Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 10 września 2019 r.

Sąd Apelacyjny w Katowicach V Wydział Cywilny

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 10 września 2019 r. w Katowicach

na posiedzeniu niejawnym

sprawy ze skargi M. K. (1)

przy udziale Skarbu Państwa – Prezesa Sądu Okręgowego w (...)

o stwierdzenie przewlekłości postępowania przed Sądem Okręgowym w (...)o sygn. akt III Ca 2116/15 w trybie ustawy z dnia 17 czerwca 2004 r. o skardze na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu przygotowawczym prowadzonym lub nadzorowanym przez prokuratora i postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki (tekst jednolity Dz. U. z 2018 r., poz. 75)

p o s t a n a w i a :

1.  stwierdzić, że w postępowaniu toczącym się przed Sądem Okręgowym w (...) pod sygn. akt III Ca 2116/15 wystąpiła przewlekłość postępowania;

2.  przyznać skarżącej od Skarbu Państwa - Sądu Okręgowego w (...)kwotę 2.000 zł (dwa tysiące złotych);

3.  oddalić skargę w pozostałym zakresie;

4.  zwrócić skarżącej kwotę 200 zł (dwieście złotych) tytułem uiszczonej opłaty od skargi;

5.  zasądzić od Sądu Okręgowego w (...) na rzecz skarżącej kwotę 240 zł (dwieście czterdzieści), tytułem kosztów postępowania skargowego.

SSA Aleksandra Janas SSA Zofia Kołaczyk SSA Wiesława Namirska

Sygn. akt V S 36/19

UZASADNIENIE

Skarżąca powołując się na przepisy art. 2 ust 1, art. 6 ust. 2 pkt 1 i ust. 3 w zw. z art. 12 ust. 4 ustawy z dnia 27 czerwca 2014 roku o skardze na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu przygotowawczym prowadzonym lub nadzorowanym przez prokuratora i postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki (t.j. Dz.U. z 2018 r. poz. 785 ze zm., dalej jako „ustawa o skardze na przewlekłość”) wniosła do Sądu Apelacyjnego skargę na przewlekłość postępowania w sprawie o podział majątku wspólnego prowadzonej przed Sądem Rejonowym w (...) pod sygn. I Ns 210/11 i przed Sądem Okręgowym w (...) pod sygn. III Ca 2116/15 i III Ca 2117/15 z wniosku M. K. (1) przeciwko M. B., wnosząc o stwierdzenie przewlekłości postępowania prowadzonego przed Sądem Okręgowym w (...)pod sygn. III Ca 2116/15, przyznanie od Skarbu Państwa na rzecz skarżącej kwoty 20.000 zł oraz kosztów postępowania skargowego.

W uzasadnieniu skargi skarżąca zarzucała, że jej wniosek z dnia 13 listopada 2018 r. o zobowiązanie (...) Sp. Jawna A.M. B. do udostępniania dokumentacji księgowej spółki biegłemu sądowemu w zakresie koniecznym do sporządzenia opinii w sprawie nie został rozpoznany przez Sąd Okręgowy do chwili obecnej. Podnosiła, że postępowanie apelacyjne trwa 42 miesiące, co w jej ocenie trwa dłużej niż jest to uzasadnione okolicznościami.

W odpowiedzi na skargę Wiceprezes Sądu Okręgowego w (...)wnosił o jej oddalenie, wskazując, że w sprawie III Ca 2116/15 wszelkie czynności podejmowane były w możliwie jak najszybszym terminie, z zastrzeżeniami zgłaszanymi przez skarżącą, a ponadto nie było możliwości podjęcia wcześniej pozostałych czynności procesowych. Wiceprezes Sądu Okręgowego w (...) wskazał również, że pewne czynności zostały podjęte z opóźnieniem z przyczyn niezależnych od Sądu Okręgowego.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Zgodnie z art. 2 ust 1. ustawy o skardze na przewlekłość strona może wnieść skargę o stwierdzenie, że w postępowaniu, którego skarga dotyczy, nastąpiło naruszenie jej prawa do rozpoznania sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki, jeżeli postępowanie w tej sprawie trwa dłużej niż to konieczne dla wyjaśnienia okoliczności faktycznych i prawnych, które są istotne dla rozstrzygnięcia sprawy, albo dłużej niż to konieczne dla załatwienia sprawy egzekucyjnej lub innej dotyczącej wykonania orzeczenia sądowego (przewlekłość postępowania). Z kolei w świetle art. 2 ust 2 ustawy o skardze na przewlekłość dla stwierdzenia, czy w sprawie doszło do przewlekłości postępowania należy w szczególności ocenić terminowość i prawidłowość czynności podjętych przez sąd w celu wydania rozstrzygnięcia kończącego postępowania w sprawie. Dokonując zaś tej oceny, uwzględnia się łączny dotychczasowy czas postępowania od chwili jego wszczęcia do chwili rozpoznania skargi, niezależnie do tego na jakim etapie została wniesiona, a także charakter sprawy, stopień jej faktycznej i prawnej zawiłości, znaczenie dla strony, która wniosła skargę, rozstrzygniętych w niej zagadnień oraz zachowanie stron. Przebieg postępowania w sprawie objętej skargą przedstawia się następująco:

