Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 27 listopada 2019 r.

Sąd Okręgowy w Krakowie II Wydział Cywilny Odwoławczy w składzie:

Przewodniczący: Sędzia Lucyna Rajchel

Sędziowie: Zbigniew Zgud

Anna Koźlińska

po rozpoznaniu w dniu 27 listopada 2019 r. w Krakowie

na posiedzeniu niejawnym

sprawy ze skargi L. S.

na naruszenie prawa strony do rozpoznania bez nieuzasadnionej zwłoki sprawy w postępowaniu sądowym prowadzonym przez Sąd Rejonowy w Wadowicach pod sygn. I Ns 535/16

przy udziale Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Wadowicach

postanawia:

1. stwierdzić przewlekłość postępowania w sprawie toczącej się przed Sądem Rejonowym w Wadowicach pod sygnaturą I Ns 535/16;

2. przyznać skarżącej L. S. od Skarbu Państwa - Sądu Rejonowego w Wadowicach sumę pieniężną w kwocie 2.000 zł (dwa tysiące złotych);

3. oddalić skargę w pozostałej części;

4. zwrócić skarżącej kwotę 200 zł (dwieście złotych) uiszczoną tytułem opłaty od skargi.

SSO Zbigniew Zgud SSO Lucyna Rajchel SSO Anna Koźlińska

UZASADNIENIE

L. S. wniosła skargę na naruszenie jej prawa do rozpoznania bez nieuzasadnionej zwłoki sprawy w postępowaniu sądowym prowadzonym przez Sąd Rejonowy w Wadowicach pod sygn. I Ns 535/16. Wniosła o stwierdzenie przewlekłości postępowania, wydania Sądowi Rejonowemu w Wadowicach zaleceń co do podjęcia odpowiednich czynności oraz wniosła o przyznanie kwoty pieniężnej w wysokości 10.000 zł oraz zwrot kosztów postępowania.

Na uzasadnienie skargi podniosła, że w dniu 11 maja 2016 r. do Sądu Rejonowego wpłynął wniosek skarżącego i L. S. o stwierdzenie nabycia własności nieruchomości przez zasiedzenie. Pismem z dnia 16 stycznia 2017 r. Sąd zwrócił się do uczestników L. K. i J. K. o zajęcie stanowiska w sprawie, doręczając im odpis wniosku. Następnie pismem z dnia 26 czerwca 2017 r. zwrócił się do Starostwa Powiatowego w W. o przesłanie odpisu aktu własności ziemi. Na pierwszej rozprawie w dniu 13 grudnia 2017 r. Sąd Rejonowy dopuścił dowód z opinii biegłego. W dniu 7 marca 2018 r. odbyły się pierwsze oględziny nieruchomości z udziałem biegłego. Odezwa do biegłego została wysłana w dniu 12 marca 2018 r. z terminem sporządzenia opinii do końca maja 2018 r. Następna rozprawa odbyła się w dniu 20 marca 2018 r. , a kolejne oględziny- w dniu 20 czerwca 2018 r. Opinia biegłego geodety została doręczona skarżącemu dopiero w dniu 2 listopada 2018 r. Następny termin rozprawy został wyznaczony na 24 października 2019 r. Zdaniem skarżącej postępowanie jest dotknięte przewlekłością, której przyczyna tkwi w wadliwej organizacji pracy Sądu, co szczególnie jest widoczne w zakresie sporządzenia opinii przez biegłego oraz długich przerw pomiędzy kolejnymi rozprawami, z których niemal wszystkie nie były merytoryczne i nie prowadziły do wyjaśnienia sprawy i jej finalnego zakończenia. Zdaniem skarżącej, sprawa nie wyróżnia się ponadprzeciętnym stopniem skomplikowania pod względem faktycznym i prawnym. Powyższa sytuacja sprawia, że wnioskodawczyni nie może uzyskać rozstrzygnięcia pozwalającego na realizacje przysługujących jej praw, co uzasadnia żądanie stwierdzenia przewlekłości postępowania i przyznania kwoty pieniężnej w wysokości 10.000 zł.

W odpowiedzi na skargę Skarb Państwa - Prezes Sądu Rejonowego w Wadowicach wniósł o oddalenie skargi i zasądzenie od skarżącej kosztów postępowania. W uzasadnieniu przedstawił przebieg postępowania i podejmowane kolejne czynności, podkreślając, że zarzut skarżącej dotyczący przewlekłości postepowania nie jest zasadny, a wydłużenie postępowania nastąpiło na skutek obiektywnych czynności.

