Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 5 września 2019 r.

Sąd Rejonowy dla Łodzi-Śródmieścia w Łodzi I Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący: sędzia Jacek Głowacz

Protokolant: st. sekr. sąd. Wojciech Charciarek

po rozpoznaniu w dniu 29 sierpnia 2019 r. w Łodzi

na rozprawie

sprawy z powództwa G. K.

przeciwko Z. K. (1)

o zapłatę

1)  oddala powództwo;

2)  zasądza od G. K. na rzecz Z. K. (1) kwotę 1.817 (tysiąc osiemset siedemnaście) zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

Sygn. akt I C 415/19

UZASADNIENIE

W pozwie z dnia 6 grudnia 2018 r. powódka G. K. wniosła o zasądzenie od pozwanej Z. K. (1) kwoty 8.299, 76 zł z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty. Powódka podała, że pozwana będąca jej siostrą nie miała możliwości uzyskania kredytu w banku. Wobec tego powódka udzieliła jej pożyczki w kwocie 15.000 zł. Środki te pochodziły z oszczędności powódki, a mimo to powódka poinformowała pozwaną, iż zostały uzyskane przez powódkę na podstawie umowy pożyczki bankowej. Pozwana była przeświadczona, że powódka spłaca pożyczkę w banku. Zdaniem powódki, pozwana wyraziła zgodę na zawarcie przez strony umowy pożyczki na warunkach identycznych jak w formularzu informacyjnym banku. Pozwana była zatem obowiązana do spłacenia na rzecz powódki pożyczki w kwocie 15.000 zł w 60 ratach po 320, 94 zł poczynając od czerwca 2014 r. Do dnia wniesienia pozwu powódka uregulowała 28 rat i część 29 raty w łącznej kwocie 9.031 zł. Pozwana z ostrożności wskazała, że termin płatności 6 rat jeszcze nie nadszedł, wobec czego nie są jeszcze wymagalne. /pozew- k. 2-6/

W odpowiedzi na pozew pozwana wniosła o oddalenie powództwa i zasądzenie kosztów postępowania. Wytoczyła również powództwo wzajemne domagając się zasądzenia od powódki-pozwanej wzajemnie kwoty 11.473, 04 zł z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 4 listopada 2018 r. do dnia zapłaty. Pozwana zaprzeczyła twierdzeniu, jakoby otrzymała od powódki pożyczkę w kwocie 15.000 zł. Jej udzielenie nie zostało udowodnione, a pozwana nie wymagała niczyjej pomocy finansowej. Uzasadniając powództwo wzajemne pozwana – przebywająca w ostatnich latach często na terenie Szwecji – podała, że upoważniła powódkę do 2 rachunków bankowych oraz poprosiła ją o pomoc w sprawach finansowych. Dochodzona pozwem wzajemnym kwota 11.473, 04 zł to kwota samowolnie pobrana przez powódkę-pozwaną wzajemną z rachunków pozwanej-powódki wzajemnej. /odpowiedź na pozew- k. 31-36/

Postanowieniem z dnia 10 czerwca 2019 r. Sąd wyłączył sprawę z powództwa wzajemnego do odrębnego postępowania. W ocenie Sądu roszczenia z powództwa głównego i wzajemnego nie pozostawały w związku w rozumieniu art. 204 § 1 k.p.c. Ponadto, sprawa z powództwa głównego mogła być rozpoznawana w postępowaniu uproszczonym, natomiast nie dotyczyło to sprawy z powództwa wzajemnego (art. 505 ¹ w zw. z art. 505 ⁴ § 2 k.p.c.). /postanowienie- k. 130/

Sąd ustalił:

