Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 16 marca 2017 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych po rozpatrzeniu wniosku z dnia 24 lutego 2017 r. odmówił M. M. (1) wypłaty świadczenia niezrealizowanego po H. M. (ojcu wnioskodawcy). W uzasadnieniu organ rentowy podniósł, że ze względu na fakt, że wnioskodawca nie prowadził wspólnego gospodarstwa domowego ani nie zamieszkiwał z ojcem brak jest podstaw prawnych do wypłaty świadczenia niezrealizowanego po zmarłym w dniu 9 lutego 2017 r. H. M..

/decyzja k.132 akt ZUS/

W dniu 3 kwietnia 2017 r. M. M. (1) złożył odwołanie od powyższej decyzji. W uzasadnieniu wskazał, że nie zgadza się ze stanowiskiem organu rentowego i wnosi o zmianę decyzji poprzez przyznanie mu niezrealizowanego świadczenia po zmarłym ojcu, H. M. za miesiąc luty 2017 r. Wskazał, że jego uprawnienie do świadczenia wynika z kolejnego zdania art. 136 ustawy emerytalnej, nadto ojciec pozostawał na jego utrzymaniu, w tym sensie, że mieszkał w mieszkaniu , które jest jego własnością bez żadnych opłat i sam prowadził swoje gospodarstwo domowe.

/odwołanie k. 2/

Odpowiadając na odwołanie pismem z dnia 28 kwietnia 2017 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych wniósł o jego oddalenie, wywodząc jak w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji, podnosząc dodatkowo, że decyzją z dnia 16 marca 2017 r organ rentowy przyznał niezrealizowane świadczenie M. S. – córce zmarłego, która była uprawnioną w pierwszej kolejności.

/odpowiedź na odwołanie k. 7/

Wyrokiem z dnia 18 sierpnia 2017 r. Sąd Okręgowy w Łodzi oddalił odwołanie od ww. decyzji.

/wyrok k.30/

Wyrokiem z dnia 7 sierpnia 2018 r. Sąd Apelacyjny w Łodzi na skutek złożonej przez M. M. (1) apelacji od wyroku Sądu Okręgowego w Łodzi z dnia 18 sierpnia 2017 r. uchylił zaskarżony wyrok oraz przekazał sprawę Sądowi Okręgowemu w Łodzi do ponownego rozpoznania pozostawiając temu Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach procesu za drugą instancję. W uzasadnieniu Sąd Apelacyjny wskazał, że Sąd Okręgowy przy ponownym rozpoznawaniu sprawy powinien zbadać , czy były osoby należące do kręgu uprawnionych do niezrealizowanego świadczenia po H. M. należące do wyższej kategorii nabycia uprawnień , czy też tak jak twierdzi wnioskodawca osób z kategorii pierwszej nie było , gdyż H. M. zmarł jako wdowiec , do śmierci mieszkał sam , pozostając na jego utrzymaniu.

/wyrok k.56 oraz uzasadnienie k.57 – 62/

Sąd Okręgowy po ponownym rozpoznaniu sprawy ustalił następujący

stan faktyczny :

Decyzją z dnia 16 marca 2017 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych , po rozpatrzeniu wniosku z dnia 2 marca 2017 r. , przyznał M. S. prawo do niezrealizowanego świadczenia po zmarłym ojcu H. M. za okres od 1 lutego 2017 r. do 28 lutego 2017 r. w łącznej kwocie 2 756,70 zł.

/decyzja k.131 – 131 odwrót akt ZUS/

Zaskarżoną decyzją z dnia 16 marca 2017 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych po rozpatrzeniu wniosku z dnia 24 lutego 2017 r. odmówił M. M. (1) wypłaty świadczenia niezrealizowanego po H. M. (ojcu wnioskodawcy). W uzasadnieniu organ rentowy podniósł, że ze względu na fakt, że wnioskodawca nie prowadził wspólnego gospodarstwa domowego , ani nie zamieszkiwał z ojcem brak jest podstaw prawnych do wypłaty świadczenia niezrealizowanego po zmarłym w dniu 9 lutego 2017 r. H. M..

/decyzja k.132 akt ZUS/

Ojciec wnioskodawcy M. H. M. na mocy decyzji z lutego 1991 r. był uprawniony do emerytury od dnia 1 października 1990 r. H. M. był wdowcem , zmarł w dniu 9 lutego 2017 r.

