Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 19 listopada 2012 r.

Sąd Apelacyjny w Warszawie VI Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący - Sędzia SA– Ewa Klimowicz-Przygódzka

Sędzia SA– Ewa Stefańska

Sędzia SO (del.) – Beata Waś (spr.)

Protokolant: sekr. sądowy Katarzyna Kędzierska

po rozpoznaniu w dniu 13 listopada 2012 r. w Warszawie

na rozprawie

sprawy z powództwa (...) z siedzibą w P.

przeciwko Wyższej Szkole (...) w P.

o uznanie postanowień wzorca umowy za niedozwolone

na skutek apelacji powoda

od wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie – Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów

z dnia 27 marca 2012 r., sygn. akt XVII AmC 3/11

I.  oddala apelację;

II.  zasądza od (...) z siedzibą w P. na rzecz Wyższej Szkoły (...) w P. kwotę 270 zł (dwieście siedemdziesiąt złotych) tytułem zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego.

Sygn. akt VI ACa 753/12

UZASADNIENIE

Powód (...) z siedzibą w P. pozwami z dnia 29 grudnia 2010 r. wniósł o uznanie za niedozwolone i zakazanie pozwanemu Wyższej Szkole (...) w P. wykorzystywania w umowach z konsumentami następujących postanowień wzorca umownego pod nazwą „Umowa o przeprowadzenie kształcenia na studiach inżynierskich pierwszego stopnia" stosowanego przez pozwanego przy wykonywaniu działalności gospodarczej w brzmieniu:

1. „Wysokość wszystkich opłat ustalana jest za każdy rok akademicki przez Kanclerza Uczelni w drodze decyzji i ogłaszana na tablicy ogłoszeń nie później niż do 31 marca poprzedniego roku akademickiego";

2. „W przypadku przekraczającego 60 dni opóźnienia w dokonywaniu opłat za naukę, uczelnia może skreślić Studenta z listy studentów i tym samym rozwiązać umowę ze Studentem o kształcenie bez wypowiedzenia";

3. „Podstawą wydania Studentowi dokumentów, które zostały przez niego złożone w związku z podjęciem nauki w Uczelni (...) jest uregulowanie wszelkich zobowiązań finansowych wobec Uczelni";

4. „(…) oświadczenia Uczelni zwrócone a adresowane na dotychczasowy adres wywołują skutek doręczenia";

5. „Ewentualne spory związane z wykładnią i wykonywaniem niniejszej umowy, jak również skutkami jej niewykonania lub nienależytego wykonania będą rozstrzygane przez rzeczowo właściwy sąd powszechny w P.".

Pozwany wniósł o odrzucenie pozwu, względnie o oddalenie powództwa.

Wyrokiem z dnia 27 marca 2012 r. Sąd Okręgowy w Warszawie - Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów uznał za niedozwolone i zakazał Wyższej Szkole (...) w P. wykorzystywania w umowach z konsumentami czterech postanowień wzorca umowy. Natomiast w zakresie postanowienia wzorca umowy o treści: „(…) oświadczenia Uczelni zwrócone a adresowane na dotychczasowy adres wywołują skutek doręczenia", Sąd Okręgowy oddalił powództwo.

Powyższe rozstrzygnięcie zapadło na podstawie następujących ustaleń faktycznych i prawnych.

Za bezsporne Sąd Okręgowy uznał, że pozwany w prowadzonej działalności gospodarczej wykorzystywał przytoczone w pozwie postanowienie umowne. Pozwany temu nie zaprzeczył. Nie zarzucił też niezgodności cytowanych postanowień z treścią stosowanego wzorca umownego. W związku z tym w świetle art. 230 k.p.c., okoliczność tą Sąd Okręgowy uznał za przyznaną. Pozwany nie twierdził również, że kwestionowane postanowienia były przedmiotem indywidualnych uzgodnień z konsumentami.

Wskazując przesłanki uznania określonych postanowień umownych za abuzywne, Sąd Okręgowy oceniając pierwsze z kwestionowanych postanowień stwierdził, iż stanowi ono typową klauzulę abuzywną, albowiem uprawnia przedsiębiorcę do jednostronnej zmiany istotnych warunków umowy bez należytego powiadomienia konsumenta o powyższych zmianach, poinformowania o możliwości określenia terminu do przeanalizowania nowych warunków oraz ewentualnego odstąpienia od umowy.

