Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 9 stycznia 2020 r.

Sąd Okręgowy Warszawa - Praga w Warszawie VII Wydział Pracy
i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: SSO Monika Rosłan-Karasińska

Protokolant: st. sekr. sądowy Maria Nalewczyńska

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 9 stycznia 2020 r. w Warszawie

sprawy A. P.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych(...)Oddział w W.

o przeliczenie emerytury

na skutek odwołania A. P.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych(...)Oddział w W.

z dnia 9 maja 2019 r., znak: (...)

oddala odwołanie.

Sygn. VII U 2804/19

UZASADNIENIE

W dniu 16 maja 2019 r. A. P. złożyła odwołanie od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...)Oddział w W. z dnia 9 maja 2019 r., znak: (...) odmawiającej wznowienia postępowania w sprawie emerytury zakończonego decyzją z dnia 11 marca 2015 r. Odwołująca wniosła o zmianę decyzji i przeliczenie emerytury zgodnie z wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego z dnia 6 marca 2019 r. W uzasadnieniu swego stanowiska wskazała, że nie posiadała wiedzy o treści orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego i o terminie do złożenia skargi, gdyż informacja ta nie była ogólnie dostępna i nagłośniona przez media. Ponadto w tym czasie opiekowała się chorą matką i przebywała poza miejscem swojego zamieszkania w związku z czym nie oglądała telewizji i nie była na bieżąca z informacjami ogólnokrajowymi prezentowanymi w środkach masowego przekazu. Gdy tylko dowiedziała się o wyroku Trybunału Konstytucyjnego złożyła w organie rentowym skargę o wznowienie postępowania (odwołanie z dnia 16 maja 2019 r. k. 3 a.s.).

W odpowiedzi na odwołanie z dnia 5 czerwca 2019 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych(...)Oddział w W. wniósł o jego oddalenie na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. Uzasadniając swe stanowisko organ rentowy wskazał, że w dniu 21 marca 2019 r. został ogłoszony wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 6 marca 2019 r., stwierdzający, że art. 25 ust. 1b ustawy emerytalnej, w brzmieniu obowiązującym do 30 września 2017 r., w zakresie, w jakim dotyczy urodzonych w (...) r. kobiet, które przed 1 stycznia 2013 r. nabyły prawo do emerytury na podstawie art. 46 tej ustawy, jest niezgodny z Konstytucją Rzeczpospolitej Polskiej. Zgodnie z art. 145 § 2 k.p.a. skargę o wznowienie postępowania można wnieść do organu rentowego w terminie miesiąca od dnia wejścia w życie wyroku Trybunału Konstytucyjnego. W niniejszej sprawie skarga o wznowienie została wniesiona w dniu 25 kwietnia 2019 r., a więc po upływie terminu. Odwołująca nie złożyła jednocześnie wniosku o przywrócenie terminu do złożenia skargi i nie uprawdopodobniła, że wniesienie skargi o wznowienie postępowania po terminie nastąpiło bez jej winy, wobec czego odmówiono jej wznowienia postępowania w sprawie emerytury zakończonego decyzją z dnia 11 marca 2015 r. (odpowiedź na odwołanie z dnia 5 czerwca 2019 r., k. 4 a.s.).

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

A. P., urodzona w dniu (...), ma przyznane prawo do wcześniejszej emerytury Wysokość emerytury obliczono na podstawie art. 53 w zw. z art. 46 ust. 1 i art. 29 ust. 1 pkt 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS. W dniu 24 lutego 2015 r. A. P. złożyła w ZUS (...) Oddział w W. wniosek o emeryturę w związku z osiągnięciem powszechnego wieku emerytalnego. Po rozpoznaniu w/w wniosku organ rentowy decyzją z dnia 11 marca 2015 r., znak:(...) przyznał odwołującej prawo do emerytury powszechnej od dnia 1 lutego 2015 r., tj. od daty nabycia uprawnień do świadczenia. Wysokość emerytury, obliczonej zgodnie z zasadami określonymi w art. 26 ustawy emerytalnej, wyniosła 1.703,48 zł, natomiast od dnia 1 marca 2015 r. wyniosła 1.739,48 zł. Organ rentowy wskazał, że jest ona świadczeniem mniej korzystnym i nadal będzie wypłacana emerytura ustalona według dotychczasowych zasad (wniosek o emeryturę z dnia 24 lutego 2015 r., k. 1-4 a.r., decyzja ZUS z 11 marca 2015 r. k. 6-7 a.r.).