Postanowieniem z dnia 1 grudnia 2014 r. Sąd Rejonowy w (...) w sprawie o sygn. I Ns 210/11 dokonał podziału majątku wspólnego stron (685). W dniu 17 lutego 2015 r. akta sprawy Sądu Rejonowego w (...) o sygn. I Ns 210/11 wpłynęły do Sądu Okręgowego w (...) (k. 766) z apelacjami wnioskodawczyni (k. 722) i uczestnika postępowania (k. 738) i zostały zarejestrowane pod sygn. III Ca 259/15 i III Ca 260/15. Postanowieniem z dnia 19 maja 2015 r. Sąd Okręgowy uchylił zaskarżone postanowienie i przekazał sprawę Sądowi Rejonowemu w (...) do ponownego rozpoznania (k. 788). W wyniku rozpoznania zażalenia wnioskodawczyni (k. 818) Sąd Najwyższy postanowieniem z dnia 5 listopada 2015 r., sygn. V CZ 67/15 uchylił postanowienie Sądu Okręgowego z dnia 19 maja 2015 r. (k. 842) i w dniu 1 grudnia 2015 r. zwrócił akta do Sądu Okręgowego (k. 846). W dniu 14 grudnia 2015 r. zarejestrowano ponownie apelacje wnioskodawczyni i uczestnika postepowania pod sygn. III Ca 2116/15 i III Ca 2117/15 oraz wyznaczono termin rozprawy apelacyjnej na dzień 23 marca 2016 r. (k. 852). Strony składały wnioski dowodowe, wnioskodawczyni w dniu 29 lutego 2016 r. o przeprowadzenie dowodu z uzupełniającej opinii biegłego z zakresu szacowania nieruchomości, a uczestnik postepowania w dniu 4 marca 2016 r. o przeprowadzenie dowodu z uzupełniającej opinii biegłego z zakresu szacowania wartości przedsiębiorstw (k. 869, 871). W dniu 23 marca 2016 r. odbyła się rozprawa, podczas której uczestnik postępowania złożył wniosek o dopuszczenie dowodu z opinii kolejnego biegłego z zakresu szacowania wartości przedsiębiorstw, wyznaczono kolejny termin rozprawy na dzień 2 czerwca 2016 r., który zmieniono na 29 czerwca 2016 r. z uwagi na chorobę sędziego (k. 876, 886). W dniu 6 kwietnia i 4 maja 2016 r. wnioskodawczyni składała kolejne wnioski dowodowe (k. 879, 883). Na rozprawę w dniu 29 czerwca 2016 r. nie stawił się świadek A. B. prawidłowo wezwany, wobec czego świadka skazano na grzywnę i odroczono rozprawę z terminem na dzień 14 września 2016 r., na której to rozprawie świadek już się stawił i złożył zeznania (k. 893, 896, 906). Rozprawę odroczono z uwagi na konieczność rozpoznania wniosku uczestnika postępowania o przeprowadzenie dowodu z opinii kolejnego biegłego (k. 908). Postanowieniem z dnia 21 listopada 2016 r. Sąd Okręgowy ustanowił w sprawie biegłego M. K. (2), celem wydania pisemnej opinii na okoliczność wyceny udziału uczestnika postępowania na dzień wystąpienia ze spółki jawnej (...) oraz ustalenia rzeczywistego zysku przez spółkę w okresie od wystąpienia z niej uczestnika postępowania do ustania wspólności majątkowej małżeńskiej stron (k. 920). W dniach 17 listopada 2016 r. i 2 grudnia 2016 r. wnioskodawczyni składała kolejne wnioski dowodowe (k. 922,927). W dniu 28 grudnia 2016 r. akta sprawy zostały przekazane biegłemu M. K. (2) (k. 931). W dniu 2 stycznia 2017 r. biegły złożył wniosek o wyłączenie go od opiniowania w sprawie (k. 938). W dniu 13 stycznia 2017 r. i 14 lutego 2017 r. wnioskodawczyni złożyła wnioski o zmianę biegłego (k. 944, 946). Postanowieniem z dnia 22 lutego 2017 r. Sąd Okręgowy oddalił wniosek o wyłączenie biegłego (k. 948). Biegły wniósł o przedłużenie terminu na przedłożenie opinii do 31 marca 2017 r. z uwagi na znaczne obciążenia, na co Sąd Okręgowy wyraził zgodę (k. 953), a następnie o