Oceniając drugie z kwestionowanych postanowień Sąd Okręgowy wskazał, iż przewiduje ono uprawnienie przedsiębiorcy do natychmiastowego rozwiązania umowy w przypadku gdy student nie zapłaci w terminie czesnego bez wprowadzenia wymogu uprzedniego wezwania do zapłaty z wyznaczeniem dodatkowego terminu i zagrożeniem, że brak reakcji na powyższe spowoduje rozwiązanie umowy. Powyższej oceny nie zmieniał w ocenie Sądu I instancji również przywołane przez pozwanego rozporządzenie Kanclerza uczelni z 1 października 2008 r., łagodzące treść kwestionowanego w pozwie zapisu, gdyż nie stanowi ono integralnej części kwestionowanego w niniejszej sprawie wzorca. We wzorcu nie znajduje się żadne odesłania do przedmiotowego rozporządzenia i konsument nie ma wiedzy o jego istnieniu. Jednocześnie Sąd Okręgowy podkreślił, że stosowana przez kontrahenta konsumenta rzeczywista praktyka nie ma żadnego wpływu na abstrakcyjną ocenę kwestionowanego postanowienia wzorca umownego.

Odnośnie trzeciego z kwestionowanych postanowień Sąd Okręgowy stwierdził, iż przewiduje ono uzależnienie wydania studentowi jego dokumentów (np. matury) od uprzedniego uregulowania przez niego zaległości finansowych, co jest niezgodne z prawem. Co prawda prawo polskie przewiduje instytucję tzw. prawa zatrzymania uregulowaną w art. 496 k.c. to jednak w ocenie Sądu I instancji instytucja ta nie mogła znaleźć zastosowania w niniejszej sprawie. Dotyczy ona bowiem sytuacji, w której wskutek odstąpienia od umowy strony mają dokonać zwrotu świadczeń wzajemnych. Każdej z nich przysługuje wówczas prawo zatrzymania, dopóki druga strona nie zaofiaruje zwrotu otrzymanego świadczenia, albo nie zabezpieczy roszczenia o zwrot. Tymczasem jak wskazał Sąd Okręgowy, w niniejszej sytuacji świadczeniami wzajemnymi stron były świadczenie nauki przez Uczelnię i wzajemne świadczenie pieniężne studenta. Dokumenty złożone przez niego w dziekanacie Uczelni stanowiły jedynie dowód ukończenia przez studenta szkoły średniej i zdania państwowego egzaminu maturalnego, co jest niezbędne celem kontynuacji nauki na studiach wyższych. Stanowią również dowód uzyskania przez studenta określonych ocen, który to dowód niezbędny jest w procesie rekrutacji na poszczególne kierunki studiów. Nie było więc w tym przypadku zdaniem Sądu Okręgowego żadnych podstaw do zastosowania prawa zatrzymania. Mimo tego jak zauważył Sąd Okręgowy, na mocy kwestionowanego postanowienia pozwany przyznał sobie prawo do wykorzystywania swojej silniejszej pozycji i wymuszenia na konsumentach określonych świadczeń, bez względu na okoliczności.

Oceniając czwarte kwestionowane postanowienie wzorca stosowanego przez pozwanego, w zakresie którego Sąd Okręgowy oddalił powództwo, Sąd stwierdził natomiast, że o ile w postaci przedstawionej przez powoda może stwarzać wrażenie klauzuli abuzywnej, o tyle w połączeniu z zastrzeżeniem konieczności powiadomienia przez studenta o każdorazowej zmianie adresu, zdaniem Sądu I instancji nie kształtowało sytuacji konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami. Konsument był bowiem poinformowany o obowiązku podania Uczelni nowego adresu. Jednak w przypadku braku takiej informacji należało uznać, iż nadawca ma prawo przyjąć, że dotychczasowy adres jest prawidłowy. Na powyższą ocenę nie miała w ocenie Sądu Okręgowego wpływu okoliczność, że stosowanie kwestionowanego postanowienia jest przejawem dążenia Uczelni do uproszczenia zasad swojej działalności.

