Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 30 grudnia 2019 r.

Sąd Apelacyjny w Lublinie, I Wydział Cywilny

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 17 grudnia 2019 r. w Lublinie na rozprawie

sprawy z powództwa (...) Spółki Akcyjnej w W.

przeciwko P. W.

o zapłatę

na skutek apelacji powoda od wyroku Sądu Okręgowego w Lublinie z dnia 17 maja 2018 r. sygn. akt I C 939/16 oraz zażalenie pozwanego na rozstrzygnięcie

o kosztach procesu zawarte w II punkcie wyroku

I.  zmienia zaskarżony wyrok:

a)  w punkcie I w ten sposób, że zasądza od pozwanego P. W. na rzecz powoda (...) Spółki Akcyjnej w W. kwotę 100.000 (sto tysięcy) złotych z umownymi odsetkami w wysokości określonej
w art. 359 § 2 k.c od dnia 10 lutego 2016 r. do dnia zapłaty;

b)  w punkcie II w ten sposób, że zasądza od pozwanego P. W. na rzecz powoda (...) Spółki Akcyjnej w W. kwotę 5.673,60 zł (pięć tysięcy sześćset siedemdziesiąt trzy złote sześćdziesiąt groszy) tytułem zwrotu kosztów procesu za I instancję;

II.  oddala apelację w pozostałej części

III.  zasądza od pozwanego P. W. na rzecz powoda (...) Spółki Akcyjnej kwotę 8.229,60 zł (osiem tysięcy dwieście dwadzieścia dziewięć złotych sześćdziesiąt groszy) tytułem zwrotu kosztów procesu za drugą instancję;

IV.  oddala zażalenie pozwanego.

I ACa 567/18

UZASADNIENIE

W pozwie z dnia 19.02.2016 r. (...) S.A. w W. domagał się zasądzenia od pozwanego P. W. łącznie kwoty 110.868,62 zł w tym:

⚫

100.000,00 zł (tytułem kapitału),

⚫

4.841,21 zł (tytułem odsetek umownych naliczonych od kapitału za okres 13.03.2015 r. do 11.09.2015 r. wg stopy procentowej w wysokości 9,83% w skali roku),

⚫

4.027,41 zł (tytułem odsetek karnych umownych naliczonych za okres od 12.09.2015 r. do 09.02.2016 r. wg stopy procentowej w wysokości 10% w skali roku),

⚫

2.000,00 zł (tytułem kosztów, opłat, prowizji)

z dalszymi odsetkami ustawowymi naliczanymi na podstawie art. 359 k.c. w wysokości 5 % w stosunku rocznym od dnia 10.02.2016 r. do dnia zapłaty.

Wyrokiem z dnia 17 maja 2019 roku Sąd Okręgowy w Lublinie:

I.  oddalił powództwo;

II.  zasądził od powoda (...) S.A. w W. na rzecz pozwanego P. W. kwotę 5.417 zł tytułem zwrotu kosztów procesu.

Podstawę tego rozstrzygnięcia stanowiły następujące ustalenia i rozważania Sadu Okręgowego:

W dniu 11.09.2008 r. P. W. zawarł z bankiem (...) S.A. z siedzibą w W. Umowę kredytu w rachunku bieżącym nr: (...), mocą której kredytodawca zobowiązał się do udzielenia kredytu w rachunku bieżącym w wysokości 50.000 zł z przeznaczeniem na sfinansowanie działań związanych z działalnością gospodarczą kredytobiorcy/wykonywanie wolnego zawodu. Termin spłaty kredytu wynosił 12 miesięcy licząc od dnia postawienia kredytu do dyspozycji kredytobiorcy. W ramach zawartej umowy kredytobiorca był zobowiązany do wykorzystania kredytu w formie gotówkowej lub bezgotówkowej zgodnie z przeznaczeniem, nieskładania dyspozycji powodujących przekraczanie dostępnych na rachunku środków i dokonywania spłaty kredytu wraz z odsetkami i innymi należnościami ubocznymi w umówionym terminie. Spłata całości lub części kredytu powodowała odnowienie o dokonaną spłatę, kwoty przyznanego kredytu. Wykorzystywany kredyt oprocentowany był według zmiennej stopy procentowej, która w dniu zawarcia umowy wynosiła 11,7 % w stosunku rocznym. Stosownie do § 9 umowy w wypadku niespłacenia należności bankowi w umówionym terminie, należność ta stawała się wymagalna i bank wzywał kredytobiorcę do natychmiastowej spłaty. Od kwoty kapitału kredytu niespłaconego w terminie, od dnia następnego po terminie spłaty, bank miał prawo naliczać odsetki w wysokości określonej w „Tabeli Stóp Procentowych mBanku” dla należności przeterminowanych według stopy obowiązującej w dniu popadnięcia w opóźnienie.

Możliwość wypowiedzenia umowy przewidywał § 10 zawartej umowy – okres wypowiedzenia umowy wynosił 30 dni i liczony był od dnia doręczenia wypowiedzenia kredytobiorcy, przy czym za datę doręczenia wypowiedzenia uważa się również datę awizowania przesyłki poleconej, wysłanej pod ostatni znany bankowi adres kredytobiorcy. Następnego dnia po upływie okresu wypowiedzenia bądź nieodnowienia przez bank na kolejne 12 miesięcy kredytu, wszelkie zobowiązania kredytobiorcy wynikające z niniejszej umowy stawały się wymagalne.