W dniu 6 marca 2019 r. Trybunał Konstytucyjny wydał wyrok w sprawie o sygn.
P 20/16, w którym orzekł o niezgodności z art. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, art. 25 ust. 1b ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2019r. poz. 39 ze zm.), w brzmieniu obowiązującym do 30 września 2017 r., w zakresie, w jakim dotyczy urodzonych w (...) r. kobiet, które przed dniem 1 stycznia 2013 r. nabyły prawo do emerytury na podstawie art. 46 tej ustawy. Powyższe orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego zostało opublikowane w dniu 21 marca 2019 r. (okoliczność bezsporna).

W okresie od dnia 5 kwietnia 2019 r. do dnia 8 kwietnia 2019 r. A. P. przebywała na Oddziale Kardiologicznym Szpitala (...) położonego przy ul. (...) w W. w związku z leczeniem nadciśnienia tętniczego i arytmii. Ze szpitala została wypisana w dniu 8 kwietnia 2019 r. z zaleceniem przyjmowania leków i stawienia się na wizycie kontrolnej w dniu 25 kwietnia 2019 r. W dniu 25 kwietnia 2019 r. dowiedziała się od brata o wydaniu przez Trybunał Konstytucyjny wyroku z dnia 6 marca 2019 r. w sprawie P 20/16 . W związku z tym w tej dacie odwołująca złożyła w ZUS (...) Oddział w W. skargę o wznowienie postępowania w sprawie emerytury zakończonego prawomocną decyzją z dnia 11 marca 2015 r. Równocześnie ubezpieczona nie złożyła wniosku o przywrócenie terminu do wniesienia w/w skargi. W okresie od połowy kwietnia 2019 r. do końca Ś. Wielkanocnych odwołująca przebywała u swojej matki w miejscowości P. (zeznania A. P., k. 16-17 a.s.).

Po rozpoznaniu powyższego wniosku ZUS (...)Oddział w W. wydał w dniu 9 maja 2019 r. decyzję, znak: (...)w której odmówił wznowienia postępowania w sprawie emerytury zakończonego decyzją z dnia 11 marca 2015 r. W uzasadnieniu decyzji organ rentowy wskazał, że wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 6 marca 2019 r. wszedł w życie 21 marca 2019 r. Zgodnie z art. 145a § 2 k.p.a. ubezpieczona mogła wnieść skargę o wznowienie postępowania w sprawie w terminie do dnia 23 kwietnia 2019 r., uwzględniając
dni wolne od pracy (Święta Wielkanocne). Jednocześnie organ rentowy podkreślił,
że A. P. nie złożyła wniosku o przywrócenie terminu do złożenia skargi i nie uprawdopodobniła, że wniesienie skargi o wznowienie postępowania po terminie nastąpiło bez jej winy, wobec czego odmówiono jej wznowienia postępowania w sprawie emerytury zakończonego decyzją z dnia 11 marca 2015 r. (decyzja ZUS z dnia 10 maja 2019 r., znak:(...) k. 44 tom II a.r.).

Sąd Okręgowy ustalił powyższy stan faktyczny na podstawie powołanych dokumentów, a także w oparciu o zeznania odwołującej.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołanie podlegało oddaleniu.

Spór w przedmiotowej sprawie koncentrował się wokół tego, czy w przypadku A. P. zachodzą podstawy do wznowienia postępowania w sprawie emerytury zakończonego prawomocną decyzją z dnia 11 marca 2015 r. w związku z wydaniem przez Trybunał Konstytucyjny wyroku z dnia 6 marca 2019 r., sygn. akt P 20/16. We wskazanym orzeczeniu TK orzekł o niezgodności z art. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, art. 25 ust. 1b ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2019 r. poz. 39 ze zm.), w brzmieniu obowiązującym do dnia 30 września 2017 r., w zakresie, w jakim dotyczy urodzonych w (...) r. kobiet, które przed dniem 1 stycznia 2013 r. nabyły prawo do emerytury na podstawie art. 46 tej ustawy. Jego publikacja w Dzienniku Ustaw nastąpiła w dniu 21 marca 2019 r.