Piąte z kwestionowanych w pozwie postanowień również w ocenie Sądu Okręgowego stanowiło typową klauzulę abuzywną. Jak wskazał Sąd Okręgowy, kodeks postępowania cywilnego rozróżnia bowiem dwa rodzaje właściwości miejscowej: właściwość ogólną i właściwość szczególną. Podstawę do określenia właściwości ogólnej stanowi miejsce zamieszkania pozwanego (actor sequitur forum rei). Do właściwości szczególnej zalicza się natomiast: właściwość przemienną i właściwość wyłączną. Kodeks daje zatem powodowi prawo wyboru sądu, przed który może wytoczyć powództwo. Przepisy o właściwości przemiennej stwarzają dla strony powodowej udogodnienie polegające na tym, że może według własnego uznania wybrać jako sąd miejscowo właściwy inny sąd niż ten, który jest właściwy według przepisów o właściwości ogólnej i tym samym skierować sprawę do sądu korzystniej dla siebie położonego, pozbawiając równocześnie pozwanego tej dogodności, jaką jest prowadzenie procesu przed sądem jego miejsca zamieszkania, pobytu lub siedziby. Celem uregulowań w tym zakresie jest wzgląd na ułatwienie stronom dostępu do sądu, ekonomikę procesową oraz ułatwienie sądowi wykonywania czynności procesowych zgodnie z zasadą bezpośredniości.

Wobec powyższego Sąd Okręgowy stwierdził, iż treść postanowienia zawartego w stosowanym przez pozwaną Szkołę wzorcu, określającego właściwość sądu rozpoznającego spory wynikłe z zawartej umowy, narzucało rozpoznanie sprawy wyłącznie przez sąd miejscowo właściwy według właściwości ogólnej - wyznaczonej przez miejsce zamieszkania lub siedzibę Szkoły. Tym samym zdaniem Sądu I instancji konsument pozbawiony został możliwości wytoczenia ewentualnego powództwa przed sąd właściwy przemiennie. Zachodziły zatem przesłanki uznania i tego postanowienia za klauzulę niedozwoloną, kształtującą prawa i obowiązki konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami i rażąco naruszającą jego interesy.

Wniosek pozwanego o odrzucenie pozwu oparty o treść art. 199 § 1 pkt 3 k.p.c. Sąd Okręgowy uznał za niezasadny. Jak wskazał Sąd I instancji legitymację czynną do wytoczenia niniejszego powództwa ma każdy, kto według oferty pozwanego mógłby zawrzeć z nim umowę zawierającą postanowienie, którego uznania za niedozwolone żąda się pozwem. Powództwo może wytoczyć również organizacja społeczna, do której zadań statutowych należy ochrona interesów konsumentów (...). Powód dołączył do pozwu pełny odpis z Krajowego Rejestru Sądowego, z którego wynika, iż jednym z celów organizacji jest właśnie ochrona interesów konsumentów.

Sąd Okręgowy nie odrzucił również pozwu z uwagi na podnoszoną przez pozwanego okoliczność skierowania go pod adresem niewłaściwej osoby, gdyż załączony przez powoda do akt postępowania wzorzec umowny zawierał właściwą nazwę i adres Uczelni. Sąd Okręgowy wskazał też, że pozwany nie podnosił, iż dołączony do pozwu wzorzec umowny nie jest umową stosowaną przez niego. Jak wynikało z akt niniejszego postępowania pozwany w stosunkach z konsumentami (studentami) wykorzystuje wzorzec umowny dołączony przez powoda do pozwu, w związku z powyższym odrzucenie pozwu z powyższych względów Sąd Okręgowy uznał za bezpodstawne. Dodatkowo, Sąd I instancji zauważył, że powód pismem z dnia 16 marca 2011 r. „sprostował" oczywistą omyłkę pisarską dotyczącą oznaczenia pozwanego.

Mając powyższe na uwadze, Sąd Okręgowy, uznając, że cztery z kwestionowanych postanowień wzorca umownego stosowanych przez pozwanego spełniały przesłanki klauzuli niedozwolonej (art. 385 ¹ § 1 k.c.), zakazał ich wykorzystywania w obrocie (art. 479 ⁴² § 1 k.p.c.). Natomiast w odniesieniu do jednego z postanowień stosowanych przez pozwanego Sąd Okręgowy roszczenie powoda jako bezzasadne oddalił.

Apelację od powyższego wyroku wniósł powód, który zaskarżając przedmiotowe orzeczenie w części, tj. w zakresie punktu II oddalającego powództwo odnośnie zaskarżonej klauzuli: „(...) oświadczenia Uczelni zwrócone a adresowane do dotychczasowy adres wywołują skutek doręczenia" oraz w zakresie punktu III oraz IV odnośnie kosztów postępowania. Zaskarżonemu wyrokowi skarżący zarzucił naruszenie art. 385 ¹ k.c., poprzez jego błędne zastosowanie w niniejszej sprawie polegające na przyjęciu, że sporna klauzula jest zgodna z prawem, podczas gdy w przekonaniu powoda powinna ona zostać uznana za niedozwoloną.

