Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

wyroku z dnia 16 września 2016 roku

Pozwem z dnia 31 lipca 2015 roku powód J. M. wniósł o ustalenie, że pomiędzy nim a pozwanym – (...) Spółką z ograniczoną odpowiedzialnością spółką komandytowo – akcyjną z siedzibą w W. nie istnieje stosunek prawny w postaci umowy pożyczki na kwotę 1.216,17 zł, a także zasądzenie od pozwanego na swoją rzecz kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego wg norm przepisanych.

W uzasadnieniu wskazał, że w dniu 28 lipca 2015 r. na swoją skrzynkę mailową otrzymał wezwanie do zapłaty, wysłane przez pozwaną spółkę, z którego wynika, że strony łączy umowa pożyczki. Z powyższej umowy pożyczki pozwana wywodzi roszczenie względem powoda w wysokości 1.216,17 zł. Powód wskazał, że nie zawierał z pozwaną, osobiście lub przez umocowane przez siebie podmioty, jakąkolwiek umowę pożyczki. (pozew k. 2-3)

W dniu 11 marca 2016 r. Sąd Rejonowy dla m. st. Warszawy w W., I Wydział Cywilny wydał wyrok zaoczny, w którym ustalił, że między powodem J. M. a pozwaną (...) Spółką z ograniczoną odpowiedzialnością spółką komandytowo – akcyjną z siedzibą w W. nie istnieje umowa pożyczki kwoty 1216,17 zł. (wyrok zaoczny k. 27)

W sprzeciwie od wyroku zaocznego, pozwana (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością spółka komandytowo – akcyjną z siedzibą w W. wniosła o uchylenie wyroku zaocznego w całości, oddalenie powództwa w całości oraz ustalenia, że pomiędzy stronami istnieje stosunek powstały na podstawie zawartej przez powoda umowy pożyczki.

W uzasadnieniu swojego stanowiska pozwana wskazała, że w dniu 1 sierpnia 2014 r. powód zawarł umowę pożyczki odnawialnej nr (...) z (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W. drogą elektroniczną. W dniu 31 stycznia 2015 r. pożyczkodawca dokonał zbycia przedmiotowej wierzytelności na rzecz pozwanej (sprzeciw od wyroku zaocznego - k. 32-34).

W piśmie procesowym z dnia 4 maja 2016 r. powód podtrzymał swoje dotychczasowe żądanie (pismo procesowe k. 61-63).

Sąd Rejonowy ustalił następujący stan faktyczny:

W dniu 1 sierpnia 2014 r. J. M. zawarł z (...) Spółką z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W. umowę pożyczki odnawialnej nr (...). W ramach zawartej umowy, J. M. została przyznana pożyczka w łącznej wysokości 950 zł płatna do dnia 7 września 2014 r. (dowód: warunku umowy pożyczki nr (...) k. 46-48).

W dniu 1 sierpnia 2014 r. na rachunek bankowy J. M. o nr (...) dokonano przelewu kwoty 700 zł tytułem „V..pl. umowa pożyczki (...)” (dowód: wyciąg z dnia 1 sierpnia 2014 r. - k. 49).

Wezwaniem do zapłaty z dnia 1 października 2014 r. (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W. wezwała J. M. do wpłaty kwoty 1101,30 zł tytułem „spłata pożyczki nr (...)” (dowód: wezwanie do zapłaty - k. 50).

Wezwaniem do zapłaty z dnia 12 października 2014 r. (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W. wezwała J. M. do wpłaty kwoty 1120,10 zł tytułem „spłata pożyczki nr (...)” (dowód: wezwanie do zapłaty - k. 51).

Ostatecznym wezwaniem do zapłaty z dnia 7 listopada 2014 r. (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W. wezwała J. M. do natychmiastowej spłaty zadłużenia które na dzień 7 listopada 2014 r. wynosiło 1147,40 zł tytułem „spłata pożyczki nr (...)” (dowód: ostateczne wezwanie do zapłaty - k. 52).

W dniu 31 stycznia 2015 r. (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W. działając zgodnie z postanowieniami Umowy Ramowej zawartej w dniu 30 września 2014 r. z (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością spółka komandytowo – akcyjna z siedzibą w W., w związku z potwierdzeniem transakcji swapu kredytowego, zawarła z (...) Spółką z ograniczoną odpowiedzialnością spółką komandytowo – akcyjną z siedzibą w W. umowę oznaczoną jako „Porozumienie o rozliczeniu z fizyczną dostawą” na mocy której (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W. przeniosła na rzecz (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością spółki komandytowo – akcyjnej z siedzibą w W. wierzytelności objęte w Załączniku A, w tym także wierzytelność względem J. M. wynikającą z umowy pożyczki nr (...) z dnia 1 sierpnia 2014 r. w wysokości 1177,60 zł (dowód: umowa wraz z załącznikiem A k. 53-55).

