Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 26 listopada 2019 r.

Sąd Okręgowy w Piotrkowie Trybunalskim V Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w następującym składzie:

Przewodniczący: Sędzia Agnieszka Leżańska

Protokolant: st. sekr. sądowy Cezary Jarocki

po rozpoznaniu w dniu 22 listopada 2019 r. w Piotrkowie Trybunalskim na rozprawie

sprawy z wniosku K. L.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T.

o emeryturę pomostową

na skutek odwołania K. L.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T.

z dnia 26 marca 2019r. sygn.: (...)

oddala odwołanie.

Sygn. akt VU 367/19

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 26 marca 2019 roku, znak (...), Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T. odmówił wnioskodawcy K. L. prawa do emerytury pomostowej, podnosząc że po dniu 31 grudnia 2008 roku nie wykonywał on prac w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze w rozumieniu art. 3 ust. 1 oraz 3 ustawy o emeryturach pomostowych. Organ rentowy podniósł, że do prac w szczególnych warunkach nie uwzględnił okresu od dnia 1 stycznia 2009 roku do dnia 31 grudnia 2014 roku, ponieważ zakład pracy nie potwierdził, iż w tym okresie wnioskodawca wykonywał pracę wymienioną w załączniku nr 1 lub 2 do ustawy o emeryturach pomostowych
z dnia 19 grudnia 2008 roku.

W odwołaniu z dnia 19 kwietnia 2019 roku, wnioskodawca wniósł o zmianę ww. decyzji i przyznanie prawa do emerytury pomostowej podnosząc, że spełnia wszystkie przesłanki do przyznania mu tego świadczenia. Ponadto wskazał, że nie może on ponieść ujemnych konsekwencji za zaniechania pracodawcy, który nie odprowadzał za niego stosownych składek.

W odpowiedzi na odwołanie ZUS wniósł o jego oddalenie, powielając argumentację przedstawioną w zaskarżonej decyzji.

W piśmie procesowym z dnia 2 października 2010 roku, organ rentowy wskazał, że zakwestionował fakt wykonywania przez skarżącego pracy w warunkach szczególnych po dniu 31 grudnia 2008 roku, ponieważ pracodawca nie złożył do ZUS informacji o zatrudnieniu wnioskodawcy w warunkach szczególnych w spornym okresie i nie odprowadzał za niego składek na Fundusz Emerytur Pomostowych.

Na rozprawie w dniu 22 listopada 2019 roku pełnomocnik ZUS oświadczył, iż organ rentowy nie kwestionuje charakteru wykonywanej przez skarżącego pracy po dniu 31 grudnia 2008 roku i przyjmuje, że była to praca w szczególnych warunkach rozumieniu ustawy o emeryturach pomostowych. Podkreślił, że okres ten nie został uwzględniony z uwagi na fakt, iż pracodawca nie złożył stosownej informacji do ZUS oraz nie opłacił składek w związku z wykonywaniem przez skarżącego pracy
w szczególnych warunkach.

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny w sprawie:

K. L., urodzony w dniu (...), w dniu 27 listopada 2018 roku złożył wniosek o emeryturę pomostową (dowód: wniosek, k. 1-4 akt ZUS).

Ubezpieczony udowodnił okres składkowy i nieskładkowy wynoszący 39 lat
i 11 dni, w tym 34 lata, 9 miesięcy i 8 dni okresów składkowych oraz 4 lata,
3 miesiące i 3 dni okresów nieskładkowych. Do stażu pracy ubezpieczonego
w warunkach szczególnych organ rentowy zaliczył 25 lat, 2 miesiące i 21 dni.
W ocenie organu rentowego wnioskodawca nie wykazał jednakże żadnego okresu pracy w szczególnych warunkach w rozumieniu art. 49 ustawy o emeryturach pomostowych (dowód: decyzja z dnia 26 marca 2019 roku, k. 12 akt ZUS).