/decyzja k. 13 akt ZUS, odpis skrócony aktu zgonu k. 120 akt ZUS/

H. M. był ojcem M. S. , H. M. oraz Z. M..

/okoliczności bezsporne/

H. M. w okresie co najmniej 10 lat przed swoją śmiercią zamieszkiwał w miejscowości A. ( w bezpośrednim okresie po śmierci żony H. M. zamieszkiwał u swojej córki w miejscowości R., ale został zmuszony do opuszczenia jej mieszkania) w domu należącym do jego synów tj. M. oraz Z. M. , gdzie miał wyodrębniony lokal z osobnym wejściem, osobną kuchnią i łazienką. Tam samodzielnie prowadził gospodarstwo domowe. H. M. z przysługującej mu emerytury pokrywał koszty swojego utrzymania. Gospodarstwo domowe prowadził sam H. M. był wprawdzie inwalidą ( nie miał nogi) , ale co do zasady nie wymagał pomocy innych osób i jedynie sporadycznie korzystał z pomocy swoich synów tj. M. M. (1) oraz Z. M. m.in. w zakresie posprzątania mieszkania. Pomagała mu też córka M. S. incydentalnie.

/zeznania świadków: J. W. min.00:18:45 – 00:30:36 , Z. W. min.00:30:36 – 00:37:43 , A. M. min.00:37:43 – 00:48:07 , Z. M. min.00:48:07 – 00:59:17 rozprawy z dnia 14 marca 2019 r. , płyta CD k.94 , zeznania wnioskodawcy min.00:13:25 – 00:21:22 rozprawy z dnia 8 października 2019 r. , płyta CD k.139 w związku z jego informacyjnymi wyjaśnieniami min.00:04:02 – 00:14:03 rozprawy z dnia 14 marca 2019 r. , płyta CD k.94/

Ustalenia stanu faktycznego Sąd Okręgowy dokonał w oparciu o załączone akta emerytalno - rentowe , jak również dokumenty znajdujące się w aktach niniejszej sprawy. Powołane wyżej dokumenty nie były przez strony kwestionowane w zakresie ich autentyczności i zgodności z rzeczywistym stanem rzeczy, a zatem okoliczności wynikające z treści tych dokumentów należało uznać za bezsporne i mające wysoki walor dowodowy. Za wiarygodne Sąd Okręgowy uznał również złożone w niniejszej sprawie zeznania świadków oraz wnioskodawcy. Zeznający w sprawie wykazali się spójną i zgodną wiedzą co do spornych kwestii tj. co do okoliczności prowadzenia przez H. M. własnego gospodarstwa , jak również co do okoliczności korzystania przez H. M. z pomocy innych osób.

Sąd Okręgowy w Łodzi zważył, co następuje:

Odwołanie wnioskodawcy jest zasadne i jako takie zasługuje na uwzględnienie.

Przedmiotem sporu pomiędzy stronami było to, czy odwołujący ma prawo do niezrealizowanego świadczenia po zmarłym ojcu H. M..

Zgodnie z brzmieniem art.136 ust.1 ustawy z 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jednolity Dz. U. z 2018 r., poz.1270 z późn. zm.) w razie śmierci osoby, która zgłosiła wniosek o świadczenia określone ustawą, świadczenia należne jej do dnia śmierci wypłaca się małżonkowi, dzieciom, z którymi prowadziła wspólne gospodarstwo domowe, a w razie ich braku - małżonkowi i dzieciom, z którymi osoba ta nie prowadziła wspólnego gospodarstwa domowego, a w razie ich braku - innym członkom rodziny uprawnionym do renty rodzinnej lub na których utrzymaniu pozostawała ta osoba.

Hipoteza wskazanej normy ma szeroki zakres, obejmując nią wszystkie przypadki niezrealizowania świadczenia w okresie między wystąpieniem z wnioskiem o emeryturę lub rentę a śmiercią uprawnionego, czyli zarówno te, gdy zgon nastąpił w trakcie postępowania o przyznanie świadczenia, jak i te, gdy dotknął on osobę już mającą ustalone decyzją organu rentowego lub wyrokiem sądowym prawo do emerytury (renty).

Zatem niezrealizowane świadczenie emerytalne lub rentowe w rozumieniu zacytowanego przepisu to takie świadczenie, do którego prawo zostało już ustalone lub co najmniej osoba uprawniona wystąpiła o nie jeszcze za życia, ale nie zostało ono jej wypłacone, niezależnie od przyczyn opóźnienia w wypłacie świadczenia. A contrario świadczenie zrealizowane to takie świadczenie, które dotarło do rąk osoby uprawnionej albo zostało przekazane na konto bankowe wskazane przez uprawnionego. (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 4 grudnia 2013 r., sygn. akt III AUa 386/13, LEX nr 1428144).

