Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 31 stycznia 2020 roku

Sąd Okręgowy w Olsztynie w VII Wydziale Karnym Odwoławczym w składzie:

Przewodniczący: SSO Leszek Wojgienica

Protokolanci: Monika Tymosiewicz i Elżbieta Łotowska

przy udziale oskarżyciela: komisarza Agnieszki Szlachtowicz - Pelawskiej

po rozpoznaniu w dniach 3 i 31 stycznia 2020 roku sprawy L. C., z d. R., córki W. i J. z d. B., urodzonej (...) w S., obwinionej o wykroczenie z art. 86 § 2 kw i in., na skutek apelacji wniesionej przez obrońcę obwinionej od wyroku Sądu Rejonowego w K. z dnia 15 października 2019 roku, w sprawie (...)

I.  Na podstawie art. 104 § 1 pkt 6 kpw zaskarżony wyrok uchyla i sprawę przekazuje do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu w K.;

II.  zasądza od Skarbu Państwa na rzecz adwokata K. M. za wykonywaną z urzędu w postępowaniu odwoławczym obronę obwinionej L. C. opłatę w kwocie 504 (pięciuset czterech) złotych, powiększoną o podatek od towarów i usług w kwocie 115,92 (stu piętnastu 92/100) zł.

VII Ka 1066/19

UZASADNIENIE

L. C. została obwiniona o to, że w dniu 7 kwietnia 2019 roku ok. godz. 15:15 w K. na ul. (...), znajdując się pod działaniem alkoholu, kierując samochodem osobowym marki R. (...) o nr rej. (...), wykonując manewr cofania najechała na zaparkowany samochód R. (...) o nr rej. (...), a następnie uderzyła w zaparkowany samochód S. o nr rej. (...), czym spowodowała zagrożenie bezpieczeństwa w ruchu drogowym dla osoby przebywającej w samochodzie S., to jest o wykroczenie z art. 86 § 2 kw i art. 97 kw.

Wyrokiem Sądu Rejonowego w K. z dnia 15 października 2019 roku, w sprawie (...)

I.  obwiniona L. C. została uznana za winną zarzucanych wykroczeń i za to z mocy art. 86 § 2 kw, art. 97 kw skazana, zaś na podstawie art. 86 § 2 kw w zw. z art. 9 § 2 kw wymierzono jej karę grzywny w wysokości 200 (dwustu) złotych;

II.  na podstawie art. 29 ust. 1 ustawy z dnia 26.05.1982 roku Prawo o Adwokaturze zasądzono od Skarbu Państwa na rzecz Kancelarii Adwokackiej adw. K. M. kwotę 180 (sto osiemdziesiąt) złotych tytułem wynagrodzenia za obronę obwinionej wykonywaną z urzędu oraz kwotę 41,40 (czterdzieści jeden i 40/100) złotych tytułem podatku VAT od przyznanego wynagrodzenia;

III.  na podstawie art. 118 § 1 k.p.w. zasądzono od obwinionej sądowe koszty postępowania w całości w tym 100 (sto) złotych tytułem opłaty zryczałtowanej za rozprawę i 30 (trzydzieści) złotych tytułem opłaty od wymierzonej grzywny.

Apelację od tego wyroku wniosła obrońca obwinionej, która zaskarżyła go w całości na korzyść obwinionej, na podstawie art. 427 § 2 kpk i art. 438 pkt 2 i 3 kpk w zw. z art. 109 § 2 kpw zarzucając:

1/ mające wpływ na treść orzeczenia naruszenie przepisów postępowania, to jest:

a/ art. 61 § 1 pkt 1 kpw poprzez brak umorzenia postępowania w sprawie o wykroczenie, podczas gdy przeciwko obwinionej toczy się przed Sądem Rejonowym w K. postępowanie karne z oskarżenia publicznego o przestępstwo z art. 178a § 1 kk, wynikające z tego samego zdarzenia;

b/ art. 201 kpk w zw. z art. 42 § 1 kpw polegające na oddaleniu wniosku o dopuszczenie dowodu z uzupełniającej opinii biegłego psychiatry, podczas gdy opinia biegłego sporządzona w sprawie jest niepełna (w zakresie metod badawczych) oraz niejasna w zakresie podstawy sformułowanych wniosków (które obrońca wyszczególnił w piśmie z dnia 14 października 2019 roku);