Pracodawca wystawił ubezpieczonemu świadectwo wykonywania prac
w szczególnych warunkach, w którym wskazał, że K. L. był zatrudniony
w Przedsiębiorstwie (...) sp. z o.o. od dnia 1 grudnia 1982 roku do dnia 31 grudnia 2014 roku, zaś:

- w okresie od dnia 1 grudnia 1982 roku do dnia 28 lutego 1983 roku oraz od dnia 1 lutego 1992 roku do dnia 30 kwietnia 1992 roku stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał prace na stanowisku kierowcy samochodu ciężarowego o dopuszczalnym ciężarze całkowitym powyżej 3,5 tony, wymienionym w wykazie A Dziale VII, poz. – Prace kierowców samochodów ciężarowych o dopuszczalnym ciężarze całkowitym powyżej 3,5 tony specjalizowanych, specjalistycznych, pojazdów członowych i ciągników samochodowych balastowych, autobusów powyżej liczbie miejsc 15, samochodów uprzywilejowanych w ruchu w rozumieniu przepisów o ruchu na drogach publicznych, trolejbusów, tramwajów motorniczych ;

- w okresie od dnia 1 marca 1983 roku do dnia 31 stycznia 1992 roku i od dnia 1 maja 1992 roku do dnia 31 grudnia 2014 roku stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał prace na stanowisku maszynista równiarki, wymienionym w wykazie A, dziale V, poz. 3, pkt. 13 według wykazu stanowiącego załącznik do Zarządzenia nr 64 Ministra Komunikacji z dnia 29 czerwca 1983 roku w sprawie prac w szczególnych warunkach w zakładach pracy resortu komunikacji, których wykonywanie uprawnia do niższego wieku emerytalnego oraz do wzrostu emerytury lub reny inwalidzkiej. Praca maszynisty równiarki polegała na obsłudze ciężkiego sprzętu drogowego, służącego do wyrównywania nawierzchni bitumicznej (dowód: świadectwo pracy z dnia 31 grudnia 2014 roku, k. 7 akt ZUS, zeznania wnioskodawcy płyta k-15 00:02:30 i dalej).

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

odwołanie nie zasługuje na uwzględnienie.

Zgodnie z treścią art. 4 ustawy z dnia 19 grudnia 2008 roku o emeryturach pomostowych (Dz. U. z 2017 r. poz. 664 ze zm.) prawo do emerytury pomostowej, z uwzględnieniem art. 5-12, przysługuje pracownikowi, który spełnia łącznie następujące warunki:

1. urodził się po dniu 31 grudnia 1948 roku;

2. ma okres pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze wynoszący co najmniej 15 lat;

3. osiągnął wiek wynoszący co najmniej 55 lat dla kobiet i co najmniej 60 lat dla mężczyzn;

4. ma okres składkowy i nieskładkowy, ustalony na zasadach określonych w art. 5-9 i art. 11 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, wynoszący co najmniej 20 lat dla kobiet i co najmniej 25 lat dla mężczyzn;

5. przed dniem 1 stycznia 1999 roku wykonywał prace w szczególnych warunkach lub prace w szczególnym charakterze, w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy lub art. 32 i art. 33 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych;

6. po dniu 31 grudnia 2008 roku wykonywał prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3;

7. nastąpiło z nim rozwiązanie stosunku pracy.

Prawo do emerytury pomostowej zgodnie z art. 49 ustawy o emeryturach pomostowej przysługuje również osobie, która:

1)po dniu 31 grudnia 2008 r. nie wykonywała pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3;

2)spełnia warunki określone w art. 4 pkt 1-5 i 7 i art. 5-12;

3)w dniu wejścia w życie ustawy miała wymagany w przepisach, o których mowa w pkt 2, okres pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3.

Warunkiem skutecznego ubiegania się o emeryturę pomostową w świetle wykładni językowej art. 4 i art. 49 ustawy z 2008 r. o emeryturach pomostowych, jest legitymowanie się określonym stażem pracy w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze (w rozumieniu ustawy o emeryturach pomostowych lub dotychczasowych przepisów) oraz kontynuowanie pracy w tych warunkach po wejściu w życie ustawy, a więc po dniu 1 stycznia 2009 r. W przypadku kiedy osoba ubiegająca się o to świadczenie nie kontynuuje pracy w warunkach szczególnych lub szczególnym charakterze i legitymuje się w związku z tym jedynie stażem pracy "szczególnej" według poprzednio obowiązujących przepisów, może nabyć prawo do "nowego" świadczenia jedynie wówczas, gdy dotychczasowy staż pracy (okres prac) można kwalifikować jako prace w warunkach szczególnych w rozumieniu dziś obowiązujących przepisów (art. 3 ust. 1 ustawy) lub o szczególnym charakterze (art. 3 ust. 3 ustawy). Innymi słowy brak podstaw prawnych do przyznania emerytury pomostowej ubezpieczonemu, którego dotychczasowy okres pracy w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze, dziś nie może być tak kwalifikowany ( tak: wyroku Sądu Najwyższego z dnia 13 marca 2012 r., sygn. akt II UK 164/11, wyrok Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z dnia 2 kwietnia 2014 r., III AUa 2302/13).

