Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 19 lutego 2013 r.

Sąd Rejonowy w Legnicy VII Wydział Cywilny

w składzie następującym:

Przewodniczący:	SSR Aneta Murawska
Protokolant:	sekr. sądowy Mariola Artymowicz

po rozpoznaniu w dniu 5 lutego 2013 r.

na rozprawie

sprawy z powództwa M. P.

przeciwko E. S.

o zachowek

I.  zasądza od pozwanej E. S. na rzecz powódki M. P. kwotę 34.763,89 zł (słownie: trzydzieści cztery tysiące siedemset sześćdziesiąt trzy złote i osiemdziesiąt dziewięć groszy) wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 19.02.2013r. do dnia zapłaty;

II.  dalej idące powództwo oddala;

III.  zasądza od pozwanej na rzecz powódki kwotę 2.216,38 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania;

IV.  nakazuje powódce, aby uiściła na rzecz Skarbu Państwa –Kasa Sądu Rejonowego w L. kwotę 1251 zł tytułem kosztów tymczasowo poniesionych ze środków budżetowych Sądu;

V.  nakazuje pozwanej, aby uiściła na rzecz Skarbu Państwa –Kasa Sądu Rejonowego w L. kwotę 943,52 zł tytułem kosztów tymczasowo poniesionych ze środków budżetowych Sądu.

Sygn. akt VII C 228/11

UZASADNIENIE:

Pozwem z dnia 06 maja 2011 roku a skierowanym przeciwko E. S.

powódka M. P., wniosła o zasądzenie od pozwanej na swoją rzecz kwoty 60.000 złotych wraz z ustawowymi odsetkami liczonymi od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty oraz obciążenie pozwanej poniesionymi przez powódkę kosztami procesu. W uzasadnieniu żądania pozwu, powódka wskazała, że postanowieniem tut. Sądu Wydziału I Cywilnego Sądu Rejonowego w L.w sprawie o sygn. akt (...)stwierdzono, że spadek po zmarłej w dniu 08 sierpnia 2009 roku I. Z.( matce stron) nabyła na podstawie testamentu notarialnego z dnia 14 listopada 2008 roku w całości i wprost E. S.. Osobami powołanymi do spadku po zmarłej I. Z.na podstawie ustawy byłyby: powódka M. P., pozwana E. S.oraz R. S.w częściach równych po 1/3 części spadku każdy z nich. R. S.nie dożył otwarcia spadku – zmarł w dniu 30 stycznia 1987 roku pozostawiając po sobie D. S.oraz S. M.. Pozwanej M. P.przysługuje zatem wobec E. S.roszczenie z tytułu zachowku, którego wysokość odpowiada połowie wartości udziału, który przypadłby jej przy dziedziczeniu ustawowym. Jako, że zgodnie z art. 931§1 k.c. udział ten wynosiłby 1/3, wysokości należnego zachowku stanowi 1/6 wartości spadku. W ocenie powódki M. P.w skład schedy spadkowej wchodzi: prawo do odrębnej własności lokalu mieszkalnego położonego w L.przy ul. (...) (...), zaś wartość przedmiotowego prawa wynosi 180.000 złotych oraz prawo do odrębnej własności lokalu mieszkalnego położonego w L.przy ul. (...) (...), zaś wartość przedmiotowego prawa wynosi 180.000 złotych. Powódka podniosła, że w skład spadku wchodzi ponadto złota biżuteria oraz środki pieniężne w wysokości 3.000 zł. Aby uniknąć dowodzenia w tym zakresie, powódka do wartości zachowku zalicza jedynie wskazane dwa lokale mieszkalne. Na wezwanie powódki do dobrowolnego wypłacenia zachowku, pozwana nie odpowiedziała.

W odpowiedzi na pozew, pozwana E. S. wniosła o oddalenie powództwa ponad kwotę 23.962 zł, rozłożenie zasądzonego świadczenia na 6 równych rat, stosunkowe rozdzielenie kosztów.