przedłużenie terminu odpowiednio do 28 kwietnia 2017 r. i 15 czerwca 2017 r. z uwagi na nie udostepnienie mu przez wspólnika wycenianej spółki niezbędnych do wydania opinii dokumentów o co zwracał się do spółki. Sąd Okręgowy ponownie wyraził zgodę na przedłużenie terminu do wydania opinii (k. 987, 989). W dniu 28 marca 2017 r. wnioskodawczymi złożyła kolejny wniosek o uzupełnienie postanowienia dowodowego (k. 957). Zarządzeniem z dnia 4 maja 2017 r. Przewodniczący w Sądzie Okręgowym zobowiązał biegłego do objęcia treścią opinii okoliczności wskazanych w części wstępnej pisma z dnia 27 marca 2017 r. - tiret 2 oraz dokonania czynności zawartych w części wstępnej pisma - tiret 1 i 4 (k. 991). W dniu 19 czerwca 2017 r. biegły złożył częściową opinię z dnia 16 czerwca 2017 r., przy czym zobowiązał się do złożenia opinii uzupełniającej do dnia 15 lipca 2017 r. W dalszej kolejności biegły wniósł o przedłużenie terminu do wykonania tej opinii do dnia 5 sierpnia 2017r., na co Sąd Okręgowy wyraził zgodę, a następnie do 17 sierpnia 2017 r. (k. 996, 997,1050, 1057). W dniu 6 lipca 2017 r. wnioskodawczyni złożyła wniosek, w którym domagała się doręczenia jej opinii biegłego (k. 1048). W dniu 9 sierpnia 2017 r. wnioskodawczyni złożyła zastrzeżenia do opinii biegłego (k. 1059). W dniu 22 sierpnia 2017 r. do Sądu Okręgowego wpłynęła uzupełniająca opinia biegłego (k. 1064), do której w dniu 18 września 2017 r. wnioskodawczyni złożyła zarzuty (k. 1110). W dniu 27 września 2017 r., 3 października 2017 r. oraz 15 listopada 2017 r. strony wnosiły m.in. o przeprowadzenie uzupełniającej opinii biegłego (k. 1123, 1127, 1129). Postanowieniem z dnia 15 grudnia 2017 r. Sąd Okręgowy przyznał biegłemu wynagrodzenie za sporządzenie opinii i opinii uzupełniającej (k. 1132). Zarządzeniem z dnia 10 lutego 2018 r. wyznaczono termin rozprawy na dzień 10 stycznia 2018 r., celem przesłuchania biegłego (k. 1141). W dniu 21 lutego 2018 r. biegły poinformował o chorobie, która ostatecznie uniemożliwiła mu stawiennictwo na termin rozprawy (k. 1148, 1153). Rozprawa wyznaczona na dzień 28 lutego 2018 r. nie odbyła się, a kolejny termin wyznaczono na dzień 29 maja 2018 r., na którym biegły złożył wyjaśnienia (k. 1154, 1166, 1169). Na rozprawie w dniu 29 maja 2018 r. Sąd Okręgowy zobowiązał strony do sprecyzowania ostatecznych okoliczności, o które winna zostać poszerzona opinia biegłego sądowego (k. 1171), w odpowiedzi wnioskodawczyni złożyła pismo w dniu 11 czerwca 2018 r., a uczestnik postepowania w dniu 21 czerwca 2018 r. (k. 1179, 1187). Wnioskodawczyni w piśmie złożonym w dniu 3 sierpnia 2018 r. wnosiła o wydanie postanowienia o dopuszczeniu dowodu z uzupełniającej opinii biegłego, a następnie niezwłoczne przesłanie akt biegłemu, celem umożliwienia sporządzenia mu opinii w sprawie (k. 1189). Postanowieniem z dnia 7 sierpnia 2018 r. Sąd Okręgowy w (...) dopuścił dowód z uzupełniającej opinii biegłego (k.1190), akta przekazano biegłemu w dniu 31 sierpnia 2018 r. (k. 1198). W piśmie z dnia 31 sierpnia 2018 r., które wpłynęło do Sądu Okręgowego w dniu 4 września 2018 r. wnioskodawczyni wniosła o uzupełnienie i zmianę postanowienia z dnia 7 sierpnia 2018 r. (k. 1196). W dniu 12 września 2019 r. wnioskodawczyni wystąpiła do biegłego o możliwość przeglądania akt sprawy, na co została jej udzielona zgoda (k. 1199).