W będącej przedmiotem osądu przyczyną odmowy przyznania wnioskodawcy prawa do emerytury pomostowej było ustalenie przez ZUS, że wnioskodawca nie wykonywał pracy w warunkach szczególnych w rozumieniu art. 3 ust 1 i 3 ustawy o emeryturach pomostowych, ponieważ pracodawca nie złożył stosownej informacji do ZUS oraz nie opłacił składek w związku z wykonywaniem przez skarżącego pracy w szczególnych warunkach. ZUS nie kwestionował charakteru pracy wnioskodawcy, uznając, że w spornym okresie czasu wykonywał on pracę
w warunkach szczególnych zgodną z ww. ustawą.

Na wstępie należy przyznać słuszność wnioskodawcy, który w odwołaniu wskazywał, że nie ponosi winy za niezłożenie przez pracodawcę stosownej informacji do ZUS oraz braku opłacenia składek w związku z wykonywaniem przez niego pracy
w szczególnych warunkach i nie może to rodzić wobec niego negatywnych konsekwencji w postaci odmowy przyznania mu prawa do emerytury pomostowej. Przyznanie prawa do emerytury pomostowej nie jest uzależnione od przedłożenia przez płatnika druków ZUS ZSWA, czy też opłacania składek na Fundusz Emerytur Pomostowych, lecz od wykonywania przez pracownika pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 23 marca 2017 roku, sygn. akt III AUa 1925/16).

Sąd miał jednak na uwadze, że prace w szczególnych warunkach – zgodnie z art. 3 ust 1 ustawy o emeryturach pomostowych - to prace związane z czynnikami ryzyka wymienionymi w art. 3 ust 2 ustawy, które z wiekiem mogą z dużym prawdopodobieństwem spowodować trwałe uszkodzenie zdrowia, wykonywane w szczególnych warunkach środowiska pracy, determinowanych siłami natury lub procesami technologicznymi, które mimo zastosowania środków profilaktyki technicznej, organizacyjnej i medycznej stawiają przed pracownikami wymagania przekraczające poziom ich możliwości, ograniczony w wyniku procesu starzenia się jeszcze przed osiągnięciem wieku emerytalnego, w stopniu utrudniającym ich pracę na dotychczasowym stanowisku; wykaz prac w szczególnych warunkach określa załącznik nr 1 do ustawy.

Z kolei prace o szczególnym charakterze – zgodnie z art. 3 ustęp 3 ustawy o emeryturach pomostowych - to prace wymagające szczególnej odpowiedzialności oraz szczególnej sprawności psychofizycznej, których możliwość należytego wykonywania w sposób niezagrażający bezpieczeństwu publicznemu, w tym zdrowiu lub życiu innych osób, zmniejsza się przed osiągnięciem wieku emerytalnego na skutek pogorszenia sprawności psychofizycznej, związanego z procesem starzenia się; wykaz prac o szczególnym charakterze określa załącznik nr 2 do ustawy.

Jak wynika z ustaleń Sądu, wnioskodawca dysponował świadectwem
o wykonywaniu prac w szczególnych warunkach, jednakże w świadectwie tym pracodawca skarżącego nie wskazał prac wyszczególnionych w załączniku 1 lub 2 do ustawy o emeryturach pomostowych, ale wymienione w wykazie A stanowiącym załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku, w którym to przecież wymieniono prace, jakich wykonywanie implikuje przyznanie prawa do emerytury na podstawie art. 32 ustawy o emeryturach i rentach z FUS.

Dlatego też, uznać należało, że wnioskodawca nie dysponował zaświadczeniem o okresach pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy, za okresy przypadające przed dniem 1 stycznia 2009 r., jak tego wymaga art. 51 ustawy o emeryturach pomostowych, a jedynie świadectwem pracy w warunkach szczególnych.

Wnioskodawca, jak wynika ze świadectwa pracy z dnia 31 grudnia 2014 roku oraz zeznań samego skarżącego, od dnia 1 maja 1992 roku do dnia 31 grudnia 2014 roku stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał prace na stanowisku maszynisty równiarki, wymienionym w wykazie A, dziale V, poz. 3, pkt. 13 według wykazu stanowiącego załącznik do Zarządzenia nr 64 Ministra Komunikacji z dnia 29 czerwca 1983 roku w sprawie prac w szczególnych warunkach w zakładach pracy resortu komunikacji.

