Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 16 października 2019 r.

Sąd Apelacyjny w Warszawie VII Wydział Gospodarczy w składzie:

Przewodniczący: Sędzia SA Jolanta de Heij-Kaplińska

Sędziowie: SA Maciej Dobrzyński

SA Magdalena Sajur - Kordula (spr.)

Protokolant: protokolant sądowy Kacper Kowalewski

po rozpoznaniu w dniu 16 października 2019 r. w Warszawie

na rozprawie

sprawy z powództwa (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w S.

przeciwko Prezesowi Urzędu Regulacji Energetyki

o wymierzenie kary pieniężnej

na skutek apelacji powoda

od wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie – Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów

z dnia 23 lipca 2015 r., sygn. akt XVII AmE 7/15

I.  oddala apelację;

II.  zasądza od (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w S. na rzecz Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki kwotę 1080 zł (tysiąc osiemdziesiąt złotych) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym i kasacyjnym.

Sygn. akt VII AGa 261/19

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 1 grudnia 2014 roku, Nr (...)451-71(11)/ (...), Prezes Urzędu Regulacji Energetyki (dalej: Prezes URE, pozwany), w związku z ujawnieniem naruszenia warunku 2.4.1. koncesji na obrót paliwami ciekłymi, udzielonej decyzją Prezesa URE z 17 listopada 2010 r., Nr (...), zmienionej decyzją z 29 czerwca 2012 r., Nr (...), decyzją z 16 maja 2013 r., Nr (...) i decyzją z 25 czerwca 2014 r., Nr (...)/WKo, oraz naruszeniem obowiązków wynikających z ww. koncesji, określonych w pkt 1 tej koncesji:

I. orzekł, że przedsiębiorca - (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w S. (dalej: powód; spółka; przedsiębiorca), nie przestrzegał obowiązków wynikających z ww. koncesji, w ten sposób, iż:

- w okresie od 1 sierpnia 2012 r. do 15 maja 2013 r. dokonywał sprzedaży olejów napędowych i benzyn silnikowych innych niż benzyny lotnicze przy wykorzystaniu stacji paliw zlokalizowanej w S. przy ul. (...), wbrew obowiązującemu wówczas zapisowi warunku 1 ww. koncesji, gdzie zakres rodzajów paliw podlegających obrotowi ograniczony został do obrotu gazem płynnym przy wykorzystaniu stacji auto-gazu;

- nie zawiadomił Prezesa URE o istotnych zmianach dotyczących wykonywanej działalności objętej koncesją, w tym o rozszerzeniu zakresu tej działalności, do czego zobowiązywał przedsiębiorcę warunek 2.4.1. udzielonej koncesji;

II. za działania opisane w pkt I wymierzył przedsiębiorcy karę pieniężną w wysokości 100 000 zł, tj. w wysokości 0,04 % przychodu z działalności koncesjonowanej osiągniętego w roku 2013.

Powód (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w S. złożył odwołanie od powyższej decyzji, zaskarżając ją w całości. Wyrokiem z dnia 23 lipca 2015 r. Sąd Okręgowy w Warszawie - Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów w punkcie pierwszym sentencji oddalił odwołanie; zaś w punkcie drugim sentencji zasądził od powoda na rzecz Prezesa URE kwotę 360 zł tytułem kosztów zastępstwa procesowego.

Powyższe rozstrzygnięcie Sąd Okręgowy oparł na następujących ustaleniach faktycznych:

Decyzją z dnia 17 listopada 2010 r., znak (...), Prezes URE udzielił (...) spółce z ograniczoną odpowiedzialnością koncesji na obrót paliwami ciekłymi na okres od dnia 25 listopada 2010r. do dnia 25 listopada 2020r. Koncesja w pkt 1 określała, że przedmiot i zakres działalności objętej koncesją stanowi: „(...) działalność gospodarcza w zakresie obrotu gazem płynnym przy wykorzystaniu stacji auto- gazu”. Zgodnie natomiast z brzmieniem warunku 2.4.1. koncesji: „Koncesjonariusz jest obowiązany zawiadomić Prezesa URE o istotnych zmianach dotyczących wykonywanej działalności objętej niniejszą koncesją (w tym w szczególności nazwy, siedziby, numeru w rejestrze przedsiębiorców, numeru identyfikacji podatkowej, rozszerzenia bądź ograniczenia zakresu tej działalności) nie później niż 14 dni od dnia ich powstania.".

Dnia 28 czerwca 2012 r. W. B. nabył wszystkie udziały (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością na podstawie umowy sprzedaży udziałów, a następnie został prezesem zarządu tej spółki.

