Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 24 września 2019 r.

Sąd Apelacyjny we Wrocławiu III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: sędzia Irena Różańska-Dorosz spr.

Sędziowie: Grażyna Szyburska – Walczak

Barbara Staśkiewicz

Protokolant: Monika Horabik

po rozpoznaniu w dniu 12 września 2019 r. we Wrocławiu

na rozprawie

sprawy L. P.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział we W.     

o nauczycielskie świadczenie kompensacyjne

na skutek apelacji L. P.

od wyroku Sądu Okręgowego w Opolu Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

z dnia 15 marca 2019 r. sygn. akt V U 1483/18

I.  zmienia zaskarżony wyrok i poprzedzającą go decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział we W. z dnia 14 czerwca 2018 r. w ten sposób, że przyznaje wnioskodawcy L. P. prawo do nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego od dnia 01 lutego 2018 r.,

II.  zasądza od strony pozwanej na rzecz wnioskodawcy kwotę 450 zł tytułem zwrotu kosztów procesu za obie instancje, a dalej idące żądanie w przedmiocie kosztów oddala.

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 15 marca 2019 r. Sąd Okręgowy w Opolu V Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych oddalił odwołanie L. P. od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział we W. z dnia 14 czerwca 2018 r. odmawiającej przyznania prawa do nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego.

Rozstrzygnięcie to oparł Sąd Okręgowy na następujących ustaleniach faktycznych:

W dniu 15 lutego 2018 r. wnioskodawca L. P., urodzony w dniu (...), złożył wniosek o nauczycielskie świadczenie kompensacyjne.

Zakład Ubezpieczeń Społecznych decyzją z dnia 14 czerwca 2018 r. odmówił wnioskodawcy prawa do nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego, w uzasadnieniu wskazując, że udokumentowany okres pracy nauczycielskiej wnioskodawcy w Polsce wyniósł 16 lat, 4 miesiące i 4 dni, a zatem wnioskodawca nie udokumentował 20 lat pracy nauczycielskiej wykonywanej w wymiarze co najmniej połowy obowiązkowego wymiaru zajęć. Wnioskodawca udokumentował łącznie ponad 30-letni okres składkowy i nieskładkowy.

W okresie od 1 września 2003 r. do 31 sierpnia 2007 r. wnioskodawca pracował jako nauczyciel w Polskiej Szkole Średniej im. I. K. w R., na Łotwie na podstawie skierowania do pracy za granicą wystawionego przez Centralny Ośrodek Doskonalenia Nauczycieli. Organ rentowy nie zaliczył do stażu wykonywania pracy nauczycielskiej okresów pracy wnioskodawcy za granicą od 1 września 2003 r. do 30 kwietnia 2004 r., od 1 maja 2004 r. do 31 maja 2004 r., od 1 czerwca 2004 r. do 31 lipca 2004 r. i od 1 sierpnia 2004 r. do 31 sierpnia 2007 r. w łącznym wymiarze 4 lat.

Wyrokiem z dnia 14 grudnia 2017 r. Sąd Okręgowy w Opolu po rozpoznaniu sprawy z odwołania wnioskodawcy przeciwko ZUS, oddalił odwołanie wnioskodawcy od decyzji 10 sierpnia 2017 r., którą organ odmówił mu prawa do nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego, z uwagi na to że wnioskodawca pozostawał w stosunku pracy.

Przy tak poczynionych ustaleniach faktycznych Sąd Okręgowy uznał, że o odwołanie nie zasługiwało na uwzględnienie.

