jak i obecnie. W formie z podpisem urzędowo poświadczonym została zwarta tylko na okres jednego roku w dniu 25 listopada 2014 r. Umowa ta została zarejestrowana w Starostwie Powiatowym w P. w dniu 12 stycznia 2015 r. Następnie, umowa ta w dniu 4 grudnia 2015 r. została rozwiązana. W toku postępowania doszło do podziału nieruchomości będącej przedmiotem niniejszego postępowania na działki o numerach ewidencyjnych (...). Działka o numerze ewidencyjnym (...) o powierzchni 0,4000 ha jest zabudowana budynkiem mieszkalnym i budynkiem gospodarczym inwentarsko-składowym. Po pozostałych budynkach - garażu i drewnianym kurniku pozostały jedynie fundamenty. Druga z działek o numerze ewidencyjnym (...) o powierzchni 1,4499 ha stanowi grunt orny i jest wykorzystywana pod uprawę zbóż Dochody z nieruchomości rolnej będącej przedmiotem niniejszego postępowania, na podstawie możliwego do uzyskania czynszu dzierżawnego za kolejne lata wyniosły: za 2008 r. od 23 października - 603,76 zł, za 2009 r. - 2.022,31 zł, za w 2010 r. - 740,86 zł, za 2011 r. - 805,00 zł, za 2012 r. - 1.372,31 zł, za 2013 r. - 2.170,79 zł, za 2014 r. - 1.991,37 zł, za 2015 r. - 3.112,96 zł, za 2016 r. 1.482,37 zł, za 2017 r. 892,88 zł i za 2018 r. - 950,94 zł.

Sąd Rejonowy ustalił, że nieruchomość będąca przedmiotem postępowania, po odliczeniu nakładów poczynionych na nią przez wnioskodawcę ma wartość 203.449,00 zł, a zatem wartość udziału uczestniczki postępowania stanowi kwotę 10.899,05 zł. Z kolei wartość pożytków z nieruchomości, nawet gdyby uznać za zasadny cały wskazany przez uczestniczkę postępowania okres, zgodnie z wielkością jej udziału, to kwota 1.372,67 zł. Po zsumowaniu otrzymamy kwotę 12.271,72 zł, jako łączną wartość spłaty należnej uczestniczce postępowania i wartość pożytków należnych z jej udziału w nieruchomości. Kwota ta nie przekracza kwoty 22.321,43 zł, którą otrzymała jako cenę za sprzedaż działki (...) ponad należny jej udział i jako rekompensatę za darowanie udziału w działkach (...) wnioskodawcy, zatem nieruchomość należało przyznać wnioskodawcy bez spłat i bez obowiązku zwrotu pożytków.

Apelację od tego orzeczenia złożyła uczestniczka, zaskarżając postanowienie w części w pkt. 1 w zakresie orzeczenia o braku obowiązku wnioskodawcy Z. J. spłaty na rzecz uczestniczki postępowania, w pkt. 2 oddalającym wniosek uczestniczki postępowania M. S. o zasądzenie na jej rzecz pożytków z nieruchomości, w pkt. 5 orzeczenia w zakresie nie przyznania na rzecz adw. A. U. prowadzącej Kancelarię Adwokacką w P. ze Skarbu Państwa - Sądu Rejonowego w Płońsku kwoty ponad 2.400,00 zł powiększonej o 23 % podatku VAT tytułem wynagrodzenia za pomoc prawną świadczoną w z urzędu i zarzucając:

1) sprzeczność istotnych ustaleń Sądu z zebranym materiałem dowodowym poprzez przyjęcie, iż z treści aktu notarialnego z dnia 15.12.2009 roku umowy sprzedaży i umowy darowizn Rep. A 20293/2009 oraz z zeznań świadków wynika inne rozliczenie pomiędzy stronami umowy niż wprost w ww dokumencie zapisane, co skutkowało zwolnieniem Z. J. z obowiązku spłaty na rzecz Uczestniczki postępowania M. S. w związku ze zniesieniem współwłasności nieruchomości;

2) naruszenie przepisów postępowania dowodowego poprzez oparcie istotnych ustaleń w przedmiocie innego sposobu rozliczeń niż wynikający z aktu notarialnego z 15.12.2009 roku bez wydania postanowienia o dopuszczeniu dowodu z zeznań świadków i wnioskodawcy (zresztą nawet nie wnioskowanego przez zainteresowanych ani ich pełnomocników ) na okoliczność rozumienia treści ww umowy sprzedaży i umowy darowizn ( art. 236 k.p.c. ) , przeprowadzenie dowodu z zeznań świadków i wnioskodawcy przeciwko osnowie dokumentu urzędowego (art. 247 w zw. z art. 244 § 2 i art. 2 § 2 ustawy Prawo o notariacie ( tj. Dz.U. 2019, poz. 540 ) , nie przeprowadzenie na taką okoliczność dowodu z przesłuchania Uczestniczki postępowania będącej przecież stroną czynności cywilno-prawnej pozbawiając jej tym samym prawa wypowiedzenia się w tej kwestii;