Decyzja o udzieleniu przedsiębiorcy koncesji została zmieniona decyzją z dnia 29 czerwca 2012r., Nr (...), w zakresie siedziby przedsiębiorcy.

Dnia 1 sierpnia 2012 r. (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością przyjęła w dzierżawę nieruchomość wraz ze stacją paliw położoną w S. przy ul. (...).

Od tego momentu spółka prowadziła na ww. stacji paliw sprzedaż olejów napędowych i benzyn silnikowych innych niż benzyny lotnicze.

Wobec kolejnego wniosku Spółki o dokonanie zmian w koncesji, wszczęte zostało postępowanie, w toku którego organ zwrócił uwagę na ograniczenie koncesji. Powyższe postępowanie zostało zakończone wydaniem, w dniu 16 maja 2013 r., decyzji nr (...), zmieniającej decyzję o przyznaniu koncesji w ten sposób, że jako aktualny przedmiot działalności (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, zamiast dotychczasowego, wskazano działalność gospodarczą polegającą na obrocie benzynami silnikowymi innymi niż benzyny lotnicze i olejami napędowymi przy wykorzystaniu stacji paliw, naczepy cysterny oraz infrastruktury technicznej innych przedsiębiorców.

Mając na uwadze, że przedsiębiorca przed otrzymaniem przedmiotowej koncesji z 16 maja 2013r. dokonywał już obrotu benzynami silnikowymi innymi niż benzyny lotnicze i olejami napędowymi przy wykorzystaniu stacji paliw, Prezes URE pismem z dnia 19 marca 2014 r. zawiadomił przedsiębiorcę o wszczęciu z urzędu postępowania w sprawie wymierzenia mu kary pieniężnej w związku z naruszeniem warunku 2.4.1. koncesji z dnia 17 listopada 2010 r., znak (...) oraz naruszeniem obowiązków wynikających z tejże koncesji, określonych w pkt 1 koncesji.

W toku postępowania przedsiębiorca złożył pismo z dnia 21 maja 2014r. z załącznikami, w którym prezes zarządu (...) Sp. z o.o. oświadczył, iż naruszenie było wynikiem jego przeoczenia i błędu.

Przedsiębiorca wystosował też pismo z dnia 11 czerwca 2014r. i 7 lipca 2014r. wraz z załącznikami.

W międzyczasie decyzja o udzieleniu przedsiębiorcy koncesji została ponownie zmieniona w zakresie siedziby przedsiębiorcy, tym razem decyzją z dnia 25 czerwca 2014r., nr (...)/WKo.

Pismem z dnia 15 lipca 2014 r. przedsiębiorca został zawiadomiony o zakończeniu postępowania dowodowego w niniejszej sprawie. Równocześnie poinformowano go o możliwości zapoznania się w Urzędzie Regulacji Energetyki z zebranym materiałem dowodowym oraz złożenia ewentualnych dodatkowych uwag i wyjaśnień w terminie 7 dni od dnia otrzymania tego zawiadomienia.

Przedsiębiorca uzyskał w 2013 r. z działalności gospodarczej ogółem przychód w wysokości 262 964 097,39 zł, ponosząc jednocześnie stratę z działalności ogółem w bezspornej wysokości 878 113,95 zł. Z działalności koncesjonowanej osiągnął natomiast przychód w kwocie 259 978 085,00 zł.

W ocenie Sądu pierwszej instancji zaskarżona decyzja była prawidłowa, a podnoszone przez powoda w odwołaniu zarzuty okazały się chybione.

Zdaniem Sądu Okręgowego, naruszenie jednego z warunków koncesji jest wystarczającą przesłanką do zastosowania przepisu art. 56 ust. 1 pkt 12 ustawy - Prawo energetyczne i wymierzenia na tej podstawie, w oparciu o art. 56 ust. 2 powołanej ustawy, kary pieniężnej przez Prezesa URE, gdyż treść przytoczonego przepisu wskazuje na obowiązek ukarania danego przedsiębiorcy w razie stwierdzenia okoliczności podlegających karze. Sąd pierwszej instancji zważył przy tym, iż przepis art. 56 ust. 1 pkt 12 pe nie wymaga wykazania zawinionego działania lub zaniechania przedsiębiorcy.

Sąd Okręgowy podniósł, iż powód, akceptując warunki udzielonej mu koncesji z dnia 17 listopada 2010 r., zaakceptował również warunki 1 i 2.4.1. Warunek 1 określał przy tym przedmiot i zakres koncesji stosownie do treści art. 37 ust. 1 pkt 2 pe. Zgodnie z tym warunkiem przedsiębiorca miał prowadzić działalność gospodarczą tylko w zakresie obrotu gazem płynnym przy wykorzystaniu stacji auto - gazu. Z kolei warunek 2.4.1 – jak zaznaczył Sąd pierwszej instancji - stanowił zobowiązanie przedsiębiorcy do zawiadomienia Prezesa URE o istotnych zmianach dotyczących wykonywanej działalności objętej niniejszą koncesją, takich jak rozszerzenie, bądź ograniczenie zakresu tej działalności nie później niż 14 dni od dnia ich powstania.