2/mający wpływ na treść orzeczenia błąd w ustaleniach faktycznych polegający na przedwczesnym uznaniu, że obwiniona L. C. w czasie popełnienia wykroczenia miała zdolność rozpoznania znaczenia czynu i pokierowania swoim postępowaniem, podczas gdy wniosek ten sąd wyprowadził z niepełnej i niejasnej opinii biegłego psychiatry;

3/ z ostrożności procesowej – w przypadku nie podzielenia zarzutów z pkt 1 i 2 – błąd w ustaleniach faktycznych polegający na przyjęciu, że kara grzywny w kwocie 200 zł jest karą adekwatną do stopnia winy i społecznej szkodliwości czynu, podczas gdy w okolicznościach konkretnej sprawy występował wypadek zasługujący na szczególne uwzględnienie, to jest nieznaczna niepoczytalność sprawcy wykroczenia, jak również wcześniejsza niekaralność obwinionej, uzasadniający odstąpienie od wymierzenia kary w oparciu o przepis art. 39 § 1 kw.

Podnosząc tak sformułowane zarzuty autorka apelacji złożyła wniosek alternatywny o:

- zmianę zaskarżonego wyroku poprzez umorzenie postępowania na podstawie art. 61 § 1 pkt 1 kpw, ewentualnie z powodu niepoczytalności sprawcy (po uprzednim dopuszczeniu dowodu z uzupełniającej opinii biegłego);

- zmianę zaskarżonego wyroku poprzez odstąpienie od wymierzenia kary na podstawie art. 39 § 1 kw;

- uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania sadowi pierwszej instancji.

Sąd odwoławczy zważył, co następuje:

W oparciu o zarzut sformułowany w pkt 1b apelacji w trakcie postępowania odwoławczego uzupełniono postępowanie dowodowe, uzyskując jednoznaczną odpowiedź na pytanie, czy obwiniona w trakcie toczącego się wobec niej postępowania przed sądem pierwszej instancji, mogła się bronić w sposób samodzielny i rozsądny. Z treści opinii uzupełniającej bieglej lekarza psychiatry wynika jednoznacznie, że zawarty w opinii znajdującej się na k. 42-45 wniosek o niezdolności obwinionej, ze względu na jej stan psychiczny, do prowadzenia obrony w sposób samodzielny i rozsądny, a nadto braku zdolności do udziału w postępowaniu sądowym, dotyczy właśnie L. C., a nazwisko (...) jest wynikiem oczywistej omyłki pisarskiej. Sąd a quo nie zwrócił uwagi na konsekwencje wynikające z tak sformułowanego wniosku w perspektywie poprzedzającego go toku postępowania. Wszak wszystkie dowody ujawnione na rozprawie głównej zostały przeprowadzone bez udziału obrońcy obwinionej. Obrońca brała udział w rozprawie głównej w dniu 15 października 2019 roku, kiedy to oddalono wniosek dowodowy zmierzający do co najmniej wyeliminowania błędów opinii, nie uczestnicząc w rozprawie głównej w dniu 9 lipca 2019 roku, kiedy to przeprowadzono wszystkie dowody. Stwierdzić zatem należy, że oskarżona nie posiadała obrońcy w trakcie rozprawy głównej (przed sądem), gdy tymczasem zgodnie z przepisem art. 21 § 1 pkt 2 kpw w zw. z art. 21 § 2 kpw udział obrońcy był obowiązkowy.

