Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 11 lutego 2019 roku

Referendarz sądowy E. J.

w Sądzie Rejonowym Poznań - Nowe Miasto i Wilda w Poznaniu, Wydział II Cywilny

po rozpoznaniu w dniu 11 lutego 2019 roku w Poznaniu

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z wniosku wierzyciela: D. K.

przeciwko dłużnikowi: B. P.

o nadanie klauzuli wykonalności aktowi notarialnemu

postanawia:

oddalić wniosek.

Referendarz sądowy E. J.

UZASADNIENIE

D. K. wniósł do tut. Sądu wniosek o nadanie klauzuli wykonalności tytułowi egzekucyjnemu – aktowi notarialnemu sporządzonemu dnia 20 września 2018 r., numer Repertorium A 6196/2018, przez notariusza W. R. prowadzącego Kancelarię Notarialną z siedzibą w P. przy ulicy (...) w zakresie § 6 ust. 1 oraz o zasądzenie od dłużnika na rzecz wierzyciela zwrotu kosztów postępowania klauzulowego. W uzasadnieniu wskazano, iż w dniu 20 września 2018 r. strony zawarły umowę sprzedaży, na podstawie której wierzyciel nabył od dłużnika udział wynoszący ½ w lokalu stanowiącym odrębną nieruchomość, położonym na Osiedlu (...) w P.. Dłużnik zgodnie z § 6 ust. 1 aktu notarialnego zobowiązał się wydać przedmiot umowy na rzecz wierzyciela w terminie najpóźniej do dnia 30 października 2018 r. oraz oświadczył, że zgodnie z treścią art. 777 § 1 pkt 4 k.p.c., poddał się egzekucji co do obowiązku wydania przedmiotu umowy tj. lokalu mieszkalnego położonego na Osiedlu (...) w P.. Do dnia złożenia wniosku zaś dłużnik nie wykonał swojego zobowiązania.

Referendarz sądowy zważył, co następuje:

Wniosek nie mógł zostać uwzględniony. Zgodnie z art. 777 § 1 pkt. 4 k.p.c. tytułem egzekucyjnym jest m. in. akt notarialny, w którym dłużnik poddał się egzekucji i który obejmuje obowiązek zapłaty sumy pieniężnej lub wydania rzeczy oznaczonych co do gatunku, ilościowo w akcie określonych, albo też wydania rzeczy indywidualnie oznaczonej, gdy w akcie wskazano termin wykonania obowiązku lub zdarzenie, od którego uzależnione jest wykonanie. Oświadczenie o poddaniu się egzekucji powinno zawierać określoną w ustawie treść, która obejmuje elementy konieczne, które musi zawierać każde oświadczenie o poddaniu się egzekucji. Elementami koniecznymi, które pozostają wspólne dla wszystkich sposobów poddania się egzekucji, są: wyrażenie woli poddania się egzekucji, oznaczenie dłużnika i wierzyciela, określenie obowiązku świadczenia, określenie podstawy obowiązku świadczenia oraz uzależnienie wykonania tytułu egzekucyjnego od pewnego zdarzenia. Poza tym treść oświadczenia o poddaniu się egzekucji może obejmować elementy dodatkowe, które nie muszą się w nim znaleźć. W przypadku poddania się egzekucji na podstawie art. 777 § 1 pkt 4 k.p.c., takim zdarzeniem jest termin – poddając się egzekucji w myśl art. 777 § 1 pkt 4 k.p.c. dłużnik obowiązany jest wskazać termin spełnienia świadczenia, nie ma jednak przeszkód, aby dłużnik, w ramach przysługującej mu dyspozycji, oprócz terminu dodatkowo uzależnił wykonanie aktu notarialnego od wystąpienia nadto innego zdarzenia w rozumieniu art. 786 § 1 k.p.c. Zdarzeniami w rozumieniu art. 786 § 1 k.p.c. są określone w treści tytułu egzekucyjnego okoliczności, od których wystąpienia uzależnione jest powstanie uprawnienia do prowadzenia egzekucji i zaopatrzenie tytułu w klauzulę wykonalności. Okolicznościami tymi mogą być m. in. obowiązek spełnienia przez wierzyciela wcześniejszego świadczenia wzajemnego należnego dłużnikowi (art. 488 § 1 k.c.), wezwanie dłużnika do zapłaty (art. 455 k.c.), termin (art. 457 k.c.) itp. ( por. M. Walasik, Poddanie się egzekucji aktem notarialnym, s. 158).