Zgodnie z treścią art. 145a § 1 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (tekst jedn. Dz. U. z 2018 r. poz. 2096 – dalej jako „k.p.a.”) można żądać wznowienia postępowania również w przypadku, gdy Trybunał Konstytucyjny orzekł o niezgodności aktu normatywnego z Konstytucją, umową międzynarodową lub z ustawą, na podstawie którego została wydana decyzja. Art. 145a § 2 k.p.a. wskazuje, że w sytuacji określonej w art. 145a § 1 k.p.a. skargę o wznowienie wnosi się w terminie jednego miesiąca od dnia wejścia w życie orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego. To oznacza, że skoro wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 6 marca 2019 r. został opublikowany w Dzienniku Ustaw w dniu 21 marca 2019 r., to miesięczny termin do złożenia skargi o wznowienie postępowania administracyjnego przed ZUS upłynął w dniu 21 kwietnia 2019 r. Dni 21 i 22 kwietnia 2019 r. (kolejno niedziela i poniedziałek) przypadały jednak na pierwszy i drugi dzień Świąt Wielkiej Nocy, które są ustawowo wolne od pracy. Podzielić należy zatem stanowisko organu rentowego, że zgodnie z art. 57 § 3 i 4 k.p.a. termin do złożenia wniosku o wznowienie postępowania upływał w dniu roboczym następującym po dniu wolnym od pracy, a więc 23 kwietnia 2019 r. (wtorek). Odwołująca natomiast wniosła skargę o wznowienie postępowania dopiero w dniu 25 kwietnia 2019 r., a więc z przekroczeniem terminu przewidzianego na jej złożenie. Wymieniony termin jest terminem o charakterze procesowym, wobec czego ma do niego zastosowanie instytucja przywrócenia terminu (por. wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w G. z dnia 24 listopada 2010r., sygn. akt II SA/Go 710/10, LEX 753130). W przepisach Kodeksu postępowania administracyjnego jest ona uregulowana w art. 58 § 1 i 2, który stanowi, że w razie uchybienia terminu należy przywrócić termin na prośbę zainteresowanego, jeżeli uprawdopodobni, że uchybienie nastąpiło bez jego winy. Prośbę o przywrócenie terminu należy wnieść w ciągu siedmiu dni od dnia ustania przyczyny uchybienia terminu. Jednocześnie z wniesieniem prośby należy dopełnić czynności, dla której określony był termin.

Wraz ze skargą o wznowienie postępowania odwołująca nie złożyła jednak wniosku o przywrócenie terminu do wniesienia w/w skargi. Jedynie w odwołaniu wskazała, że nie miała wiedzy na temat orzeczenia TK. Okoliczności te nie były dla organu rentowego przekonujące, zatem Zakład Ubezpieczeń Społecznych uznał, że odwołująca nie uprawdopodobniła braku winy w niezachowaniu terminu mając jednocześnie na uwadze, że odwołująca nie złożyła wniosku o przywrócenie terminu do wniesienia skargi o wznowienie postępowania. Stanowisko odwołującej zaprezentowane w toku postępowania koncentrowało się przede wszystkim na stwierdzeniu, że nie mogła ona dowiedzieć się o orzeczeniu Trybunału Konstytucyjnego i jego wejściu w życie z uwagi na to, że informacja ta nie była ogólnie dostępna i nagłośniona przez media, a o orzeczeniu TK z 6 marca 2019 r. dowiedziała się dopiero od brata w dniu 25 kwietnia 2019 r. Ponadto w okresie od dnia 5 kwietnia 2019 r. do dnia 8 kwietnia 2019 r. przebywała na Oddziale Kardiologicznym Szpitala (...) w związku z leczeniem nadciśnienia tętniczego i arytmii. Tym samym – w ocenie odwołującej – nie ponosi ona winy za uchybienie terminowi do złożenia przedmiotowej skargi.

