Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 29 października 2019 r.

Sąd Apelacyjny w Białymstoku, III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: sędzia Alicja Sołowińska

Sędziowie: Teresa Suchcicka

Bożena Szponar - Jarocka

Protokolant: Magda Małgorzata Gołaszewska

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 29 października 2019 r. w B.

sprawy z odwołania S. P.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O.

o prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy

na skutek apelacji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O.

od wyroku Sądu Okręgowego w Olsztynie IV Wydziału Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 23 maja 2019 r. sygn. akt IV U 1562/18

I.  oddala apelację;

II.  zasądza od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O. na rzecz S. P. 54,20 (pięćdziesiąt cztery 20/100) złote tytułem zwrotu kosztów procesu za II instancję.

Teresa Suchcicka Alicja Sołowińska Bożena Szponar – Jarocka

Sygn. akt: III AUa 389/19

UZASADNIENIE

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O. decyzją z dnia 8 listopada 2018 r. odmówił S. P. prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy na dalszy okres, to jest po dniu 30 września 2018 r.

S. P. złożył odwołanie od powyższej decyzji wnosząc o przyznanie prawa do wnioskowanego świadczenia. Wskazał, że poczynione przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych ustalenia dotyczące jego stanu zdrowia są niezgodne ze stanem faktycznym. W uzasadnieniu stanowiska argumentował, że od lutego 2014 r. jest pacjentem poradni onkologicznej, a ostatnie zaświadczenie o stanie zdrowia wystawione przez lekarza onkologa z dnia 28 sierpnia 2018 r. wskazuje, iż rokowanie co do przebiegu choroby jest niepewne. W załączeniu przedłożył dokumentację medyczną.

Sąd Okręgowy w Olsztynie wyrokiem z dnia 23 maja 2019 r. zmienił zaskarżoną decyzję i przyznał S. P. prawo do renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy na okres od 1 października 2018 r. do 30 września 2021 r.

Sąd ten ustalił, że S. P., ur. (...), z zawodu technik mechanizacji rolnictwa, do dnia 30 września 2018 r. był uprawniony do okresowej renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy. W dniu 4 września 2019 r. złożył wniosek o przedłużenie prawa do świadczenia rentowego. Na skutek powyższego wniosku, po poddaniu się procedurze orzeczniczo-lekarskiej przed organem rentowym, po stwierdzeniu raka odbytnicy leczonego operacyjnie chemio-radioterapią (2014 r.), S. P. został uznany za osobę zdolną do pracy. W oparciu o powyższe, organ rentowy decyzją z dnia 8 listopada 2018 r., zaskarżoną w niniejszej sprawie, odmówił ubezpieczonemu prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy. W ostatnim okresie aktywności zawodowej odwołujący wykonywał między innymi pracę na stanowisku sprzedawcy paliw pędnych oraz pracownika zatrudnionego do pomocy w pracach administracyjnych. S. P. korzystał przede wszystkim z konsultacji lekarzy specjalistów z zakresu medycyny rodzinnej i onkologii.

Okolicznością istotną dla rozstrzygnięcia sprawy była ocena stanu zdrowia odwołującego i ustalenie, czy jest on osobą niezdolną do pracy nadal po dniu 30 września 2018 r. Wymagało to wiadomości specjalnych. W celu wyjaśnienia stanu zdrowia wnioskodawcy i ustalenia podstawy faktycznej rozstrzygnięcia Sąd Okręgowy zgromadził dokumentację medyczną skarżącego i przeprowadził dowód z opinii biegłego lekarza sądowego z dziedziny onkologii – specjalisty z zakresu dolegliwości, które zgłaszał ubezpieczony oraz wskazanych w zaświadczeniach o jego stanie zdrowia.

