Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 2 września 2019 roku

Sąd Apelacyjny w Katowicach w II Wydziale Karnym w składzie:

przy udziale Prokuratora Prokuratury Okręgowej w Katowicach Marka Wójcika

po rozpoznaniu w dniu 14 czerwca 2019 r. i 2 września 2019 r. sprawy

skazanego A. B., syna A. i I., ur. (...) w K.,

o wydanie wyroku łącznego

na skutek apelacji obrońcy

od wyroku łącznego Sądu Okręgowego w Katowicach

z dnia 20 marca 2019 roku, sygn. akt XXI K 211/18

1.  utrzymuje w mocy zaskarżony wyrok,

2.  zasądza od Skarbu Państwa (Sąd Okręgowy w Katowicach) na rzecz radcy prawnego M. K. – Kancelaria Adwokacka w K. kwotę 177,12 (sto siedemdziesiąt siedem złotych i dwanaście groszy), w tym 23 % VAT, tytułem obrony z urzędu udzielonej skazanemu w postępowaniu odwoławczym;

3.  zwalnia skazanego A. B. od ponoszenia kosztów sądowych postępowania odwoławczego, obciążając nimi Skarb Państwa.

SSA Waldemar Szmidt SSA Beata Basiura SSA Piotr Filipiak

Sygn. akt II AKa 240/19

UZASADNIENIE

Wyrokiem łącznym z dnia 20 marca 2019 roku Sąd Okręgowy w Katowicach
w sprawie o sygn. akt XXI K 211/18 na zasadzie art. 91§2 k.k. i art. 86§1 k.k. i art. 87 k.k. połączył skazanemu A. B. kary:

-

karę łączną 1 roku i 10 miesięcy pozbawienia wolności orzeczoną wyrokiem Sądu Rejonowego w Dąbrowie Górniczej z dnia 25 maja 2017 roku sygn. IIK 599/15,

-

karę łączną 6 lat pozbawienia wolności orzeczoną wyrokiem Sądu Okręgowego
w Katowicach z dnia 23 maja 2018 roku sygn. XXIK 221/16,

-

karę 8 miesięcy ograniczenia wolności orzeczoną wyrokiem Sądu Rejonowego
w Dąbrowie Górniczej z dnia 15 września 2016 roku sygn. IIK 185/16

i orzekł karę łączną 7 lat i 5 miesięcy pozbawienia wolności.

Nadto na mocy art. 577 k.p.k. na poczet orzeczonej kary łącznej pozbawienia wolności zaliczył skazanemu okres rzeczywistego pozbawienia wolności od dnia 19 maja 2015 roku do 20 maja 2015 roku, od 18 czerwca 2016 roku do 20 czerwca 2016 roku, od 13 lipca 2016 roku do 11 grudnia 2017 roku oraz okresy odbytych już kar z wyroków podlegających łączeniu. Na mocy art. 576 § 1 k.p.k. Sąd ustalił, iż pozostałe rozstrzygnięcia nie objęte wyrokiem łącznym, podlegają odrębnemu wykonaniu. Na mocy art. 572 k.p.k. Sąd umorzył postępowanie w zakresie orzeczenia o karze łącznej obejmującej kary wymierzone wyrokami: Sądu Rejonowego w Dąbrowie Górniczej z dnia 5 marca 2012 roku w sprawie o sygn.
II K 60/12, Sądu Rejonowego w Dąbrowie Górniczej z dnia 26 października 2012 roku
w sprawie o sygn. IIK 132/12, wyrokiem łącznym Sądu Rejonowego w Dąbrowie Górniczej
z dnia 18 kwietnia 2013 roku w sprawie o sygn. IIK 717/12.

Apelację od tego wyroku złożył obrońca, zaskarżył wyrok w punkcie 1 w części dotyczącej wymiaru kary łącznej i zarzucił rażącą niewspółmierność kary łącznej wymierzonej skazanemu. Wniósł o zmianę wyroku w zaskarżonej części i wymierzenie kary
z zastosowaniem pełnej absorpcji w wymiarze 6 lat pozbawienia wolności.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja obrońcy skazanego nie zasługiwała na uwzględnienie, nie zawierała ona wystarczających argumentów do podważenia ocen i wniosków zaprezentowanych przez Sąd Okręgowy. Sąd ten dokonał w sprawie prawidłowych ustaleń i ocen faktyczno- prawnych, poprawnie ocenił podstawy materialno-prawne orzeczenia kary łącznej, wynikające z treści art.85 k.k. Wprawdzie Sąd Okręgowy nie dokonał bliższej analizy skazań, ale zgodzić należy się ze sformułowanym przez ten Sąd wnioskiem, iż ocena wyroków skazujących przez pryzmat art.4§1 k.k. nie daje podstaw do stwierdzenia, by ustawa obowiązująca w czasie popełnienia części czynów (przed 1 lipca 2015 roku) była względniejsza dla skazanego. Skoro tak to w czasie orzekania przez Sąd Okręgowy istniała możliwość orzeczenia kary łącznej pozbawienia wolności w granicach od 6 lat do 8 lat i 2 miesięcy. Takie granice kary łącznej wynikają z treści przepisów art. 85§2, 86§1i 4 i 87§1 k.k.