W ocenie Sądu Okręgowego powołane przez odwołującą okoliczności nie mogły stanowić potwierdzenia, czy też uprawdopodobnienia, że do uchybienia terminowi doszło bez winy odwołującej. W orzecznictwie utrwalony jest pogląd, że kryterium braku winy jako przesłanka zasadności wniosku o przywrócenie terminu w rozumieniu art. 58 § 1 k.p.a. wiąże się z obowiązkiem strony zachowania szczególnej staranności przy dokonywaniu czynności procesowej. Przywrócenie terminu może mieć miejsce, gdy uchybienie terminowi nastąpiło wskutek przeszkody, której strona nie mogła usunąć, nawet przy użyciu największego w danych warunkach wysiłku. Oznacza to, że przywrócenie uchybionego terminu uzasadniają wyłącznie takie obiektywne, występujące bez woli strony, okoliczności i zdarzenia, które mimo dołożenia odpowiedniej staranności w prowadzeniu własnych spraw udaremniły dokonanie czynności we właściwym czasie. Można więc termin przywrócić, gdy strona w sposób przekonujący zaprezentowaną argumentacją uprawdopodobni brak swojej winy, a przy tym wskaże, że niezależna od niej przyczyna istniała przez cały czas, aż do wniesienia wniosku o przywrócenie terminu. W orzecznictwie podkreśla się także, że jako kryterium przy ocenie winy w uchybieniu terminu procesowego należy przyjąć obiektywny miernik staranności, jakiej można wymagać od strony dbającej należycie o swoje interesy, a contrario zatem, przywrócenie terminu nie jest dopuszczalne, gdy strona dopuściła się choćby lekkiego niedbalstwa (por. wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 9 października 2019r., I OSK 401/18). W kontekście powyższego sama okoliczność braku wiedzy o wydaniu wyroku przez Trybunał Konstytucyjny co do zasady nie może zostać uznana za przesłankę uzasadniającą przywrócenie terminu, ponieważ orzeczenia Trybunału, jako akty powszechnie obowiązujące, podlegają niezwłocznemu i obowiązkowemu ogłoszeniu w dzienniku urzędowym. Publikacja w dzienniku urzędowym stanowi główną i nadrzędną formę ogłoszenia aktów normatywnych i orzeczeń, a przez to również ich upublicznienia, w celu stworzenie możliwości zapoznania się z treścią danego aktu lub orzeczenia przez ogół społeczeństwa. Tym samym publikacja orzeczenia w dzienniku urzędowym stwarza domniemanie powszechnej znajomości prawa. Nie wyklucza to potencjalnych sytuacji, kiedy strona z przyczyn obiektywnych nie miała możliwości uzyskania wiedzy co do faktu wydania i wejścia w życie orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego (por. wyroki Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 10 stycznia 2017r., (...); z dnia 31 maja 2017r., (...)). W świetle zaprezentowanych poglądów judykatury, w przypadku powoływania się na brak wiedzy o wyroku Trybunału Konstytucyjnego, uprawdopodobnienie braku winy w uchybieniu terminu do złożenia skargi ulega pewnej modyfikacji, polegającej na konieczności podniesienia takich okoliczności, które obiektywnie uzasadniałyby brak możliwości dowiedzenia się przez stronę o wejściu w życie takiego orzeczenia. W ocenie Sądu, w przypadku odwołującej takie okoliczności nie zachodziły. Przytaczane przez odwołującą okoliczności, takie jak brak nagłośnienia przez media informacji o wydaniu w/w orzeczenia oraz nie czytanie dzienników ustaw nie mogły jednoznacznie przesądzać o braku możliwości powzięcia informacji o ogłoszeniu powyższego orzeczenia. Jednocześnie należy podkreślić, że odwołująca przebywała w szpitalu w okresie od dnia 5 kwietnia 2019 r. do dnia 8 kwietnia 2019 r., a zatem mogła wnieść skargę o wznowienie postępowania w okresie od dnia 21 marca 2019 r. do dnia 5 kwietnia 2019 r., a następnie od dnia 8 kwietnia 2019 r. do dnia 23 kwietnia 2019 r. Co do tych okresów czasu brak jest bowiem jakichkolwiek informacji, aby odwołująca doznała przeszkód w dokonaniu powyższej czynności procesowej.