Integralną część umowy stanowił „Regulaminu udzielania kredytu w rachunku bieżącym dla posiadaczy mBIZNES konta”, a w sprawach nieuregulowanych zastosowanie znajdowały postanowienia „Umowy o prowadzenie rachunku bieżącego w mBanku” oraz „Regulaminu otwierania i prowadzenia rachunków bieżących dla posiadaczy mBIZNES konta” oraz powszechnie obowiązujące przepisy prawa.

Pozwany podpisując umowę złożył również oświadczenie, według którego zapewniał wpłaty z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej liczone jako średnia z kwartału na rachunek wskazany w umowie w wysokości nie niższej niż 17.000,00 zł.

Umowę w imieniu banku zawarli: R. W. – wicedyrektor centrum finansowego oraz B. S.- st. inspektor bankowy.

W trakcie obowiązywania umowy strony podpisały dwa aneksy: w dniu 25.04.2012 r. i 08.08.2012 r. na podstawie których zwiększono przyznany kredytobiorcy limit z kwoty 50.000,00 zł do kwoty 100.000,00 zł. Pozwany każdorazowo składał oświadczenie o dobrowolnym poddaniu się egzekucji z tytułu roszczeń (...) Banku S.A. z tytułu zawartej umowy kredytu, deklarując wpłaty z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej liczone jako średnia miesięczna w okresie kwartału w wysokości nie mniejszej niż odpowiednio 20.000,00 zł i 14.760,00 zł.

Stosownie do postanowień umowy P. W. korzystał z kapitału udzielonego kredytu odnawialnego w rachunku bankowym. W związku z utratą płynności finansowej w wysokości pozwalającej na dokonanie redukcji kwoty kredytu w określonych w umowie terminach i kwotach, pismem z dnia 13.06.2015 r.(...) wezwał P. W. do spłaty zaległych płatności w wysokości 2.309,64 zł w ciągu 7 dni od daty otrzymania wezwania pod rygorem wypowiedzenia umowy z informacją, iż w przypadku braku spłaty w tak zakreślonym terminie pismo należy traktować jako wypowiedzenie umowy z zachowaniem 60-dniowego terminu wypowiedzenia liczonego od dnia następnego po upływie 7 dniowego terminu. Wezwanie do zapłaty w imieniu powodowego banku podpisali upoważnieni pracownicy: B. M. i P. K. (1).

W dniu 09.02.2016 r. kredytodawca sporządził wyciąg z ksiąg bankowych nr (...), w którym uwidoczniono składowe zadłużenia, jak w pozwie. Wyciąg z ksiąg bankowych został podpisany przez P. K. (2), który dysponował pełnomocnictwem udzielonym przez wiceprezesa zarządu (...) Bank S. A. W. T. i prokurenta M. R..

W dniu 16.02.2016 r. (...) S.A. (dawniej (...) Bank S.A) skierował do P. W. wezwanie do zapłaty kwoty 110.974,92 zł w tym: kapitału w wysokości 100.000,00 zł, odsetek umownych w wysokości 4.841,21 zł, odsetek karnych w wysokości 4.027,41 zł, odsetek ustawowych w wysokości 106,30 zł i kwoty 2.000,00 zł naliczonej tytułem opłat i prowizji w terminie do dnia 23.02.2016 r. z informacją, iż od dnia następnego po wystawieniu wezwania naliczane będą dalsze odsetki ustawowe.

W dniu 16.02.2016 r. powód za pośrednictwem pełnomocnika wezwał ponownie P. W. do zapłaty kwoty 110.974,92 zł w terminie do dnia 23.02.2016 r. informując, iż brak spłaty spowoduje skierowanie pozwu do sądu ze wskazaniem, że w dniu 22.11.2013 r. (...) Bank S.A. zmienił nazwę na (...) S.A..

Pozwany do daty wyrokowania w sprawie nie spłacił opisanego zadłużenia.

Postanowieniem z dnia 31.03.2017 r. zatwierdzonym przez Prokuratora Prokuratury Rejonowej Ł. umorzono dochodzenie w sprawie mającego miejsce w dniu 19.02.2016 r. w L. przed Sądem Okręgowym posłużenia się dokumentem poświadczającym nieprawdę w postaci wyciągu z ksiąg bankowych poświadczające fakt naliczenia odsetek po dniu sporządzenia dokumentu tj. o czyn z art. 273 k.k. wobec stwierdzenia, że czyn nie zawiera znamion czynu zabronionego. Postanowieniem Sądu Rejonowego dla Łodzi – Śródmieścia z dnia 08.08.2017 r. w sprawie (...) po rozpoznaniu zażalenia P. W. na postanowienie o umorzeniu dochodzenia utrzymano w mocy zaskarżone postanowienie. W uzasadnieniu postanowienia Sąd orzekający wskazał, iż dokument kwestionowany przez P. W. został elektronicznie wygenerowany z systemu bankowego i pomimo zawartego w nim faktycznie merytorycznego błędu nie był wytworzony intencjonalnie, celem wprowadzenia w błąd sądu.