Zgodnie z art. 4 ust. 1 ustawy z dnia 22 maja 2009 r. o nauczycielskich świadczeniach kompensacyjnych (t.j.:Dz.U.2018.128) prawo do świadczenia przysługuje nauczycielowi, który spełnił łącznie następujące warunki:

-

ukończył w latach 2009 - 2014 wiek, o którym mowa w ust. 3 tj. wynoszący 55 lat,

-

ma okres składkowy i nieskładkowy w rozumieniu ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych wynoszący 30 lat, w tym 20 lat wykonywania pracy w jednostkach, o których mowa w art. 2 pkt 1 ustawy o nauczycielskich świadczeniach kompensacyjnych w wymiarze co najmniej ½ obowiązkowego wymiaru zajęć publicznych i/lub niepublicznych przedszkolach, w szkołach publicznych i/lub niepublicznych o uprawnieniach szkół publicznych, publicznych i/lub niepublicznych placówkach kształcenia ustawicznego i/lub placówkach o których mowa w o których mowa w art. 2 pkt 7 i 8 ustawy z dnia 14 grudnia 2016 r. - Prawo oświatowe (Dz.U.2017.59, 949 i 2203),

-

rozwiązał stosunek pracy na swój wniosek,

-

nastąpiło rozwiązanie lub wygaśnięcie stosunku pracy w okolicznościach, o których mowa w art. 20 ust. 1, 5c i 7 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta Nauczyciela.

Bezspornym w niniejszej sprawie było, iż wnioskodawca posiada łącznie ponad 30-letni okres składkowy i nieskładkowy, a także iż okresie od 1 września 2003 r. do 31 sierpnia 2007 r. pracował jako nauczyciel w polskiej szkole na Łotwie. Spór między stronami dotyczył oceny prawnej pracy wykonywanej przez wnioskodawcę poza granicami Polski, bowiem organ rentowy nie zaliczył go do stażu wykonywania pracy nauczycielskiej. Zakład nie kwestionował przy tym podlegania przez wnioskodawcę ubezpieczeniu społecznemu oraz opłacania składek na Łotwie, odmówił jednak uwzględnienia tego okresu przy ustaleniu prawa do nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego.

Wnioskodawca zarzucał, że nauczycielskie świadczenie kompensacyjne nie jest świadczeniem przedemerytalnym, tylko rodzajem wcześniejszego świadczenia z tytułu starości klasyfikowanego jako wcześniejsza emerytura, a zatem okresy pracy zagranicznej powinny ulec sumowaniu, a w konsekwencji wnioskodawca posiadałby 20-letni okres pracy nauczycielskiej.

Rozstrzygnięcie niniejszej sprawy zależało zatem od oceny charakteru nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego w kontekście przepisów rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady WE nr 883/2004 z dnia 29 kwietnia 2004 r. w/s koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego - w szczególności czy swoim charakterem odpowiada świadczeniom z tytułu starości, ewentualnie wcześniejszym świadczeniom z tytułu starości, czy też należy je zakwalifikować do świadczeń przedemerytalnych.

Zgodnie z art. 1 lit. x rozporządzenia 883/2004 „świadczenie przedemerytalne” oznacza wszystkie świadczenia pieniężne inne niż zasiłek dla bezrobotnych lub wcześniejsze świadczenie z tytułu starości, a „emerytura” udzielana od określonego wieku pracownikom, którzy ograniczyli, zaprzestali lub zawiesili swą dającą wynagrodzenie pracę do wieku, w którym kwalifikują się do emerytury lub do wcześniejszej emerytury, a których otrzymywanie nie jest uzależnione od tego, czy zainteresowana osoba pozostaje w dyspozycji służb zatrudnienia właściwego państwa. Pojęcie „wcześniejsze świadczenie z tytułu starości” oznacza z kolei „świadczenie udzielane przed osiągnięciem zwykłego wieku emerytalnego, które albo jest nadal przyznawane po osiągnięciu wspomnianego wieku, albo jest zastępowane innym świadczeniem z tytułu starości”.

Przedmiotowe rozporządzenie w art. 6 przewiduje sumowanie okresów, stanowiąc, że o ile niniejsze rozporządzenie nie stanowi inaczej, właściwa instytucja Państwa Członkowskiego, której ustawodawstwo uzależnia:

-

nabycie, zachowanie, przysługiwanie lub odzyskanie prawa do świadczeń,

-

objęcie przez ustawodawstwo, lub

-

dostęp do lub zwolnienie z ubezpieczenia obowiązkowego, fakultatywnego kontynuowanego lub dobrowolnego,

od spełnienia okresów ubezpieczenia, zatrudnienia, pracy na własny rachunek lub zamieszkania, bierze pod uwagę w niezbędnym zakresie okresy ubezpieczenia, zatrudnienia, pracy na własny rachunek lub zamieszkania spełnione na podstawie ustawodawstwa każdego innego Państwa Członkowskiego, tak jakby były to okresy spełnione na podstawie stosowanego przez nie ustawodawstwa.