W § 6 ust. 1 aktu notarialnego z dnia 20 września 2018 r. B. P. zobowiązał się wydać przedmiot niniejszej umowy na rzecz D. K., w terminie najpóźniej do dnia 30.10.2018 r. i co do obowiązku wydania przedmiotu niniejszej umowy na rzecz D. K., w terminie najpóźniej do dnia 30.10.2018 r., B. P. poddał się egzekucji na podstawie art. 777 § 1 pkt 4 k.p.c. Przedmiotem umowy sprzedaży z dnia 20 września 2018 r. był zaś przysługujący B. P. udział wynoszący ½ części we współwłasności lokalu stanowiącego odrębną nieruchomość – lokalu mieszkalnego numer (...), opisanego w § 1 tego aktu, wraz z prawami związanymi z jego własnością. Przedmiotem umowy z dnia 20 września 2018 r. był zatem udział we współwłasności wraz z prawami związanymi z jego własnością i B. P. poddał się egzekucji co do obowiązku wydania przedmiotu umowy tj. co do obowiązku wydania udziału wraz z prawami związanymi z jego własnością. Nie sposób było w sentencji postanowienia nadać klauzuli wykonalności aktowi notarialnemu w zakresie obowiązku wydania wierzycielowi udziału we współwłasności lokalu wraz z prawami związanymi z jego własnością, a to właśnie w tym zakresie dłużnik poddał się egzekucji. Niedopuszczalne było także nadanie klauzuli wykonalności aktowi notarialnemu zgodnie z żądaniem wniosku - w zakresie obowiązku wydania wierzycielowi lokalu (całego), bowiem cały lokal nie był przedmiotem umowy z dnia 20 września 2018 r. i w zakresie całego lokalu dłużnik nie poddał się egzekucji, poddając się egzekucji jedynie w zakresie obowiązku wydania przedmiotu umowy, a zatem udziału we współwłasności lokalu wraz z prawami związanymi z jego własnością. Wobec powyższego żądanie wniosku co do nadania klauzuli wykonalności aktowi notarialnemu w zakresie obowiązku wydania wierzycielowi „przedmiotu umowy tj. lokalu” było bezpodstawne i wewnętrznie sprzeczne, wniosek musiał zostać oddalony.

Ponadto wskazać należy, że w § 1 aktu notarialnego z dnia 20 września 2018 r. wskazano, iż jako właścicielka lokalu w księdze wieczystej wpisana jest W. Ł. (ust. 1), która zmarła 26 marca 2017 r., a spadek po niej na podstawie ustawy nabyły osoby wskazane w ust. 4 i 5, przy czym sprzedający oświadczył, że do dnia 20 września 2018 r. nie dokonano działu spadku po zmarłej W. Ł., a B. P. jest współwłaścicielem nieruchomości w udziale wynoszącym ½ części (ust. 6). Uregulowania zawarte w tytule VIII księgi IV k.c. odnoszą się do sytuacji, w których do spadku dochodzi kilku spadkobierców. Z chwilą otwarcia spadku prawa i obowiązki majątkowe spadkodawcy przechodzą ex lege na spadkobierców, ci zaś – aż do działu spadku – są współuprawnionymi i współzobowiązanymi. Ponieważ Kodeks cywilny nie zawiera ogólnych zasad dotyczących wspólności praw majątkowych, zrozumiałe staje się odesłanie w art. 1035 k.c. – jeżeli spadek przypada kilku spadkobiercom, do wspólności majątku spadkowego oraz do działu spadku stosuje się odpowiednio przepisy o współwłasności w częściach ułamkowych, z zachowaniem przepisów tytułu VIII k.c. Ustawodawca wprowadza wprawdzie kilka szczególnych unormowań odnoszących się do wspólności jaka powstaje między współspadkobiercami po otwarciu spadku, jednakże nakazuje stosować odpowiednio przepisy o współwłasności w częściach ułamkowych do wspólności majątku spadkowego i działu spadku. To zaś oznacza, że do stosunków między współspadkobiercami znajdą zastosowanie przepisy o współwłasności w częściach ułamkowych, z uwzględnieniem odrębności wynikających z samej istoty spadku, jak i specyficznego charakteru jego poszczególnych składników. Wspólność masy majątkowej w postaci spadku nabytego przez kilku spadkobierców nie stanowi współwłasności, która może być zniesiona w myśl przepisów art. 210 i nast. k.c. oraz art. 617 i nast. k.c., lecz konieczne jest zastosowanie przepisów art. 1035 i nast. k.c., art. 1070 i nast. k.c. oraz art. 680 i nast. k.p.c. (por. postan. SN z 05.06.1991 r., III CRN 125/91, Biul. SN 1991, Nr 8).

