Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 10 grudnia 2019 r.

Sąd Okręgowy Warszawa - Praga w Warszawie VII Wydział Pracy
i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: SSO Agnieszka Stachurska

Protokolant: sekr. sądowy Anna Bańcerowska

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 10 grudnia 2019 r. w Warszawie

sprawy A. W.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W.

o przywrócenie terminu do wniesienia skargi o wznowienie postępowania i o wznowienie postępowania

na skutek odwołania A. W.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...)Oddział w W.

z dnia 26 czerwca 2019 r. znak: (...)

oddala odwołanie.

UZASADNIENIE

W dniu 1 lipca 2019r. A. W. złożyła odwołanie od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...)Oddział w W. z dnia 26 czerwca 2019r., znak: (...)odmawiającej przywrócenia terminu do wniesienia skargi o wznowienie postępowania, złożonej w związku z wydaniem przez Trybunał Konstytucyjny wyroku w sprawie o sygn. akt P 20/16.

Odwołująca zarzuciła zaskarżonej decyzji pozostawanie w sprzeczności z wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego, który stwierdził niezgodność z Konstytucją art. 25 ust 1b ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych w zakresie, w jakim dotyczy urodzonych w (...)r. kobiet, które przez 1 stycznia 2013r. nabyły prawo do emerytury na podstawie art. 46. Odwołująca wniosła o uchylenie zaskarżonej decyzji i o orzeczenie o wysokości jej emerytury. W uzasadnieniu odwołania wskazała, że złożyła skargę z uchybieniem terminu, ponieważ znalazła się w trudnej sytuacji rodzinnej, związanej z koniecznością zapewnienia opieki choremu bratu zamieszkałemu w miejscowości oddalonej od jej miejsca zamieszkania o 180 km. Powyższe spowodowało, że o wydanym przez Trybunał Konstytucyjny wyroku dowiedziała się dopiero po powrocie do domu (odwołanie z dnia 29 czerwca 2019r., k. 3 a.s.).

W odpowiedzi na odwołanie Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...)Oddział w W. wniósł o jego oddalenie na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c.

Uzasadniając swe stanowisko organ rentowy wskazał, że w dniu 21 marca 2019r. został ogłoszony wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 6 marca 2019r., stwierdzający, że art. 25 ust. 1b ustawy emerytalnej, w brzmieniu obowiązującym do 30 września 2017r., w zakresie, w jakim dotyczy urodzonych w (...)r. kobiet, które przed 1 stycznia 2013r. nabyły prawo do emerytury na podstawie art. 46 tej ustawy, jest niezgodny z Konstytucją Rzeczpospolitej Polskiej. Zgodnie z art. 145 § 2 k.p.a. skargę o wznowienie postępowania można wnieść do organu rentowego w terminie miesiąca od dnia wejścia w życie wyroku Trybunału Konstytucyjnego. W przedmiotowej sprawie skarga o wznowienie została złożona w dniu 21 czerwca 2019r., a więc po upływie ustawowego terminu. Odwołująca złożyła również wniosek o przywrócenie terminu do wniesienia skargi, jednakże w ocenie organu rentowego nie uprawdopodobniła, że wniesienie skargi o wznowienie postępowania nastąpiło bez jej winy, wobec powyższego odmówiono jej przywrócenia ww. terminu (odpowiedź na odwołanie z dnia 19 lipca 2019r., k. 4 a.s.).

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

A. W., urodzona w dniu (...), ma przyznane prawo do wcześniejszej emerytury od dnia 2 czerwca 2008r. na podstawie decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. z 20 czerwca 2009r., znak: E (...). Świadczenie to było waloryzowane i przeliczane (wniosek o emeryturę z załącznikami, k. 1-13 a.r., decyzja ZUS z 20 czerwca 2008r., k. 33 a.r. tom I, decyzje ZUS w sprawie waloryzacji i przeliczenia emerytury, k. 39 a.r., k. 71 a.r., k. 81 a.r., tom I).