Jednak, reguła ta ma zastosowanie, co wprost wynika z treści art. 6, o ile rozporządzenie to nie stanowi inaczej. Wyjątek taki jest przewidziany w art. 66 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady WE nr 883/2004, zgodnie z którym w przypadkach, w których stosujące się ustawodawstwo uzależnia prawo do świadczeń przedemerytalnych od spełnienia okresów ubezpieczenia, zatrudnienia lub pracy na własny rachunek, nie mają zastosowania przepisy art. 6. A zatem, nie budzi wątpliwości, iż z mocy z mocy art. 66 rozporządzenia do świadczeń przedemerytalnych nie znajduje zastosowania zasada sumowania okresów ubezpieczenia określona w art. 6, przepis ten stanowi bowiem, że w przypadkach, w których stosujące się ustawodawstwo uzależnia prawo do świadczeń przedemerytalnych od spełnienia okresów ubezpieczenia, zatrudnienia lub pracy na własny rachunek, nie mają zastosowania przepisy art. 6 rozporządzenia.

Wyłączenie możliwości sumowania okresów w rzeczywistości oznacza brak możliwości nabywania tych uprawnień dla osób, które posiadają zagraniczne okresy ubezpieczenia (taka sytuacja wystąpi na gruncie ustawodawstwa polskiego). Można więc powiedzieć, że w praktyce świadczenia przedemerytalne nie podlegają wspólnotowej koordynacji.

Nadto wskazał Sąd Okręgowy, że państwa członkowskie zobligowane były do złożenia oświadczeń dotyczących zakresu stosowania rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) Nr 883/2004 z 29 kwietnia 2004r. w/s koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego (art. 9). Rzeczpospolita Polska złożyła oświadczenie „o przepisach i systemach, o których mowa w art. 3” na podstawie art. 9 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) Nr 883/2004 z dnia 29 kwietnia 2004 r. w/s koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego, w odniesieniu do roku kończącego się 31 grudnia 2016 r. Z treści oświadczenia wynika, że w odniesieniu do świadczeń przedemerytalnych stosuje się przepisy rozporządzenia, z wyłączeniem jednak zasady sumowania okresów ubezpieczenia (art. 6 rozporządzenia).

W ocenie Sądu Okręgowego, nauczycielskie świadczenie kompensacyjne w swojej istocie zbliżone jest do świadczeń przedemerytalnych. Celem wprowadzenia tego świadczenia – podobnie jak wprowadzenia emerytur pomostowych – było złagodzenie możliwości przechodzenia na emeryturę przed osiągnięciem podstawowego wieku emerytalnego przez pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. Nauczycielskie świadczenia kompensacyjne są świadczeniami pieniężnymi o charakterze okresowym i przysługują nauczycielom, którzy po osiągnięciu wymaganego okresu zatrudnienia w jednostkach organizacyjnych oświaty rozwiązali stosunek pracy przed osiągnięciem wieku emerytalnego. Świadczenia te mają autonomiczny charakter, ustawodawca od początku zdecydował o ich stopniowym wygaszaniu i finansowaniu bezpośrednio z budżetu państwa, a nie z wyodrębnionego funduszu, co może wskazywać że nie są to już świadczenia o charakterze ubezpieczeniowym, lecz mają charakter zaopatrzeniowy. Trzeba zatem zauważyć, iż ustawodawca wprowadzając przedmiotowe świadczenie wprowadził je obok możliwości skorzystania z emerytury pomostowej, mając świadomość znacznego zawężenia uprawnień do tej emerytury. Można zatem stwierdzić wyraźną wolę ustawodawcy odmiennego traktowania tego świadczenia od świadczenia emerytalnego (tak: wyrok SA w Białymstoku z dnia 16 lipca 2014r., III AUa 172/14).