Powołany biegły lekarz onkolog, w opinii z dnia 6 lutego 2019 r., po zapoznaniu się z materiałem dowodowym zgromadzonym w sprawie, po zebraniu wywiadu i zbadaniu odwołującego, po stwierdzeniu: stanu po leczeniu radykalnym z powodu raka odbytnicy, zespołu niskiej resekcji odbytnicy - bez wznowy onkologicznej, orzekł, że jest on nadal po dniu 30 września 2018 r. częściowo niezdolny do pracy. Biegły wyjaśnił, że przyczyną tej niezdolności do pracy są powikłania u wnioskodawcy, które wystąpiły po zastosowanym leczeniu przeciwnowotworowym. Powyższe leczenie spowodowało u skarżącego powikłania w postaci tzw. zespołu niskiej resekcji odbytnicy. Biegły podkreślił, że wymienione dolegliwości są na tyle nasilone i intensywne, iż powodują u wnioskodawcy częściową niezdolność do pracy oraz niecelowość przekwalifikowania zawodowego.

Zastrzeżenia do opinii tego biegłego zgłosił pozwany, który wniósł o powołanie nowego biegłego lekarza onkologa. Mając powyższe na względzie, Sąd Okręgowy dopuścił dowód z opinii uzupełniającej orzekającego w sprawie biegłego lekarza onkologa. Biegły ten po zapoznaniu się ze stanowiskiem organu rentowego, w opinii z dnia 6 marca 2019 r. podtrzymał swoją dotychczasową opinię wydaną w sprawie. Odnosząc się do zastrzeżeń ZUS biegły, wskazując na literaturę medyczną w tym zakresie, wyjaśnił, że pacjenci cierpiący na zespół niskiej resekcji odbytnicy – nie muszą być z tego powodu w złym stanie ogólnym. W konsekwencji odwołujący, u którego występuje powyższe powikłanie leczenia przeciwnowotworowego o dużym nasileniu i intensywności, jest nadal niezdolny do zarobkowania.

Pełnomocnik organu rentowego w piśmie z dnia 1 kwietnia 2019 r. złożył zastrzeżenia do opinii uzupełniającej tego biegłego i wniósł o przeprowadzenie dowodu z opinii nowego zespołu biegłych.

Sąd Okręgowy powołał art. 57 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz.U.2018.1270. ze zm., w brzmieniu na dzień wydania decyzji), który określa przesłanki przyznania renty z tytułu niezdolności do pracy. Wskazał także na treść art. 12 ust. 1 ustawy, zgodnie z którym niezdolną do pracy jest osoba, która całkowicie lub częściowo utraciła zdolność do pracy zarobkowej z powodu naruszenia sprawności organizmu i nie rokuje odzyskania zdolności do pracy po przekwalifikowaniu. Zgodnie z ust. 2 i 3 tego przepisu całkowicie niezdolną do pracy jest osoba, która utraciła zdolność do wykonywania jakiejkolwiek pracy, a częściowo niezdolną do pracy jest osoba, która w znacznym stopniu utraciła zdolność do pracy zgodnej z poziomem posiadanych kwalifikacji. Sąd powołał także art. 61 ustawy wskazując, że prawo do renty, które ustało z powodu ustąpienia niezdolności do pracy, podlega przywróceniu, jeżeli w ciągu 18 miesięcy od ustania prawa do renty ubezpieczony ponownie stał się niezdolny do pracy.

Sąd Okręgowy dostrzegł, ze odwołujący w związku z przebiegiem tej choroby i podjętym leczeniem od dnia 1 września 2014 r. miał przyznane prawo do renty z tytułu całkowitej (do 31 października 2015 r.), a następnie prawo do renty z częściowej niezdolności do pracy. Sąd wskazał, że decydujące znaczenie dla rozważenia zasadności złożonego odwołania miała opinia biegłego lekarza onkologa, ponieważ dominujący charakter schorzeń wnioskodawcy dotyczył zdiagnozowanej w 2014 r. choroby nowotworowej (rak odbytnicy). Sąd podzielił w całości wnioski zawarte w opinii podstawowej i uzupełniającej, uznając obie opinie za kategoryczne, rzeczowe, logicznie uzasadnione i kompleksowo obejmujące ocenę stanu zdrowia wnioskodawcy w zakresie zdiagnozowanych u niego schorzeń. Sąd I instancji nie uwzględnił ponownego wniosku organu rentowego o powołanie nowego zespołu lekarzy biegłych ponieważ uznał, że zgłoszone ponowne zastrzeżenia stanowią jedynie polemikę z należycie umotywowanymi wnioskami biegłego lekarza onkologa.