Podnosząc powyższe skarżący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez uwzględnienie powództwa w całości oraz o zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda kosztów procesu za obie instancje według norm przepisanych. Ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpatrzenia - przy uwzględnieniu kosztów postępowania odwoławczego. 

Pozwany w odpowiedzi na apelację wniósł o oddalenie apelacji jako całkowicie bezzasadnej oraz o zasądzenie od powoda na rzecz pozwanej kosztów postępowania odwoławczego, w tym kosztów zastępstwa adwokackiego w maksymalnym wymiarze.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje.

Apelacja nie zasługuje na uwzględnienie.

Sąd Apelacyjny przyjął za własne ustalenia faktyczne poczynione przez Sąd I instancji, które nie były sporne w toku postępowania ani kwestionowane w apelacji, podzielając także ocenę prawną dokonaną przez ten Sąd w zakresie zaskarżonym apelacją.

W pierwszej kolejności podkreślenia wymaga, że zawarte w § 13 pkt. 3 umowy o przeprowadzenie kształcenia na studiach inżynierskich pierwszego stopnia zastrzeżenie w brzmieniu „wszelkie oświadczenia Uczelni w stosunku do Studenta będą kierowane na adres wskazany w niniejszej umowie jako adres do doręczeń. Student zobowiązany jest informować uczelnię o każdej zmianie adresu do doręczeń. Zaniechanie powyższego powoduje, że oświadczenia Uczelni zwrócone a adresowane na dotychczasowy adres wywołują skutek doręczenia", staje się aktualne tylko w takiej sytuacji, gdy Uczelnia nie zostanie poinformowana o zmianie adresu Studenta i wyśle korespondencję na posiadany adres tej osoby tj. na adres nieaktualny. Postanowienie to nie reguluje natomiast, kwestii uznania za doręczoną korespondencji wysłanej na adres aktualny ubezpieczonego lub ubezpieczającego. Wówczas bowiem nie istnieje jakakolwiek obowiązek informowania ubezpieczyciela o zmianie adresu, którego niedopełnienie powoduje przyjęcie fikcji skutecznego doręczenia. Zatem nie oznacza to, że zakwestionowane postanowienie umowne uznaje, iż w każdym przypadku skierowania przesyłki pod adres podany przez studenta, pozwany zastrzega sobie prawo uznania, że przesyłka została mu skutecznie doręczona, niezależnie od przyczyny jej nieodebrania. Aby w pełni odpowiedzieć na pytanie czy przedmiotowy zapis ma charakter klauzuli abuzywnej, należy dokonać szczegółowej wykładni art. 61 KC. Statuuję on w kodeksie cywilnym zasadę doręczenia. Dla oceny faktu złożenia oświadczenia woli przez adresata irrelewantna jest kwestia faktycznego zapoznania się przez odbiorcę z tym oświadczeniem. Kluczowe dla oceny skuteczności doręczenia jest stworzenie takich warunków w których odbiorca mógł się zapoznać z treścią oświadczenia. Tak więc w momencie w którym adresat stworzy takie warunki, w których można dokonać założenia, że odbiorca mógł w sposób realny poznać treść oświadczenia adresata należy uznać pismo za doręczone. Przyjęcie takiej koncepcji jest klarowne oraz uzasadnione przez wymagania obrotu i pewność relacji pomiędzy podmiotami prawa. Ma ona eliminować przypadki powoływania się na nieefektywne złożenie oświadczenia w ramach celowego i uporczywego nie odbierania oświadczenia. Ustawodawca dając zadość wymaganiom praktyki życiowej umożliwił adresatowi wykazywanie, że mimo stworzenia przez nadawcę warunków umożliwiających skuteczne odebranie oświadczenia woli było on obiektywnie nie możliwe z różnych względów.

Analizowany zapis ogólnych warunków wprowadzonych przez pozwanego, według Sądu Apelacyjnego nie stoi w kontrze do przeanalizowanego art. 61. Co więcej treść zakwestionowanego paragrafu 13 pkt 3 mieści się w dyspozycji art. 61 K.C. Wyłączenie klauzuli tego paragrafu z wzorca umowy nie zmieniłaby w żaden sposób pozycji prawnej studenta w kontekście analizowanej materii wszak zastosowanie miała by wtedy norma art. 61 KC.