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie wskazanych dowodów z dokumentów oraz zeznań pozwanego.

Sąd Okręgowy uznał, że powództwo jest niezasadne - przedwczesne i nie zasługuje na uwzględnienie. Bezspornie pozwany zawarł w dniu 11.09.2008 r. z powodowym bankiem umowę kredytu w rachunku bieżącym z przeznaczeniem na finansowanie prowadzonej działalności gospodarczej/wolnego zawodu. W wyniku zawartej umowy kredytodawca oddał do dyspozycji pozwanego limit kredytowy pierwotnie w kwocie 50.000,00 zł, a następnie zwiększony do sumy 100.000,00 zł. Sporne między stronami pozostawały okoliczności związane z prawidłowością wypowiedzenia umowy, jak również zasadność dochodzonych w pozwie kwot oraz ich wymagalność.

Jako podstawę rozstrzygnięcia Sąd Okręgowy wskazał art. 69 ust. 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 roku - Prawo bankowe (tekst jedn. Dz. U. z 2017 roku poz. 1876), zgodnie z którym: przez umowę kredytu bank zobowiązuje się oddać do dyspozycji kredytobiorcy na czas oznaczony w umowie kwotę środków pieniężnych z przeznaczeniem na ustalony cel, a kredytobiorca zobowiązuje się do korzystania z niej na warunkach określonych w umowie, zwrotu kwoty wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami w oznaczonych terminach spłaty oraz zapłaty prowizji od udzielonego kredytu. Dodatkowo zobowiązanie kredytobiorcy obejmuje też obowiązek zapłacenia bankowi odsetek oraz prowizji, w przewidzianych w umowie terminach – wynagrodzenia za korzystanie ze środków pieniężnych banku.

Sąd Okręgowy wskazał, że zwalczając twierdzenia pozwu w sprzeciwie od nakazu zapłaty pozwany powoływał się głównie na nieudowodnienie skutecznego zawarcia umowy kredytu wobec podpisania samej umowy oraz aneksu przez osoby nieuprawnione do reprezentacji powoda. Twierdzenia te, w ocenie Sądu Okręgowego nie zasługują na uwzględnienie. Powód wykazał bowiem, że zawarł z pozwanym skuteczną i ważną umowę kredytu odnawialnego, która to umowa była wykonywana przez pewien okres. Pozwany korzystał z kwoty kapitału udostępnionego mu w ramach bieżącego rachunku bankowego, w którym to bank pozostawiał do jego dyspozycji kwotę 100.000 zł, co wynika m.in. z analizy wyciągu rachunku bankowego. Do pewnego czasu pozwany też obsługiwał zadłużenie w umówiony sposób, zgodny z postanowieniami umowy. Choćby zatem w taki sposób – konkludentny - strony potwierdziły, że zawarły umowę, konwalidując ewentualne braki w zakresie pełnomocnictw. Zgodnie natomiast z ogólnodostępnym oświadczeniem z dnia 25.11.2013 r. o zmianie nazwy banku umieszczonym na stronie internetowej pod adresem: (...), a podpisanym przez Prezesa i Wiceprezesa Zarządu (...) S.A. zmiana firmy banku nie wpływa na prawa i obowiązki Banku wynikające ze stosunków prawnych istniejących przed zaistnieniem zmiany, ani na ważność oraz zakres umocowania wynikający z pełnomocnictw do reprezentowania Banku udzielonych przed dniem zarejestrowania zmiany. Stąd zarzut pozwanego, co do nieprawidłowego umocowania pełnomocnika procesowego wobec nieistnienia podmiotu jest również bezzasadny.

Sąd Okręgowy wskazał, że powód konsekwentnie powoływał się na wypowiedzenie umowy kredytowej skierowane do pozwanego w piśmie z dnia 13.06.2015 r. spowodowane brakiem płynności finansowej na rachunku bieżącym uniemożliwiającym redukcję kredytu, a zatem na zachowanie wbrew obowiązkowi wynikającemu z umowy. Na potwierdzenie przywołanych okoliczności dołączono również pismo pochodzące z tej daty, skierowane do pozwanego i nazwane ostatecznym wezwaniem do zapłaty (k. 129) z którego treści wynika, że powodowy bank wzywa pozwanego do spłaty należności w wysokości 2.309,64 zł w terminie 7 – dni od daty otrzymania wezwania, a w przypadku braku spłaty we wskazanym terminie informuje, iż pismo to należy potraktować jako wypowiedzenie umowy z okresem wypowiedzenia wynoszącym 60 dni.

Według Sądu nie ulega wątpliwości, iż przywoływane pismo powoda dotarło do pozwanego w taki sposób, że mógł zapoznać się z jego treścią, ale zgodnie z brzmieniem przepisu art. 60 k.c., z zastrzeżeniem wyjątków w ustawie przewidzianych, wola osoby dokonującej czynności prawnej może być wyrażona przez każde zachowanie się tej osoby, które ujawnia jej wolę w sposób dostateczny, w tym również przez ujawnienie tej woli w postaci elektronicznej.