Sąd Apelacyjny rozpoznając apelację obrońcy miał na uwadze treść wyroków Trybunału Konstytucyjnego, które zapadły po wydaniu zaskarżonego wyroku przez Sąd
I instancji.

Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 18 kwietnia 2019 roku sygn.
K 14/17 stwierdzający, iż „Art.86§4 k.k. kodeksu karnego w zakresie, w jakim różnicuje sytuacje osób, wobec których zastosowanie miała już wcześniej instytucja kary łącznej,
od osób, co do których ta instytucja zastosowania nie miała, w ten sposób, że umożliwia
w stosunku do tej pierwszej kategorii osób podwyższenie dolnej granicy kary łącznej, a także orzeczenie kary rodzajowo surowszej tj. kary 25 lat pozbawienia wolności, jest niezgodny
z art. 32 ust.1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej” nakazywał tut. Sądowi uwzględnienie przy wymiarze kary łącznej granic wyznaczonych orzeczonymi karami jednostkowymi
w wyrokach podlegających łączeniu. W związku z tym gdyby mieć na uwadze kary jednostkowe to wymiar kary łącznej pozbawienia wolności kształtowałby się od 4 lat do
12 lat i 10 miesięcy. Ani przy tak ukształtowanych granicach kary łącznej, ani przy granicach tej kary ukształtowanej przez Sąd Okręgowy orzeczona kara 7 lat i 5 miesięcy pozbawienia nie może uchodzić za karę rażąco surową.

