Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 27 lutego 2014 roku

Sąd Okręgowy w Piotrkowie Trybunalskim II Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie następującym:

Przewodniczący:	SSO Arkadiusz Lisiecki (spr.)
Sędziowie:	SSO Grzegorz Ślęzak SSR del. Wioletta Krawczyk
Protokolant:	Paulina Neyman

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 27 lutego 2014 roku

sprawy z wniosku K. D., L. M.

z udziałem A. M.

o dział spadku i zniesienie współwłasności

na skutek apelacji uczestnika

od postanowienia Sądu Rejonowego w Bełchatowie z dnia 9 sierpnia 2013 roku, sygn. akt I Ns 323/12

postanawia: oddalić apelację.

Sygn. akt II Ca 76/14

UZASADNIENIE

Zaskarżonym postanowieniem z dnia 9 sierpnia 2013 roku Sąd Rejonowy w Bełchatowie cytuję:

„1. ustalił, że w skład spadku po B. M., synu A. i Z.
wchodzi udział wynoszący 1/2 we własności nieruchomości:

a)  działki oznaczonej w ewidencji gruntów numerem (...), o powierzchni 0,2224 ha, położonej w B.,

b)  działki oznaczonej w ewidencji gruntów numerem (...), o powierzchni 1,2347 ha, położonej w B.,

c)  zabudowanej działki oznaczonej w ewidencji gruntów numerem (...), o powierzchni 0,1118 ha, położonej w B.przy ulicy (...),

d)  działki oznaczonej w ewidencji gruntów numerem (...), o powierzchni 0,3699 ha, położonej w B.,

e)  działki oznaczonej w ewidencji gruntów numerem (...) o powierzchni 0,0200 ha, położonej w P.,

f)  działki oznaczonej w ewidencji gruntów numerem (...), o powierzchni 0,0100 ha, położonej w P.,

dla których to nieruchomości w Sądzie Rejonowym w Bełchatowie urządzona jest księga wieczysta o numerze KW (...),

2.  ustalił, że obecnie współwłaścicielami nieruchomości opisanych w punkcie 1 postanowienia są: L. M., syn B. i J. w 4/8 częściach, K. D. z domu M., córka B. i J. w 3/8 częściach, A. M., syn B. i J. w 1/8 części,

3.  dokonał działu spadku po B. M., synu A. i Z. oraz zniesienia współwłasności nieruchomości opisanych w punkcie 1 postanowienia w ten sposób, że:

a)  przyznał na wyłączną własność L. M., syna B. i J. działki opisane w punkcie l a), b), e) i f),

b)  przyznał na wyłączną własność A. M., syna B. i J. działkę opisaną w punkcie l d),

c)  przyznał na współwłasność w częściach równych po 1/2 na rzecz L. M., syna B. i J. oraz K. D. z domu M., córki B. i J. działkę opisaną w punkcie l c), bez wzajemnych spłat i dopłat,

4.  ustalił wartość przedmiotu sprawy na kwotę 710.690,00 zł,

5.  ustalił, że każdy z uczestników ponosi koszty postępowania związane ze swoim udziałem w sprawie”.

Podstawę powyższego rozstrzygnięcia stanowiły przytoczone poniżej ustalenia i zarazem rozważania Sądu Rejonowego:

B. M. zmarł 2 lutego 1996. w B., gdzie ostatnio stale zamieszkiwał. Spadek po nim nabyli: żona J. M. , syn L. M. , syn A. M. oraz córka K. D. w częściach równych - po 1/4 części każdy z nich wraz z wchodzącym w skład spadku gospodarstwem rolnym.

B. M.i J. M.byli właścicielami na prawach wspólności ustawowej małżeńskiej gospodarstwa rolnego położonego w P., G.i Z.o powierzchni łącznej 1,83 ha, składającego się działek oznaczonych w ewidencji gruntów nr: (...). W wyniku scalenia za w/w nieruchomości wydzielono ekwiwalent zamienny w postaci działek (...)o łącznej powierzchni 1.93 ha we wsi Z..