Wskutek szczególnych regulacji zawartych w przepisach prawa spadkowego, do wspólności majątku spadkowego nie znajdą odpowiedniego zastosowania art. 197 k.c. i 198 k.c. W przypadku wspólności majątku spadkowego zbędne jest posługiwanie się domniemaniem równości udziałów w tymże majątku (art. 197 k.c.), skoro udziały takie wynikają z ustawy (przy dziedziczeniu ustawowym) lub z treści testamentu (z uwzględnieniem art. 960 k.c.) – wysokość udziałów poszczególnych współspadkobierców w majątku spadkowym znajduje odzwierciedlenie w postanowieniu o stwierdzeniu nabycia spadku lub w akcie poświadczenia dziedziczenia. Do wspólności majątku spadkowego nie stosuje się również art. 198 k.c., dotyczącego rozporządzania przez współwłaścicieli przypadającymi im udziałami, gdyż zbycie przez współspadkobiercę przysługującego mu udziału w spadku zostało unormowane w art. 1051 – 1057 k.c. Odrębną kwestią pozostaje natomiast rozporządzanie przez spadkobiercę udziałem w przedmiocie należącym do spadku (art. 1036 k.c.). W przypadku rozporządzania przez spadkobiercę udziałem spadkowym współspadkobierca może zgodnie z art. 1051 k.c. swobodnie rozporządzać swoim udziałem spadkowym, bez względu na wolę pozostałych współspadkobierców. W przypadku zaś rozporządzania przez spadkobiercę udziałem przypadającym mu w poszczególnych przedmiotach spadkowych zastosowanie znajduje przepis art. 1036 k.c., bowiem spadkobiercę zamierzającego rozporządzić udziałem w przedmiocie należącym do spadku spotykają ograniczenia ustawowe. Rozporządzenie przez spadkobiercę udziałem w przedmiocie należącym do spadku – obejmujące wszelkie czynności prawne, zarówno odpłatne jak i nieodpłatne, prowadzące do wyzbycia się takiego udziału lub jego obciążenia – zależne jest od zgody pozostałych współspadkobierców, co stanowi istotną odmienność w zestawieniu z rozporządzeniem udziałem we współwłasności (art. 198 k.c.). Rozwiązanie takie jest skutkiem przynależności poszczególnych przedmiotów do spadku, jako jednolitego kompleksu majątkowego, co przy nieograniczonym prawie współspadkobiercy do rozporządzania udziałem w każdym przedmiocie spadkowym mogłoby prowadzić do naruszenia praw pozostałych współspadkobierców. Do wyrażenia zgody współspadkobierców na rozporządzenie udziałem w przedmiocie należącym do spadku zastosowanie znajdzie art. 63 k.c. Współspadkobiercy mogą zatem wyrazić taką zgodę przed podjęciem czynności rozporządzającej udziałem, równocześnie z taką czynnością lub po jej dokonaniu. Jeżeli do ważności czynności rozporządzającej udziałem w przedmiocie należącym do spadku wymagana jest forma szczególna, oświadczenie obejmujące zgodę współspadkobierców powinno być złożone w tej samej formie (art. 63 § 2 k.c.). Braku zgody wymaganej w art. 1036 k.c. nie można zastąpić orzeczeniem sądowym, gdyż do rozporządzania udziałem w przedmiocie należącym do spadku nie ma zastosowania art. 199 k.c. (por. Komentarz do art. 1036 k.c. w Kodeks cywilny. Komentarz pod red. E. Gniewka i P. Machnikowskiego, Warszawa 2013, Wydawnictwo C. H. Beck. S. 1750 i nast.). Ubocznie należy wskazać, iż jak wynika z treści aktu notarialnego z dnia 20 września 2018 r. (§ 5 ust. 4), notariusz pouczył o treści art. 1036 k.c.