Sąd Okręgowy ustalił stan faktyczny:

W dniu 11 maja 2016 r. do Sądu Rejonowego wpłynął wniosek skarżącego B. S. i L. S. o stwierdzenie nabycia nieruchomości przez zasiedzenie wraz z wnioskiem o zwolnienie od kosztów sądowych w całości. W dniu 29 sierpnia 2016 r. zwolniono wnioskodawców od kosztów sądowych w części co do wydatków, a w pozostałym zakresie oddalono wniosek o zwolnienie. Orzeczenie to wraz z wezwaniem do uzupełnienia braków wniosku zostało przesłane wnioskodawcom w dniu 13 września 2016 r. W dniu 22 września 2016 r. wnioskodawcy złożyli zażalenie na częściowe oddalenie wniosku o zwolnienie od kosztów sądowych, a w dniu 29 września 2016 r. - odpowiedź na wezwanie do usunięcia braków wniosku. 4 października 2016 r. akta sprawy zostały przekazane do Sądu Okręgowego celem rozpoznania zażalenia. W dniu 4 listopada 2016 r. akta zostały zwrócone Sądowi Rejonowemu. W dniu 7 listopada 2016 r. zarządzono odnotowanie postanowienia Sądu Okręgowego, zaś w dniu 12 grudnia 2016 r. polecono doręczenie odpisu tego orzeczenia wnioskodawcom. W dniu 22 grudnia 2016 r. wnioskodawcy uiścili opłatę od wniosku. W dniu 16 stycznia 2017 r. przesłano uczestnikom odpis wniosku ze zobowiązaniem do złożenia pisma przygotowawczego, przedstawiającego wszystkie okoliczności faktyczne, zarzuty i dowody, zakreślając termin 14 dni pod rygorem zwrotu pisma. Korespondencja ta została zwrócona do Sądu Rejonowego w dniu 2 lutego 2017 r. z adnotacją „pod tym adresem adresat nieznany”. W dniu 17 lutego 2017 r. przesłano wnioskodawcom wezwanie do podania prawidłowych, aktualnych adresów zamieszkania uczestników w terminie 14 dni pod rygorem zawieszenia postępowania. W dniu 2 marca 2017 r. wpłynęła odpowiedź wnioskodawców na powyższe zobowiązanie. W dniu 21 marca 2017 r. ponowiono próbę doręczenia uczestnikom korespondencji sądowej. W dniu 10 kwietnia 2017 r. do Sądu Rejonowego wpłynęła odpowiedź uczestników na wniosek. W dniu 14 czerwca 2017 r. zwrócono się do wydziału ksiąg wieczystych o odpis zwykły księgi wieczystej lub zaświadczenie o stanie prawnym nieruchomości oraz do Starostwa Powiatowego w W. o przesłanie odpisu aktu własności ziemi. Zarządzenie to zostało wykonane w dniu 26 czerwca 2017 r. W dniu 3 października 2017 r. zwrócono się ponownie do wydziału ksiąg wieczystych o przedłożenie odpisu zwykłego księgi wieczystej oraz odpisu aktu notarialnego z 28 kwietnia 1961 r. i polecono dołączenie akt sprawy I Ns 759/11 i akt sprawy spadkowej po B. C., a także wyznaczono termin rozprawy na dzień 13 grudnia 2017 r. Na tej rozprawie wnioskodawcy i uczestnicy podtrzymali swe dotychczasowe stanowiska, a Sąd Rejonowy dopuścił dowody, w tym z oględzin przedmiotu postępowania z udziałem biegłego geodety na okoliczność identyfikacji przedmiotu postępowania. Termin oględzin wyznaczono na 7 marca 2018 r. Po przeprowadzeniu oględzin Sąd Rejonowy dopuścił dowód z opinii biegłego na okoliczność identyfikacji przedmiotu zasiedzenia z wykonaniem wstępnego podziału geodezyjnego działek, zakreślając biegłemu termin do końca maja 2018 r. Odezwa została przesłana biegłemu w dniu 12 marca 2018 r. W dniu 16 maja 2018 r. wpłynęło pismo biegłego, w którym biegły poinformował, że w dniu 20 czerwca 2018 r. dokona pomiaru gruntu w celu sporządzenia opinii. Z kolei w piśmie, które wpłynęło do sądu w dniu 18 maja 2018 r. biegły wyjaśnił, że do 12 kwietnia 2018 r. oczekiwał na ponowny wpis na listę biegłych i dopiero po tej dacie mógł wznowić czynności i wniósł o przedłużenie terminu wykonania opinii do 30 września 2018 r., na co Sąd wyraził zgodę. W dniu 9 października 2018 r. Sąd Rejonowy ponaglił biegłego o zwrot akt z opinią lub poinformowanie o przeszkodach w wykonaniu opinii w terminie 14 dni pod rygorem nałożenia grzywny. W dniu 17 października 2018 r. do Sądu Rejonowego wpłynęła opinia biegłego. W dniu 29 października 2018 r. przesłano wnioskodawcom i uczestnikom odpis opinii biegłego zobowiązując do złożenia ewentualnych pytań do biegłego w terminie 7 dni pod rygorem pominięcia później zgłoszonych. W dniu 13 listopada 2018 r. wydano postanowienie o przyznaniu biegłemu wynagrodzenia. W dniu 12 lutego 2019 r. przesłano wnioskodawcom informację o wypowiedzeniu pełnomocnictwa i ustanowieniu nowego pełnomocnika przez uczestników. W dniu 17 czerwca 2019 r. wyznaczono trzy kolejne terminy rozpraw na: 24 października 2019 r., 7 listopada 2019 r. oraz na 14 listopada 2019 r., wzywając na poszczególne terminy świadków. Na rozprawie w dniu 24 października 2019 r. przesłuchano wezwanych świadków i odroczono rozprawę do 7 listopada 2019 r. celem kontynuowania postępowania dowodowego. W dniu 29 października 2019 r. do Sądu Rejonowego wpłynęło pismo wnioskodawców precyzujące żądanie wniosku. Na rozprawach w dniach 7 listopada 2019 r. oraz 14 listopada 2019 r. przesłuchano kolejnych świadków i celem kontynuowania postępowania dowodowego odroczono rozprawę z terminem na 16 grudnia 2019 r.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Skarga zasługiwała na uwzględnienie w części.