3] naruszenie art. 233 § 1 k.p.c. poprzez dokonanie dowolnej, a nie swobodnej oceny materiału dowodowego, a konsekwencji błędne ustalenie, że wszelkie roszczenia uczestniczki postępowania z tytułu zniesienia współwłasności działki o nr. ewidencyjnym(...) i (...)a także z tytułu pożytków z nieruchomości zostały zaspokojone otrzymaną już kwotą 40.000,00 zł z tytułu sprzedaży udziału w nieruchomości;

4) naruszenie prawa materialnego w szczególności art. 212 k.c., 207 k.c., 140 k.c., poprzez odjęcie uczestniczce postępowania należnych jej praw związanych z tytułu współwłasności w nieruchomości bez żadnej spłaty , art. 353 1 k.c. poprzez dokonywanie w postępowaniu o zniesienie współwłasności nieruchomości rozliczeń wartości udziałów wszystkich współwłaścicieli ( w tym nie będących uczestnikami tegoż postępowania) w sposób odmienny niż strony umowy zgodnie ustaliły w treści aktu notarialnego z dnia 15.12.2009 roku co doprowadziło do pogwałcenia zasady swobody umów;

5) naruszenie § 2 ust. 1 i 2 w związku z § 6 pkt 5 rozporządzenia z dnia 28 września 2002 r Ministra Sprawiedliwości w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (t.j. Dz. U. z 2013 r. poz. 461) poprzez jego nie zastosowanie , w sytuacji zasadności uwzględnienia wniosku pełnomocnika Uczestniczki postępowania z dnia 14.05.2019 r. ( 00: (...)) i mając na względzie nakład pracy adwokata w trakcie wieloletniego postępowania , skomplikowany charakter sprawy , wkład pracy adwokata w przyczynienie się do wyjaśnienia i rozstrzygnięcia sprawy.

Apelująca wniosła o zmianę zaskarżonego postanowienia w ten sposób, że:

— w pkt. 1. zasądzić od wnioskodawcy Z. J. na rzecz uczestniczki postępowania M. S. spłatę w wysokości 10.899,05 zł., płatną w terminie 14 dni od dnia uprawomocnienia się postanowienia o zniesienie współwłasności z ustawowymi odsetkami w przypadku uchybienia terminowi płatności;

— w pkt. 2 zasądzić od wnioskodawcy Z. J. na rzecz uczestniczki postępowania M. S. kwotę w wysokości 1.372,67 zł tytułem pożytków z nieruchomości , płatną w terminie 14 dni od dnia uprawomocnienia się postanowienia o zniesienie współwłasności z ustawowymi odsetkami w przypadku uchybienia terminowi płatności;

—- zmianę rozstrzygnięcia o kosztach postępowania zawartych w pkt. 5 orzeczenia poprzez przyznanie na rzecz adw. A. U. prowadzącej Kancelarię Adwokacką w P. ze Skarbu Państwa - Sądu Rejonowego w Płońsku kwoty 4.800,00 zł powiększonej o 23 % podatku VAT tytułem wynagrodzenia za pomoc prawną świadczoną z urzędu w postępowaniu pierwszoinstancyjnym; oraz zasądzenie kosztów postępowania za II instancję.

Sąd Okręgowy zważył:

Apelacja jest niezasadna, a jej zarzuty chybione. Sąd II instancji korzystając z całego materiału dowodowego zgromadzonego przez Sąd I instancji, dokonując własnej oceny wyników tego postępowania, a w następstwie tej oceny również stosownych ustaleń faktycznych uznał, że zaskarżone orzeczenie jest prawidłowe. Przeprowadzona przez Sąd I instancji ocena dowodów została dokonana w ramach wyznaczonych przez przepis art. 233 § 1 k.p.c. Sąd orzekający ma prawo do oceny przeprowadzonych dowodów według własnego uznania, co nie oznacza dowolności i arbitralności, natomiast wymaga bezstronności, konieczności przestrzegania zarówno zasad logicznego rozumowania, jak i doświadczenia życiowego. Sąd I instancji wymogom tym sprostał. Ustalenia Sądu Rejonowego odpowiadają analizie zgromadzonych dowodów, tym samym należało uznać, że Sąd I instancji prawidłowo oraz dokładnie przeprowadził postępowanie dowodowe, dokonując trafnej ich oceny. Wbrew stawianym zarzutom Sąd Rejonowy nie dopuścił się naruszenia powołanych w apelacji przepisów prawa procesowego i poczynił prawidłowe ustalenia faktyczne, na podstawie których wyciągnął właściwe wnioski, dające podstawę do wydania zaskarżonego rozstrzygnięcia.