W ocenie Sądu Okręgowego, w świetle zgromadzonych dowodów, odwołujący jest nadal po dniu 30 września 2018 r. częściowo niezdolny do pracy, okresowo do dnia 31 marca 2021 r., a zatem spełnił przesłankę otrzymania renty określoną w art. 61 w zw. z art. 12 ust. 3 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Z tego powodu na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. zmienił zaskarżoną decyzję i przyznał mu rentę z tytułu częściowej niezdolności do pracy od dnia 1 października 2018 r. do dnia 30 września 2021 r.

Apelację od powyższego wyroku złożył organ rentowy, zarzucając Sądowi I instancji:

1.  naruszenie przepisów postępowania, tj. art. 224 k.p.c. wyrażające się tym, iż Sąd przyjął, iż sprawa jest już dostatecznie wyjaśniona, wobec czego zamknął rozprawę i wydał wyrok, pomimo tego, iż nie zostały jednoznacznie wyjaśnione okoliczności, dotyczące oceny upośledzenia sprawności organizmu w przebiegu choroby odwołującego, oraz art. 217 § 3 oraz 233 § 1 k.p.c. wyrażające się przekroczeniem granic swobodnej oceny dowodów poprzez zaniechanie przeprowadzenia dowodu z nowego zespołu biegłych wnioskowanego przez organ rentowy, który pozwoliłby na jednoznaczne ustalenie stopnia upośledzenia sprawności organizmu odwołującego, czym dodatkowo naruszono zasadę równości stron w postępowaniu oraz uznanie okoliczności spornych za dostatecznie wyjaśnione;

2.  naruszenie prawa materialnego, tj. art. 12 ust. 3, art. 57 ust. 1 pkt 1 oraz art. 102 ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2018r., poz. 1270) poprzez uznanie, że ubezpieczony jest częściowo niezdolny do pracy od 01.10.2018r. do 30.09.2021r. i przyznanie jemu prawa do renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy na powyżej wskazany okres.

Z uwagi na powyższe zarzuty organ rentowy wniósł o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego onkologa, na okoliczność ustalenia stopnia niezdolności do pracy odwołującego, a następnie o zmianę zaskarżonego wyroku i oddalenie odwołania wnioskodawcy, ewentualnie uchylenie rozstrzygnięcia i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu w Olsztynie.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja nie jest zasadna.

Poza sporem w sprawie było uprawnienie S. P. do renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy do 30 września 2018 r., co oznacza, że prawo do takiego świadczenia na dalszy okres było uzależnione od ustalenia, że po tej dacie odwołujący jest w dalszym ciągu co najmniej częściowo niezdolny do pracy.

W postepowaniu niniejszym zainicjowanym odwołaniem od decyzji ZUS z 8 listopada 2018 r. odmawiającej S. P. prawa do renty na dalszy okres, należało zatem ocenić, czy zachodzą przesłanki przyznania prawa do renty. W sprawie miał zatem zastosowanie przepis art. 61 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z FUS. Zgodnie z jego treścią prawo do renty, które ustało z powodu ustąpienia niezdolności do pracy podlega przywróceniu, jeżeli w ciągu 18 miesięcy od ustania prawa do renty ubezpieczony ponownie stał się niezdolny do pracy. Przepis ten stanowi odrębną od art. 57 ust. 1 ustawy emerytalnej podstawę przyznania prawa do renty, gdyż dotyczy ubezpieczonych, którzy mieli już przyznane prawo do takiego świadczenia na dany okres w oparciu o art. 57 ust. 1 i w związku z upływem tego okresu złożyli ponowny wniosek o ustalenie uprawnień do świadczenia rentowego na dalszy okres. Prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy może być wówczas przywrócone na podstawie art. 61 ustawy emerytalnej, jeżeli w ciągu 18 miesięcy od ustania prawa do renty ubezpieczony ponownie stał się niezdolny do pracy. Wyjątkowość instytucji przywrócenia prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy polega na tym, że wyłączną przesłanką „odżycia” prawa do świadczenia po jego ustaniu wskutek odzyskania zdolności do pracy jest ponowne zaistnienie tylko jednej z przesłanek warunkujących prawo do renty, tj. niezdolności do pracy.