Gdyby dokonać jedynie wykładni literalnej przepisu art. 21 § 1 pkt 2 kpw w zw. z § 3 art. 21 kpw należałoby przyjąć, że obrona obligatoryjne występuje tylko wówczas, gdy istnieją wątpliwości co do poczytalności obwinionego. Po ich wyeliminowaniu zatem należałoby uznać, że obrona obligatoryjne ustaje, przekształcając się w obronę o charakterze względnym, a więc jej brak rozpatrywać należałoby w kontekście mającego wpływu na treść orzeczenia naruszenia prawa do obrony. Tyle, że ustawa stanowi równocześnie, że w wypadku, o którym mowa w § 2 art. 21 kpw obowiązek obrony ustaje jedynie wówczas, gdy stan psychiczny obwinionego pozwala na udział w postępowaniu i prowadzenie obrony w sposób samodzielny i rozsądny. Ustawa wymaga, aby stan zdrowia psychicznego obwinionego umożliwiał mu obronę samodzielną oraz rozsądną. Przepis akcentuje zatem nie tylko wątpliwości co do poczytalności obwinionego w chwili popełnienia czynu zarzucanego, ale również zdolność do uczestniczenia w procesie z uwagi na stan zdrowia psychicznego w trakcie prowadzonego postępowania. Skoro zatem przepis art. 21 § 2 kpw wymaga łącznego spełnienia wskazanych w nim przesłanek, na co wskazuje użycie przez ustawodawcę spójnika „i" to nie można zgodzić się w poglądem wyrażanym w doktrynie, że treść unormowania art. 21 § 2 przesądza, że obrona obligatoryjna z przyczyn wymienionych w tym przepisie ma charakter względny (tak m.in. Komentarz do KPW Krzysztof Dąbkiewicz, Wydawnictwo LEX), a więc jej brak należy rozpatrywać przez pryzmat mającego wpływ na treść orzeczenia pozbawienia obwinionego prawa do obrony. In concreto sąd odwoławczy przeprowadził dowód z opinii sądowo – psychiatrycznej sporządzonej w postępowaniu karnym prowadzonym w sprawie (...) Sądu Rejonowego w K., którego przedmiotem jest czyn kwalifikowany z art. 178a § 1 kk, zgodnie z tezą oskarżenia - popełniony przez obwinioną w trakcie zdarzenie objętego wnioskiem o ukaranie w analizowanej sprawie. Z tej opinii również wynika, że jakkolwiek w stosunku do L. C. nie występują przesłanki z art. 31 kk, to jednak jej stan psychiczny nie pozwala na prowadzenie obrony w sposób samodzielny i rozsądny. Zgodność wniosków sporządzonych w obydwu postępowaniach opinii utwierdza w przekonaniu, że ze względu na stan psychiczny obwiniona nie była w stanie podjąć samodzielnie obrony. Wykładnia funkcjonalna prowadzi zatem do wniosku, że skoro obwiniona nie była zdolna do prowadzenia obrony w sposób samodzielny i rozsądny, to udział obrońcy był obowiązkowy w trakcie całego postępowania toczącego się przed sądem. Obwiniona tymczasem obrońcy takiego nie posiadała. Inne spojrzenie na sprawę, przez pryzmat względnej przyczyny odwoławczej, prowadziłoby do takiego samego rezultatu, albowiem całe postępowanie dowodowe przed sądem przeprowadzone było bez udziału obrońcy obwinionej. Stąd też zaskarżony wyrok uchylono, przekazując sprawę do ponownego rozpoznania sądowi pierwszej instancji. Jakkolwiek argumentacja powyższa zwalnia co do zasady od odnoszenia się do pozostałych zarzutów apelacji wypada odrzucić zarzut obrazy przepisu art. 61 § 1 pkt 1 kpw, albowiem zakresy obwinienia i oskarżenia (w sprawie karnej) nie są tożsame.

Ponieważ obwiniona korzystała w postępowaniu odwoławczym z pomocy obrońcy wyznaczonego z urzędu, przeto zasądzono na rzecz tego obrońcy opłatę w kwocie 504 zł powiększoną o kwotę 115,92 zł podatku od towarów i usług, stosownie do treści art. 618 § 1 pkt 11 kpk w zw. z art. 121 kpw oraz § 4 ust. 1 i 3, § 17 ust. 2 pkt 4 i § 20 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 3 października 2016 roku w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu (Dz. U. poz. 1714 z 2016 roku z późn. zm.).