Pismem z dnia 28 lipca 2015 r. (...) Sp. z o. o. działając w imieniu (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością spółki komandytowo – akcyjnej z siedzibą w W. wezwał J. M. do zapłaty kwoty 1216,70 zł wynikającej z umowy pożyczki (...) z dnia 1 sierpnia 2014 r. w terminie 5 dni od daty otrzymania wezwania (dowód: ostateczne wezwanie do zapłaty k. 4).

Pismem z dnia 17 sierpnia 2015 r. (...) Sp. z o. o. działając w imieniu (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością spółki komandytowo – akcyjnej z siedzibą w W. wezwał J. M. do zapłaty kwoty 1220,10 zł wynikającej z umowy pożyczki (...) z dnia 1 sierpnia 2014 r. w terminie 5 dni od daty otrzymania wezwania (dowód: ostateczne wezwanie do zapłaty k. 14).

Pismem z dnia 31 sierpnia 2015 r. (...) Sp. z o. o. działając w imieniu (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością spółki komandytowo – akcyjnej z siedzibą w W. wezwał J. M. do zapłaty kwoty 1222,70 zł wynikającej z umowy pożyczki (...) z dnia 1 sierpnia 2014 r. w terminie 5 dni od daty otrzymania wezwania (dowód: ostateczne wezwanie do zapłaty k. 13).

Pismem z dnia 24 września 2015 r. (...) Sp. z o. o. działając w imieniu (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością spółki komandytowo – akcyjnej z siedzibą w W. wezwał J. M. do zapłaty kwoty 1227,30 zł wynikającej z umowy pożyczki (...) z dnia 1 sierpnia 2014 r. w terminie 5 dni od daty otrzymania wezwania (dowód: ostateczne wezwanie do zapłaty k. 12).

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie wskazanych wyżej dokumentów oraz niekwestionowanych twierdzeń powoda. Prawdziwość zawartych w dokumentach stwierdzeń nie kwestionowała żadna ze stron. Nadto, powołane przez powoda okoliczności Sąd mógł uznać za ustalone już na zasadzie art. 229 i 230 k.p.c. Zgodnie z art. 229 k.p.c. nie wymagają dowodu fakty przyznane w toku postępowania przez stronę przeciwną, jeżeli przyznanie nie budzi wątpliwości co do swej zgodności ze stanem rzeczywistym, a w myśl art. 230 k.p.c., gdy strona nie wypowie się co do twierdzeń strony przeciwnej o faktach, sąd, mając na uwadze wyniki całej rozprawy, może fakty te uznać za przyznane.

Sąd zważył, co następuje:

Powództwo nie zasługiwało na uwzględnienie.

Powód żądał w niniejszej sprawie ustalenia, że pomiędzy nim a pozwaną spółką nie istnieje stosunek prawny w postaci zawartej pomiędzy stronami umowy pożyczki na kwotę 1.216,17 zł.

Oceny zasadności powództwa należało dokonać w oparciu o art. 189 k.p.c., zgodnie z którym powód może żądać ustalenia przez sąd istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa, gdy ma w tym interes prawny. Przepis ten wprowadza istnienie interesu prawnego jako materialnoprawnej podstawy zasadności powództwa o ustalenie. Powództwo o ustalenie zmierza do usunięcia stanu niepewności w łączącym strony stosunku prawnym. Utrwalony jest pogląd w literaturze i orzecznictwie Sądu Najwyższego, że powód nie ma takiego interesu, gdy na innej drodze niż powództwo o ustalenie możliwe jest uzyskanie dalej idącego rozstrzygnięcia. Powództwo o ustalenie nie może bowiem służyć uzyskaniu dowodów niezbędnych do realizacji konkretnych roszczeń bądź ustaleniu stanu prawnego dla takiej realizacji. Dlatego powszechnie przyjmuje się, że nie istnieje interes prawny w ustaleniu, jeżeli możliwa jest realizacja konkretnego roszczenia wynikającego z łączącego strony stosunku prawnego (por. np. wyrok z dnia 1 grudnia 1983 r., I PRN 189/83, OSNCP 1984 z. 7, poz. 121; wyrok z dnia 11 października 1985 r., II CR 302/85, OSNCP 1986 z. 10, poz. 155; uchwała z dnia 17 czerwca 1987 r., III PZP 19/87, OSNCP 1988 z. 10, poz. 132). W takich sytuacjach stan niepewności może być usunięty przez realizację konkretnego roszczenia w powództwie o świadczenie. Konieczne jest jednak, aby możliwość realizacji takiego roszczenia wyczerpywała w całości interes prawny w ustaleniu. Takiego wyczerpania interesu prawnego z reguły nie ma w sytuacji, gdy ustalenie istnienia stosunku prawnego ma usunąć stan niepewności na przyszłość względem różnych roszczeń, które mogą być realizowane, a jeszcze nie są określone, skonkretyzowane (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 18 listopada 1992 roku, II CZP 131/92, niepublikowane).