Na mocy Zarządzenia Nr (...)Wojewody (...)z dnia 18.03.1977 r grunty wsi Z.zostały włączone w granice administracyjne miasta B..

W roku 1986 przeprowadzono modernizacje operatu ewidencji gruntów dla miasta B.. W wyniku tych prac nastąpiła zmiana oznaczenia i powierzchni działek.

Na mocy umowy darowizny z dnia 21 listopada 2012 r. wnioskodawczym J. M. przekazała swój udział w przedmiotowych nieruchomościach wynoszący 5/8 w ten sposób , iż na rzecz córki K. D. przekazała udział wynoszący 2/8 , na rzecz syna L. M. przekazała udział wynoszący 3/8.

Obecnie współwłaścicielami nieruchomości:

a) działki oznaczonej w ewidencji gruntów numerem(...) o powierzchni 0,2224 ha, położonej w B.,

b) działki oznaczonej w ewidencji gruntów numerem (...) o powierzchni 1,2347 ha, położonej w B.,

c) zabudowanej działki oznaczonej w ewidencji gruntów numerem (...)o powierzchni 0,1118 ha, położonej w B.przy ulicy (...),

d)  działki oznaczonej w ewidencji gruntów numerem(...), o powierzchni 0,3699 ha, położonej w B.,

e)  działki oznaczonej w ewidencji gruntów numerem (...) o powierzchni 0,0200 ha, położonej w P.,

f)  działki oznaczonej w ewidencji gruntów numerem (...), o powierzchni 0,0100 ha, położonej w P.,

dla których to nieruchomości w Sądzie Rejonowym w Bełchatowie urządzona jest księga wieczysta o numerze KW (...), są: L. M., syn B. i J. w 4/8 częściach ., K. D. z domu M., córka B. i J. w 3/8 częściach, A. M. , syn B. i J. w l/8 części.

Nieruchomość oznaczona jako działka nr (...) położona jest w B. o powierzchni 1,2347 ha jest niezabudowana , nie ogrodzona, nie zalesiona, usytuowana przy ulicy o nawierzchni utwardzonej B. , w kształcie prostokątnym , o szerokości około 20 m . W pasie drogowym znajduje się sieć elektryczna i wodociągowa. Do chwili otwarcia spadku po B. M. działka wykorzystywana była rolniczo. Po śmierci spadkodawcy jest nie uprawiana . Wartość działki nr (...) wynosi 153870,00 zł. Możliwa jest częściowa zabudowa działki.

Nieruchomość oznaczona jako działka nr (...) położona jest w B. o powierzchni 0,3699 ha jest niezabudowana , nie ogrodzona, nie zalesiona, usytuowana przy ulicy o nawierzchni utwardzonej W. . Działka znajduje się około 4 km od centrum miasta. Działka jest w kształcie prostokątnym , o szerokości około 20 m . W pasie drogowym znajduje się sieć elektryczna i wodociągowa. Do chwili otwarcia spadku po B. M. działka wykorzystywana była rolniczo. Po śmierci spadkodawcy jest nie uprawiana . Wartość działki nr (...) wynosi 125330,00 zł. Działka jest przeznaczona pod częściową zabudowę.

Nieruchomość oznaczona jako działka nr (...) położona w B. o powierzchni 0,2224 ha jest działką leśną z drzewostanem sosnowym w wieku około 40 lat, w kształcie prostokątnym , o szerokości około 12 m , usytuowana przy drodze gruntowej leśnej. Wartość działki nr (...) wynosi 9800,00 zł.

Działki numer (...)położone są w obrębie P., są niezabudowane , nie ogrodzone. Stanowiły tereny łąk i nieużytków , w kształtach prostokątów o szerokości około 8 m. Działka (...)usytuowana jest przy drodze o nawierzchni asfaltowej biegnącej w kierunku terenów (...)w pobliżu rzeki R., działka (...)położona jest również w pobliżu tej drogi lecz za ciepłociągiem miejskim. Obecnie w studium uwarunkowań działki te stanowią tereny użytków zielonych. Wartość działki nr (...)to 660,00 zł, (...)- 330,00 zł.