Na gruncie rozpatrywanej sprawy Sąd Okręgowy stwierdził, że nauczycielskie świadczenie kompensacyjne to świadczenie pieniężne o charakterze okresowym, przysługuje ono nauczycielom, którzy po osiągnięciu wymaganego okresu zatrudnienia w jednostkach organizacyjnych oświaty rozwiązali stosunek pracy przed osiągnięciem wieku emerytalnego, a zatem ma ono charakter zaopatrzeniowy i przejściowy, bowiem ustaje z osiągnięciem wieku emerytalnego.

Sąd rozpoznający sprawę podzielił pogląd wyrażony przez Sąd Apelacyjny w Białymstoku, który wskazał, że świadczenie kompensacyjne jest spoza systemu społecznego ubezpieczenia emerytalnego, jest finansowane z budżetu państwa (art. 6 ustawy) i przypomina swoim charakterem prawnym świadczenie przedemerytalne (wyrok SA w Białymstoku z dnia 16 lipca 2014r., III AUa 172/14).

Mając na uwadze powyższe rozważania, a także i to, że świadczenia przedemerytalne zostały wprawdzie objęte zakresem przedmiotowym koordynacji (art. 3 ust. 1 lit. d), lecz nie stosuje się̨ do nich zasady sumowania okresów (art. 66), Sąd Okręgowy uznał, że wnioskodawca nie osiągnął wymaganego 20-letniego stażu pracy nauczycielskiej, zatem odwołanie należało oddalić.

Powyższy wyrok zaskarżył apelacją wnioskodawca zarzucając naruszenie przepisów prawa materialnego, w szczególności:

1.  art. 6 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady WE nr 883/2004 z dnia 29 kwietnia 2004r. w/s koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego poprzez jego niezastosowanie,

2.  art. 66 rozporządzenia poprzez jego zastosowanie i błędne przyjęcie, że nauczycielskie świadczenie kompensacyjne jest świadczeniem przedemerytalnym w sytuacji, gdy jest to rodzaj świadczenia z tytułu starości kwalifikowanego jak wcześniejsza emerytura,

3.  art. 1 lit. x rozporządzenia poprzez jego błędną wykładnię i przyjęcie, że świadczenie kompensacyjne jest rodzajem świadczenia przedemerytalnego, a nie wcześniejszego świadczenia z tytułu starości.

Wskazując na powyższe zarzuty domagał się zmiany zaskarżonego wyroku i poprzedzającej do decyzji organu rentowego poprzez przyznanie wnioskodawcy prawa do nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego ewentualnie uchylenie zaskarżonego wyroku i poprzedzającej do decyzji i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania bezpośrednio organowi rentowemu oraz zasądzenia na rzecz wnioskodawcy kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego w wysokości dwukrotności stawki wskazanej w rozporządzeniu.

Strona pozwana wniosła o oddalenie apelacji i zasądzenie kosztów postępowania apelacyjnego, w tym kosztów zastępstwa procesowego wg norm przepisanych.

Sąd Apelacyjny zważył:

Apelacja wnioskodawcy okazała się zasadna.

Na wstępie należy zauważyć, że ustawa z dnia 22 maja 2009 r. o nauczycielskich świadczeniach kompensacyjnych (t.j.: Dz.U.2018.128) stanowi przejściowe rozwiązanie dla nauczycieli, którzy po dniu 31 grudnia 2008r. zostali pozbawieni możliwości skutecznego złożenia wniosku o emeryturę na warunkach przewidzianych przez art. 88 Karty Nauczyciela. Zgodnie z dodanym ustawą z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j.: Dz.U.2009.153.1227 ze zm.) ust. 2a art. 88 w jego pierwotnym brzmieniu nauczyciele urodzeni po dniu 31 grudnia 1948r., a przed dniem 1 stycznia 1969 r. mogli przejść na emeryturę na podstawie art. 88 KN, jeżeli spełnili wymagane przez ten przepis warunki do dnia 31 grudnia 2006r. (tj. w ciągu ośmiu lat od dnia wejścia w życie ustawy z 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z FUS) i nie przystąpili do otwartego funduszu emerytalnego. Ośmioletni termin został przedłużony do lat dziewięciu (zmiana wprowadzona z dniem 21 lutego 2007 r. przez ustawę z dnia 12 stycznia 2007r. o zmianie ustawy o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych oraz niektórych innych ustaw, Dz.U.2007.17.95), a następnie dziesięciu (zmiana wprowadzona z dniem 2 listopada 2007r. przez ustawę z dnia 7 września 2007r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z FUS oraz niektórych innych ustaw, Dz.U.2007.191.1369). W związku z ostatnią zmianą termin na spełnienie warunków do przejścia na emeryturę na podstawie art. 88 KN upłynął w dniu 31 grudnia 2008r.