Sąd Okręgowy zważył, że przedmiotowy wyrok Trybunału został nie tylko ogłoszony w dniu 6 marca 2019 r., lecz również opublikowany w Dzienniku Ustaw RP w dniu 21 marca 2019 r. Poza tym informacje o wydaniu przez Trybunał Konstytucyjny ww. wyroku były rozpowszechniane za pomocą różnych środków medialnych, w tym w telewizji, w prasie oraz na portalach internetowych. Odwołująca mogła zatem, o ile dołożyłaby staranności, dowiedzieć się, że TK w dniu 6 marca 2019 r. wydał orzeczenie stwierdzające niezgodność z Konstytucją RP przepisu dotyczącego kobiet urodzonych w (...) r., tym bardziej, że nie wykracza poza zakres dbania o własny interes poszukiwanie informacji istotnych dla własnej sytuacji prawnej, w tym też dotyczących potencjalnej zmiany stanu prawnego na skutek zmiany przepisów lub związanych z orzecznictwem Trybunału Konstytucyjnego (zob. wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z 31 sierpnia 2017r., III AUa 109/16). Także na organie rentowym nie ciąży obowiązek informowania ubezpieczonych o każdej o zmianie stanu prawnego, jak również o treści orzeczeń wydawanych przez Trybunał Konstytucyjny. Niemniej jednak, w przypadku wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 6 marca 2019 r. na stronie internetowej Zakładu Ubezpieczeń Społecznych w dniu 28 marca 2019 r. opublikowano informację o przedmiotowym orzeczeniu, jego skutkach oraz kręgu zainteresowanych osób, których orzeczenie to dotyczy, jednocześnie wskazując na możliwość wniesienia skargi o wznowienie postępowania zarówno przed organem rentowym, jak i przed sądem, ze wskazaniem terminów, w jakich należy wnieść skargi. Należy także podkreślić, że wraz ze skargą o wznowienie postępowania, odwołująca nie złożyła w organie rentowym wniosku o przywrócenie terminu do wniesienia w/w skargi, w którym uprawdopodobniłaby okoliczności związane z uchybieniem terminu do jej złożenia. Co prawda odwołująca w swoich zeznaniach wskazała na to, że w okresie kiedy przebywała u matki nie oglądała telewizji wobec czego nie mogła dowiedzieć się o wyroku TK, jednak wskazać należy, że w P. przebywała w okresie już po upływie terminu do wniesienia skargi o wznowienie postępowania, którą mogła złożyć w okresie wcześniejszym. W tym miejscu wskazać należy, że nie wykracza poza zakres dbania o własny interes poszukiwanie informacji istotnych dla własnej sytuacji prawnej, w tym też dotyczących potencjalnej zmiany stanu prawnego na skutek zmiany przepisów lub związanych z orzecznictwem Trybunału Konstytucyjnego (zob. wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z 31 sierpnia 2017r., III AUa 109/16).

Na marginesie powyższych rozważań, Sąd wskazuje, że problematyka stanowiąca przedmiot rozstrzygania przez Trybunał Konstytucyjny w orzeczeniu z dnia 6 marca 2019 r. skutkowała podjęciem przez ustawodawcę inicjatywy w zakresie uregulowania sposobu przeliczania emerytury z uwzględnieniem braku w aktualnym stanie prawnym art. 25 ust. 1b ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. W dniu 15 maja 2019 r. wniesiono senacki projekt ustawy mający na celu przywrócenie większej podstawy obliczenia emerytury ubezpieczonym, którzy pobrali wcześniejszą emeryturę bez obiektywnej wiedzy, że kwoty wcześniej pobranej emerytury pomniejszą emeryturę powszechną. Projekt ten z dniem 15 lipca 2019 r. przekazano
do Sejmu w celu kontynuowania prac legislacyjnych, które ostatecznie nie zostały zakończone przed końcem VIII kadencji Sejmu. Na dzień 13 listopada 2019 r. Marszałkowi Senatu RP przedłożono jednak tożsamy do wspomnianego powyżej senacki projekt ustawy o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych ( (...) nr 12), co pozwala zakładać, że kwestia ustalania emerytur powszechnych dla osób urodzonych w (...) roku, omówiona w wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 6 marca 2019 r., będzie przedmiotem działań legislacyjnych ustawodawcy w ramach kolejnej kadencji Parlamentu RP.

W tych okolicznościach Sąd Okręgowy uznał zatem, że zaskarżona decyzja organu rentowego odpowiada prawu. Odwołanie podlegało więc oddaleniu na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c.

ZARZĄDZENIE

Odpis wyroku wraz z uzasadnieniem doręczyć (...)

M.St.