Na działce nr (...) o powierzchni 0,1118 ha, położonej w B., przy drodze asfaltowej znajdowały się:

-dom mieszkalny o konstrukcji murowanej, bez ocieplenia, wykonany metodą tradycyjna, systemem gospodarczym, wolnostojący, parterowy ze strychem, z częściowym podpiwniczeniem, wybudowany w połowie lat 70-tych XX w, z dachem o konstrukcji drewnianej krytej papą, budynek jest o powierzchni zabudowy 97m ², o powierzchni użytkowej 78m ², zamieszkały przez K. D. z rodziną,

- budynek o funkcji mieszkalnej tzw. oficyna o konstrukcji murowanej, bez ocieplenia i elewacji, wykonany metodą tradycyjną, systemem gospodarczym, wolnostojący jednopiętrowy ze strychem, bez podpiwniczenia, wybudowany w pierwszej połowie lat 90-tych XX w, w części parterowej z dwoma garażami, o powierzchni zabudowy 62m ², o powierzchni użytkowej 48m ², zamieszkały przez J. M.,

- dom mieszkalny o konstrukcji murowanej , bez elewacji i ocieplenia wykonany metodą tradycyjna , systemem gospodarczym , wolnostojący , wybudowany w połowie lat 30-tych XX w oraz nadbudowany w latach 80-tych XX w , z dachem o konstrukcji drewnianej , kryty papą, , o powierzchni zabudowy 86m ², o powierzchni użytkowej 58m ²,w części parterowej z przeznaczeniem do remontu,

- ciąg budynków gospodarczych kilkudziesięcioletnich (obora i pomieszczenia gospodarcze) , o konstrukcji murowanej , o powierzchni zabudowy 78m ² i użytkowej 64,6m ², z dachem o konstrukcji drewnianej kryty papą, o stanie technicznym średnim,

-

budynek stodoły (obecnie nie istniejący), o konstrukcji drewnianej, z filarami murowanymi, z dachem dwuspadowym krytym papą , o powierzchni 54 ²,

-

kotłownia ze składem opału o konstrukcji murowanej o powierzchni 8,2 m ²,

- szambo, studnia.

Łączna wartość działki (...) ze wszystkimi zabudowaniami (istniejącymi na dzień 2 luty 1996 r.) to 420.700,00 zł. W wartości tej mieści się cena budynków gospodarczych.

Wartość wszystkich nieruchomości to 710690,00 zł.

Uczestnik od około 5-6 lat nie utrzymuje kontaktów z matką J. M.. Przyczyną nieporozumienia było przepisanie przez matkę jednej działki na rzecz wnuczki bez jego wiedzy.

Wnioskodawca L. M. jest na zasiłku rehabilitacyjnym , nie ma żadnych oszczędności . K. D. nigdzie nie pracuje, jest na utrzymaniu męża. Uczestnik A. M. prowadzi działalność gospodarczą.

Sąd Rejonowy uznał opinie biegłej U. za w pełni obiektywne, jasne i pełne. Biegła sporządziła opinię pisemną a następnie ustosunkowała się w opinii pisemnej uzupełniającej oraz ustnej na rozprawie do zarzutów zgłoszonych przez pełnomocnika A. M. i w ocenie Sądu Rejonowego rozwiała zgłaszane wątpliwości .

Wobec powyższego Sąd Rejonowy oddalił wniosek dowodowy pełnomocnika uczestnika o dopuszczenie dowodu z opinii innego biegłego na okoliczność wyceny budynków gospodarczych na działce siedliskowej, jako niezasadny i służący jedynie przedłużeniu postępowania.

Sąd Rejonowy zważył, iż wniosek o dział spadku po B. M. i zniesienie współwłasności zasługuje na uwzględnienie.

W niniejszej sprawie niesporny był skład majątku spadkowego, ale sporną pozostawała kwestia sposobu działu spadku i zniesienia współwłasności.