W dniu 1 lipca 2013r. A. W. złożyła w ZUS (...)Oddział w W. wniosek o emeryturę w związku z osiągnięciem powszechnego wieku emerytalnego. Po rozpoznaniu wniosku organ rentowy decyzją z dnia 29 sierpnia 2013r., znak: E/25/045034378, przyznał odwołującej prawo do emerytury od 2 sierpnia 2013r., tj. od osiągnięcia wieku emerytalnego. Wysokość emerytury, obliczonej zgodnie z zasadami określonymi w art. 26 ustawy emerytalnej, wyniosła 2.788,66 zł, a ponieważ była świadczeniem mniej korzystnym, to wskazano, że nadal będzie wypłacana emerytura w dotychczasowej wysokości (wniosek o emeryturę z 1 lipca 2013r., k. 1-5 a.r. tom II, decyzja ZUS z 29 sierpnia 2013r., k. 9 11 a.r. tom II).

W dniu 6 marca 2019r. Trybunał Konstytucyjny wydał wyrok w sprawie o sygn.
P 20/16, w którym orzekł o niezgodności z art. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, art. 25 ust. 1b ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2019r. poz. 39 ze zm.), w brzmieniu obowiązującym do 30 września 2017r., w zakresie, w jakim dotyczy urodzonych w (...)r. kobiet, które przed dniem 1 stycznia 2013r. nabyły prawo do emerytury na podstawie art. 46 tej ustawy. Powyższe orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego zostało opublikowane w dniu 21 marca 2019r. (okoliczność bezsporna).

Odwołująca około 10 kwietnia 2019r. udała się do miejscowości T. w powiecie P., oddalonym od jej miejsca zamieszkania o 180 km, aby opiekować się ciężko chorym bratem. Brat od marca 2019r. leczył się w związku z chorobą nowotworową i był poddawany chemioterapii. Opieka, jaką nad bratem sprawowała odwołująca, polegała na tym, że wraz z mężem dowoziła brata na chemioterapię, która odbywała się w zasadzie codziennie, a poza tym przygotowywała posiłki, robiła pranie itp. Okresowo mieszkała u brata. Miała wówczas dostęp do telewizji, którą czasami oglądała. Przed Ś. Wielkanocnymi wróciła do domu, zaś o orzeczeniu Trybunału Konstytucyjnego z dnia 6 marca 2019r. w sprawie P 20/16 dowiedziała się w dniu swoich imienin, tj. 21 czerwca 2019r., w trakcie rozmowy z koleżanką, która zadzwoniła z życzeniami imieninowymi (zeznania odwołującej A. W., k. 15 verte a.s.). Jeszcze tego dnia złożyła w ZUS (...)Oddział
w W. skargę o wznowienie postępowania, a wraz z nią wniosek o przywrócenie terminu do wniesienia skargi o wznowienie postępowania, uzasadniając go tym, że przebywała poza miejscem swojego zamieszkania, gdyż sprawowała opiekę nad chorym na nowotwór bratem (wniosek o przywrócenie terminu i skarga o wznowienie postępowania - nieoznaczone karty a.r. tom II).

Po rozpoznaniu powyższego wniosku ZUS (...) Oddział w W. wydał w dniu
26 czerwca 2019r. decyzję (znak: (...)), w której odmówił przywrócenia terminu do wniesienia skargi o wznowienie postępowania. W uzasadnieniu decyzji organ rentowy wskazał, że wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 6 marca 2019r. został ogłoszony w dniu 21 marca 2019r., a zgodnie z art. 145a § 2 k.p.a. odwołująca mogła wnieść skargę o wznowienie postępowania w terminie do 23 kwietnia 2019r., uwzględniając
dni wolne od pracy (Święta Wielkanocne). Jednocześnie organ rentowy podkreślił,
że A. W. nie uprawdopodobniła we wniosku, że uchybienie powyższemu terminowi nastąpiło bez jej winy, wobec czego odmówiono jego przywrócenia (decyzja ZUS z 26 czerwca 2019r. - nieoznaczone karty a.r. tom II).

Sąd Okręgowy ustalił powyższy stan faktyczny na podstawie powołanych dokumentów, a także w oparciu o zeznania odwołującej A. W., które były spójne i nie budziły wątpliwości co do ich wiarygodności.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołanie podlegało oddaleniu.