Powódka G. K. i pozwana Z. K. (1) są siostrami. Powódka zamieszkuje w Ł. i prowadzi kantor wymiany walut. Pozwana rezyduje w Ł., jednakże w okresie ostatnich kilkunastu lat przebywała często na terenie Szwecji. W okresie nieobecności pozwanej powódka pomagała jej w prowadzeniu spraw finansowych na terenie Polski, w tym w zakresie obsługi zadłużenia pozwanej z tytułu kredytu hipotecznego indeksowanego kursem (...). Umowę kredytu pozwana i jej mąż Z. K. (2) zawarli w dniu 18 października 2007 r. z (...) Bank S.A. w K. – (...) Oddziałem w Ł.. Umowa opiewała na kwotę 126.437, 32 zł. /bezsporne; kopia umowy- k. 38-43; przesłuchanie powódki- k. 143-144; przesłuchanie pozwanej- k. 145 /

W dniu 17 maja 2013 r. pozwana udzieliła powódce pełnomocnictwa do rachunku prowadzonego przez (...) S.A. ( (...)). Powódka wykonywała operacje finansowe na rachunku i regulowała m.in. raty kredytu hipotecznego oraz opłaty obciążające pozwaną w związku z rozliczaniem mediów, uiszczaniem składek ubezpieczeniowych, czy usług telekomunikacyjnych. /bezsporne; kopia pełnomocnictwa- k. 73; przesłuchanie pozwanej- k. 145/

Pozwana prowadziła odręczne zapiski na arkuszach papieru, w których odnotowywała kwoty operacji dokonywanych prawdopodobnie z wykorzystaniem środków pozwanej. Zapiski te nie były na bieżąco okazywane pozwanej, która nigdy wprost nie zaakceptowała ich i nie opatrzyła ich swoim podpisem. /kopie zapisków- k. 89, 102-114; przesłuchanie powódki- k. 143; przesłuchanie pozwanej- k. 145/

W 2014 r. mąż pozwanej odbywał karę pozbawienia wolności na terenie Szwecji. Wówczas pozwana zapytała powódkę o możliwość udzielenia jej pomocy finansowej. Powódka początkowo odmówiła z uwagi na to, że spłacała własne zadłużenie, ale jednocześnie postanowiła sprawdzić, na jakich warunkach możliwe byłoby zaciągnięcie pożyczki bankowej.

W maju 2014 r. powódka udała się do jednego z (...) oddziałów (...) S.A. (oddział przy ul. (...)) i pobrała formularz informacyjny dotyczący kredytu konsumenckiego P..

W formularzu tym wskazano całkowitą kwotę kredytu w wysokości 15.306, 12 zł oraz okres obowiązywania umowy (...) miesięcy. Wysokość pierwszej raty kapitałowo-odsetkowej wynosiła 320, 94 zł. Całkowitą kwotą do spłaty miała być kwota 19.256, 17 zł, (...) wynosiła 10, 80%. Prowizja za udzielenie kredytu miała wynosić 306, 12 zł, tj. 2% kwoty kredytu. Informacja zawarta w formularzu miała zachować ważność od dnia 14 maja 2014 r. do końca następnego dnia roboczego.

Ostatecznie jednak powódka nie zawarła z bankiem umowy o kredyt konsumencki uwzględniającej parametry finansowe opisane w powyższym formularzu, o czym nie poinformowała siostry. Powódka nie przekazała jej również pobranego formularza, ani nie przedstawiła go podpisu lub akceptacji w innej formie.

Powódka wywołała natomiast u pozwanej (niezgodne ze stanem faktycznym) wrażenie, że tego rodzaju umowa została przez nią zawarta, co oznacza powstanie obowiązku spłaty należności na rzecz banku w ratach wynoszących po 320, 94 zł miesięcznie. /kopia formularza- k. 10-11; przesłuchanie pozwanej- k. 146/

Powódka w prowadzonych przez siebie zapiskach zamieściła natomiast adnotację o zaciągnięciu „kredytu” w kwocie 15.000 zł, która jednak nie została przedstawiona, ani w inny sposób zakomunikowana pozwanej.