Przepis art. 60 k.c. pozostawia swobodę w doborze zachowania, stawiając tylko jeden wymóg - jego zrozumiałości, możliwości ustalenia przez odbiorcę jego znaczenia. W piśmie z dnia 13.06.2015 r. powodowy bank podaje zaś, że „w przypadku braku spłaty zadłużenia w określonym terminie, pismo niniejsze traktować należy jako wypowiedzenie umowy przez Bank”. Połączenie w jednym piśmie wezwania do uregulowania należności i jednocześnie przyjęcie, że stanowi ono wypowiedzenie na wypadek niezadośćuczynienia powyższemu obowiązkowi, czyni iluzorycznym postępowanie upominawcze, a wypowiedzenie umowy niejednoznacznym. Zastosowana konstrukcja wypowiedzenia jest zatem w ocenie Sądu nieskuteczna i nieważna.

Zdaniem Sadu pierwszej instancji strona powodowa nie zdołała zatem dowieść skutecznego wypowiedzenia gdyż wypowiedzenie umowy jako jednostronne oświadczenie woli o charakterze prawnokształtującym nie może zostać uczynione z zastrzeżeniem warunku (art. 89 k.c.), a dopuszczenie takiej możliwości pozostawałoby w sprzeczności z istotą tego rodzaju czynności, której celem jest definitywne uregulowanie łączącego strony stosunku prawnego (tak też SA w Szczecinie w wyroku z dnia 14 maja 2015 roku, sygn. akt (...)). Po drugie jako, że skutki wypowiedzenia są niezwykle dotkliwe dla strony zobowiązanej do spłaty, która w trybie pilnym jest zobowiązana do spłaty kwoty, którą mogłaby spłacać przez wiele miesięcy, to dochowanie właściwej procedury wypowiedzenia umowy pozostaje w takich sytuacjach kluczowe. W ocenie Sądu powód nie złożył, zatem pozwanemu skutecznego oświadczenia o wypowiedzeniu umowy, ponieważ nie mogło być ono złożone pod warunkiem, a skoro stało się inaczej, to takie wypowiedzenie nie mogło odnieść skutku. Zaistnienie okoliczności, od których uzależnione było wykonanie przez bank prawa odstąpienia od umowy kredytowej z pozwanym nie zostało zatem w sposób procesowy wykazane i było dostateczną podstawą do oddalenia powództwa.

Nie można również w ocenie Sądu traktować jako wypowiedzenia umowy wezwania do zapłaty z dnia 16.02.2016 r., gdyż musi być to stwierdzenie kategoryczne i oczywiste, uwzględniające okres wypowiedzenia przewidziany w umowie. Tymczasem bank nie przedstawił dowodu nadania tego wezwania, ani potwierdzenia jego doręczenia. Brak było zatem podstaw do uznania, że na skutek wezwania z dnia 16.02.2016 r. stosunek prawny pomiędzy stronami mógł ulec przekształceniu i doszło do skutecznego wypowiedzenia umowy kredytu. Za wypowiedzenie umowy nie może być również poczytany sam pozew z dnia 24.02.2016 r., gdyż pismo to zostało podpisane przez pełnomocnika banku umocowanego wyłącznie do procesowej reprezentacji mocodawcy w postępowaniach sądowych i innych, bez prawa do składania oświadczeń woli w imieniu banku o charakterze materialnoprawnym, prawnokształtującym (pełnomocnictwo k. 8). Uwzględnienie powyższych okoliczności daje podstawę do stwierdzenia, iż powództwo jest przedwczesne, a łącząca strony umowa kredytowa nadal obowiązuje.

Według Sądu Okręgowego powodowy bank zgodnie z ciężarem dowodu nie zdołał również udowodnić, jaka ewentualnie kwota pozostaje do zapłaty z tytułu zaległych rat na dzień orzekania, dlatego brak jest podstawy do zasądzenia należności nawet w tej części. Nie przedłożył bowiem kompletnych dokumentów regulujących powstały pomiędzy stronami stosunek obligacyjny w postaci wzmiankowanej umowy. Z załączonej do akt umowy kredytowej wynika wprost, że odsyła ona do postanowień Regulaminu udzielania kredytu w rachunku bieżącym dla posiadaczy (...) konta, a w sprawach nieuregulowanych do Umowy o prowadzenia rachunku bieżącego (...) czy Regulaminu otwierania i prowadzenia rachunków bieżących dla posiadaczy (...) konta. Regulamin ów, stosownie do zapisu § 20 ust. 1, stanowił w zakresie nieuregulowanym umową jej integralną część. Stanowił więc, stosownie do art. 384 § k.c. wiążący strony element umowy kredytowej. Powodowy bank przedstawił wprawdzie regulaminy, ale trudno uznać je za obowiązujące pozwanego w sytuacji, kiedy ich postanowienia zaczęły wiązać w 2015 r., a umowę podpisano w roku 2008.