Dokonując działu spadku i zniesienia współwłasności Sąd Rejonowy miał na uwadze dyrektywę zawartą w art. 211 k.c., która z mocy art. 1035 k.c. ma zastosowanie do działu spadku.

Przedmiotowe nieruchomości do chwili śmierci spadkodawcy wykorzystywane były rolniczo. Po jego śmierci zaprzestano na nich produkcji rolnej..

Sąd Rejonowy dokonał działu spadku i zniesienia współwłasności poprzez przyznanie działek o numerach (...) - na rzecz wnioskodawcy L. M. . Działkę nr (...) przyznał na współwłasność po 1/2 części na rzecz L. M. oraz K. D.. Sąd Rejonowy miał na względzie stanowisko wnioskodawców w tym zakresie, wielkości udziałów w majątku wspólnym, fakt, iż na przedmiotowej działce zamieszkuje K. D. jak i J. M., którą się opiekuje. L. M. i K. D. zrzekli się jakichkolwiek spłat czy dopłat pomiędzy nimi.

Sąd Rejonowy przyznał na rzecz uczestnika A. M. działkę nr (...). Wartość tej działki, a mianowicie 125330,00 zł. jest najbardziej zbliżona do udziału jaki posiada uczestnik w przedmiotowym majątku, co odpowiada kwocie 88836,25 zł . Wobec zrzeczenia się przez wnioskodawców spłaty kwoty przewyższającej udział uczestnika nie orzekł spłat.

W ocenie Sądu I instancji powyższy sposób podziału jest optymalny, zważywszy na wielkość udziałów stron, charakter, przeznaczenie i możliwość wykorzystania należących do spadku nieruchomości.

Sąd Rejonowy nie przychylił się do wniosku uczestnika o przyznanie mu nieruchomości (...), a więc o najniższej wartości i orzeczenie spłaty przez wnioskodawców na jego rzecz celem wyrównania jego udziału. Możliwy w niniejszej sprawie był podział poszczególnych nieruchomości tak aby odpowiadały wielkościom poszczególnych udziałów współwłaścicieli. Ponadto Sąd Rejonowy kierował się sytuacją majątkową wnioskodawców , którzy nie byliby w stanie spłacić uczestnika.

O kosztach postępowania orzekł na podstawie art. 520 k.p.c., uznając, iż każdy uczestnik ponosi koszty związane ze swoim udziałem w sprawie.

Apelację od powyższego postanowienia wniósł uczestnik zaskarżając go w całości i zarzucając mu:

1.  Nieuzasadnione oddalenie wniosku dowodowego o powołanie innego biegłego na okoliczność wyceny budynków gospodarczych znajdujących się na działce siedliskowej - a w następstwie tego zaniżenie wartości nieruchomości na których znajdują się te budynki

2.  Dokonanie zniesienia współwłasności niezgodnie z wysokością udziału przypadającego uczestnikowi poprzez przyznanie na jego rzecz nieruchomości w postaci działki numer (...) o wartości 125 330,00 zł., która to kwota znacznie przewyższa jego udział wynoszący 88.836,25 zł.

Wskazując na powyższe apelujący wnosił o zmianę zaskarżonego postanowienia i przyznanie na jego rzecz nieruchomości w postaci działek: (...)oraz obowiązku spłaty w celu wyrównania jego udziału, ewentualnie o uchylenie wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje: apelacja nie jest uzasadniona.

Nie ma racji autor apelacji, kiedy zarzuca Sądowi I instancji nieuzasadnione oddalenie wniosku dowodowego z innego biegłego ds. wyceny budynków i w następstwie tego zaniżenie wartości działki siedliskowej. Stanowisko przedstawione w tej kwestii w uzasadnieniu zaskarżonego postanowienia należy podzielić. Wartość nieruchomości oraz naniesień budynkowych została ustalona w oparciu o wycenę dokonaną przez biegłą ds. szacowania nieruchomości C. U.. Opinia sporządzona przez biegłą jest obiektywna, zrozumiała i wyczerpująca. Podkreślić należy, że biegła po sporządzeniu opinii podstawowej po zapoznaniu się z zarzutami pełnomocnika uczestnika uzupełniła swą opinię w postaci pisemnej a następnie ustnej, którą to złożyła na rozprawie. Z uwagi na podnoszone dalej przez pełnomocnika kwestie dotyczące wyceny budynków na działce siedliskowej, które to zostały wyjaśnione zasadnie wniosek dowodowy na w/w okoliczność został przez Sąd I instancji oddalony jako niezasadny, zmierzający jedynie do przedłużenia postępowania w sprawie.