Powyższy przepis reguluje sytuację prawną osób bliskich zainteresowanego i tym samym do świadczeń należnych tej osobie do dnia śmierci uprawnione są trzy kategorie osób:

I - małżonek i dzieci, z którymi osoba zmarła prowadziła wspólne gospodarstwo domowe,

II - małżonek i dzieci, z którymi osoba zmarła nie prowadziła wspólnego gospodarstwa domowego,

III- inni członkowie rodziny uprawnieni do renty rodzinnej lub na których utrzymaniu pozostawała osoba zmarła.

Osoby zaliczane do II i III kategorii będą uprawnione do niezrealizowanego świadczenia wyłącznie o ile nie będzie osób zaliczanych do wyższej (wyższych) kategorii. W konsekwencji, gdy istnieją osoby należące do I kategorii, organ rentowy nie będzie mógł dokonać wypłaty na rzecz osób należących do II kategorii, także wówczas, gdy osoby należące do I kategorii oświadczą, że rezygnują z przysługującego im prawa czy też nie złożą wniosku jako pierwsze (zob. wyrok SA w Katowicach z dnia 28 lutego 2006 r., III AUa 2981/04, LEX nr 217129).

Przedmiotem niniejszego postępowania była kwestia , czy M. M. (1) przysługuje prawo do niezrealizowanego świadczenia po zmarłym w dniu 9 lutego 2017 r. ojcu H. M.. Wniosek o wypłatę powyższego złożyła bowiem także jego siostra M. S. , której to decyzją z dnia 16 marca 2017 r. organ rentowy przyznał prawo do niezrealizowanego świadczenia po zmarłym H. M. za okres od 1 lutego 2017 r. do 28 lutego 2017 r przyjmując ,że prowadziła ona z ojcem wspólne gospodarstwo domowe.

Przeprowadzone w niniejszej sprawie postępowanie wykazało jednoznacznie , że zmarły H. M. co najmniej od kilku lat , po wyprowadzeniu się od córki, samodzielnie prowadził własne gospodarstwo domowe w domu należącym do jego synów , a z przysługującej mu emerytury pokrywał koszty swojego utrzymania. Nie ulega także wątpliwości ,że wprawdzie H. M. był inwalidą , to jednak co do zasady nie wymagał pomocy innych osób , bowiem jedynie sporadycznie korzystał z pomocy swoich synów tj. M. M. (1) oraz Z. M. m.in. w zakresie posprzątania mieszkania. Tym samym w ocenie Sądu nie sposób stwierdzić , aby zmarły H. M. z kimkolwiek prowadził wspólne gospodarstwo domowe. W tym miejscu wskazać należy ,że Sąd Okręgowy podziela pogląd Sądu Najwyższego zaprezentowany w uzasadnieniu do wyroku z 2 lutego 1996 r. (sygn. akt II URN 56/95) zgodnie z którym ocena, czy osoba pozostaje we wspólnym gospodarstwie domowym zależy od okoliczności konkretnego przypadku, przy czym sam fakt wspólnego zamieszkiwania nie może tu mieć decydującego znaczenia. Cechami charakterystycznymi dla prowadzenia wspólnego gospodarstwa domowego może być udział i wzajemna ścisła współpraca w załatwianiu codziennych spraw związanych z prowadzeniem domu, niezarobkowanie i pozostawanie w związku z tym na całkowitym lub częściowym utrzymaniu osoby, z którą się gospodarstwo domowe prowadzi, a wszystko to dodatkowo uzupełnione cechami stałości, której brak wyklucza wspólne prowadzenie gospodarstwa domowego.

Wobec zatem ustalenia ,że H. M. w chwili śmierci nie prowadził wspólnego gospodarstwa domowego z osobami zaliczanymi do I kategorii osób wskazanych w treści art.136 ust.1 ww. ustawy , Sąd na podstawie art. 477 ¹⁴§2 k.p.c. zmienił zaskarżoną decyzję i orzekł jak w punkcie 1 sentencji wyroku.

O kosztach postępowania za obie instancje orzeczono na podstawie o art. 98 k.p.c. i rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych ( tj. Dz. U. Nr 2018 r., poz.265).

S.B.