W oparciu o zgromadzony materiał dowodowy nie jest możliwe ustalenie faktycznego salda zaległości wobec braku pełnej dokumentacji związanej z udzielonym kredytem w tym np. taryfy prowizji i opłat bankowych, podczas gdy z samej istoty kredytu odnawialnego wynika to, że nie jest sporządzany harmonogram jego spłaty albowiem spłata następuje poprzez jakiekolwiek uznanie na rachunku bankowym pozwanego. Spłata zatem nie polega na uiszczaniu regularnych rat. Kolejnym argumentem przemawiającym za tym, iż powód nie wykazał roszczenia co do wysokości był fakt, iż nie sposób ustalić w oparciu o przedstawiony przez stronę powodową materiał dowodowy wysokości naliczonych kosztów obejmujących kwotę 2.000,00 zł (opłat i prowizji). Pozwany kwestionował pod względem wiarygodności dokumenty przedstawione przez powoda, w tym wydruki z systemu informatycznego i in casu faktycznie ujawniono błędy w ich treści podważające wiarygodność w pozostałych zakresach.

Nie można wysokości zobowiązań pozwanego poczynić jedynie na podstawie wyciągu z ksiąg bankowych. Wyciąg ten został sporządzony został po pierwsze w dniu 09.02.2016 r., a po drugie jako dokument prywatny w rozumieniu art. 245 KPC jest dowodem wyłącznie na to, że osoba, która go podpisała, złożyła oświadczenie zawarte w jego treści i podlega ocenie na równi z pozostałymi dowodami (co bezsporne). Na podstawie samego dokumentu nie można jednak sformułować domniemania, że stwierdzone w nim okoliczności są zgodne z rzeczywistym stanem rzeczy gdyż fakt zadłużenia pozwanego, jego tytuł i wysokość, przy ujawnionej w sprawie wadliwości tych dokumentów oraz określonym stanowisku procesowym pozwanego winny zostać wykazane również za pomocą innych dowodów, a powód zaniechał obowiązku z art. 6 k.c. Wobec powyższego powództwo należało według Sądu Okręgowego oddalić.

O kosztach procesu Sąd orzekł w oparciu o treść art. 98 § 1 i 3 k.p.c. w zw. z art. 99 k.p.c. oraz § 2 pkt 5 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz. U. z 2015 r., poz. 1804) w zw. z § 2 pkt 6 Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 3 października 2016 r. zmieniającego rozporządzenie w sprawie opłat za czynności radców prawnych.

Apelację od tego wyroku wniósł pozwany (...) Spółka Akcyjna w W. zaskarżając wyrok w całości i zarzucając:

1. Naruszenie przepisów postępowania tj. art. 233 §1 k.p.c. w zw. z art. 227 k.p.c. poprzez dowolną, a nie swobodną interpretację zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego, a to poprzez:

a) błędne przyjęcie przez Sąd I instancji, iż pismo powoda z dnia 13 czerwca 2015 roku, zatytułowane jako „ostateczne wezwanie do zapłaty" nie skutkuje wymagalnością roszczenia, w sytuacji gdy treść pisma powoda z dnia 13 czerwca 2015 r. jest w pełni zrozumiała oraz pozwala odbiorcy oświadczenia na ustalenie znaczenia przedmiotowego oświadczenia;

b) błędne przyjęcie przez Sąd I instancji, iż w oparciu o zgromadzony materiał dowodowy w postaci wyciągu z ksiąg bankowych z dnia 9 lutego 2016 r. oraz elektronicznych zestawień operacji na rachunku pozwanego nie jest możliwe ustalenie faktycznego salda zaległości na dzień wyrokowania, w sytuacji gdy z przedłożonego do akt materiału dowodowego w postaci wyciągu z ksiąg bankowych (...) S.A. z dnia 9 lutego 2016 r. oraz elektronicznych zestawień operacji na rachunku pozwanego wprost wynika wysokość istniejącego salda zadłużenia na rachunku pozwanego.

2. Naruszenie przepisów postępowania tj. art. 232 k.p.c. oraz 230 k.p.c. w zw. z art. 6 k.c. poprzez błędne przyjęcie przez Sąd I instancji, iż strona powodowa nie dokonała skutecznego wypowiedzenia umowy kredytowej pozwanemu, w sytuacji gdy strona pozwana nie podnosiła zarzutu w zakresie braku dokonania przez powoda skutecznego wypowiedzenia umowy kredytowej, ograniczając się jedynie do ogólnikowego zaprzeczania wszelkim twierdzeniom powoda, a co skutkowało przez Sąd I instancji naruszeniem zasad równości stron oraz kontradyktoryjności postępowania.

Pozwany wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i uwzględnienie powództwa w całości oraz o zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda kosztów postępowania za obie instancje ewentualnie o uchylenie wyroku Sądu I instancji oraz przekazanie sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania (k.591).

W odpowiedzi na apelację oraz na rozprawie odwoławczej pełnomocnik pozwanego P. W. wniósł o oddalenie apelacji i zasądzenie na jego rzecz kosztów procesu za drugą instancję.

Ponadto strona pozwana zaskarżyła rozstrzygnięcie z punktu II wyroku zażaleniem, które zostało oddalone, a uzasadnienie w tym względzie sporządzono odrębnie.