Wprowadzenie uprawnienia do przejścia na emeryturę na warunkach określonych w art. 88 KN dało nauczycielom prawo wyboru i alternatywę wobec ogólnych zasad przewidzianych przez ustawę o emeryturach i rentach z FUS. Zgodnie z art. 88 KN nauczyciele mający 30-letni okres zatrudnienia, w tym 20 lat wykonywania pracy w szczególnym charakterze, mogli - po rozwiązaniu na swój wniosek stosunku pracy - przejść na emeryturę. Do okresu 20 lat wykonywania pracy w szczególnym charakterze zaliczał się także okres skierowania, na podstawie odrębnych przepisów, do pracy pedagogicznej za granicą. Istotnym novum w stosunku do ogólnych zasad było przyznanie przez ustawodawcę omawianego uprawnienia nauczycielom niezależnie od ich wieku, wyłącznie po wykazaniu wymaganego okresu zatrudnienia. Na podstawie art. 88 KN przejść na wcześniejszą emeryturę (po spełnieniu warunków) mogli nauczyciele urodzeni przed dniem 1 stycznia 1949r. Z prawa tego nie mogą już skorzystać nauczyciele urodzeni po dniu 31 grudnia 1948r., a przed dniem 1 stycznia 1969r. Dla nich przewidziano nauczycielskie świadczenie kompensacyjne. W wyroku z 17 kwietnia 2013 r., III AUa 1059/2012, LexisNexis nr 6715956, Sąd Apelacyjny w Białymstoku potwierdził, że chociaż nauczycielskie świadczenie kompensacyjne nie jest tożsame z emeryturą nauczycielską z art. 88 KN, to jednak cel tychże świadczeń jest taki sam i ma na celu zapewnienie środków utrzymania nauczycielom do czasu uzyskania pełnych uprawnień emerytalnych.

Od 1 lipca 2009 r. weszła w życie ustawa z dnia 22 maja 2009 r. o nauczycielskich świadczeniach kompensacyjnych. Ustawa ta niejako rekompensuje nauczycielom fakt, iż - co do zasady - nie zostali oni objęci regulacjami zawartymi w ustawie o emeryturach pomostowych. Nauczycielskie świadczenie kompensacyjne przewidziane w ustawie wyczerpuje uprawnienia nauczycieli w przedmiocie wcześniejszej emerytury.

Przenosząc powyższe na grunt niniejszej sprawy należy stwierdzić, że Sąd Okręgowy słusznie zastanawiał się nad oceną charakteru nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego w kontekście przepisów rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady WE nr 883/2004 z dnia 29 kwietnia 2004 r. w/s koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego, w szczególności czy swoim charakterem odpowiada ono świadczeniom z tytułu starości, ewentualnie wcześniejszym świadczeniom z tytułu starości, czy też należy je zakwalifikować do świadczeń przedemerytalnych. Stanowisko to zasługuje na pełną aprobatę z uwagi na fakt legitymowania się przez wnioskodawcę okresem pracy pedagogicznej za granicą.