Spór w przedmiotowej sprawie koncentrował się wokół tego, czy w przypadku A. W. zachodzą podstawy do przywrócenia terminu do złożenia skargi o wznowienie postępowania w związku z wydaniem przez Trybunał Konstytucyjny wyroku z dnia 6 marca 2019r., sygn. akt P 20/16. We wskazanym orzeczeniu TK orzekł o niezgodności z art. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, art. 25 ust. 1b ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2019r. poz. 39 ze zm.), w brzmieniu obowiązującym do 30 września 2017r., w zakresie, w jakim dotyczy urodzonych w (...)r. kobiet, które przed dniem 1 stycznia 2013r. nabyły prawo do emerytury na podstawie art. 46 tej ustawy. Jego publikacja w Dzienniku Ustaw nastąpiła w dniu 21 marca 2019r.

Zgodnie z art. 145a § 1 ustawy z dnia 14 czerwca 1960r. Kodeks postępowania administracyjnego (tekst jedn. Dz. U. z 2018r. poz. 2096 – dalej jako „k.p.a.”) można żądać wznowienia postępowania również w przypadku, gdy Trybunał Konstytucyjny orzekł o niezgodności aktu normatywnego z Konstytucją, umową międzynarodową lub z ustawą, na podstawie którego została wydana decyzja. Art. 145a § 2 k.p.a. wskazuje natomiast, że w sytuacji określonej w art. 145a § 1 k.p.a. skargę o wznowienie wnosi się w terminie jednego miesiąca od dnia wejścia w życie orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego. To oznacza, że skoro wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 6 marca 2019r. został opublikowany w Dzienniku Ustaw w dniu 21 marca 2019r., to miesięczny termin do złożenia skargi o wznowienie postępowania administracyjnego przed ZUS upłynął w dniu 21 kwietnia 2019r. Dni 21 i 22 kwietnia 2019r. (kolejno niedziela i poniedziałek) przypadały jednak na pierwszy i drugi dzień Świąt Wielkiej Nocy, które są ustawowo wolne od pracy. Podzielić należy zatem stanowisko organu rentowego co do tego, że zgodnie z art. 57 § 3 i 4 k.p.a. termin na złożenie skargi o wznowienie postępowania upływał w dniu roboczym następującym po dniu wolnym od pracy, a więc 23 kwietnia 2019r. (wtorek). Odwołująca natomiast złożyła skargę o wznowienie postępowania w dniu 21 czerwca 2019r., a więc z przekroczeniem terminu przewidzianego na jej złożenie.

Wymieniony termin jest terminem o charakterze procesowym, wobec czego ma do niego zastosowanie instytucja przywrócenia terminu (por. wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w G. z dnia 24 listopada 2010r., sygn. akt II SA/Go 710/10, LEX 753130). W przepisach Kodeksu postępowania administracyjnego instytucja ta jest uregulowana w art. 58 § 1 i 2, który stanowi, że w razie uchybienia terminu należy przywrócić termin na prośbę zainteresowanego, jeżeli uprawdopodobni, że uchybienie nastąpiło bez jego winy. Prośbę o przywrócenie terminu należy wnieść w ciągu siedmiu dni od dnia ustania przyczyny uchybienia terminu. Jednocześnie z wniesieniem prośby należy dopełnić czynności, dla której określony był termin.

Wraz ze skargą o wznowienie postępowania odwołująca w dniu 21 czerwca 2019r. złożyła w ZUS wniosek o przywrócenie terminu do złożenia przedmiotowej skargi, wskazując, że nie miała wiedzy na temat orzeczenia TK, albowiem przebywała poza miejscem zamieszkania, gdzie opiekowała się chorym na nowotwór bratem. Okoliczności te nie były jednak dla organu rentowego przekonujące, zatem uznał, że odwołująca nie uprawdopodobniła braku winy w niezachowaniu terminu. Według Zakładu za taką przesłankę nie można uznać braku wiedzy o wejściu w życie orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego. Powyższe prowadziło więc do wydania decyzji odmownej.

Sąd Okręgowy podzielił ocenę, jakiej dokonał organ rentowy. Wprawdzie zeznania, jakie złożyła A. W., zostały ocenione jako wiarygodne, jednak okoliczności, na jakie się powołała, nie mogły stanowić potwierdzenia czy uprawdopodobnienia, że do uchybienia terminowi doszło bez jej winy.