Zgodnie z art. 2 ustawy z dnia 17 czerwca 2004 r. o skardze na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu przygotowawczym prowadzonym lub nadzorowanym przez prokuratora i postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki, strona (uczestnik postępowania) może wnieść skargę o stwierdzenie, że w postępowaniu, którego skarga dotyczy, nastąpiło naruszenie jej prawa do rozpoznania sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki, jeżeli postępowanie w tej sprawie trwa dłużej, niż to konieczne dla wyjaśnienia tych okoliczności faktycznych i prawnych, które są istotne dla rozstrzygnięcia sprawy. Zgodnie z tym przepisem, stwierdzenie, czy w sprawie doszło do przewlekłości postępowania, wymaga oceny terminowości i prawidłowości czynności podjętych przez sąd w celu wydania rozstrzygnięcia co do istoty sprawy przy uwzględnieniu jej charakteru, stopnia faktycznej i prawnej zawiłości, znaczenia dla strony, która wniosła skargę, rozstrzygniętych w niej zagadnień oraz zachowania się stron, a w szczególności strony, która zarzuciła przewlekłość postępowania. Zauważyć trzeba, że przewlekłość postępowania zachodzi zarówno wtedy, gdy sąd prowadzący postępowanie nie podejmuje żadnych czynności, jak i wtedy, gdy wprawdzie je podejmuje, ale są one nieprawidłowe i w ich następstwie dochodzi do zwłoki w rozpatrzeniu sprawy.

Wprowadzenie do polskiego porządku prawnego instrumentu w postaci skargi na przewlekłość postępowania było skutkiem przyjętych przez państwo polskie zobowiązań międzynarodowych i orzecznictwa Europejskiego Trybunału Praw Człowieka. Rozpoznając niniejszą skargę i dokonując oceny naruszenia prawa skarżącego do rozpoznania sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki, Sąd zobowiązany jest brać pod rozwagę standardy wypracowane w orzecznictwie Europejskiego Trybunału Praw Człowieka.

Opierając się na powyższych kryteriach oceny terminowości i prawidłowości prowadzenia postępowania, Sąd Okręgowy uznał, iż analizowane postępowanie istotnie dotknięte było przewlekłością. W trakcie trwania postępowania dochodziło do nadmiernego wydłużania okresów dzielących kolejne czynności zmierzające do merytorycznego rozstrzygnięcia sprawy (dotyczy to zwłaszcza czynności o charakterze administracyjnym, technicznym), a także do wadliwej organizacji toku postępowania oraz okresowych bezczynności.