W dniu 13 listopada 2018 r. wnioskodawczyni złożyła wniosek o zobowiązanie M. sp.j. A.M. B. na podstawie art. 248 § 1 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. do udostępnienia dokumentacji księgowej spółki biegłemu sądowemu oraz pełnomocnikowi wnioskodawczyni w zakresie koniecznym do sporządzenia przez biegłego sądowego opinii w sprawie pod rygorem nałożenia na wspólników spółki uprawnionych do jej reprezentacji grzywny w trybie art. 251 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. i art. 391 § 1 k.p.c. (k. 1203). W dniu 16 listopada 2017 r. biegły zwrócił się o sprecyzowanie tezy dowodowej w zakresie metody wyceny, ewentualnie o wydanie dodatkowego zarządzenia (k. 1205). W dniu 5 grudnia 2018 r. wnioskodawczyni wniosła o zlecenie biegłemu w ramach wydania opinii uzupełniającej sporządzenia opinii wariantowej (k. 1215). W dniu 3 stycznia 2019 r. biegły wniósł o przedłużenie terminu do wykonania opinii uzupełniającej do dnia 28 lutego 2019 r., na co Sąd Okręgowy wyraził zgodę (k. 1219). W dniu 28 lutego 2019 r. biegły po raz kolejny wniósł o przedłużenie terminu do 21 marca 2019 r. (k. 1224). W dniu 11 marca 2019 r. biegły zwrócił akta do Sądu Okręgowego, a w dniu 12 marca złożył opinię uzupełniającą z dnia 8 marca 2019 r. (k. 1227, 1232). W dniu 14 marca 2019 r. zarządzono doręczenie opinii uzupełniającej stronom (k. 1241). W dniu 18 marca 2019 r. biegły złożył uzupełnienie do opinii wydanej na piśmie w dniu 16 czerwca 2019 r., uzupełnionej w dniu 17 sierpnia 2017 r. i 8 marca 2019 r. (k. 1251). W dniu 18 marca 2019 r. zarządzono doręczenie opinii uzupełniającej stronom (k. 1270). W dniu 26 marca 2019 r. biegły złożył załączniki nr (...) do opinii uzupełniającej z dnia 8 marca 2019 r. (k. 1273). W dniu 26 marca 2019 r. wnioskodawczyni złożyła wniosek o zobowiązanie biegłego do ustosunkowania się do zastrzeżeń z 18 września 2017 r. (k. 1285). W dniu 17 kwietnia 2019 r. wnioskodawczyni złożyła zastrzeżenia do opinii uzupełniającej biegłego z dnia 18 marca 2019 r. (k. 1301). W dniu 30 maja 2019 r. wnioskodawczyni wniosła o podjęcie działań mających na celu merytoryczne rozpoznanie sprawy (k. 1304). Zarządzeniem Przewodniczącego z dnia 13 czerwca 2019 r. zwrócono się do biegłego o podanie jakie konkretnie dokumenty księgowe spółki (...) niezbędne są do wydania pełnej opinii w sprawie (k. 1306). Postanowieniem z dnia 13 czerwca 2019 r. Sąd Okręgowy przyznał biegłemu wynagrodzenie za sporządzenie opinii (k. 1307). W dniu 5 lipca 2019 r. biegły zwrócił się o wypożyczenie akt, celem udzielania odpowiedzi na Zarządzenie z dnia 13 czerwca 2019 r. (k. 1314).