Tymczasem – jak wskazał Sąd pierwszej instancji - przedsiębiorca po przyjęciu w dzierżawę 1 sierpnia 2012r. stacji paliw, zlokalizowanej w S. przy ul. (...), rozpoczął na niej obrót olejem napędowym i benzynami silnikowymi innymi niż benzyny lotnicze, wbrew warunkom posiadanej koncesji. Sąd Okręgowy podniósł, iż przedsiębiorca sam przyznał, że prowadził sprzedaż oleju napędowego, benzyny PB 95 i 98 od dnia wydzierżawienia stacji, podczas gdy posiadana koncesja do sprzedaży tego rodzaju paliwa go nie uprawniała. Koncesja z dnia 17 listopada 2010 r. upoważniała przedsiębiorcę wyłącznie do obrotu gazem płynnym i to przy wykorzystaniu stacji auto - gazu, natomiast powód – jak zaznaczył Sąd Okręgowy - prowadził obrót także innymi paliwami na stacji paliw, scharakteryzowanej w rozporządzeniu Ministra Gospodarki z dnia 21 listopada 2005r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać bazy i stacje paliw płynnych, rurociągi przesyłowe dalekosiężne służące do transportu ropy naftowej i produktów naftowych i ich usytuowanie (Dz.U. Nr 243, poz. 2063 ze zm.), jako rodzaj stacji odmienny od stacji gazu płynnego. Sąd pierwszej instancji wskazał, że dopiero na mocy decyzji z dnia 16 maja 2013r. przedsiębiorca otrzymał koncesję na obrót benzynami silnikowymi innymi niż benzyny lotnicze i olejami napędowymi przy wykorzystaniu stacji paliw, naczepy cysterny oraz infrastruktury technicznej innych przedsiębiorców. Do czasu jej uzyskania, przedsiębiorca dopuszczał się jednak, w ocenie Sądu pierwszej instancji, przekroczenia zakresu przedmiotowego koncesji z dnia 17 listopada 2010r.

Sąd Okręgowy podkreślił jednocześnie, że w przypadku ograniczenia przedmiotu i zakresu koncesji, wszelkie działanie wychodzące poza granice uprawnień przyznanych koncesjonariuszowi stanowi naruszenie zasad tej koncesji. Skoro bowiem koncesja wyznacza ramy działalności koncesjonowanej, jaką koncesjonariusz może podjąć, każde działanie podlegające koncesjonowaniu, niemieszczące się w ramach uprawnień, wynikających z koncesji należało, zdaniem Sądu pierwszej instancji, ocenić jako sprzeczne z warunkami koncesji. W przekonaniu Sądu Okręgowego to, iż koncesja z dnia 17 listopada 2010r. pozwalała na obrót wyłącznie gazem płynnym, nie świadczyło, że obrót olejem napędowym i benzyną silnikową (nie lotniczą) nie stanowił naruszenia jej warunków. Wręcz przeciwnie, prowadzenie sprzedaży paliw nie ujętych w koncesji, zdaniem Sądu Okręgowego, naruszało warunki, pod jakimi koncesjonariusz otrzymał koncesję. Sąd pierwszej instancji zwrócił przy tym wagę, iż organ wydaje koncesję pod warunkiem prowadzenia jej w kształcie określonym w koncesji, stąd też każde rozszerzenie, bądź ograniczenie wykonywanej działalności wymaga zawiadomienia Prezesa URE, co zostało zresztą zapisane w pkt 2.4.1. koncesji otrzymanej przez powoda.

W związku z powyższym, mając na względzie, iż powód prowadził obrót paliwami ciekłymi wbrew przedmiotowi i zakresowi udzielonej mu koncesji, Sąd Okręgowy uznał, iż naruszył on obowiązki wynikające z udzielonej koncesji, tj. pkt 1 koncesji. Sąd pierwszej instancji zważył, że zmiana sposobu wykonywania działalności gospodarczej wykraczająca poza materię koncesji mogła nastąpić dopiero w następstwie zmiany zapisów tej koncesji, o ile stacja ta spełniałaby warunki określone w rozporządzeniu Ministra Gospodarki z 21 listopada 2005 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać bazy i stacje paliw płynnych, rurociągi przesyłowe dalekosiężne służące do transportu ropy naftowej i produktów naftowych i ich usytuowanie. Przedsiębiorca nie poinformował jednak Prezesa URE o zamiarze rozszerzenia działalności o obrót olejem napędowym i benzynami silnikowymi innymi niż benzyny lotnicze mimo, iż jak podał, działalność w tym zakresie prowadził praktycznie od momentu uruchomienia stacji. Naruszył zatem, w ocenie Sądu pierwszej instancji, dodatkowo warunek 2.4.1, nie wypełniając zobowiązania co do zawiadomienia organu o istotnych zmianach w działalności, w szczególności jej rozszerzenia.