Wspólność majątku spadkowego trwa do chwili działu spadku. Do zasad zarządu wspólnym majątkiem spadkowym stosuje się odpowiednio przepisy o współwłasności w częściach ułamkowych (art. 1035 k.c.). Spadkobiercy, którzy dokonują czynności zarządu spadkiem, podobnie jak współwłaściciele, nie reprezentują zatem na zewnątrz spadkobierców niedziałających. Wobec tego poddanie się egzekucji w akcie notarialnym odniesie skutek wyłącznie względem spadkobiercy, który dokonał tej czynności. Zachodzi tu jednak istotna różnica w porównaniu z sytuacją współwłaściciela, który poddał się egzekucji. Wierzyciel pomimo uzyskania od spadkobiercy oświadczenia o poddaniu się egzekucji, nie będzie mógł żądać zaspokojenia świadczenia pieniężnego z udziału w przedmiotach należących do spadku. Do egzekucji ze spadku – jak nieściśle stanowi o tym art. 779 § 1 k.p.c. – konieczny jest bowiem, aż do działu spadku, tytuł egzekucyjny przeciwko wszystkim spadkobiercom. Wierzyciel będzie natomiast uprawniony do zażądania podziału majątku spadkowego (art. 912 § 1 k.p.c.). Wierzyciel, który zamierza wykonać roszczenie o wydanie rzeczy wchodzącej w skład spadku, będzie musiał uzyskać oświadczenie o poddaniu się egzekucji od wszystkich spadkobierców. Wynika to z art. 779 § 1 k.p.c. Na podstawie aktu notarialnego, który nie zawiera oświadczenia o poddaniu się egzekucji wszystkich spadkobierców, egzekucja świadczenia o wydanie rzeczy należącej do spadku nie może zostać wszczęta, a wszczęta podlega umorzeniu (art. 825 pkt 3 k.p.c.). Należy przyjąć, że nie ma wtedy zastosowania art. 791 § 1 k.p.c., który zostaje wyłączony przez szczególny przepis art. 779 § 1 k.p.c. ( por. M. Walasik, Poddanie się egzekucji aktem notarialnym, s. 133 - 134). Utrwalony jest w orzecznictwie Sądu Najwyższego zaś pogląd, że sąd (referendarz sądowy) w postępowaniu o nadanie klauzuli wykonalności nie powinien ograniczyć się tylko do zbadania czysto formalnej strony tytułu egzekucyjnego, lecz powinien zbadać, czy postanowienia tego tytułu nadają się do egzekucji.