Sąd Apelacyjny zważył co następuje:

Apelacja, o ile wnosi o zmianę zaskarżonego wyroku jest częściowo uzasadniona.

Sąd Apelacyjny podziela i uznaje za swoje ustalenia faktyczne poczynione przez Sąd I instancji, ponieważ ustalenia te znajdują oparcie w zebranym materiale dowodowym, ocenionym przez ten Sąd w granicach zakreślonych przepisem art. 233 § 1 k.p.c.

Ustalenia te wymagają jednak uzupełnienia i Sąd Apelacyjny dodatkowo ustalił, że:

Umowa stron stanowiła: § 2 ust. 2. Umowa kredytu jest automatycznie przedłużona o kolejne 12 miesięcy przy zachowaniu dotychczasowej wartości kredytu pod warunkiem:

a) pozytywnego wyniku weryfikacji kredytobiorcy w bazach BR i BIK dokonywanej przez (...) przed każdym odnowieniem kredytu,

b) należytego wykonywania obowiązków wynikających z umowy oraz Regulaminu udzielania kredytu w rachunku bieżącym dla posiadaczy (...) konta, w szczególności dokonywania systematycznych wpłat na rachunek w wysokości nie mniejszej niż zadeklarowanej we wniosku o udzielenie kredytu,

c) braku tytułów egzekucyjnych na rachunku bieżącym w banku oraz w innych rachunkach kredytobiorcy w (...),

d) dokonywania systematycznych płatności na rzecz ZUS i US przez rachunek bieżący w (...) (§ 2 ust. 2 umowy).

Ust. 4. Jeżeli kredytobiorca niedopełnienia obowiązków wynikających z niniejszej umowy oraz Regulaminu udzielania kredytu w rachunku bieżącym dla posiadaczy (...) konta (...), najpóźniej na 14 dni przed upływem czasu jej obowiązywania zawiadomi na piśmie kredytobiorcę o nieprzedłużeniu umowy na kolejny okres oraz obowiązku spłaty kredytu w terminie określonym w umowie.

§ 10 ust. 3. Następnego dnia po upływie okresu wypowiedzenia bądź nieodnowienia przez mBank na kolejny okres 12 miesięcy kredytu wszelkie zobowiązania kredytobiorcy wynikające z niniejszej umowy stają się wymagalne.

§ 18 ust. 1. Umowa mniejsza ulega rozwiązaniu z chwilą upływu terminu na jaki została zawarta (umowa k. 18-21).

Pozwany P. W. wykorzystał całe 100 000 zł przedstawionego mu do dyspozycji kapitału kredytu w dniu 13 kwietnia 2015 roku (zestawienie operacji k. 477), po tej dacie zaprzestał spłat i nie było żadnych wpływów na konto pozwanego.

Należy wskazać, że strona pozwana zarzuca wprawdzie naruszenie art. 233 § 1 k.p.c. i dowolną ocenę dowodów (zarzut 1a), niemniej jednak rozwinięcie tego zarzutu nie dotyczy ani oceny miarodajności dowodów, ani ustaleń faktycznych a oceny prawnej – kwestii ważności i skuteczności oświadczenia powoda o wypowiedzeniu umowy zawartego w piśmie powoda z dnia 13 czerwca 2015 roku i jego konsekwencji w zakresie wymagalności roszczenia.

Zbliżonej kwestii dotyczy zarzut z punktu 2 apelacji, przy czym zarzut ten dotyczy naruszenia art. 232 k.p.c. oraz 230 k.p.c. w zw. z art. 6 k.c., którego skarżący upatruje m.in. w tym, że strona pozwana nie podnosiła zarzutu w zakresie braku dokonania przez powoda skutecznego wypowiedzenia umowy kredytowej. Zarzut ten jest o tyle nieuzasadniony, że, jak już wyjaśniono, ważność oświadczeń woli (np. o wypowiedzeniu umowy) i wymagalność dochodzonego roszczenia należą do sfery oceny prawnej, której Sąd dokonuje z urzędu nawet bez zarzutu stron. Podobnie z urzędu sąd odwoławczy analizuje naruszenie prawa materialnego przez Sąd pierwszej instancji.

W tym zakresie skarżący, choć nie stawia wprost zarzutów naruszenia prawa materialnego, to trafnie podnosi, że Sąd I instancji błędnie przyjął, iż strona powodowa nie dokonała skutecznego wypowiedzenia umowy kredytowej pozwanemu, co wiązało się z naruszeniem art. 89 k.c. i art. 58 § 1 i 3 k.c.

Nie jest słuszne stwierdzenie Sądu Okręgowego jakoby „powód nie złożył pozwanemu skutecznego oświadczenia o wypowiedzeniu umowy, ponieważ nie mogło być ono złożone pod warunkiem”.