W uzasadnieniu przyjętego stanowiska pozwana, nie kwestionując żądania co do zasady, podała, iż kwestionuje żądanie co do wysokości a nadto powołuje się na zasady współżycia społecznego. Pozwana nie zgadza się na to, by do spadku wchodziła wartość mieszkania położonego w L.przy ul. (...) (...) Pozwana podała, że lokal ten w 2008 roku został co prawda nabyty przez spadkodawczynię, ale środki na zakup tego lokalu pochodziły z majątku pozwanej. Lokal ten był ,, wystawiony” do sprzedaży przez sąsiadów spadkodawczyni. Kupnem tego lokalu była zainteresowana pozwana- zatem podpisała ze sprzedającą umowę przedwstępną i wpłaciła w tym samym dniu na jej rzecz zadatek w wysokości 50.000 złotych, Jednakże jak się później okazało notariusz ze względu na fakt, że pozwana pozostawała w związku małżeńskim, a małżonek pozwanej nie mógł przyjechać do Polski, odmówiła sporządzenia tego aktu. Tym samym pozwana nie chcąc być zobowiązana do zapłaty zadatku w podwójnej wysokości poprosiła spadkodawczynię , aby ta stanęła za nią do aktu. Matka pozwanej wyraziła na to zgodę i w dniu 14 listopada 2008 roku zawarła ze sprzedającą przyrzeczoną umowę sprzedaży przedmiotowego lokalu. Pozwana jeszcze przed zawarciem właściwej umowy wpłaciła na rzecz sprzedającej całość należnej sumy.

Niniejsza sprawa została zarejestrowana pod sygn. akt (...).

Z podobnym roszczeniem o zapłatę zachowku przeciwko pozwanej E. S., w dniu 02 listopada 2011 roku wystąpiła powódka D. S.wnosząc o zasądzenie od E. S.na jej rzecz kwoty 35.000 złotych oraz obciążenie pozwanej poniesionymi przez powódkę kosztami postępowania w sprawie. Na rozprawie w dniu 14 grudnia 2012 roku powódka ograniczyła żądanie pozwu do kwoty 24.000 złotych. Sprawa ta została zarejestrowana pod sygn. akt (...). Postanowieniem z dnia 22 grudnia 2011 roku, a następnie z dnia 14 grudnia 2012 roku Sąd połączył tę sprawę wraz z ze sprawa o sygn. (...)do wspólnego rozpoznania pod sygnaturą akt (...).

Z uwagi na zawarcie w dniu 05 lutego 2013 roku ugody pomiędzy powódką D. S. a pozwaną E. S. postanowieniem z dnia 05 lutego 2013 r. Sąd umorzył postępowanie w sprawie między powódką D. S. a pozwaną E. S. o zapłatę z tytułu zachowku.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

E. S., M. P. oraz R. S. są dziećmi I. S.. R. S. zmarł w dniu 30 stycznia 1987 roku pozostawiając po sobie zstępnych w osobach: D. S. oraz S. S..

Bezsporne

W dniu 08 września 2008 roku pomiędzy E. K.jako sprzedającą a E. S.jako kupującą doszło do zawarcia przedwstępnej umowy sprzedaży lokalu położonego w L.przy ul. (...) (...). Sprzedająca oświadczyła, że zobowiązuje się sprzedać kupującej w/w lokal za cenę 100.000 złotych w terminie do dnia 15 listopada 2008 roku. W chwili podpisania umowy przedwstępnej kupująca przekazała sprzedającej zadatek w wysokości 50.000 złotych i kwota ta została zaliczona na poczet ceny przedmiotowej nieruchomości.

Dowód:

- umowa przedwstępna sprzedaży lokalu mieszkalnego- k. 74-75,

- zeznania świadka E. K.- k. 305-306,

- przesłuchanie pozwanej E. S.- k. 171-176,

W dniu 14 listopada 2008 roku przed notariuszem E. M.pomiędzy stronami E. K.jako sprzedającą, a I. S.jako kupującą doszło do zawarcia umowy sprzedaży lokalu położonego w L.przy ul. (...) (...). Na jej podstawie E. K.sprzedała I. S.w/w lokal za cenę 104.000 złotych. Środki na zakup w/w nieruchomości pochodziły w części z majątku pozwanej E. S..

Dowód:

- umowa sprzedaży z dnia 14 listopada 2008 roku- k. 76-77,

- zeznania świadka E. K.-k. 305-306,

- przesłuchanie pozwanej E. S.-k. 171-176,

- przesłuchanie powódki M. P. – k. 362-364

W dniu 08 sierpnia 2009 roku zmarła I. S..