Sąd pierwszej instancji zważył jednocześnie, że powód naruszył jasne i precyzyjne warunki koncesji na obrót paliwami ciekłymi, skoro to jemu została ona udzielona. Sąd Okręgowy zaznaczył w tym aspekcie, że (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością jako osoba prawna jest odrębnym podmiotem prawa, niezależnym od każdoczesnego wspólnika, czy zarządu, tym samym nie ma w kontekście odpowiedzialności spółki znaczenia jej struktura własnościowa, a zmiany w zakresie własności udziałów nie wpływają na postrzeganie spółki jako odrębnego samodzielnego podmiotu prawa, który jest stały. Z tych względów w ocenie sądu pierwszej instancji odpowiedzialność za naruszenie warunków koncesji ponosi (...) sp. z o.o. tj. podmiot, który otrzymał koncesję, ale naruszył jej warunki.

Sąd Okręgowy uznając, że doszło do naruszenia warunku 1 i 2.4.1 koncesji, na podstawie art. 56 ust. 1 pkt 12 pe, zaaprobował nałożenie na powoda kary pieniężnej.

Odnosząc się do kwestii zawinienia powoda, Sąd pierwszej instancji stwierdził, że powód nie wykazał się należytą starannością wymaganą od profesjonalnie działającego na rynku podmiotu w rozumieniu art. 355 § 2 k.c. przy uwzględnieniu zawodowego charakteru tej działalności. Sąd Okręgowy zważył, iż powód powinien zdawać sobie sprawę, że posiadana przez niego koncesja zawiera w swoich zapisach określony przedmiot i zakres działalności, który ma realizować, skoro zapoznanie się z tymi głównymi warunkami działalności koncesyjnej stanowi podstawowy obowiązek koncesjonariusza. Działanie zaś sprzeczne z tymi istotnymi warunkami w ocenie Sądu pierwszej instancji należało uznać za zawinione zaniechanie. Sąd Okręgowy zważył, iż przed rozszerzeniem działalności przedsiębiorca powinien zweryfikować dokumenty Spółki o kapitalnym znaczeniu; zaniechanie zaś tego świadczy o braku rzetelności, a brak bezpośredniej kontroli, a przez to wiedzy na temat udzielonych uprawnień koncesyjnych uznać należało zdaniem Sądu pierwszej instancji za przejaw lekkomyślności. Z tych też przyczyn Sąd Okręgowy stopień zawinienia powoda określił jako duży.

Stopień szkodliwości czynu powoda Sąd pierwszej instancji ocenił jako znaczny. Sąd Okręgowy miał tu na uwadze, że przedsiębiorca wykonywał działalność niezgodnie z podstawowymi założeniami jego funkcjonowania na rynku obrotu paliwami określonymi w koncesji, sprzedając od sierpnia 2012r. do 15 maja 2013r. olej napędowy i benzyny silnikowe inne niż lotnicze, nie informując Prezesa URE o rozszerzeniu działalności o obrót tymi paliwami. Sąd pierwszej instancji wskazał, że przedsiębiorca dokonywał sprzedaży tych dwóch rodzajów paliw i to w dużym wymiarze bez zmiany dotychczasowych zapisów wydanej koncesji, przez co organ nie mógł ocenić, czy podmiot spełnia ustawowe wymagania prowadzonej działalności koncesjonowanej w zakresie obrotu olejem napędowym i benzynami silnikowymi innymi niż lotnicze, w tym w szczególności wszystkie wymogi techniczne gwarantujące prawidłowe wykonywanie działalności w rozszerzonym zakresie. Tym samym – jak wskazał Sąd pierwszej instancji - brak było spełnianej przez Prezesa URE ochrony należytego prowadzenia działalności gospodarczej pod kątem bezpieczeństwa i to w dziedzinie mającej ważne znaczenie dla gospodarki kraju.

W tym stanie rzeczy, Sąd Okręgowy zaaprobował nałożenie na powoda kary pieniężnej w kwocie 100 000 zł.

Z uwagi na znaczny stopień szkodliwości czynu powoda, Sąd pierwszej instancji nie znalazł przy tym podstaw do odstąpienia od wymierzenia kary pieniężnej na podstawie art. 56 ust. 6a pe.