Co do zasady zgodzić się należy z przywołanym przez Sąd Okręgowy stanowiskiem, że wypowiedzenie umowy jako jednostronne oświadczenie woli o charakterze prawnokształtującym nie może zostać uczynione z zastrzeżeniem warunku (art. 89 k.c.), gdyż pozostawałoby to w sprzeczności z istotą tego rodzaju czynności. Niemniej jednak w ocenie Sądu Apelacyjnego należy jednak dopuścić taką możliwość przy warunkach zawieszających, których spełnienie zależy od adresata (por. w tej kwestii M. Rzewuska w Kodeks cywilny. Komentarz pod red. M. Załuckiego, Warszawa 2019, Legalis i przytaczane tam poglądy doktryny, czy postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 13 lipca 2018 r., V CSK 100/18, Legalis 1805828), co miało miejsce w niniejszym przypadku, w którym wypowiedzenie miało nastąpić przy braku zapłaty zaległości w kwocie 2309, 64 zł (k.29). W takich wypadkach zastrzeżenie warunku leży przecież w interesie adresata oświadczenia i może on bez problemu stwierdzić czy doszło do spełnienia warunku, czy też nie i w konsekwencji ustalić skutki danego oświadczenia woli – czy nastąpiło wypowiedzenie, czy nie. Nie ulega wątpliwości, że pozwany nie dokonał spłaty.

Ponadto nawet, gdyby przyjąć stanowisko Sądu Okręgowego, że z uwagi na właściwość wypowiedzenia, jako jednostronnej czynności prawnokształtującej warunek jest zakazany (art. 89 k.c.), to nie oznacza automatycznie, że całe oświadczenie o wypowiedzeniu miało charakter nieważny. Do oceny skutków naruszenia zakazu wynikającego z art. 89 k.c. należy zastosować art. 58 § 1 i 3 k.c. (por. uzasadnienie wyroku Sądu Najwyższego w sprawie II CSK 614/08), czego zaniechał Sąd Okręgowy.

Zgodnie z tym unormowaniem: § 1. Czynność prawna sprzeczna z ustawą albo mająca na celu obejście ustawy jest nieważna, chyba że właściwy przepis przewiduje inny skutek, w szczególności ten, iż na miejsce nieważnych postanowień czynności prawnej wchodzą odpowiednie przepisy ustawy.

§ 3. Jeżeli nieważnością jest dotknięta tylko część czynności prawnej, czynność pozostaje w mocy co do pozostałych części, chyba że z okoliczności wynika, iż bez postanowień dotkniętych nieważnością czynność nie zostałaby dokonana.

Tym samym konsekwencją zastrzeżenia warunku w czynności, której właściwość sprzeciwia się takiemu zastrzeżeniu, jest nieważność warunku, chyba że z treści czynności wynika, iż bez zastrzeżenia warunku czynność nie zostałaby dokonana. W niniejszym wypadku - przy założeniu niedopuszczalności warunku - nie ma podstaw do przyjęcia, że bez zastrzeżenia spłaty powodowy Bank nie złożyłby oświadczenia o wypowiedzeniu. Dlatego, nawet jeśli zawarty w oświadczeniu powodowego Banku z dnia 13 czerwca 2015 roku warunek miał charakter nieważny, to samo wypowiedzenie pozostaje w mocy (art. 58 § 3k.c.).

Ponadto nawet pomimo braku skutecznego wypowiedzenia należność z tytułu udzielonego powodowi kredytu w kwocie 100000 zł byłaby wymagalna. Wynika to stąd, że zawarta umowa dotyczyła tzw. kredytu odnawialnego – była zawarta na okres 12 miesięcy, a z chwilą upływu terminu na jaki została zawarta ulegała rozwiązaniu (§ 18 ust. 1 umowy).

Wprawdzie umowa przewidywała możliwość przedłużenia o kolejne 12 miesięcy (co miało miejsce do 2014 roku), ale następowało to pod pewnymi warunkami, które nie zostały spełnione, w szczególności co do wymogu należytego wykonywania przez pozwanego obowiązków wynikających z umowy (§ 2 ust.2b umowy). Natomiast złożenie przez powoda oświadczenia z dnia 13 czerwca 2015 roku o wypowiedzeniu umowy oraz wystąpienie do Sądu z pozwem o zapłatę w sposób ewidentny wskazywało na brak woli po stronie (...) przedłużenia umowy i niewątpliwie pozwalało pozwanemu na ocenę, że umowa uległa zakończeniu.

Natomiast brak przedłużenia umowy na kolejny okres (odnowienia kredytu) skutkował obowiązkiem spłaty kredytu - jego wymagalnością (§10 ust. 3 umowy), wobec czego stanowisko Sądu jakoby powództwo było przedwczesne, gdyż umowa kredytowa nadal łączy strony jest nieuzasadnione.

Odnosząc się do kwestii wysokości dochodzonego roszczenia, to wywody Sądu pierwszej instancji co do braku udowodnienia przez powoda jaka ewentualnie kwota pozostaje do zapłaty z tytułu zaległych rat na dzień orzekania były bezprzedmiotowe, gdyż umowa stron nie przewidywała spłaty kredytu w ratach. Jak wynika z powyższego, kredyt stawał się wymagalny po upływie okresu wypowiedzenia bądź (przy założeniu nieważności wypowiedzenia) po rozwiązaniu umowy wobec upływu terminu. Przyjmując najkorzystniejszy dla pozwanego termin nastąpiło to 11 września 2015 roku - wyznaczone przez powoda 60 dni po upływie 7 –dniowego terminu na spłatę zaległości, licząc od 13 lipca 2015 roku (k.29, 30).