W pierwszej kolejności zauważyć trzeba, że pierwsza czynność polegająca na wydaniu postanowienia o częściowym zwolnieniu wnioskodawców od kosztów sądowych, miała miejsce ponad 3,5 miesiąca od dnia wpływu wniosku. Natomiast pierwszy termin rozprawy został wyznaczony dopiero 3 października 2017 r. (na dzień 13 grudnia 2017 r.), a więc przeszło 9 miesięcy od daty, w której wniosek został uzupełniony. Tymczasem możliwym było wyznaczenie terminu rozprawy wraz z poleceniem doręczenia uczestnikom odpisu wniosku, a jeżeli Sąd uważał, że celem prawidłowego zaplanowania i organizacji rozprawy, niezbędne było uprzednie zapoznanie się ze stanowiskiem uczestników, to należy zauważyć, że odpowiedź na wniosek wpłynęła do sądu 10 kwietnia 2017 r., a zatem około 4 miesięcy przed wydaniem zarządzenia o wyznaczeniu terminu rozprawy. Zauważyć też trzeba, że zarówno we wniosku, jak i w odpowiedzi na wniosek zgłoszone zostały wnioski o dopuszczenie dowodów z zeznań świadków, którzy jednakże nie zostali wezwani na wyznaczony termin rozprawy. Następnie, po przeprowadzeniu oględzin, Sąd Rejonowy dopuścił dowód z opinii biegłego geodety, wyznaczając termin sporządzenia opinii na koniec maja 2018 r. Pismem z dnia 17 maja 2018 r. biegły zwrócił się o przedłużenie terminu sporządzenia opinii do 30 września 2018 r., który to wniosek został uwzględniony. W dniu 9 października 2018 r. Sąd wystosował wobec biegłego ponaglenie o zwrot akt wraz z opinią, która ostatecznie wpłynęła do Sądu Rejonowego w dniu 17 października 2018 r., a w dniu 29 października 2018 r. jej odpis przesłano wnioskodawcom i uczestnikom ze zobowiązaniem do złożenia ewentualnych uwag co do opinii w terminie tygodniowym pod rygorem pominięcia. W ciągu kolejnych 7 miesięcy Sąd Rejonowy nie podjął żadnych czynności zmierzających do merytorycznego rozpoznania sprawy, w szczególności nie wyznaczył kolejnego terminu rozprawy, a działania Sądu dotyczyły kwestii zupełnie ubocznych względem zasadniczego toku postępowania. W następstwie tych zaniechań, pomiędzy wpływem opinii biegłego a kolejnym terminem rozprawy upłynął ponad rok.

Podkreślić należy, że sąd winien przeciwdziałać przewlekaniu postępowania i dążyć do rozpoznania sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki. W tym celu ustawodawca wyposażył sąd w szereg procesowych środków dyscyplinujących. W niniejszej sprawie powinność ta nie została dochowana. Świadczą o tym w szczególności nieuzasadnione przerwy w wyznaczaniu kolejnych terminów rozpraw oraz wadliwa organizacja toku postępowania dowodowego, o czym była mowa wyżej.

Zauważyć też trzeba, że niniejsza sprawa należy do kategorii typowych o zasiedzenie i niewykazująca ponadprzeciętnego stopnia zawiłości, zarówno pod względem faktycznym ani prawnym. Jednak, pomimo upływu ponad 3,5 roku od wpływu wniosku, sprawa nadal nie została merytorycznie rozstrzygnięta.

Biorąc pod uwagę powyższe, należało stwierdzić, że doszło do naruszenia prawa wnioskodawczyni do rozpoznania sprawy w postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki w rozumieniu art. 2 w/w ustawy o skardze. W konsekwencji stwierdzenia przewlekłości, Sąd Okręgowy orzekł jak w punkcie 1. sentencji niniejszego postanowienia na podstawie 12 ust. 2 ustawy o skardze.

Konsekwencją uwzględnienia skargi (art. 12 ust. 4 ustawy o skardze) jest przyznanie skarżącej sumy pieniężnej w wysokości 2.000 zł, która jest adekwatna przy uwzględnieniu całokształtu sprawy i powyższych uwag. Zgodnie z powołanym wyżej przepisem, sąd może przyznać sumę pieniężną w wysokości od 2.000 złotych do 20.000 złotych, przy czym suma ta powinna wynosić co najmniej 500 złotych za każdy rok dotychczasowego trwania postępowania. W niniejszej sprawie łączny czas trwania postępowania (na dzień złożenia skargi) wynosi 3 lata i 6 miesięcy. Skarżącej należy się zatem suma pieniężna w wysokości kwoty minimalnej 2000 zł. Sąd nie znalazł podstaw do przyznania wyższej sumy, a w samej skardze nie wskazano szczególnych okoliczności, które przemawiałyby za przyznaniem wyższej (maksymalnej) kwoty.

Sąd Okręgowy nie dostrzegł także potrzeby wydania odpowiednich zaleceń w trybie art. 12 ust. 3 ustawy, gdyż jak wynika z akt sprawy, w ostatnim okresie odbyły się trzy rozprawy (24 października 2019 r., 7 listopada 2019 r., 14 listopada 2019 r.), zaś na rozprawie w dniu 14 listopada 2019 r. Sąd wyznaczył dwa kolejne terminy rozpraw na dni: 16 grudnia 2019 r. i 23 stycznia 2020 r. celem kontynuowania przesłuchania świadków oraz celem przesłuchania wnioskodawców i uczestników. W tym zakresie skarga podlegała zatem oddaleniu.

O zwrocie uiszczonej przez skarżącego opłaty od skargi orzeczono stosownie do treści art. 17 ust. 3 ustawy o skardze.

SSO Zbigniew Zgud SSO Lucyna Rajchel SSO Anna Koźlińska