Uznanie pisma za doręczone może mieć miejsce zgodnie z zapisem par 13 pkt 3 wzorca umowy tylko i wyłącznie w przypadku zmiany adresu o której pozwany nie został poinformowany i na skutek czego nie doszło do skutecznego doręczenia. W związku z powyższym zapis ten nie będzie miał zastosowania w innych przypadkach niedoręczenia pisma jak długotrwała nieobecność, hospitalizacja, niedoręczenie z winy operatora. Jedynie na marginesie, albowiem nie ma to znaczenia dla oceny przedmiotowej klauzuli, wskazać należy , że w praktyce najwięcej wątpliwości budzą przypadki niepodjęcia przesyłki w odpowiednim czasie i jej zwrotu do nadawcy. Powody takiej sytuacji mogą być rozmaite. W doktrynie podkreśla się , że w zdecydowanej większości przypadków należy przyjąć konkluzję o skutecznym złożeniu oświadczenia w drodze tzw. doręczenia zastępczego. I co do zasady będzie tak również w razie usprawiedliwionej nieobecności adresata, która mogła być nawet spowodowana przyczynami obiektywnymi. Zawsze bowiem przyjdzie ocenić, czy rzeczywiście nie było możliwości wcześniejszego poinformowania o swej nieobecności, wskazania osoby uprawnionej do odbioru korespondencji lub zapewnienia jej dosłania do aktualnego miejsca pobytu (por. M. Piekarski (w:) F. Błahuta [i in.], Kodeks cywilny..., t. I, s. 178).

Podnieść wypada jeszcze kwestię ciężaru dowodu, że pismo zostało zaadresowane na ostatni wskazany przez studenta adres. W ocenie Sądu Apelacyjnego przedmiotowa klauzula nie statuuje zmiany rozkładu ciężaru dowodu. Zgodnie z powszechną interpretacją przepisu art. 61 k.c. to na nadawcy spoczywa ciężar udowodnienia, że oświadczenie dotarło do osoby, do której było skierowane (na jej adres, wskazany nadawcy). Przedmiotowa klauzula tego obowiązku z nadawcy nie zdejmuje, a tym bardziej nie przerzuca go na adresata. Zgodnie z treścią zakwestionowanej klauzuli w ocenie Sądu Apelacyjnego nadawca aby skutecznie uznać oświadczenie woli skierowane do adresata za doręczone musi udowodnić, że pismo zostało zaadresowane na ostatni wskazany przez studenta adres i zostało ono doręczone /doręczenie zastępcze/, a następnie zostało przez operatora pocztowego zwrócone nadawcy. Upraszczając, nadawca zawsze będzie musiał wykazać nie tylko, że wysłał na wskazany przez adresata adres oświadczenie, ale także to, że adresat go nie odebrał z przyczyny zmiany adresu. Skutecznym dowodem będzie zwrotne poświadczenie odbioru z adnotacją , że nie mogło zostać doręczone adresatowi z uwagi na zmianę jego miejsca zamieszkania

Dalej stwierdzić należy, że na odbiorcy ciąży jedynie obowiązek wobec ubezpieczyciela wypływający z lojalności kontraktowej poinformowania o zmianie adresu. Zdaje się on w pełni odpowiadać potrzebom obrotu. Bowiem szybkie i skuteczne doręczanie korespondencji jest w interesie tak konsumenta jak i ubezpieczyciela, a jednoczesne informowanie przez konsumenta o zmianie adresu eliminuje w konkretnych sprawach trudne, a czasem nawet niemożliwe ustalenie adresu odbiorcy przez ubezpieczyciela. Podkreślenia wymaga, że zarówno w judykaturze jak i doktrynie przyjmuje się, że niepoinformowanie drugiej strony o ewentualnej zmianie adresu stanowi ryzyko adresata (SN w wyroku z 13 IX 1985 IV CR 225/85 jak i Z. Radwański (w:) System prawa prywatnego, t. 2, 2002, s. 302; J. Pokrzywniak, Oświadczenia i zawiadomienia, Mon. Praw. 2005, nr 4, s. 223 i n.; P. Machnikowski (w:) E. Gniewek, Komentarz, 2006, s. 144; M. Safjan (w:) K. Pietrzykowski, Komentarz, t. I, 2008, s. 347. ) Przesyłki wysłane na, ostatni wskazany adres, a następnie zwrócone z powodu nieznalezienia adresata, należy uznać za doręczone ze skutkami z art. 61 k.c. Co oznacza , że gdyby niebyło przedmiotowego wzorca sytuacja powoda byłaby taka sama albowiem w sytuacji zakreślonej jego treścią doszłoby do skutecznego doręczenia zgodnie z dyspozycją art. 61 k.c.