Przy wymiarze kary pieniężnej Sąd pierwszej instancji miał na uwadze, że dane naruszenie było pierwszym stwierdzonym naruszeniem przez powoda warunków koncesji, a przy tym przedsiębiorca dopełnił obowiązku wniesienia należności wynikających z opłaty koncesyjnej.

Sąd Okręgowy miał tu również na uwadze sytuację finansową powoda, wskazując, że uzyskał on w 2013 r. z działalności gospodarczej ogółem przychody w wysokości 262 964 097,39 zł, ponosząc jednocześnie stratę z działalności ogółem w bezspornej wysokości 878 113,95 zł, przy niekwestionowanym przychodzie z działalności koncesjonowanej w kwocie 259 978 085,00 zł.

W ocenie Sądu pierwszej instancji, wysokość wskazanej straty zarejestrowanej przez przedsiębiorcę nie przemawiała za obniżeniem kary ustalonej przez Prezesa URE na poziomie 100.000 zł. Sąd Okręgowy zważył w tym zakresie, iż przedsiębiorca prowadzi działalność na własne ryzyko, ponosząc odpowiedzialność za naruszenia niezależnie od tego, czy osiąga zysk, czy stratę. Strata odnotowana przez przedsiębiorstwo mimo, że wpływa na jego możliwości finansowe, nie mogła w ocenie Sądu pierwszej instancji prowadzić do nałożenia kary w symbolicznym wymiarze, gdyż taka nie spełniłaby swojego celu. Dodatkowo Sąd Okręgowy zaznaczył, że ze sprzedaży paliw ciekłych w 2013 r. powód osiągnął dochód w wysokości 2 801 572, 54 zł, a zatem sprzedaż oleju napędowego i benzyny silnikowej, w okresie gdy nie był uprawniony do takiej sprzedaży, czyli do dnia wydania decyzji koncesyjnej z dnia 16 maja 2013 r. zezwalającej mu na obrót tego typu paliwami, przyniosła mu wymierne korzyści. Z tych przyczyn, zdaniem Sądu pierwszej instancji, trudno było uznać, biorąc pod uwagę zakres prowadzonej sprzedaży paliw wbrew ograniczeniom wynikającym z obowiązującej koncesji, by stopień szkodliwości czynu był znikomy.

W ocenie Sądu pierwszej instancji wymierzona kara pieniężna spełni funkcję prewencji szczególnej i ogólnej. Z jednej strony stanowić ona bowiem będzie dla powoda realną, odczuwalną dolegliwość; z drugiej zaś strony - będzie wyraźnym ostrzeżeniem na przyszłość, zapobiegającym powtarzaniu nagannych zachowań, co zmotywuje go do przestrzegania reguł prawnych wynikających z prowadzenia koncesjonowanej działalności gospodarczej.

Sąd Okręgowy dodał jednocześnie, że określona w decyzji kara pieniężna stanowi zaledwie ok. 0,04% przychodu przedsiębiorcy osiągniętego w 2013 r. z działalności podlegającej koncesjonowaniu, tj. przychodu osiągniętego przez powoda ze sprzedaży wszystkich paliw, podczas gdy Prezes URE mógł wymierzyć przedsiębiorcy karę pieniężną w wysokości nieprzekraczającej 15% przychodu ukaranego przedsiębiorcy, wynikającego z działalności koncesjonowanej, osiągniętego w poprzednim roku podatkowym na podstawie art. 56 ust. 3 pe.

Wobec powyższego, Sąd pierwszej instancji nie znalazł argumentów przemawiających za odstąpieniem od wymierzenia kary orzeczonej w zaskarżonej decyzji lub nałożeniem jej w niższej wysokości. Sąd Okręgowy zważył przy tym, iż powód nie powoływał się na okoliczności, ani też nie przedstawił żadnych dowodów, które wskazywałyby, że uiszczenie kary pieniężnej w wysokości wskazanej w decyzji Prezesa URE uniemożliwi mu dalsze prowadzenie działalności gospodarczej, bądź zagrozi bytowi spółki.

Sąd pierwszej instancji jako nieskuteczne ocenił przy tym zarzuty powoda dotyczące procedury administracyjnej. W tym zakresie Sąd Okręgowy uznał, że nawet gdyby przyjąć, że w postępowaniu administracyjnym doszło do uchybień, to nie mogły one być przedmiotem postępowania sądowego, mającego na celu merytoryczne rozstrzygnięcie sporu, bowiem Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów zobowiązany jest do wszechstronnego zbadania wszystkich istotnych okoliczności sprawy, przy uwzględnieniu zasad rozkładu ciężaru dowodu i obowiązku stron w postępowaniu dowodowym. Postępowanie przed Sądem Ochrony Konkurencji i Konsumentów nie stanowi bowiem kolejnej instancji postępowania administracyjnego, a wniesienie przez stronę odwołania otwiera drogę postępowania cywilnego o kontradyktoryjnym charakterze, w którym sąd zobowiązany jest osądzić sprawę od nowa.