Nie miał też wpływu na korektę zaskarżonego orzeczenia wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 11 czerwca 2019 roku sygn. P 20/17, zgodnie z którym: „ Art. 87§1 k.k. w zakresie w jakim nakłada na sąd obowiązek połączenia kar pozbawienia wolności
i ograniczenia wolności oraz wymierzenia kary łącznej pozbawienia wolności po dokonaniu zamiany kary ograniczenia wolności na karę pozbawienia wolności jest niezgodny
z art. 45 ust 1 i art.175 ust.1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej”. W uzasadnieniu wyroku wskazano, że sąd który ma orzekać o realnym pozbawieniu wolności musi mieć zapewniony pewien zakres możliwości oceny okoliczności konkretnej sprawy i ich uwzględnienia podczas wymierzania odpowiedniej kary. Ustawodawca musi pozostawić pewien zakres swobody decyzyjnej, zaś art. 87§1 k.k. stosowany w postępowaniu o wydanie wyroku łącznego następczo niweczy gwarancję swobody orzekania, z której korzystał sąd wydający wyrok
za jedno ze zbiegających się przestępstw i pozbawia takiej swobody sąd, który ma obowiązek wydać wyrok łączny. Treść cytowanego wyroku wskazuje zatem, że w przypadku łączenia
w wyroku łącznym kary pozbawienia wolności i kary ograniczenia wolności sądy nie powinny czynić tego w sposób automatyczny, lecz każdorazowo rozważyć, czy łączenie tych kar na zasadzie przewidzianej w k.p.k. jest uzasadnione na kanwie przedmiotowej sprawy. Takiej oceny dokonał Sąd Apelacyjny, rozpoznając apelację obrońcy. Miał na uwadze
m.in. treść postanowienia Sądu Rejonowego w Dąbrowie Górniczej z dnia 19 stycznia
2018 roku w sprawie o sygn. IIK 185/16, z którego wynika, że postępowanie wykonawcze
w zakresie wykonania kary ograniczenia wolności zostało zawieszone z uwagi na odbywanie przez skazanego kary pozbawienia wolności do czasu zakończenia tej kary, bo skazany nie ma możliwości odbycia kary ograniczenia wolności. W czasie wydawania tego postanowienia skazany miał do odbycia jedną karę 1 roku i 10 miesięcy pozbawienia wolności orzeczoną wyrokiem Sądu Rejonowego w Dąbrowie Górniczej z dnia 25.05.2017 roku w sprawie
o sygn. IIK 599/15. Tymczasem po wydaniu wskazanego postanowienia, bo w dniu 23 maja 2018 roku, zapadł wobec A. B. kolejny wyrok skazujący, mocą którego Sąd Okręgowy w Katowicach wymierzył karę łączną 6 lat pozbawienia wolności.
To spowodowało, że koniec odbycia orzeczonych kar pozbawienia wolności znacznie się oddalił i uniemożliwia wykonanie kary ograniczenia wolności. Jak wynika z opinii
o skazanym i obliczenia wykonania kar, koniec ich odbycia przypada na dzień 3 maja
2024 roku. Dodać należy, że w czasie gdy Sąd Rejonowy orzekał karę ograniczenia wolności, skazany nie odbywał żadnej kary pozbawienia wolności, ani też żadne kary pozbawienia wolności nie oczekiwały na wykonanie. Sytuacja uległa zatem zdecydowanej zmianie
na etapie wykonywania kary ograniczenia wolności, a kolejne wyroki skazujące poddają
w wątpliwość celowość orzeczonej kary, której wykonanie z przyczyn wskazanych powyżej odwleka się w czasie. Podniesione okoliczności wskazują, że w takiej sytuacji instytucja połączenia kary ograniczenia wolności i kary pozbawienia wolności przewidziana
w art. 87 k.k. znajduje pełne uzasadnienie. Skoro wyrok Trybunału Konstytucyjnego nie skutkował obligatoryjnym odstąpieniem od łączenia kary ograniczenia wolności i kary pozbawienia wolności, a jedynie wskazywał na konieczność zapewnienia sądowi pewnej swobody w podejmowaniu decyzji, toteż Sąd Apelacyjny nie znalazł podstaw do umorzenia postępowania w zakresie połączenia kary ograniczenia wolności i do nowego ukształtowania wymiaru kary łącznej. Jedynie na marginesie należy wskazać, że gdyby Sąd Apelacyjny doszedł do odmiennego wniosku i odstąpił od połączenia kary ograniczenia wolności,
to górna granica kary łącznej pozbawienia wolności wynosiłaby 7 lat i 10 miesięcy
(przy uwzględnieniu kar łącznych). Również i w tym wypadku nie mogłoby to prowadzić
w sposób automatyczny do uznania, że orzeczona przez Sąd Okręgowy kara łączna nosi cechy rażącej surowości, a w konsekwencji, że jest potrzeba jej złagodzenia. Jeśli przy tym nastąpiłoby umorzenie postępowania w zakresie połączenia kary ograniczenia wolności,
to niewątpliwie rozstrzygnięcie takie byłoby niedopuszczalne z uwagi na kierunek i granice zaskarżenia.

Uwzględniając zaprezentowane wyżej uwagi, jak też wskazane przez Sąd Okręgowy okoliczności istotne przy wymiarze kary łącznej, Sąd Apelacyjny uznał, że kara łączna orzeczona w wymiarze 7 lat i 5 miesięcy pozbawienia wolności nie może uchodzić za rażąco surową. Art. 86§1i 4 k.k. nie nakazuje przy orzekaniu kary łącznej stosowania zasady pełnej absorpcji. Przepis ten określa granice w jakich kara łączna może być orzeczona i Sąd Okręgowy stosując zasadę asperacji orzekł ją w tych granicach. Sam fakt pozytywnego zachowania w czasie odbywania kary nie jest wystarczający do tego, by zastosować wobec skazanego przy łączeniu kar pełną absorpcję, o co wnosi obrońca. Nie podniósł on żadnych rzeczowych argumentów, które mogłyby podważyć dokonaną przez Sąd Okręgowy ocenę przesłanek mających wpływ na wymiar kary łącznej. Nie ma podstaw do twierdzenia,
że wyrok łączny powinien zawsze powodować poprawę sytuacji skazanego. Zarówno
w doktrynie, jak i w orzecznictwie podkreśla się, że niezależnie od możliwości zastosowania przy wymiarze kary łącznej zasady pełnej absorpcji, asperacji, jak i zasady pełnej kumulacji, oparcie wymiaru kary na zasadzie absorpcji lub kumulacji traktować należy jako rozwiązanie skrajne, stosowane wyjątkowo i wymagające szczególnego uzasadnienia. Natomiast priorytetową zasadą wymiaru kary łącznej powinna być zasada asperacji (por. A. Marek: Komentarz, Kodeks karny, Warszawa 2004 r., s. 293; wyrok SN z 2 grudnia 1975 r.,
RW 628/75, OSNKW 1976/2/33, wyrok SA w Katowicach z 13 listopada 2003 r.,
II AKa 339/03, LEX nr 183336). Zmiany przepisów dotyczących orzekania o karze łącznej nie wpłynęły na odmienną interpretację w tym zakresie. Orzeczenie przez Sąd Okręgowy kary na zasadzie asperacji, ale zbliżonej bardziej ku górnej granicy wymiaru kary łącznej, nie oznacza rażącej surowości kary. Wymierzając kare łączną A. B. nie można pomijać tego, że był on już wielokrotnie karany, część przedmiotowych czynów
z użyciem przemocy dopuścił się w warunkach recydywy z art.64§2 k.k. Na przestrzeni czasu 1 roku i 2 miesięcy dopuścił się 8 czynów skierowanych przeciwko różnym dobrom chronionym prawem, w tym przeciwko mieniu, przeciwko zdrowiu, wymiarowi sprawiedliwości, działalności instytucji państwowych, z ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii. Skazanemu przypisano aż 4 czyny polegające na usiłowaniu lub dokonaniu rozboju z art.280§1k.k. i 280§2 k.k. Słusznie zatem Sad Okręgowy wskazał, że skazany nie tylko popełniał przestępstwa notorycznie, w krótkim czasie i w znacznej ilości, lecz jego działania wręcz eskalowały. W takiej sytuacji poprawne zachowanie skazanego w czasie odbywania kary nie jest wystarczająca podstawą do „nagradzania” skazanego.