Jedyną sporną przesłanką w rozpoznawanej sprawie było zatem to, czy po 30 września 2018 r. S. P. jest nadal niezdolny do pracy w rozumieniu art. 12 ust. 3 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z FUS.

Okoliczność dotycząca istnienia u S. P. dalszej niezdolności do pracy została zdaniem Sądu Apelacyjnego w sposób prawidłowy i wyczerpujący wyjaśniona w przeprowadzonym przez Sąd Okręgowy postępowaniu dowodowym. Pamiętać przy tym należy, że ocena niezdolności do pracy z medycznego punktu widzenia wymaga wiadomości specjalnych i Sąd nie może opierać ustaleń w tym zakresie na własnym przekonaniu (por. wyrok SN z 24 lutego 2010 r. sygn. akt II UK 191/09, lex nr 590238).

Mając to na uwadze Sąd I instancji dopuścił w sprawie dowód z opinii biegłego lekarza specjalisty z zakresu onkologii. Z przedstawionej Sądowi opinii wynika, że biegły ten uznał odwołującego za częściowo niezdolnego do pracy ze względów onkologicznych na okres trzech lat od ustania prawa do renty (k. 15-16).

Jak wyżej zaznaczono S. P. miał przyznaną rentę z tytułu częściowej niezdolności do pracy 30 września 2018 r. Prawo do renty zostało ustalone od dnia 1 września 2014 r. i do 31 października 2015 r. była to renta z tytułu całkowitej niezdolności do pracy, a od 1 listopada 2015 r. do 30 września 2018 r. była to renta z tytułu częściowej niezdolności do pracy.

Jak wynika z akt rentowych, a w szczególności orzeczeń lekarzy orzeczników ZUS powodem stwierdzenia u wnioskodawcy niezdolności do pracy było rozpoznanie u niego nowotworu złośliwego odbytnicy, resekcji przedniej odbytnicy oraz leczeniu uzupełniającym (chemioterapia). Z punktu widzenia tego schorzenia, zasadnicze znaczenie przy ocenie stanu zdrowia odwołującego miała opinia biegłego lekarza onkologa. Biegły ten w przedstawionych sądowi opiniach podstawowej i uzupełniającej (k. 15-16, k. 35-36) orzekł, że rozpoznane u S. P. schorzenia i powikłania po leczeniu przeciwnowotworowym (w którym zastosowano leczenie radykalne i chemioterapię) w postaci tzw. zespołu niskiej resekcji odbytnicy – upośledzają jego zdolność do pracy w stopniu powodującym nadal częściową niezdolność do pracy. W uzasadnieniu opinii podstawowej biegły wyjaśnił, że u chorych onkologicznych o niezdolności do pracy nie decyduje rozpoznanie nowotworu, czy zastosowana metoda leczenia przeciwnowotworowego, ale wpływ, jaki określone schorzenie nowotworowe i/lub jego leczenie mają na danego pacjenta. Wskazał, że pacjenci chorzy na raka odbytnicy, u których zastosowano przednią resekcję odbytnicy i radiochemioterapię często przez długi okres doświadczają objawów tzw. zespołu niskiej resekcji jelita. Biegły podał, że odwołujący aktualnie nie doświadcza żadnych objawów wynikających z choroby nowotworowej (raka odbytnicy), ponieważ zastosowane leczenie przeciwnowotworowe okazało się skuteczne - nie stwierdzono nawrotu schorzenia onkologicznego. Wskazał, że ryzyko nawrotu choroby nowotworowej istnieje (tzn. rokowanie jest niepewne), ale samo ryzyko powtórnego zachorowania nie jest powodem niezdolności do pracy. Biegły onkolog zauważył, ze zastosowane leczenie przeciwnowotworowe spowodowało u odwołującego istotne powikłania - częste i gwałtowne parcia na stolec, częste wypróżnienia, popuszczanie stolca, bóle brzucha. Tego typu dolegliwości występują często u chorych, u których zastosowano terapię onkologiczną taką, jak u badanego - jest to tzw. zespół niskiej resekcji odbytnicy. Biegły dostrzegł, że praca wnioskodawcy zgodna z poziomem jego kwalifikacji jest pracą z przewagą wysiłku fizycznego, średnio-ciężka, wymagająca chodzenia - dlatego też uznał, że zgłaszane przez niego dolegliwości w znacznym stopniu wpływają na jego zdolność do pracy (istotnie ją zmniejszając), ale jej całkowicie nie uniemożliwiają, w związku z tym – w jego ocenie odwołujący jest częściowo niezdolny do pracy. W uzasadnieniu opinii uzupełniającej biegły onkolog w sposób wyczerpujący odniósł się do zastrzeżeń pozwanego (k. 23) i podał, że pacjenci cierpiący na zespół niskiej resekcji odbytnicy nie muszą być z tego powodu w złym stanie ogólnym, mieć niedowagi, zaburzeń wodno-elektrolitowych, czy białkowych.