Biorąc powyższe względy pod uwagę Sąd Okręgowy w Warszawie oddalił odwołanie na podstawie art. 479 ⁵³ § 1 k.p.c.

O kosztach postępowania Sąd pierwszej instancji orzekł na podstawie art. 98 i 99 k.p.c., stosownie do wyniku sporu.

Apelację od powyższego wyroku wywiódł powód, zaskarżając go w całości.

Przedmiotowemu orzeczeniu skarżący zarzucił:

1.  naruszenie art. 56 ust. 1 pkt 12 pe, polegające na jego niewłaściwym zastosowaniu i nałożeniu na powoda kary pieniężnej za działania spółki niebędące naruszeniem obowiązków wynikających z posiadanej przez nią koncesji, udzielonej decyzją Prezesa URE z dnia 7 listopada 2010 roku (następnie zmienianą), przy czym do naruszenia tego doszło na skutek:

- błędnej interpretacji art. 56 ust. 1 pkt 12 pe, polegającej na przyjęciu, że prowadzenie sprzedaży paliw nie ujętych w koncesji narusza warunki, pod jakimi koncesji udzielono, podczas gdy nie jest możliwe naruszenie obowiązków wynikających z uprawnienia, którego się nie posiada, a rozszerzenie zakresu prowadzonej działalności gospodarczej, mimo braku uprzedniego uzyskania wymaganej koncesji, stanowi wykonywanie działalności bez tejże koncesji (a nie naruszenie obowiązków wynikających z koncesji posiadanej);

- błędnego uznania, że wyrażony w punkcie 2.4.1 koncesji obowiązek informowania Prezesa URE o każdej istotnej zmianie dotyczącej wykonywanej działalności objętej posiadaną koncesją oznaczał także obowiązek zawiadomienia o rozpoczęciu obrotu benzynami i olejem napędowym pomimo, iż ta działalność nie była objęta posiadaną przez spółkę koncesją.

Z ostrożności procesowej, na wypadek uznania niezasadności ww. zarzutu, skarżący przedmiotowemu orzeczeniu nadto zarzucił:

1.  błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia, polegający na uznaniu, że stopień społecznej szkodliwości czynu był znaczny, a w konsekwencji, iż brak było podstaw do odstąpienia od wymierzenia kary na podstawie art. 56 ust. 6a pe;

2.  błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia, polegający na uznaniu, iż stopień społecznej szkodliwości czynu, stopień zawinienia oraz dotychczasowe zachowanie powoda i jego możliwości finansowe uzasadniają nałożenie na powoda kary pieniężnej w wysokości 100.000 złotych, podczas gdy kara ta jest zbyt uciążliwa, jako że znacznie przewyższa możliwości finansowe powoda, zwłaszcza, że w 2013 roku nie wypracował on żadnego zysku, lecz znaczną stratę, a ponadto organ koncesyjny wiedzę o nieprawidłowościach uzyskał od samego powoda na skutek wystąpienia przez niego z wnioskiem o rozszerzenie przedmiotu i zakresu koncesji, tj. na skutek dążenia do legalizacji prowadzonej działalności.

Wskazując na powyższe, skarżący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez uchylenie spornej decyzji Prezesa URE z dnia 1 grudnia 2014 roku; ewentualnie poprzez odstąpienie od wymierzenia kary lub nałożenie kary w niższym wymiarze. Jednocześnie skarżący wniósł o zasądzenie od Prezesa URE na swoją rzecz kosztów procesu za obie instancje, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Pozwany, w odpowiedzi na apelację, wniósł o jej oddalenie oraz o zasądzenie od powoda na swoją rzecz kosztów postępowania apelacyjnego według norm przepisanych.

Wyrokiem z dnia 25 stycznia 2017r. Sąd Apelacyjny w Warszawie zmienił zaskarżony wyrok w całości w ten sposób, że uchylił decyzję Prezesa URE z dnia 1 grudnia 2014r. w całości, zasądził od pozwanego na rzecz powoda kwotę 477 zł tytułem zwrotu kosztów procesu, zasądził również od pozwanego na rzecz powoda kwotę 370 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego.

Od powyższego wyroku pozwany wywiódł skargę kasacyjną, zaskarżając go w całości.