W tym miejscu zauważyć należy, że z treści przepisu art. 217 § 3 k.p.c. wynika, że sąd pomija twierdzenia i dowody, gdy zostały powołane jedynie dla zwłoki lub gdy okoliczności sporne zostały już dostatecznie wyjaśnione. W judykaturze zgodnie przyjmuje się, że pominięcie dowodu z powodu dostatecznego wyjaśnienia okoliczności spornych dopuszczalne jest tylko wtedy, gdy okoliczności, na które dalszy dowód został powołany są zdaniem sądu wyjaśnione. Kwestia wyceny budynków znajdujących się na działce siedliskowej była wyjaśniona, zatem nie było podstaw do powoływania kolejnego biegłego na tę okoliczność.

Dodatkowo podnieść należy , że stosownie do treści art. 162 k.p.c. pełnomocnik uczestnika, nie wnosił o wpisanie w tej kwestii zastrzeżenia do protokołu. Niezgłoszenie zastrzeżeń do protokołu posiedzenia pozbawia stronę prawa do powoływania się na popełnione uchybienia procesowe w dalszym toku postępowania np. w apelacji oraz w postępowaniu kasacyjnym.

Nie ma racji skarżący twierdząc, że dokonanie zniesienia współwłasności zostało dokonane niezgodnie z wysokością udziału uczestnika.

W sprawie niniejszej zainteresowani przeprowadzeniem działu spadku i zniesienia współwłasności domagali się dokonania podziału fizycznego nieruchomości. Jak wynika z niespornych ustaleń faktycznych nieruchomość była wykorzystywana rolniczo. Przeprowadzone wywłaszczenia gruntów, zbycie jej części na rzecz Skarbu Państwa doprowadziło do stanu, kiedy to od kilkunastu lat nie jest wykorzystywana rolniczo. Obecnie nieruchomość z wyjątkiem działek (...) ( tereny zielone ) znajduje się w granicach miasta B.. Zatem zniesienie współwłasności przez podział fizyczny jak to wynika, ustaleń faktycznych jest dopuszczalny. Przyznając poszczególne działki Sąd Rejonowy prawidłowo kierował się stanowiskiem zajętym przez wnioskodawców, a przede wszystkim wielkością udziału uczestnika we współwłasności, który wynosi jedynie 1/8 części.

Przepis art. 212 § 1 k.c. stanowi, że jeżeli zniesienie współwłasności następuje na mocy orzeczenia sądu, to wartość poszczególnych udziałów może być wyrównana przez dopłaty.

Wartość działki jaka została przyznana uczestnikowi istotnie znacznie przewyższa jego udział we współwłasności. Skoro jednak wnioskodawcy nie domagali się zasądzenia od uczestnika stosownej dopłaty, to brak jest podstaw do uwzględnienia wniosku apelującego i zmiany zaskarżonego postanowienia poprzez przyznanie uczestnikowi działek o znikomej wartości. Zasądzenie w takim wypadku od wnioskodawców na jego rzecz dopłaty w żądanej kwocie, stanowiło by dla nich z racji ich kondycji finansowej niemożliwy do spełnienia ciężar. Żądanie uczestnika zważywszy uzasadnienie jego stanowiska w ocenie Sądu Okręgowego nie może zasługiwać na akceptację.

Ponieważ zarzuty apelacji nie są uzasadnione dlatego na podstawie art. 385 k.p.c. Sąd Okręgowy postanowił jak w sentencji.