W orzecznictwie utrwalony jest pogląd, że kryterium braku winy jako przesłanka zasadności wniosku o przywrócenie terminu w rozumieniu art. 58 § 1 k.p.a. wiąże się
z obowiązkiem strony zachowania szczególnej staranności przy dokonywaniu czynności procesowej. Przywrócenie terminu może mieć miejsce, gdy uchybienie terminowi nastąpiło wskutek przeszkody, której strona nie mogła usunąć, nawet przy użyciu największego
w danych warunkach wysiłku. Oznacza to, że przywrócenie uchybionego terminu uzasadniają wyłącznie takie obiektywne, występujące bez woli strony, okoliczności i zdarzenia, które mimo dołożenia odpowiedniej staranności w prowadzeniu własnych spraw udaremniły dokonanie czynności we właściwym czasie. Można więc termin przywrócić, gdy strona w sposób przekonujący zaprezentowaną argumentacją uprawdopodobni brak swojej winy, a przy tym wskaże, że niezależna od niej przyczyna istniała przez cały czas, aż do wniesienia wniosku o przywrócenie terminu. W orzecznictwie podkreśla się także, że jako kryterium przy ocenie winy w uchybieniu terminu procesowego należy przyjąć obiektywny miernik staranności, jakiej można wymagać od strony dbającej należycie o swoje interesy a contrario zatem, przywrócenie terminu nie jest dopuszczalne, gdy strona dopuściła się choćby lekkiego niedbalstwa (por. wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 9 października 2019r., I OSK 401/18). W kontekście powyższego sama okoliczność braku wiedzy o wydaniu wyroku przez Trybunał Konstytucyjny co do zasady nie może zostać uznana za przesłankę uzasadniającą przywrócenie terminu, ponieważ orzeczenia Trybunału, jako akty powszechnie obowiązujące, podlegają niezwłocznemu i obowiązkowemu ogłoszeniu w dzienniku urzędowym. Publikacja w dzienniku urzędowym stanowi główną i nadrzędną formę ogłoszenia aktów normatywnych i orzeczeń, a przez to również ich upublicznienia, w celu stworzenie możliwości zapoznania się z treścią danego aktu lub orzeczenia przez ogół społeczeństwa. Tym samym publikacja orzeczenia w dzienniku urzędowym stwarza domniemanie powszechnej znajomości prawa. Nie wyklucza to potencjalnych sytuacji, kiedy strona z przyczyn obiektywnych nie miała możliwości uzyskania wiedzy co do faktu wydania i wejścia w życie orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego (por. wyroki Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 10 stycznia 2017r., (...); z dnia 31 maja 2017r., (...)).

W świetle zaprezentowanych poglądów judykatury, w przypadku powoływania się na brak wiedzy o wyroku Trybunału Konstytucyjnego, uprawdopodobnienie braku winy w uchybieniu terminu na złożenie skargi ulega pewnej modyfikacji, polegającej na konieczności podniesienia takich okoliczności, które obiektywnie uzasadniałyby brak możliwości dowiedzenia się przez stronę o wejściu w życie takiego orzeczenia. W ocenie Sądu, w przypadku odwołującej takie okoliczności nie zachodziły. Przytaczane przez odwołującą okoliczności, takie jak wyjazd poza miejsce zamieszkania celem sprawowania opieki nad obłożnie chorym bratem, nie mogły jednoznacznie przesądzać o braku możliwości powzięcia informacji o ogłoszeniu powyższego orzeczenia. Wynika to z tego, że okoliczność sprawowania opieki nad chorym członkiem rodziny, choć związana niewątpliwie z dużym zaangażowaniem czasowym i emocjonalnym, nie stanowi przyczyny obiektywnej uniemożliwiającej uzyskanie informacji o przedmiotowym orzeczeniu, tym bardziej, iż jak odwołująca wskazywała, opieka nad bratem nie uniemożliwiła jej korzystania z mediów. Co prawda odwołująca w swoich zeznaniach wskazała na to, że czasem kiedy opiekowała się bratem telewizor był włączony i nieraz oglądała telewizję, tym niemniej w jej ocenie nie były wówczas podawane informacje o wyroku Trybunału Konstytucyjnego. W ocenie Sądu okoliczność ta nie zwalniała odwołującej z należytego dbania o własne sprawy, jakiej należy oczekiwać od ubezpieczonych. Nie wykracza poza zakres dbania o własny interes poszukiwanie informacji istotnych dla własnej sytuacji prawnej, w tym też dotyczących potencjalnej zmiany stanu prawnego na skutek zmiany przepisów lub związanych z orzecznictwem Trybunału Konstytucyjnego (zob. wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z 31 sierpnia 2017r., III AUa 109/16).