Sąd Apelacyjny miał na uwadze, że biegły wydał opinie na podstawie zgromadzonej w aktach dokumentacji lekarskiej oraz badań podmiotowych i przedmiotowych odwołującego. Zdaniem Sądu ocena stanu zdrowia S. P. dokonana została całościowo. Biegły lekarz o specjalności adekwatnej do zgłoszonych przez odwołującego schorzeń, przedstawił w sprawie wyczerpujące uzasadnienie swojego stanowiska. Dlatego w ocenie Sądu odwoławczego opinie podstawowa i uzupełniająca biegłego lekarza onkologaspełniają kryteria, jakie powinny spełniać, a więc są sporządzone zgodne z zasadami logiki, wiedzą powszechną, poziomem wiedzy biegłych oraz dają podstawę do rozstrzygnięcia sprawy.

Sąd Apelacyjny nie dopatrzył się podstaw do uzupełnienia postępowania dowodowego poprzez dopuszczenie w sprawie dowodu z opinii innego biegłego. Zauważyć przy tym należy, że Sąd nie jest zobligowany do przeprowadzenia kolejnych dowodów z opinii biegłych tylko dlatego, że dotychczasowe opinie są niekorzystne dla strony, a zabrane w sprawie dowody są wystarczające do merytorycznego rozstrzygnięcia.

Zdaniem Sądu odwoławczego decydujące znaczenie w sprawie należało przyznać opinii biegłego lekarza onkologa, stwierdzającej dalszą częściową niezdolność do pracy S. P.. Schorzenia onkologiczne towarzyszą wnioskodawcy od co najmniej 5 lat i to właśnie te schorzenia wpływały na ustalanie od 2014 r. jego niezdolności do pracy, ponadto wnioskodawca wciąż pozostaje pod opieka poradni onkologicznej. W ocenie biegłego, samo nie stwierdzenie nawrotu choroby onkologicznej nie uzasadnia przyjęcia, że odwołujący jest zdolny do pracy fizycznej, którą kiedyś wykonywał.

W tych okolicznościach Sąd Apelacyjny nie dopatrzył się naruszenia przez Sad I instancji przepisów procesowych wskazanych w apelacji w zakresie przeprowadzonego postepowania dowodowego i oceny zebranych dowodów i tym samym naruszenia przepisu art. 57 ust.1 pkt 1, art. 12 ust. 3 oraz art. 102 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z FUS.

W konsekwencji powyższych konstatacji Sad Apelacyjny nie znajdując podstaw do wydania orzeczenia zgodnego z wnioskiem apelacji na podstawie art. 385 k.p.c. oddalił apelację jako bezzasadną.

Teresa Suchcicka SSA Alicja Sołowińska Bożena Szponar-Jarocka