Powódka nadal wykonywała operacje finansowe na rachunku pozwanej, jednakże nie informowała pozwanej, że dokonuje tym samym jednocześnie spłaty zadłużenia z tytułu umowy pożyczki zawartej przez strony. Pozwana początkowo miała zaufanie do powódki, nie zaznajamiała się z jej zapiskami i nie kontrolowała w pełni wszystkich dokonywanych operacji finansowych. /przesłuchanie powódki- k. 143; przesłuchanie pozwanej- k. 144-146/

W 2015 r. pozwana odwiedziła powódkę w kantorze wymiany walut, w którym pracuje powódka. Podczas rozmowy powódka przekazała pozwanej zapiski rozliczeń z siostrą z uwagi na obawę, iż w kantorze może być przeprowadzona kontrola. Wówczas pozwana zapoznała się z zapiskami i powzięła wątpliwości co do rzetelności powódki w prowadzeniu spraw finansowych, w tym co do spłacania rzekomo zaciągniętej na jej potrzeby pożyczki bankowej. /przesłuchanie pozwanej- k. 146/

Pozwana uznała, że powódka pobierała z jej rachunku pieniądze na własne potrzeby, a także nie regulowała zobowiązań pozwanej. W dniu 18 czerwca 2015 r. pozwana odwołała pełnomocnictwo do rachunku udzielone powódce. /bezsporne; kopia odwołania pełnomocnictwa- k. 74; przesłuchanie pozwanej- k. 146/

Powódka nadal utrzymywała, że pomiędzy stronami doszło do zawarcia umowy pożyczki i domagała się spłacenia zaległości oraz bieżących rat pożyczki. /przesłuchanie powódki- k. 144/

W piśmie z dnia 9 marca 2018 r. pełnomocnik pozwanej zwrócił się do powódki od nadesłanie kopii umowy pożyczki zawartej przez powódkę w maju 2014 r. /kopia pisma- k. 12/

W piśmie z dnia 14 czerwca 2018 r. pełnomocnik powódki wezwał pozwaną do niezwłocznej zapłaty zaległych rat z umowy pożyczki zawartej w maju 2014 r., a także do terminowego spłacania bieżących, równych comiesięcznych rat w kwotach po 320, 94 zł każda. Zgodnie z treścią pisma, kwota zaległych rat wynosiła 6.374, 12 zł. Pozwana została wezwana do spłacenia zaległości w terminie do dnia 20 czerwca 2018 r. /kopia pisma- k. 14/

W piśmie z dnia 20 czerwca 2018 r. pełnomocnik pozwanej wskazał, że pozwana nie jest zobowiązana do zwrotu jakiejkolwiek pożyczki na rzecz pozwanej, albowiem takiej pożyczki od niej nie uzyskała. Pozwana zakwestionowała również fakt zawarcia umowy pożyczki.

Jednocześnie w odrębnym piśmie z dnia 20 czerwca 2018 r. pełnomocnik pozwanej wezwał powódkę do zapłaty kwoty 50.330, 09 zł tytułem rozliczenia kwot samowolnie lub nieprawidłowo pobranych przez powódkę z rachunku pozwanej. /kopie pism- k. 15, 115/

W piśmie z dnia 3 lipca 2018 r. pełnomocnik powódki poinformował pełnomocnika pozwanej, że brak jest podstaw faktycznych lub prawnych do zapłaty żądanych kwot przez powódkę podtrzymując twierdzenie o zawarciu przez strony umowy pożyczki. /bezsporne; kopia pisma- k. 117/

W piśmie z dnia 27 września 2018 r. pełnomocnik powódki ponownie wezwał pozwaną do spłacania rat pożyczki oraz spłaty zaległości w kwocie 7.336, 94 zł. /kopia pisma- k. 16/

W piśmie z dnia 15 października 2018 r. pełnomocnik pozwanej podtrzymał dotychczasowe stanowisko. /bezsporne; kopia pisma- k. 17/

W piśmie z dnia 10 stycznia 2019 r. pełnomocnik pozwanej zaproponował powódce podjęcie rozmów w sprawie polubownego zakończenia sprawy. /bezsporne; kopia pisma- k. 118/