Sąd I instancji trafnie dostrzegł, iż Rzeczpospolita Polska złożyła na podstawie art. 9 rozporządzenia nr 883/2004 oświadczenie w odniesieniu do roku kończącego się 31 grudnia 2016 r., w którym stwierdziła, że rozporządzenie nr 883/2004 ma zastosowanie do wymienionych w oświadczeniu systemów od dnia 1 maja 2010 r., a - zgodnie z pkt II ppkt 9 oświadczenia - za świadczenia przedemerytalne w rozumieniu art. 3 ust. 1 lit. i tego rozporządzenia uznaje się:

1)  świadczenia przedemerytalne uregulowane w ustawie z dnia 30 kwietnia 2004r. o świadczeniach przedemerytalnych (t.j.: Dz.U.2013.170 ze zm.);

2)  emerytury pomostowe i renty rodzinne po osobach uprawnionych do emerytury pomostowej, uregulowane w ustawie o emeryturach pomostowych;

3)  nauczycielskie świadczenia kompensacyjne, uregulowane w ustawie z dnia 22 maja 2009r. o nauczycielskich świadczeniach kompensacyjnych (t.j.: Dz.U.2009.97. 800 ze zm.).

Oznacza to, że w złożonym przez Polskę na podstawie art. 9 rozporządzenia nr 883/2004 oświadczeniu "o przepisach i systemach, o których mowa w art. 3", emerytury pomostowe uznane zostały za świadczenia przedemerytalne. Zdaniem Sądu Okręgowego oznacza to, że do świadczeń przedemerytalnych stosuje się przepisy rozporządzenia, z wyłączeniem zasady sumowania okresów ubezpieczenia - art. 6 rozporządzenia, a skoro nauczycielskie świadczenie kompensacyjne w swojej istocie zbliżone jest do świadczeń przedemerytalnych to wyłączenie zasady sumowania okresów ubezpieczenia skutkuje tym, że wnioskodawcy nie można zaliczyć okresu pracy pedagogicznej za granicą do okresów pracy nauczycielskiej w Polsce.

Trafnie podnosi wnioskodawca w apelacji, że Sąd Okręgowy oddalając odwołanie dokonał błędnej wykładni przepisów art. 6 i 66 rozporządzenia nr 883/2004 uznając, że nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego nie można zakwalifikować jako „świadczenia z tytułu starości”, ze względu na treść oświadczenia złożonego przez polskie władze na podstawie art. 9 rozporządzenia 883/2004.

Oceny złożonego oświadczenia dotyczącego zakwalifikowania wymienionych w nim świadczeń społecznych do jednego z działów zabezpieczenia społecznego wymienionych w art. 3 rozporządzenia 883/2004 dokonał Trybunał Sprawiedliwości w wyroku z dnia 30 maja 2018r., C-517/16, Legalis nr 2194831 odpowiadając na pytanie prejudycjalne Sądu Apelacyjnego w Gdańsku, który powziął wątpliwości co do kwalifikacji emerytury pomostowej jako świadczenia przedemerytalnego dokonanej w oświadczeniu, pytając czy taka kwalifikacja ma charakter definitywny, czy też może podlegać ocenie sądów krajowych.

Ocena tego oświadczenia przez Trybunału Sprawiedliwości w odniesieniu do emerytury pomostowej, zdaniem Sądu Apelacyjnego, odnosi się również do nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego, bowiem to świadczenie jest wymienione w pkt 9, w którym jest także wymieniona emerytura pomostowa. Sąd Apelacyjny w Gdańsku zadając pytanie prejudycjalne zmierzał do ustalenia czy emeryturę pomostową należy uznać za „świadczenie z tytułu starości” w rozumieniu art. 3 ust. 1 lit. d) rozporządzenia nr 883/2004, czy za „świadczenie przedemerytalne” w rozumieniu art. 3 ust. 1 lit. i) tego rozporządzenia. W niniejszej sprawie można zapytać czy nauczycielskie świadczenie kompensacyjne można uznać za „świadczenie z tytułu starości” czy też za „świadczenie przedemerytalne”.