Postanowieniem z dnia 16 września 2010 roku tut. Sąd Wydział I Cywilny stwierdził, że spadek po zmarłej I. S. nabyła na podstawie testamentu notarialnego z dnia 14 listopada 2008 roku rep. A numer (...) zstępna zmarłej E. S., która spadek nabyła wprost. Niniejsze postanowienie uprawomocniło się w dniu 07 października 2010 roku.

Dowód:

- akta tut. Sądu pod sygn. (...)

W skład masy spadkowej po I. Z. wchodzi:

a) prawo odrębnej własności lokalu mieszkalnego położonego w L.przy ulicy (...) (...), dla którego Sąd Rejonowy w L. Wydział VI Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą o numerze (...)

b) prawo odrębnej własności lokalu mieszkalnego położonego w L.przy ulicy (...) (...), dla którego tut. Sąd Wydział VI Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą o numerze (...).

Łączna wartość tych praw to kwota 250.300 złotych( suma wartości prawa do lokalu nr (...)- 124.000 złotych oraz wartości lokalu nr (...)- 126.300 złotych)

Dowód:

- kopia odpisu z ksiąg wieczystych o numerach (...),-k.8-26

- akta tut. Sądu pod sygn. (...)

- opinia biegłej z zakresu szacowania wartości nieruchomości- k. 203-225, k. 253-254,

Pozwana E. S.mieszka w N. osiągając miesięczny dochód w wysokości 380 euro miesięcznie, zaś jej mąż dochód w wysokości 400 euro miesięcznie. Pozwana jest zarejestrowana w Urzędzie Pracy jako bezrobotna z prawem do zasiłku.

Dowód:

- przesłuchanie pozwanej E. S.- k. 171-176,

Sąd zważył, co następuje:

Powództwo zasługuje jedynie na częściowe uwzględnienie.

Istota sporu sprowadzała się w zasadzie do ustalenia czy pozwana E. S.dokonała nakładów ze swojego majątku na majątek spadkodawczyni I. Z., albowiem jak wskazała - to ona finansowała transakcję zakupu przez matkę stron, a spadkodawczynię mieszkania położonego w L.przy ulicy przy ul. (...) (...)Wysokość poczynionych nakładów to kwota 104.000 złotych. Sporna pozostawała także kwestia wartości masy spadkowej pozostawionej po zmarłej matce stron w postaci mieszkań położonych w L.przy ul. (...)nr (...).

Z uwagi na powyższe wymaga przytoczenia regulacja art. 999 i następne k.c.

Zstępnym, małżonkowi oraz rodzicom spadkodawcy, którzy byliby powołani do spadku z ustawy, należą się, jeżeli uprawniony jest trwale niezdolny do pracy albo jeżeli zstępny uprawniony jest małoletni - dwie trzecie wartości udziału spadkowego, który by mu przypadał przy dziedziczeniu ustawowym, w innych zaś wypadkach - połowa wartości tego udziału (zachowek).

Zgodnie z ugruntowanymi poglądami doktryny oraz judykatury przy obliczaniu wartości zachowku należy ustalić czystą wartość spadku. Wartość tę stanowi różnica pomiędzy wysokością aktywów wchodzących w skład spadku a wysokością długów spadkowych. Do długów spadkowych należy zaliczyć, w świetle art. 922§3 k.c., koszty pogrzebu spadkodawcy w zakresie ,w jakim pogrzeb odpowiada zwyczajom przyjętym w danym środowisku, koszty postępowania spadkowego, obowiązek zaspokojenia roszczeń o zachowek oraz obowiązek wykonania zapisów zwykłych i poleceń. Jednocześnie wskazuje się, że obliczenie zachowku następuje na podstawie wartości spadku ustalonej według cen z daty orzekania o roszczeniach z tego tytułu( tak Sąd Najwyższy w: uchwale z dnia 17 maja 1985 roku (...), OSNC 1986 Nr 3 poz. 24; uchwale z dnia 26 marca 1985 roku (...), OSNC 1985 Nr 10 poz. 147; w wyroku z dnia 25 maja 2005 roku (...) LEX nr 180835).