Na rozprawie w dniu 6 czerwca 2019 r. Sąd oddalił wniosek powódki o dokonanie zwrotu odpowiedzi na pozew jako złożonej po terminie. Zarządzając doręczenie odpisu pozwu (k. 27) zakreślono rygor pominięcia twierdzeń, zarzutów i wniosków pozwanej, a nie rygor zwrotu odpowiedzi na pozew. Wprawdzie zwrot odpowiedzi na pozew złożonej po upływie udzielonego terminu byłby uprawniony na podstawie art. 207 § 7 w zw. z § 2 k.p.c. w brzmieniu dotychczasowym, a ponadto na podstawie art. 132 § 1 k.p.c., tym niemniej godzi się zauważyć, iż odpowiedź na pozew zawierała w sobie również powództwo wzajemne (art. 204 § 1 w zw. z art. 132 § 1 ¹ k.p.c.) z wnioskiem o zwolnienie od kosztów sądowych, choćby z tej przyczyny zachodziła potrzeba odroczenia rozprawy oraz zbadania, czy pismo spełnia wymogi formalne przed nadaniem mu biegu.

Aktualnie przy tym gromadzenie materiału procesowego opiera się na zasadzie dyskrecjonalnej władzy sędziego, a nie zasadzie prekluzji dowodowej. Obie strony zachowały możliwość zgłaszania wniosków dowodowych do zamknięcia rozprawy (por. art. 217 § 1 k.p.c. w brzmieniu na dzień zamknięcia rozprawy).

W konsekwencji również twierdzenia i dowody zgłoszone przez pozwaną zgłoszone w odpowiedzi na pozew i pozwie wzajemnym nie powodowały zwłoki w rozpoznaniu sprawy w rozumieniu art. 207 § 6 k.p.c.

Z uwagi na to, że strony wzajemnie nie kwestionowały nieuwierzytelnionych kopii dokumentów (por. art. 129 § 2 k.p.c.) złożonych do akt sprawy Sąd dokonał ich analizy.

Kierując się potrzebą rozpoznania sprawy co do istoty Sąd zdecydował o dopuszczeniu dowodu z przesłuchania stron pomimo że niezachowania formy pisemnej rzekomej umowy pożyczki, zgodnie z dyspozycją art. 720 § 2 k.c. Na terminie rozprawy poprzedzającym jej zamknięcie strony ostatecznie nie zaoponowały co do przeprowadzenia przesłuchania, zaś fakt zawarcia umowy mógł zostać uznany za uprawdopodobniony za pomocą dokumentu (art. 74 § 2 k.c. w zw. z art. 246 k.p.c.). W odręcznych zapiskach powódki mowa jest bowiem o „kredycie” w kwocie 15.000 zł, a pozwana w korespondencji kierowanej do powódki również żądała okazania umowy.

Sąd nie dał wiary zeznaniom powódki w zakresie, w jakim relacjonowała okoliczności rzekomego zawarcia przez strony umowy pożyczki w maju 2014 r.

Po pierwsze, jeżeli rzeczywiście zamiarem powódki jako pożyczkodawcy oraz pozwanej jako pożyczkobiorcy było zawarcie tego rodzaju umowy (opiewającej na znaczącą sumę 15.000 zł), powódka winna była zadbać o zachowanie formy pisemnej zgodnie z art. 720 § 2 k.c. Forma umowy pisemnej nie została w tym przypadku zachowana, co rodzi poważne wątpliwości, co faktu i treści rzekomej umowy. Brak jest również potwierdzenia zeznań powódki w odniesieniu do pozostałych okoliczności udzielenia pożyczki, tj. m.in. tego, że pozwana istotnie potrzebowała pomocy finansowej, likwidacji funduszu powódki celem pozyskania środków oraz wstępnego odliczenia kwoty 6.000 zł tytułem pokrycie już wcześniej istniejącego zadłużenia.