Analiza postępowania, przy uwzględnieniu kryteriów wymienionych w art. 2 ust. 2 ustawy o skardze na przewlekłość prowadzi do wniosku, że w toku postępowania przed Sądem Okręgowym w (...), doszło do uchybień prowadzących do naruszenia prawa skarżącej do rozpoznania sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki w rozumieniu art. 2 ust. 1 ustawy o skardze na przewlekłość.

W orzecznictwie wskazuje się, że o przewlekłości postępowania można mówić zarówno wtedy, gdy sąd nie podejmuje żadnych czynności, jak i wtedy, gdy je podejmuje, ale są one nieprawidłowe i w ich następstwie dochodzi do zwłoki w rozpatrzeniu sprawy (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 24 lutego 2016 r., sygn. III SPP 53/15). Z kolei obowiązkiem sądu w myśl zasady określonej w art. art. 6 k.p.c. jest przeciwdziałanie przewlekaniu postępowania (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 22 grudnia 1971 r., sygn. II CZ 169/71, postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 10 stycznia 2017 r., sygn. III SPP 66/16).

Nie ulega wątpliwości, że sprawa jest zawiła pod względem faktycznym, o czym świadczy obszerność materiału dowodowego zaoferowanego przez strony oraz złożoność problematyki (dokumenty kasowe spółki, wyciągi bankowe liczące kilkaset pozycji), jak również, że postępowanie prowadzone jest zbyt długo. Na długotrwałość postępowania z pewnością miały wpływ liczne zastrzeżenia stron co do opinii uzupełniających, co spowodowało konieczność ponownej analizy sprawy przez biegłego w kontekście zgłaszanych zarzutów. Zdaniem Sądu Apelacyjnego na etapie postępowania apelacyjnego doszło jednak do przewlekłości postępowania na skutek nieuzasadnionej zwłoki w rozpoznaniu wniosku skarżącej z dnia 13 listopada 2018 r. o zobowiązanie spółki (...) sp.j. A.M. B. do udostępnienia dokumentacji księgowej. O konieczności udostępnienia takiej dokumentacji biegły wskazywał, po raz pierwszy już w marca 2017 r. kiedy przystępując do wydania opinii uzupełniającej zwrócił się o niezbędne dokumenty do spółki. Te jednak nie zostały mu udostępnione. Następnie biegły w piśmie z dnia 16 listopada 2018 r. wskazywał, że nie ma możliwości wyegzekwowania żadnej dodatkowej dokumentacji od spółki. Skarżąca zwracała się także do Sądu Okręgowego w (...) w pismach z dnia 15 kwietnia 2019 r. oraz z dnia 30 maja 2019 r. o zobowiązanie spółki do udostepnienia dokumentacji księgowej biegłemu, jak również podjęcia czynność mających na celu merytoryczne rozpoznanie sprawy. Sąd Okręgowy podjął czynności mające na celu rozpoznanie wniosku z dnia 13 czerwca 2018 r. dopiero 13 czerwca 2019 r. kiedy to wezwał biegłego do wskazania jakie konkretnie dokumenty są jemu niezbędne do wydania pełnej opinii w sprawie. Bezczynność Sądu Okręgowego w (...) w zakresie nałożenia na spółkę obowiązku udostępnienia dokumentów księgowych spółki wnioskowanych zarówno przez biegłego jak i skarżącą, podjęcia w tym zakresie czynności procesowych, trwająca przez siedem miesięcy doprowadziła do bezzasadnego przedłużenia postępowania, powodując tym samym dalszą przewlekłość. Należy mieć bowiem na uwadze, że biegły w chwili uzyskania żądanych przez niego dokumentów księgowych spółki, będzie musiał ponownie dokonać analizy akt sprawy, co wydłuży postępowanie.

Sąd Apelacyjny uznał, że w rozpoznawanej sprawie prawo skarżącej do rozpoznania sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki zostało naruszone i zachodziły podstawy do stwierdzenia, że doszło do przewlekłości postępowania przed Sądem Okręgowym w (...) na etapie rozpoznania wniosku skarżącej z dnia 13 listopada 2018 r. . Przez przewlekłość postępowania rozumie się w praktyce brak czynności zmierzających do rozstrzygnięcia sprawy, zachodzący dłużej niż jest to konieczne do jej rozpoznania, a taka sytuacja wystąpiła w tym przypadku.

Uwzględniając skargę na przewlekłość postępowania Sąd Apelacyjny miał obowiązek rozstrzygnąć wniosek o zasądzenie odpowiedniej sumy pieniężnej. Skarżąca wnioskowała o przyznanie jej zadośćuczynienia w kwocie 20.000 zł, jednak w żaden sposób nie uzasadniła dlaczego domaga się zasądzenia należności w tej wysokości. Z tej przyczyny Sąd Apelacyjny uznał za zasadny wniosek o przyznanie jej zadośćuczynienia w kwocie 2.000 zł zasądzając je od Skarbu Państwa - Sądu Okręgowego w (...), a dalej idące żądanie skarżącej zostało oddalone. Z uwagi na fakt, że Sąd Okręgowy podjął czynności mające na celu rozpoznanie sprawy zawarty w skardze wniosek o podjęcie czynności nie zasługiwał na uwzględnienie.

O kosztach zastępstwa procesowego orzeczono na podstawie § 14 ust. 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015r. w sprawie opłat za czynności adwokackie.

Z kolei o zwrocie opłaty od skargi orzeczono na podstawie art. 17 ust. 3 ustawy o skardze na przewlekłość.

SSA Aleksandra Janas SSA Zofia Kołaczyk SSA Wiesława Namirska