W ocenie Sądu Apelacyjnego zakwestionowany zapis jedynie powtarza, niejako przypomina konsumentowi, o istnieniu regulacji ustawowej.

Jeśli więc zakwestionowane p[ostanowienie wzorca umownego ma charakter czysto informacyjny, przypominający konsumentowi o normie ustawowej to nieuzasadnione jest twierdzenie dotyczące nierównej pozycji kontraktowej stron. Uczelnia jest podmiotem profesjonalnym, który ma w założeniu szerszą świadomość obowiązujących przepisów niż podmiot prywatny. Tak więc zamieszczenie w umowie przypomnienia o istnieniu art. 61 K.C i skutków z niego wynikających skierowanego do uczelni byłoby nie celowe, wszak samo umieszczenie takiego przypomnienia świadczyć by musiało o pełnej świadomości i wiedzy o konsekwencjach zmiany adresu bez informowania o tym drugiej strony. Zabieg ten miałby charakter bezcelowy z punktu widzenia pozycji prawnej tak ubezpieczyciela jak i konsumenta. Podkreślić należy z całą stanowczością, że brak takiego przypomnienia w odniesieniu do uczelni , nie mogłoby być podstawą do nie stosowania wobec niej dyspozycji art.61. W związku z powyższym nie może być mowy o jakiejkolwiek nierówności stron, bowiem w każdej sytuacji bez względu na stronę która dokonała zmiany adresu bez poinformowania swego umownego partnera, zastosowanie miałaby norma art. 61 K.C. Par 13 pkt 3 wzorca ma za zadanie jedynie wyposażyć konsumenta w odpowiednią wiedzę dotyczącą konsekwencji zmiany adresu, skoro więc uczelnia wiedzę tę ma, to brak analogicznej regulacji kierowanej do ubezpieczyciela nie sprzeciwia się wykładni celowościowej omawianego zapisu. Co więcej łatwość ustalenia przez konsumenta aktualnego adresu uczelni jest niepomiernie większa niż ustalenie adresu konsumenta przez uczelnię.

Przyjęcie odmiennego patrzenia uniemożliwiało by wyciągnięcie jakichkolwiek konsekwencji związanych z niezgodnym z prawdą wskazaniem adresu. To zaś zaburzyłoby praktykę obrotu i zasadę zaufania pomiędzy stronami umowy. Jeśli bowiem adresat wskazuje dane miejsce jako adres na który ma być przesyłana mu korespondencja powinien się liczyć z tym, że jego zmiana bez poinformowania o tym drugiej strony przenosi na niego ryzyko niezaznajomienia się z treścią oświadczenia adresata. Ten zaś przyjąć musi oświadczenie konsumenta wskazujące adres za wiążące go i prawdziwe. Pozycja konsumenta w tym momencie jest solidna, gdyż to on w drodze swobodnego, racjonalnego wyboru obliguje uczelnię do przyjęcia takiego wskazania , które powinno wiązać ją, aż do nowego oświadczenia woli konsumenta w sprawie zmiany adresu. Brak poinformowania uczelni o zmianie adresu jest rażącym naruszeniem zasad staranności, których powinien przestrzegać także konsument. Jest też naruszeniem lojalności kontraktowej, którą związane są obie strony umowy. Tym samym w cenie Sadu Apelacyjnego zakwestionowany wzorzec umowy nie jest nie zgodny ani z prawem ani z dobrymi obyczajami, tym samym zarzut naruszenia art. 385 ¹ k.c. należy uznać za niezasadny.

Z wszystkich tych względów, Sąd Apelacyjny na podstawie art. 385 k.p.c. oddalił apelację. O kosztach procesu za drugą instancję Sąd Apelacyjny orzekł na zasadzie odpowiedzialności za wynik sporu stosownie do przepisu art. 98 § 1 i § 3 k.p.c. oraz § 18 ust 2 pkt 2 w zw. § 13 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (Dz. U. z 2002 roku Nr 163, poz. 1348 ze zm.)