W realiach przedmiotowej sprawy Sąd ustalił wartość spadku po I. Z. na podstawie opinii biegłej w zakresie dotyczącym wartości nieruchomości stanowiących własność spadkodawczyni. Według stanu na dzień otwarcia spadku, t.j. na dzień 08 sierpnia 2009 roku, a według cen z chwili orzekania wartość tych nieruchomości wynosi łącznie 250.300 złotych( suma wartości mieszkania nr (...)- 124.000 złotych oraz suma wartości mieszkania nr (...) – 126.300 złotych).

Zgromadzony materiał dowody, w szczególności zeznania świadka E. K. na tle przesłuchania pozwanej E. S. nie dają podstaw do przyjęcia, iż spadkodawczyni nabyła lokal nr (...) wyłącznie ze środków pochodzących z majątku pozwanej E. S.. Świadek ten co prawda zeznał, że I. Z. środki na zakup lokalu nr (...) pochodziły z majątku pozwanej. Z zeznań tego świadka nie sposób jednak kategorycznie przyjąć, iż pozwana sfinansowała całość ceny zakupu w/w lokalu. Sąd ustalił, iż środki na zakup w/w lokalu pochodziły częściowo z majątku pozwanej, ale zgromadzony materiał dowodowy nie pozwala przyjąć w jakiej one były faktycznie wysokości. Pozwana reprezentowana przez pełnomocnika profesjonalnego nie przedłożyła jakiegokolwiek dokumentu, choćby potwierdzenia przyjęcia przelewu do realizacji, nie złożyła również żadnego wniosku dowodowego( poza wnioskiem o przesłuchanie świadka E. K.) na okoliczność, iż pozwana pożyczyła/ darowała spadkodawczyni, a swojej matce I. S. kwotę wskazaną w treści umowy sprzedaży. O ile zatem na podstawie zeznań świadka E. K. można przyjąć, iż z majątku pozwanej częściowo pochodziły środki na zakup w/w mieszkania( lokal nr (...)), o tyle nie można ustalić, jaka dokładnie kwota z jej majątku pochodziła. W ocenie Sądu wykluczone jest także ustalenie w/w okoliczności( wysokości tej kwoty) na podstawie domniemania faktycznego( art. 231 k.p.c.) opartego na ustaleniu, iż skoro strony umowy przyrzeczonej ustaliły cenę na kwotę 104.000 złotych, zaś sprzedającą - i zeznająca świadek E. K. wskazała, że kupująca, a spadkodawczyni tytułem uiszczenia ceny korzystała ze środków pochodzących z majątku pozwanej, to wartość ceny jest jednocześnie wartością nakładów z majątku pozwanej na majątek spadkodawczyni. Pozwana nie wykazała, iż jej matka nie była w stanie zgromadzić środków pozwalających na sfinansowanie w/w transakcji, a według powódki M. P. nie można wykluczyć, że spadkodawczyni posiadała oszczędności i nabyła lokale z własnych środków. (...) dowodowa w tym zakresie winna spoczywać na pozwanej. Pozwana nie wykazała żadnym dokumentem, by pozwana systematycznie( zgodnie z jej stanowiskiem) pomagała finansowo matce stron. Z uwagi na to Sąd przyjął, że choć pozwana mogła partycypować finansowo w części w zakupie mieszkania nr (...), to nie można, dysponując takim materiałem dowodowym, kategorycznie ustalić wysokości tych nakładów.

Z uwagi na to Sąd przyjął, iż scheda spadkowa po I. S. to kwota 250.300,00 zł.( suma wartości mieszkania nr (...)- 124.000 złotych oraz wartości mieszkania nr (...)- 126.300 złotych). Pozwana jako spadkobierca ustawowy jest także uprawniona do zachowku. Z uwagi na to ( na podstawie art. 999 k.c.) jej odpowiedzialność z tytułu zachowku ogranicza się tylko do wysokości nadwyżki przekraczającej jej własny zachowek. Odnosząc to zatem do wartości schedy spadkowej pozwana z tytułu zachowku odpowiada zatem do kwoty 208.583,34 zł. Kwota ta to różnica między wartością schedy spadkowej: 250.300,00 złotych i wartością zachowku przysługującego pozwanej- 1/6 z 250.300 zł. Jak wskazano wyżej, na podstawie art. 999 k.c., zstępnym, małżonkowi oraz rodzicom spadkodawcy, którzy byliby powołani do spadku z ustawy, należą się, jeżeli uprawniony jest trwale niezdolny do pracy albo jeżeli zstępny uprawniony jest małoletni - dwie trzecie wartości udziału spadkowego, który by mu przypadał przy dziedziczeniu ustawowym, w innych zaś wypadkach - połowa wartości tego udziału (zachowek). Skoro matka stron pozostawiła 3 dzieci udział spadkowy powódki to 1/3 spadku, zaś wysokość przysługującego jej zachowku to 1/2 z przysługującego jej udziału spadkowego, t.j. 1/6 wartości schedy spadkowej. Kwota wynikająca z wartości masy spadkowej 208.583,34 zł. podzielona przez 6 daje kwotę 34.763,89 złotych, która jest należna powódce M. P. z tytułu zachowku należnego jej od pozwanej.