Za uzasadniony należy uznać zarzut zawarty w punkcie 1b apelacji, gdyż istotnie z przedstawionego przez powoda zestawienia operacji dokonanych na rachunku pozwanego (k. 322- 477) wynika, że pozwany wykorzystał całą kwotę kredytu 100000 zł w dniu 13 kwietnia 2015 roku.

Należy zauważyć, że wbrew stwierdzeniu Sądu Okręgowego, strona pozwana nie zakwestionowała żadnych konkretnych zleceń i czynności do tej daty, wręcz przeciwnie zakwestionowała wprost jedynie operacje, jakie nastąpiły później – w dniu 10 lutego 2016 roku. Ewentualne błędy w księgowaniu co do obciążeń w dniu 10 lutego 2016 roku nie podważają automatycznie wiarygodności innych operacji przy braku jakichkolwiek zastrzeżeń ze strony pozwanego co do tych operacji. Trudno także wskazać w jaki inny sposób strona powodowa miałaby udowadniać pobranie przez pozwanego przedmiotowych kwot.

Podnoszony przez pozwanego obecny brak dostępu do konta nie pozbawiał go możliwości analizy zestawień złożonych do akt i wskazanych w nich, a dokonywanych przez niego czynności. Zestawienia te były doręczane pozwanemu (k. 309, 478) i za każdym razem wyraźnie zakwestionował on jedynie naliczenia z 10 lutego 2016 roku (k. 314, 523v). Także składając wyjaśnienia na rozprawie pozwany na pytanie: „Czy kwestionuje że wypłacono mu 100000 zł w ramach umowy?” nie zaprzeczył temu, a jedynie wskazał, że miał swoje wpłaty (k. 304).

W tych okolicznościach nie było podstaw do podważenia zestawień operacji dokonywanych na rachunku pozwanego dokonanych do dnia 13 kwietnia 2015 roku, co prowadzi do wniosku, że pozwany wykorzystał cały dostępny limit kredytowy.

Z powyższych względów uznanie przez Sąd Okręgowy powództwa za przedwczesne w zakresie zwrotu kwoty kapitału udzielonego kredytu 100000 zł nie było trafne i na mocy art. 386 § 1 k.p.c. Sąd Apelacyjny zmienił zaskarżony wyrok w punkcie I zasądzając od pozwanego na rzecz powoda tę kwotę z umownymi odsetkami w wysokości ustawowej określonej w art. 359 § 2 k.c. (aktualnie 5 % rocznie) od dnia 10 lutego 2016 roku do dnia zapłaty.

W pozostałym zakresie apelacja podlegała oddaleniu na mocy art. 385 k.p.c., gdyż Sąd Okręgowy prawidłowo uznał, że strona powodowa nie składając choćby tabeli stóp procentowych i tabeli opłat i prowizji nie wykazała, że przysługiwały jej odsetki oraz opłaty w dochodzonych wysokościach we wskazanym okresie. Ponadto, jeśli chodzi o należności z tytułu kosztów, opłat i prowizji to powód nie tylko nie wykazał, że przysługiwały mu te należności, ale nawet nie wyjaśnił jakie konkretnie koszty, opłaty i prowizje składały się na kwotę 2000 zł dochodzoną z tego tytułu.

Z uwagi na zmianę zaskarżonego wyroku co do meritum zmianie podlegało rozstrzygnięcie co do kosztów procesu zawarte w punkcie II. Powództwo zostało uwzględnione w części – w ok. 90 % (100000 zł z kwoty 110868, 62 zł), zaś w części (10%) oddalone, co uzasadniało zastosowanie zasady stosunkowego rozdzielenia kosztów z art. 100 k.p.c. i obciążenie każdej ze stron kosztami w stosunku, w jakim przegrała sprawę. Łącznie koszty procesu w I instancji wyniosły 15434 zł, z czego powód poniósł 8217 zł, zaś pozwany 7217 zł. Pozwany winien ponieść koszty w 90 %, czyli w kwocie 13890, 60 zł, zaś powód w 10 % - w kwocie 1543, 40 zł, co prowadzi do zasądzenia od pozwanego na rzecz powoda kwoty 5673, 60 zł (8217 -1543, 40; 13890, 60 -7217).

Także w drugiej instancji zastosowanie miała zasada stosunkowego rozdzielenia kosztów z art. 100 k.p.c. w zw. z art. 391 § 1 k.p.c. Łącznie koszty procesu w II instancji wyniosły 13644 zł, z czego powód poniósł 9594 zł (opłata 5544 zł, wynagrodzenie pełnomocnika 4050 zł), zaś pozwany 4050 zł. Pozwany winien ponieść koszty w 90 %, czyli w kwocie 12279, 60 zł, zaś powód w 10 % - w kwocie 1364, 40 zł, co prowadzi do zasądzenia od pozwanego na rzecz powoda kwoty 8229, 60 zł, o czym orzeczono w punkcie III wyroku.