Wyrokiem z dnia 15 lutego 2019r. Sąd Najwyższy uchylił zaskarżony wyrok w całości i przekazał sprawę Sądowi Apelacyjnemu w Warszawie do ponownego rozpoznania i rozstrzygnięcia o kosztach postępowania kasacyjnego.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja powoda jako bezzasadna podlegała oddaleniu.

Sąd Apelacyjny podziela ustalenia faktyczne Sądu I instancji i uznaje je za swoje. Prawidłowe było przede wszystkim ustalenie treści koncesji udzielonej powodowi w dniu 17 listopada 2010r. oraz jej kolejnych zmian, jak również okoliczność, że w okresie od 1 sierpnia 2012r. powodowa spółka dzierżawiła stację paliw położoną w S. przy ul. (...) prowadząc na niej sprzedaż olejów napędowych i benzyn silnikowych innych niż benzyny lotnicze. Sąd I instancji doszedł więc do słusznego wniosku, że w okresie od 1 sierpnia 2012r. do 16 maja 2013r. (...) prowadził obrót olejem napędowym i benzynami silnikowymi innymi niż benzyny lotnicze wbrew warunkom posiadanej koncesji.

Sąd I instancji prawidłowo ustalił również sytuację finansową powodowej spółki, uwzględnił przy tym przychody uzyskane ogółem z działalności gospodarczej w kwocie 262 964 097,39 zł, przychód z działalności koncesjonowanej w kwocie 259 978 085 zł oraz stratę w wysokości 878 113,95 zł.

Zarzuty dotyczące błędu w ustaleniach faktycznych dotyczące błędnej oceny stopnia społecznej szkodliwości czynu, stopnia zawinienia, dotychczasowego zachowania powoda i jego możliwości finansowych, jak również wysokości kary pieniężnej zostały błędnie sformułowane, gdyż w istocie odnoszą się one do naruszenia prawa materialnego t.j. art. 56 ust. 6 ustawy z dnia 10 kwietnia 1997r. - Prawo energetyczne (t.j. Dz.U. z 2019r. poz 755, dalej jako: Pe) i zostaną omówione w dalszej części uzasadnienia.

Wbrew zarzutom skarżącego Sąd I instancji dokonał prawidłowej wykładni i właściwie zastosował przepis art. 56 ust. 1 pkt 12 Pe uznając, że powód sprzedając olej napędowy i benzyny silnikowe na stacji paliw w S. w sytuacji, gdy posiadał jedynie koncesję na obrót gazem płynnym przy wykorzystaniu stacji auto - gazu, naruszył warunki udzielonej koncesji.

Sprawa niniejsza była przedmiotem rozpoznania przez Sąd Najwyższy w sprawie pod sygn. I NSK 14/18. Uznano, że nie jest trafny pogląd Sądu Apelacyjnego poprzednio rozpoznającego apelację, że zachowanie powoda należało sklasyfikować jako „prowadzenie działalności bez wymaganej prawem koncesji”, które nie odpowiada pojęciu „naruszenia obowiązków wynikających z koncesji” w rozumieniu art. 56 ust. 1 pkt 12 Pe. Należy bowiem rozróżnić dwie sytuacje: po pierwsze - dokonywanie obrotu paliwami lub energią bez uprawnień wynikających z koncesji (t.j. w sytuacji braku koncesji na obrót paliwami lub energią) i po drugie - dokonywanie obrotu paliwami lub energią niezgodnie z uprawnieniami wynikającymi z posiadanej koncesji (t.j. w sytuacji przekroczenia zakresu posiadanej koncesji na obrót paliwami lub energią). Sąd Najwyższy jednoznacznie stwierdził, że w realiach niniejszej sprawy wystąpiła druga z opisanych sytuacji, a więc powód dokonywał obrotu paliwami lub energią niezgodnie z uprawnieniami wynikającymi z posiadanej koncesji, co jest równoznaczne z nieprzestrzeganiem obowiązków wynikających z koncesji w rozumieniu art. 56 ust. 1 pkt 12 Pe.

Powyższa wykładnia art. 56 ust. 1 pkt 12 Pe, na mocy art. 398 ²⁰ k.p.c. jest wiążąca dla Sądu Apelacyjnego w niniejszym składzie.

W sytuacji, gdy powód dopuścił się naruszenia obowiązków wynikających z koncesji, Prezes URE był obowiązany do nałożenia na niego kary pieniężnej.

Wysokość kary pieniężnej określa art. 56 ust. 3 Pe t.j. może być nałożona w wysokości nie przekraczającej 15 % przychodu ukaranego przedsiębiorcy wynikającego z działalności koncesjonowanej, osiągniętego w poprzednim roku podatkowym.

Zgodnie z art. 56 ust. 6 Pe ustalając wysokość kary pieniężnej Prezes URE uwzględnia stopień szkodliwości czynu, stopień zawinienia oraz dotychczasowe zachowanie podmiotu i jego możliwości finansowe.