Wyjaśniając to zagadnienie Trybunał „zauważył, że odpowiedź na to pytanie jest rozstrzygająca dla rozpatrzenia wniosku o przyznanie emerytury pomostowej. Jeśli bowiem emeryturę tę należy uznać za „świadczenie z tytułu starości” i jeśli rozważy się fakt, że ustalenie prawa do takiego świadczenia zależy od odpowiedniego okresu ubezpieczenia, zatrudnienia, prowadzenia działalności na własny rachunek czy zamieszkania, właściwy organ państwa członkowskiego musi uwzględnić, zgodnie z art. 6 rozporządzenia nr 883/2004, wszystkie okresy ukończone na podstawie ustawodawstwa każdego innego państwa członkowskiego, a nawet każdego innego państwa członkowskiego EOG, tak jak gdyby chodziło o okresy ukończone w państwie członkowskim tego organu. Natomiast, jeśli tę emeryturę należy zakwalifikować jako „świadczenie przedemerytalne”, art. 66 rozporządzenia nr 883/2004 wyklucza zastosowanie zasady sumowania okresów, przewidzianej w art. 6 tego rozporządzenia. Trybunał uściślił, że w sytuacji gdy trzeba dokonać rozróżnienia pomiędzy różnymi kategoriami świadczeń z zabezpieczenia społecznego, należy uwzględnić ryzyko, które pokrywa każde ze świadczeń (wyroki: z dnia 18 lipca 2006r., De Cuyper, C-406/04, EU:C:2006:491, pkt 27; z dnia 19 września 2013r., Hliddal i Bornand, C-216/12 i C-217/12, EU:C:2013:568, pkt 52). Tym samym zasadniczą cechą świadczeń z tytułu starości, o których mowa w art. 3 ust. 1 lit. d) rozporządzenia nr 883/2004, jest to, że świadczenia te służą zapewnieniu źródeł utrzymania osobom, które wraz z osiągnięciem pewnego wieku kończą działalność zarobkową i nie są już zobowiązane do pozostawania do dyspozycji urzędów pracy (wyrok z dnia 5 lipca 1983 r., Valentini, 171/82, EU:C:1983:189, pkt 14).

W okolicznościach sprawy, w której sąd polski wystąpił z pytaniem Trybunał stwierdził, że zarówno z celu świadczenia rozpatrywanego w postępowaniu głównym, jak i z podstawy jego wyliczenia oraz warunków jego przyznania wynika, że takie świadczenie dotyczy ryzyka starości, o którym mowa w art. 3 ust. 1 lit. d) rozporządzenia nr 883/2004 i tym samym zasada sumowania okresów znajduje wobec niego zastosowanie.”

Mając na uwadze powyższe Sąd Apelacyjny uznał, że również nauczycielskie świadczenie kompensacyjne może być uznane za „świadczenie z tytułu starości” i tym samym należy sumować wszystkie okresy pracy nauczycielskiej wnioskodawcy ukończone zarówno w Polsce (w wymiarze 16 lat 4 miesięcy i 4 dni), jak i w każdym innym państwie członkowskim (w wymiarze 4 lat).

W tej sytuacji apelacja wnioskodawcy okazała się zasadna i wobec tego na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. Sąd Apelacyjny zmienił zaskarżony wyrok i poprzedzającą go decyzję organu rentowego i przyznał wnioskodawcy prawo do nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego od dnia 1 lutego 2018 r. uznając, że udowodnił on okres pracy nauczycielskiej w łącznym wymiarze 20 lat.

Orzeczenie o kosztach procesu wydano w oparciu o przepis art. 98 k.p.c. w zw. z § 9 ust. 2 i § 10 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w/s opłat za czynności radców prawnych (t.j.: Dz.U.2018.265) uwzględniając stawki minimalne w kwocie 180 zł za pierwszą instancję, 240 zł za drugą instancję i 30 zł tytułem wniesionej opłaty od apelacji. Sąd Apelacyjny nie znalazł podstaw do zasądzenia kosztów zastępstwa procesowego w wysokości dwukrotności stawek wskazanych w rozporządzeniu, nie uzasadnia tego bowiem nakład pracy pełnomocnika.

Grażyna Szyburska – Walczak Irena Różańska-Dorosz Barbara Staśkiewicz

R.S.