Ubocznie należy wskazać, iż poddanie się egzekucji aktem notarialnym dokonywane w trybie art. 777 § 1 pkt 4 k.p.c. może dotyczyć obowiązku wydania rzeczy indywidualnie oznaczonej, przy czym rzecz jest indywidualnie oznaczona, kiedy jej określenie (nazwa) wskazuje tylko na jeden desygnat. Zbywca (nabywca) udziału w prawie własności nieruchomości (udziału we współwłasności), a więc ułamkowej części tej nieruchomości, nie ma prawa do władania wyodrębnionym fragmentem tej nieruchomości, o powierzchni odpowiadającej jego udziałowi, chyba że współwłaściciele dokonali tzw. podziału quoad usum, czyli do wyłącznego korzystania. W oświadczeniu o poddaniu się egzekucji rzecz, która podlega wydaniu, powinna zostać określona w sposób umożliwiający jej identyfikację. Nieruchomość zwykle określa się poprzez podanie położenia i oznaczenia geodezyjnego, a jeżeli dla nieruchomości prowadzona jest księga wieczysta, to dodatkowo przez wskazanie numeru tej księgi. Oznaczenie w takim wypadku powinno być na tyle dokładne, aby możliwe stało się odróżnienie części podlegającej wydaniu od innych części tej samej rzeczy. W przeciwnym razie przeprowadzenie egzekucji stanie się niemożliwe. Obowiązek przymusowego wydania, a tym samym oświadczenie o poddaniu się egzekucji, nie może natomiast dotyczyć tzw. rzeczy zbiorowej (biblioteka, kolekcja obrazów, stado zwierząt itp.), za wyjątkiem roju pszczół (art. 182 k.c.). Z uwagi na singularny charakter egzekucji, obowiązek wydania musi więc odnosić się do każdego z elementów takiej całości. Egzekucja polega wtedy nie na wydaniu rzeczy zbiorowej, lecz na wydaniu poszczególnych rzeczy wchodzących w skład zbioru. W związku z tym, każda z tych rzeczy powinna zostać opisana w tytule egzekucyjnym w stopniu umożliwiającym jej identyfikację. Tylko przy spełnieniu tego warunku obowiązek wydania rzeczy stanowiących zbiór może zostać objęty oświadczeniem o poddaniu się egzekucji. Te same względy decydują, że nie jest dopuszczalne, aby tytuł egzekucyjny w postaci aktu notarialnego stwierdzał obowiązek wydania masy spadkowej (spadku) albo wydania zbioru praw (przedsiębiorstwa, gospodarstwa rolnego). Bez znaczenia w tym zakresie pozostaje, że zarówno spadek (udział spadkowy), jak i przedsiębiorstwo, mogą być przedmiotem jednej czynności prawnej (art. 55² k.c. i art. 1051 k.c.). Jak już wskazano, obowiązek wydania rzeczy może powstać w przypadku fizycznego wydzielenia poszczególnym współwłaścicielom oznaczonych części rzeczy wspólnej do wyłącznego korzystania. Osobno należy zwrócić uwagę na treść art. 791 k.p.c. i art. 1046 k.p.c. L. non distinguente upoważnienie do prowadzenia egzekucji w ten sposób wynika również z tytułu wykonawczego opartego na akcie notarialnym. Notariusz, który sporządza oświadczenie o poddaniu się egzekucji co do obowiązku wydania rzeczy indywidualnie oznaczonej, powinien mieć w perspektywie ten daleko idący skutek tytułu egzekucyjnego, bowiem w tych sytuacjach wykonanie aktu notarialnego może niekiedy prowadzić do naruszenia praw osób trzecich (por. postanowienie Sądu Okręgowego w Częstochowie z dnia 15 grudnia 2016 r., sygnatura akt VI Cz 1582/16, Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Częstochowie).

Oddalenie wniosku o nadanie klauzuli wykonalności nie pozbawia przy tym wierzyciela ochrony prawnej, bowiem po pierwsze nie stwarza powagi rzeczy osądzonej i wniosek może być ponowiony, wierzyciel może także wszcząć postępowanie rozpoznawcze w celu uzyskania tytułu egzekucyjnego w postaci orzeczenia. Okoliczność bowiem, że powód dysponuje tytułem egzekucyjnym w postaci aktu notarialnego, nie stanowi przeszkody do wszczęcia tego postępowania i wydania orzeczenia co do istoty. O niedopuszczalności wszczęcia postępowania cywilnego decydują bowiem wyłącznie okoliczności wyczerpująco określone w przepisach prawa procesowego (art. 199 § 1 k.p.c., art. 1099 k.p.c., art. 1124 § 3 k.p.c., art. 1165 § 1 k.p.c. oraz art. 295 § 2 k.s.h. i art. 486 § 2 k.s.h.).

Mając na uwadze przytoczone okoliczności orzeczono jak w sentencji postanowienia, oddalając wniosek w całości. Wobec oddalenia wniosku, wnioskodawca poniósł koszty postępowania klauzulowego we własnym zakresie.

Referendarz sądowy E. J.

II Co 5155/18

Podstawa prawna:

Powołane przepisy:

Korekty wprowadzone przez SAOS:

Informacje o źródle orzeczenia:

Dodatkowe informacje:

Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

UZASADNIENIE