Dodatkowo, odnosząc się do podniesionej przez odwołującą okoliczności choroby brata i opieki nad nim sprawowanej, wskazać należy, że orzecznictwo podejmując próbę wskazania, w jakich przypadkach można mówić o obiektywnej niemożności dochowania terminu do złożenia skargi wznowienie postępowania, wymienia przykładowo obłożną czy nagłą chorobę samej strony, która nie pozwoliła na wyręczenie się inną osobą, przerwę w komunikacji, powódź, pożar (por. wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w G. z dnia 10 października 2019r., (...) SA/Gd 537/19). Odnośnie choroby podkreślić jeszcze trzeba, że choroba samej strony usprawiedliwia niedotrzymanie terminu tylko wtedy, gdy nastąpiła nagle i uniemożliwiła dokonanie czynności w terminie, a strona nie miała możliwości wyręczenia się inną osobą. Natomiast długotrwała niedyspozycja nie uzasadnia przywrócenia terminu do dokonania czynności procesowej, ponieważ nie wyklucza możliwości sporządzenia oświadczenia na piśmie i nadania tego pisma przez pocztę (por. wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w S. z dnia 14 sierpnia 2019r., (...) SA/Sz 86/19).

Zestawiając powyższe z opieką, jaką odwołująca sprawowała nad chorym bratem i nie zapominając, że początek tej opieki miał miejsce od około 10 kwietnia 2019r. – a więc wówczas, kiedy upłynęła już mniej więcej połowa czasu na złożenie skargi, w którym to czasie żadne przeszkody wiążące się z opieką nad chorym członkiem rodziny nie zachodziły – przyjąć należy, że w rozpatrywanym przypadku nie zaistniały obiektywne okoliczności, których A. W. przezwyciężyć nie mogła. Skoro choroba samej strony tylko wyjątkowo usprawiedliwia nie dochowanie terminu, to tym bardziej choroba członka rodziny, taką przeszkodą może być tylko w przypadkach szczególnych. Taki przypadek szczególny - uwzględniając okoliczności obiektywne, a nie tylko subiektywne odczucia strony - w rozważanym przypadku z całą pewnością nie miał miejsca.

W tych okolicznościach Sąd Okręgowy uznał, iż zaskarżona decyzja organu rentowego odpowiada prawu. Odwołanie podlegało więc oddaleniu na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c.

Na marginesie powyższych rozważań, Sąd wskazuje, że problematyka stanowiąca przedmiot rozstrzygania przez Trybunał Konstytucyjny w orzeczeniu z dnia 6 marca 2019r. skutkowała podjęciem przez ustawodawcę inicjatywy w zakresie uregulowania sposobu przeliczania emerytury z uwzględnieniem braku w aktualnym stanie prawnym art. 25 ust. 1b ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. W dniu 15 maja 2019r. wniesiono senacki projekt ustawy mający na celu przywrócenie większej podstawy obliczenia emerytury ubezpieczonym, którzy pobrali wcześniejszą emeryturę bez obiektywnej wiedzy, że kwoty wcześniej pobranej emerytury pomniejszą emeryturę powszechną. Projekt ten z dniem 15 lipca 2019r. przekazano
do Sejmu w celu kontynuowania prac legislacyjnych, które ostatecznie nie zostały zakończone przed końcem VIII kadencji Sejmu. Na dzień 13 listopada 2019r. Marszałkowi Senatu RP przedłożono jednak tożsamy do wspomnianego powyżej senacki projekt ustawy o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych ( (...) nr 12), co pozwala zakładać, że kwestia ustalania emerytur powszechnych dla osób urodzonych w (...) roku, omówiona w wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 6 marca 2019r., będzie przedmiotem działań legislacyjnych ustawodawcy w ramach kolejnej kadencji Parlamentu RP.

ZARZĄDZENIE

Odpis wyroku z uzasadnieniem doręczyć (...)