Nie można zapominać o tym, że kara łączna jest pewnego rodzaju podsumowaniem przestępczej działalności skazanego. Kara łączna orzekana wyrokiem łącznym nie jest i nie może być traktowana jako specyficzna premia dla sprawcy, dopuszczającego się popełnienia większej ilości przestępstw. Sąd, wymierzając karę łączną, zobowiązany jest każdorazowo stosować zwykłe dyrektywy karania, w tym słuszności i celowości wyrażone przez związek przedmiotowo - podmiotowy pomiędzy poszczególnymi przestępstwami. Nie można też pomijać treści art.85a k.k., zgodnie z którym orzekając karę łączną sąd bierze pod uwagę przede wszystkim cele zapobiegawcze i wychowawcze, które kara ma osiągnąć w stosunku do skazanego, a także potrzeby w zakresie kształtowania świadomości prawnej społeczeństwa. Wskazane względy ogólno-prewencyjne odnoszące się do ogółu społeczeństwa przemawiają przeciwko nadmiernej, nieuzasadnionej łagodności wymiaru kary łącznej, bo może wywoływać to niepożądane wrażenie niewłaściwej represji karnej
i przyzwolenie na poszerzanie działalności przestępczej.

Należy wskazać, że zmiana kary w instancji odwoławczej nie może następować
w każdym przypadku, lecz wyłącznie wówczas, gdy kara orzeczona nie daje się zaakceptować z powodu różnicy między nią a karą sprawiedliwą, różnicy o randze zasadniczej, rażącej (tak: wyrok SA w Krakowie z dnia 14 września 2005 r. II Aka 167/05 - KZS 2005/9/28). O takiej sytuacji nie można mówić w odniesieniu do kary łącznej pozbawienia wolności wymierzonej skazanemu. Skoro Sąd Okręgowy mógł ją orzec
w wymiarze od 6 lat do 8 lat i 2 miesięcy (albo w ślad wyroku Trybunału Konstytucyjnego – od 4 lat), a orzekł ją w wymiarze 7 lat i 5 miesięcy, to zarzut rażącej niewspółmierności tej kary jest niezrozumiały.

Orzeczona kara łączna pozbawienia wolności jawi się jako kara sprawiedliwa, a jej dalsze łagodzenie nie znajduje uzasadnienia, byłoby sprzeczne z celami kary, w tym względami prewencji ogólnej.

Z powyższych względów Sąd Apelacyjny nie znajdując podstaw do uwzględnienia apelacji, w oparciu o przepis art.437§1 k.p.k. orzekł jak w sentencji wyroku. Na podstawie art.624§1 k.p.k. Sąd zwolnił skazanego od ponoszenia wydatków postępowania odwoławczego, a to z uwagi na jego pobyt w jednostce penitencjarnej i brak dochodów.
O kosztach obrony z urzędu orzeczono zgodnie z obowiązującymi przepisami.

SSA Waldemar Szmidt SSA Beata Basiura SSA Piotr Filipiak