Mając na względzie powyższe, orzeczono jak w pkt I sentencji wydanego w sprawie wyroku.

Rozstrzygając w zakresie odsetek ustawowych Sąd miał na uwadze art. 455 k.c. oraz ugruntowane stanowisko judykatury, w świetle którego roszczenie o zachowek staje się wymagalne z chwilą określenia przez sąd jego wysokości według cen z daty orzekania o nim i dopiero z tą datą staje się możliwe naliczanie odsetek za opóźnienie. Z uwagi na to od zasądzonej kwoty Sąd zasądził odsetki ustawowe liczone od dnia wydania w sprawie wyroku w przedmiotowej sprawie.

Z przyczyn wskazanych wyżej powództwo ponad tę kwotę jako nieudowodnione oraz nieuzasadnione wymagało oddalenia.

Sąd nie znalazł podstaw faktycznych do zastosowania dobrodziejstwa wynikającego z przepisu art. 320 k.p.c., który to daje podstawę do rozłożenia zasądzonego świadczenia na raty. W ocenie Sądu pozwana nie znajduje się w szczególnie ciężkiej sytuacji finansowej; nawet bowiem gdy osiągane przez nią i jej męża dochody wystarczają jedynie na zaspokajanie bieżących potrzeb życia codziennego, to pozwana jest właścicielem dwóch mieszkań położonych na terenie L., których dotyczył przedmiotowy spór. W tym stanie przyjąć można, iż majątek pozwanej pozwala na osiąganie wyższego niż deklarowany przez nią dochód chociażby poprzez wynajęcie w/w mieszkań.

Rozstrzygnięcie z pkt III sentencji znajduje uzasadnienie w treści art. 100 zd. 1 k.p.c. Powódka uległa swojemu żądaniu w 43%, zaś pozwana w 57%. Na wysokość poniesionych przez powoda kosztów procesu składa się opłata od pozwu w wysokości 3.000 złotych, koszty zastępstwa procesowego zgodnie z §6 pkt 6 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu ( Dz.U. z 2002r. Nr 163 poz. 1348 z późn.zm.) w kwocie 3.600 złotych oraz opłata skarbowa od udzielonego w sprawie pełnomocnictwa w wysokości 17 złotych, łącznie 6.617 złotych. Pozwana poniosła koszty procesu w kwocie 3.617 złotych. Po stosunkowym rozdzieleniu kosztów pozostaje kwota 2.216,38 złotych. Kwotę tę pozwana jest zobowiązana uiścić na rzecz powódki zgodnie z pkt. III wyroku.

Rozstrzygnięcie w IV i V sentencji wyroku znajduje podstawy w art. 113 ustawy o kosztach sądowych. Skoro biegłemu Sąd przyznał wynagrodzenie w łącznej kwocie 2.194,52, które to w całości zostało pokryte ze środków budżetowych Skarbu Państwa to strony winny zwrócić Skarbowi Państwa wypłacone tymczasowo biegłemu środki stosownie do stopnia przegrania w sprawie, t.j. w przypadku powoda: 1251 złotych, a w przypadku pozwanej: 943,52 zł.

Sygn. akt VII C 228/11

Zarządzenie:

1.  Odnotować,

2.  Odpis wyroku wraz z uzasadnieniem doręczyć pełnomocnikowi pozwanej,

3.  Wszyć do akt pismo pełnomocnika powódki z dnia 27 lutego 2013 roku,

4.  Po prawomocności akta przedstawić do windykacji – pkt. IV i V wyroku.