Sąd I instancji ocenił wysokość nałożonej przez Prezesa URE kary pieniężnej w oparciu o powyższe przesłanki, zaś powód nie przedstawił żadnych okoliczności, które mogłyby powyższą ocenę podważyć. Odnosząc się do poniesionej przez powoda straty Sąd I instancji trafnie zauważył, że przedsiębiorca prowadzi działalność na własne ryzyko, ponosząc odpowiedzialność za naruszenia niezależnie od tego, czy osiąga zysk, czy stratę. Zauważyć przy tym należy, że powód nie wykazał, aby kara w wysokości 100 000 zł miałaby spowodować np. zachwianie płynności finansowej spółki. Sąd Okręgowy zwrócił uwagę na okoliczność, że ze sprzedaży paliw ciekłych w 2013 r. powód osiągnął dochód w wysokości 2 801 572, 54 zł, a zatem sprzedaż oleju napędowego i benzyny silnikowej, w okresie gdy nie był uprawniony do takiej sprzedaży, czyli do dnia wydania decyzji koncesyjnej z dnia 16 maja 2013 r. zezwalającej mu na obrót tego typu paliwami, przyniosła mu wymierne korzyści.

Sąd I instancji zasadnie ocenił, że stopień szkodliwości społecznej czynu powoda był znaczny, co równocześnie wykluczało możliwość odstąpienia od kary pieniężnej na podstawie art. 56 ust. 6a Pe. Wskazać należy, że Prezes URE - jako regulator - musi być informowany o istotnych zmianach dotyczących działalności koncesjonowanej celem umożliwienia mu oceny, czy dany podmiot spełnia ustawowe wymagania w zakresie tej działalności. W przeciwnym wypadku nie mógłby on sprawować realnej kontroli nad działalnością przedsiębiorstw w sektorze paliwowo - energetycznym. W niniejszym przypadku Prezes URE miał możliwość zweryfikowania nowych okoliczności dotyczących przedmiotu działalności koncesjonariusza dopiero wskutek wniosku o zmianę koncesji złożonego przez przedsiębiorcę, co miało miejsce już po rozpoczęciu prowadzenia przez niego sprzedaży na stacji paliw. Podkreślenia wymaga przy tym, że wcześniej koncesja zezwalała mu na sprzedaż wyłącznie gazu płynnego przy wykorzystaniu stacji auto - gazu. Powód rozpoczął więc rozszerzoną działalność bez wcześniejszej oceny Prezesa URE, czy np. stacja paliw spełnia wymogi bezpieczeństwa.

Trafnie oceniono również stopień zawinienia jako duży. Niewątpliwie powód nie zachował należytej staranności w rozumieniu art. 355 § 2 k.c. Prowadzenie działalności gospodarczej w zakresie obrotu paliwami wymaga uzyskania koncesji, zaś zgodnie z art. 37 Pe koncesja określa warunki wykonywania działalności, jej przedmiot i zakres. Wypełnianie obowiązków określonych w koncesji stanowi podstawowy obowiązek koncesjonariusza.

Z uwagi na powyższe uznać należy, że wymierzona kara pieniężna została ustalona w oparciu o jej ustawowe kryteria i spełnia konstytucyjny wymóg proporcjonalności. Jak trafnie ocenił Sąd I instancji wymierzona kara pieniężna spełni funkcję prewencji szczególnej i ogólnej. Z jednej strony stanowić ona bowiem będzie dla powoda realną, odczuwalną dolegliwość; z drugiej zaś strony - będzie wyraźnym ostrzeżeniem na przyszłość, zapobiegającym powtarzaniu nagannych zachowań, co zmotywuje go do przestrzegania reguł prawnych wynikających z prowadzenia koncesjonowanej działalności gospodarczej. Spełni również cel edukacyjny i represyjny.

Z powyższych względów wyrok Sądu I instancji jest prawidłowy, dlatego apelacja powoda jako bezzasadna podlegała oddaleniu na podstawie art. 385 k.p.c.
Rozstrzygnięcie o kosztach postępowania apelacyjnego i kasacyjnego oparto na podstawie art. 108 § 1 k.p.c. w zw. z art. 391 § 1 k.p.c. w zw. z art. 98 § 1 i 3 k.p.c. Wynagrodzenie pełnomocnika pozwanego ustalono na mocy § 10 ust. 1 pkt 2 w zw. z art. 10 ust. 4 pkt 1 w zw. z § 14 ust. 2 pkt 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz.U. z 2015r. poz. 1804 ze zm.).

Magdalena Sajur- Kordula Jolanta de Heij-Kaplińska Maciej Dobrzyński