Po drugie, jeżeli zamiarem powódki było udzielenie pozwanej pożyczki na określonych warunkach (z zastrzeżeniem terminu zwrotu oraz stopy oprocentowania), w jej interesie leżało pozyskanie potwierdzenia, że pozwana wyraziła zgodę na tego rodzaju warunki. Powódka nie dysponuje jednak jakimikolwiek potwierdzeniami, iż pozwana zaakceptowała je i złożyła oświadczenie woli o treści korespondującej z oświadczeniem powódki.

Po trzecie, fakt przekazania przez powódkę pozwanej w gotówce kwoty 15.000 zł nie został potwierdzony jakimkolwiek innym środkiem dowodowym, w szczególności pisemnym potwierdzeniem (pokwitowaniem), czy zeznaniami świadków.

Po czwarte, intencją powódki było udzielenie pozwanej pożyczki na warunkach takich jak wskazane w formularzu informacyjnym banku, o czym nie wiedziała pozwana. Intencja powódki nie została zatem zakomunikowana pozwanej w postaci oświadczenia woli i stanowiła co najwyżej zastrzeżenie potajemne ( reservatio mentalis), które nie może być uznane za element umowy.

W konsekwencji, brak było podstaw do uznania za wiarygodne zeznań powódki, w myśl których strony zawarły ważną i skuteczną umowę pożyczki. Fakt jej zawarcia oraz jej treść nie zostały udowodnione przez powódkę. Pozwana zaprzeczyła tym zdarzeniom, co prowadziło do obciążenia przede wszystkim powódki ciężarem dowodzenia (art. 6 k.c. w zw. z art. 232 k.p.c.).

Sąd pominął kopie wyciągów bankowych i faktur (k. 47-61), które w ogóle nie dotyczyły domniemanej umowy pożyczki.

Podobnie, podlegały pominięciu rozliczenia dokonane przez znajomą pozwanej, dokumentacja bankowa i prywatne zapiski (k. 62-72, 75-88 i 89-114, 136-141), które dotyczą analizy dokumentacji bankowej pozwanej i mają zawierać wnioski w sprawie potencjalnych samowolnych operacji finansowych dokonywanych przez pozwaną. Na marginesie stwierdzić należy, że ta problematyka jest przedmiotem badania w ramach powództwa wzajemnego wyłączonego do odrębnego rozpoznania.

Na podstawie wyników analizy operacji dokonywanych na koncie pozwanej w maju i czerwcu 2014 r. (k. 65) uznać należało natomiast, iż powódka nie przekazywała również pozwanej kwoty 15.000 zł za pośrednictwem rachunku bankowego.

W aktach sprawy znajduje się jedynie dowód wykonania przelewu z rachunku pozwanej na rachunek powódki w kwocie 15.000 zł w dniu 13 kwietnia 2015 r. (k. 84, 86), ale już w tym samym dniu powódka zwróciła pieniądze siostrze (k. 87). Powódka wyjaśniła podczas przesłuchania, że ta kwota była przeznaczona dla jej kontrahenta, a pozwana zezwoliła na jej jednorazowe pobranie z konta z uwagi na to, iż powódka nie mogła w tym dniu opuścić miejsca pracy (k. 144). Niezależnie od powyższego, pomiędzy stronami nie ma sporu co do tego, że ww. kwota będąca przedmiotem przelewów w dniu 13 kwietnia 2015 r. nie stanowiła pożyczki.

Nawet analizując prywatne, chaotyczne i nieprzejrzyste rozliczenia sporządzane na luźnych arkuszach papieru prawdopodobnie w okresie domniemanego zawarcia umowy pożyczki, a więc w maju 2014 r. (k. 107-108), nie ma podstaw do ustalenia, że taka umowa i to na określonych warunkach została zawarta. Zamieszczono tam jedynie adnotację o wpływie lub przyjęciu (bez wskazania na czyją rzecz) „kredytu” w kwocie 15.000 zł. Brak jest jakichkolwiek adnotacji lub danych świadczących, że ten kredyt i w jakich ratach był spłacany przez pozwaną.