Przede wszystkim stwierdzić należy, że Sąd I instancji nie poczynił ustaleń sprzecznych z treścią aktu notarialnego. Miałoby to miejsce wtedy, gdyby Sąd, sprzecznie z treścią aktu ustalił, że np. strony umowy otrzymały inną cenę, aniżeli zapisana w akcie. Takich sprzecznych z treścią aktu ustaleń uzasadnienie Sadu I instancji nie zawiera. Postępowanie dowodowe miało natomiast na celu wykazanie motywów, jakimi kierowało się rodzeństwo wnioskodawcy przystępując do aktu notarialnego. Wprost z treści aktu wynika bowiem, że otrzymana przez rodzeństwo wnioskodawcy cena sprzedaży ich udziałów ponad dwukrotnie przewyższała wartość tychże udziałów, zaś wnioskodawca otrzymał cenę znacznie poniżej swego udziału. Logiczne jest więc powiązanie umowy sprzedaży z zawartą w tym samym akcie umową darowizny; już sama analiza aktu daje podstawę do przypuszczenia, że wnioskodawca i jego rodzeństwo chcieli kompleksowo uregulować kwestię współwłasności i dokonać jej zniesienia. Jedynie odmowa podpisania przez uczestniczkę umowy darowizny udziału spowodowała, że wyjście ze współwłasności nie było całkowite.

Niewątpliwym jest, że uczestniczka otrzymała zapłatę za sprzedaż udziału w wysokości ponad dwukrotnie przekraczającej wartość jej udziału. Sama pozbawiła się przy tym prawa do złożenia zeznań na te okoliczność, nie wyjaśniła w toku postępowania sądowego jakie były tego przyczyny i jakie ustalenia rodzeństwo poczyniło w tym zakresie między sobą. W tym miejscu stwierdzić należy, że Sąd I instancji nie naruszył prawa uczestniczki do jej przesłuchania: uczestniczka była wezwana do osobistego stawiennictwa celem przesłuchania z pouczeniem, że w razie niestawiennictwa dowód z jej zeznań będzie pominięty. Wezwanie zawierało również pouczenie o konieczności przedstawienia zaświadczenia lekarskiego od lekarza sądowego w razie choroby oraz informację o miejscach, dniach i godzinach przyjęć lekarzy sądowych (k-411). Mimo tego uczestniczka nie stawiła się i złożyła zaświadczenie lekarskie nie pochodzące od lekarza sądowego. W myśl art. 214 § 1 k.p.c. takie zaświadczenie nie może skutkować odroczeniem rozprawy.

Sąd Rejonowy prawidłowo rozstrzygnął, że uczestniczka została zaspokojona w akcie notarialnym w wysokości większej, aniżeli jej udział, wynika to wprost ze zwykłych działań matematycznych. Niezasadne są zatem obecnie jej żądania uzyskania spłaty jak i zwrotu pożytków, bowiem żądania te zostały zaspokojone wcześniej przy akcie notarialnym.

O kosztach zastępstwa procesowego pełnionego przez pełnomocnika z urzędu ustanowionego dla uczestniczki Sąd Rejonowy orzekł prawidłowo. Nie ma podstaw do uznania, że czynności pełnomocnika były ponadnormatywne; wkład pracy adwokata w przyczynienie się do wyjaśnienia okoliczności faktycznych istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy, jak również do wyjaśnienia i rozstrzygnięcia istotnych zagadnień prawnych był na zwykłym poziomie; sprawa nie należała do spraw bardzo zawiłych i skomplikowanych, zatem nie było podstaw do podwyższenia wynagrodzenia pełnomocnika.

Z powyższych przyczyn Sąd Okręgowy oddalił apelację jako niezasadną na podstawie art. 385 k.p.c. O kosztach zastępstwa procesowego pełnomocników orzeczono na podstawie rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 3 października 2016 r. w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu.

M. M. (1) W. M. S.

Zarządzenie z 7 października 2019 r.:

Odpis postanowienia z uzasadnieniem doręczyć (...)

M. S.