W tym miejscu należy wskazać, że zakres przedmiotowy prac zaliczanych przez ustawodawcę do prac w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze
w rozumieniu przepisów ustawy o emeryturach pomostowych jest znacznie węższy niż ten określony w wykazie takich prac zamieszczonych w załączniku do rozporządzenia Rady Ministrów z 1983r. wydanym na podstawie art. 32 ustawy o emeryturach
i rentach z FUS. Celem ustawy o emeryturach pomostowych była bowiem likwidacja możliwości wcześniejszego przechodzenia na emeryturę przez niektóre grupy zawodowe. Ustawodawca uznał, że wprowadzone w 1983 r. przepisy regulujące te kwestie (w szczególności rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r.) przewidują zbyt szeroką grupę uprawnionych do wcześniejszych świadczeń emerytalnych i niezbędna jest konsekwentna realizacja założeń reformy systemu ubezpieczeń społecznych, co do stopniowej likwidacji możliwości wcześniejszego przejścia na emeryturę. W wyniku reformy systemu ubezpieczeń społecznych, zgodnie z regulacjami zawartymi w ustawie o emeryturach i rentach z FUS ulegała stopniowej likwidacji możliwość wcześniejszego przejścia na emeryturę. Zatem nie wszystkie osoby korzystające w starym systemie emerytalnym z obniżonego wieku emerytalnego będą mogły skorzystać z emerytur pomostowych.

Podkreślić należy, że prawo do emerytury pomostowej jest ściśle związane z szybszą utratą zdolności do zarobkowania z uwagi na szczególne warunki lub szczególny charakter pracy. Praca taka, świadczona stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy, przyczynia się do szybszego obniżenia wydolności organizmu, stąd też wykonująca ją osoba ma prawo do emerytury wcześniej niż inni ubezpieczeni. Prawo to stanowi przywilej i odstępstwo od zasady powszechnego wieku emerytalnego, a zatem regulujące je przepisy należy wykładać w sposób gwarantujący zachowanie celu uzasadniającego to odstępstwo. Podzielając takie rozumienie przepisów ustawy o emeryturach pomostowych, należy stwierdzić, że ustawodawca w załącznikach nr 1 i 2 w sposób ścisły i wyczerpujący uregulował rodzaje prac wykonywanych w szczególnych warunkach i o szczególnym charakterze. Oznacza to, że wymienione w nim prace stanowią katalog zamknięty i tym samym wyłącznie wykonywanie tych prac uprawnia do nabycia emerytury pomostowej.

Wśród prac wymienionych przez ustawodawcę w załączniku nr 1 oraz nr 2 do ustawy o emeryturach pomostowych jako prace w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze nie ma prac wykonywanych przez skarżącego tj. maszynisty równiarki.

Konkludując, z powyższych ustaleń i rozważań prawnych wynika, że ZUS prawidłowo odmówił wnioskodawcy prawa do emerytury pomostowej, jednak
z przyczyn innych, niż te, które organ rentowy uznał za podstawę do wydania zaskarżonej decyzji.

Jak wcześniej wykazano brak zgłoszenia przez pracodawcę do ZUS wykonywania przez pracownika pracy w warunkach szczególnych i nieopłacania wynikających z tego składek nie może być podstawą do odmowy przyznania prawa do emerytury pomostowej, ponieważ ustawa nie wymaga spełnienia takiej przesłanki przez ubezpieczonego starającego się o uzyskanie takiego świadczenia. Prawidłową podstawą zaś odmowy przyznania emerytury pomostowej K. L. jest niespełnienie przez niego podstawowej przesłanki, tj. wykonywania pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 cyt. Ustawy, co uszło uwadze organu rentowego. Wszak toku postępowania Sąd ustalił, że w spornym okresie czasu pracy ubezpieczony pracował jako maszynista równiarki, a praca ta nie jest wymieniona w załącznikach nr 1 i 2 ustawy, które to zawierają katalog zamknięty prac wykonywanych w szczególnych warunkach i o szczególnym charakterze uprawniających do przyznania emerytury pomostowej i w punkcie 31 Załącznika nr 2 wskazują jedynie na prace przy ręcznym układaniu na gorąco nawierzchni z mieszanek mineralno-bitumicznych, których to prac skarżący nie wątpliwie nie wykonywał.

Z tych też względów, Sąd Okręgowy – Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych, uznając odwołanie za nieuzasadnione, na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. orzekł, jak
w sentencji wyroku.