Sąd zważył:

Zgodnie z art. 720 § 1 i 2 k.c. w brzmieniu obowiązującym w maju 2014 r., przez umowę pożyczki dający pożyczkę zobowiązuje się przenieść na własność biorącego określoną ilość pieniędzy albo rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku, a biorący zobowiązuje się zwrócić tę samą ilość pieniędzy albo tę samą ilość rzeczy tego samego gatunku i tej samej jakości. Umowa pożyczki, której wartość przekracza pięćset złotych, wymaga zachowania formy dokumentowej.

Do elementów przedmiotowo istotnych umowy pożyczki pieniężnej należą przede wszystkim przeniesienie przez dającego pożyczkę na rzecz biorącego pożyczkę własności określonej kwoty pieniężnej z jednoczesnym obowiązkiem biorącego polegającym na zwrocie tej kwoty. Zawarcie umowy następuje przy tym w razie złożenia zgodnych oświadczeń woli przez strony z uwzględnieniem zamiaru stron i celu umowy (por. art. 65 § 2 k.c.).

Jak wskazano w ramach oceny dowodów, zgromadzony materiał dowodowy nie dostarcza podstaw do ustalenia, że strony rzeczywiście zawarły umowę pożyczki, ani nawet co do tego, iż powódka przekazała pozwanej kwotę 15.000 zł bez związku z jakąkolwiek umową. Potencjalnie mogłoby to generować obowiązek zwrotu nienależnego świadczenia na podstawie art. 410 § 2 w zw. z art. 405 k.c. choćby z uwagi na brak obowiązku świadczenia i zobowiązania ( condictio indebiti). Nie zostało jednak wykazane przez powódkę, że do przekazania kwoty w tej wysokości rzeczywiście doszło na rzecz pozwanej w maju 2014 r., co skutkowało jej wzbogaceniem się kosztem majątku powódki. Przeciwnie, niejasne i labilne zeznania powódki wskazywały, że w istocie kwota ta mająca stanowić kwotę pożyczki, nie została przekazana pozwanej, lecz pozostawała pod pieczą i w dyspozycji powódki w jej miejscu pracy.

Nawet zakładając, że w związku z prowadzeniem przez powódkę swoistej obsługi spraw finansowych pozwanej (co odbywało się na podstawie szczególnej, nienazwanej umowy o świadczenie usług), istnieje obowiązek wzajemnego rozliczenia, to brak jest podstaw do uznania, iż stroną obowiązaną do zapłaty jest pozwana. Brak jest jednocześnie jakichkolwiek dowodów świadczących o wysokości zobowiązania.

Z kolei intencja powódki wywołania u pozwanej mylnego wyobrażenia o sposobie uzyskania i warunkach zwrotu kwoty 15.000 zł, która miała pochodzić z pożyczki bankowej, odpowiada pojęciu zastrzeżenia potajemnego ( reservatio mentalis), które nie jest oświadczeniem woli i nie współtworzy treści czynności prawnej.

Nie powinno budzić wątpliwości, że powództwo o zapłatę w sprawie cywilnej powinno zostać przygotowane także pod względem należytego określenia podstawy faktycznej oraz winno być poparte dowodami. W niniejszej sprawie podstawa faktyczna, jak i materiał dowodowy przedstawiony przez powódkę nie pozwalał na uwzględnienie roszczenia o zapłatę na żadnej z wymienionych podstaw, tj. z tytułu pożyczki, z tytułu nienależnego świadczenia, ani też z umowy o prowadzenie przez powódkę spraw finansowych pozwanej.

Z tych względów powództwo podlegało oddaleniu w całości.

O kosztach procesu Sąd orzekł na podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c. w zw. z § 2 pkt 4 rozporządzenia MS z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz. U. z 2015 r., poz. 1800) stosując zasadę odpowiedzialności za jego wynik i zasądzając od powódki na rzecz pozwanej kwotę 1.817 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.