Należy zaznaczyć, że powołanie się na interes prawny wymaga wykazania, że oczekiwane rozstrzygnięcie wywoła określone skutki w stosunkach między stronami, w następstwie których, ich sytuacja prawna zostanie określona jednoznacznie i tym samym wyeliminowane zostanie – wynikające z błędnego przekonania co do przysługiwania powodowi określonych uprawnień – ryzyko naruszenia jego praw. W przypadku, gdyby doszło już do naruszenia prawa, w związku z którym przysługuje powodowi roszczenie o świadczenie (danie, czynienie, zaniechanie, znoszenie), wyłączona jest możliwość skutecznego wystąpienia z powództwem o ustalenie, skoro sfera podlegająca ochronie jest w takiej sytuacji szersza, a rozstrzygnięcie o różnicy zdań w stanowiskach stron nabiera charakteru przesłankowego. Wyrok ustalający istnienie stosunku prawnego nie zapewni wówczas ostatecznej ochrony prawnej, ponieważ nie jest – w przeciwieństwie do wyroków zasądzających – wykonalny na drodze egzekucji sądowej. Interes prawny zachodzi zatem, jeżeli sam skutek, jaki wywoła uprawomocnienie się wyroku ustalającego, zapewni powodowi ochronę jego prawnie chronionych interesów, czyli definitywnie zakończy spór istniejący lub prewencyjnie zapobiegnie powstaniu takiego sporu w przyszłości.

Decydujący z punktu widzenia przesłanki skuteczności powództwa o ustalenie jest zatem status powoda. Powoda i pozwanego nie musi łączyć żaden stosunek prawny, jego istnienie nie jest konieczne dla stwierdzenia występowania interesu prawnego. O potrzebie udzielenia powodowi ochrony prawnej w relacji z pozwanym, w związku z naruszeniem lub zagrożeniem naruszeniem danego prawa (stosunku prawnego), przesądzić musi fakt, że istnieje co do niego niepewność wynikająca z przyczyn faktycznych lub prawnych. Co do zasady interes prawny powinien być badany w granicach wyznaczonych potrzebą udzielenia wskazanej ochrony i wyprzedzać badanie istnienia prawa (stosunku prawnego) objętego twierdzeniem powoda (wyrok Sadu Najwyższego z dnia 21 marca 2013r., sygn. II CSK 406/12, Lex nr 1341660).

Powyższe określenie interesu prawnego znalazło poparcie w licznym orzecznictwie Sądu Najwyższego, sądów apelacyjnych oraz piśmiennictwie. Należy się przy tym zgodzić ze stanowiskiem Sądu Najwyższego, że wyłącznie interes prawny jest decydujący dla korzystania z formy powództwa o ustalenie prawa lub stosunku prawnego (orzeczenie SN z 30 grudnia 1968 r., III CZP 103/68, OSNPC 1969, nr 5, poz. 85). Interes prawny musi istnieć obiektywnie, aby uzasadniać żądanie ustalenia prawa lub stosunku prawnego. Jak słusznie wskazał T. E. interes prawny – jako interes dotyczący szeroko rozumianych praw i stosunków prawnych – istnieje wówczas, gdy istnieje niepewność tego prawa lub stosunku prawnego, z przyczyn faktycznych lub prawnych (Komentarz do kodeksu postępowania cywilnego pod redakcją T. Erecińskiego, str. 359-360).

Przenosząc rozważania na grunt przedmiotowego postępowania wskazać należy, że w ocenie Sądu powód nie wykazał istnienia interesu prawnego w wystąpieniu z niniejszym powództwem, w tak ukształtowanym stanie faktycznym sprawy.

Poza wszelka wątpliwością pozostaje, że powoda i pozwanego nie łączył bezpośrednio stosunek prawny, w postaci umowy pożyczki na kwotę 1.216,17 zł. Umowę pożyczki powód zawarł z pierwotnym wierzycielem (...) Spółką z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W.. Natomiast pozwany nabył przedmiotową wierzytelność, w drodze umowy cesji wierzytelności z dnia 30 września 2014 r.

Odnosząc się do żądania powoda w pierwszej kolejności podkreślenia wymaga, że nie zachodzi jakakolwiek niepewność, jeśli chodzi o sytuację prawną powoda. Powód został poinformowany przez pozwanego o dokonanym przelewie wierzytelności oraz wezwany do uregulowania zadłużenia. Wobec tego działania pozwanego były prawidłowe i nie wyrządziły jakiejkolwiek szkody powodowi. Dlatego zdaniem Sądu tak ukształtowane żądanie jest przedwczesne na tym etapie sprawy. Ponadto powód nie wskazał nawet, na czym miałaby polegać ochrona jego interesu prawnego. Należy zwrócić uwagę, że zakres uprawnień przysługujących powodowi w razie uwzględnienia powództwa o ustalenie nie uległby żadnej zmianie. Niezależnie bowiem od tożsamości wierzyciela w odniesieniu do długu, wynikającego z umowy pożyczki zawartej pomiędzy powodem a (...) Sp. z o. o. z siedzibą w W. pozycja powoda i zakres przysługujących mu praw nie ulegnie zmianie. Zarzuty podniesione przez powoda w niniejszym postępowaniu mogą być badane dopiero w przypadku wytoczenia przez pozwaną spółkę przeciwko powodowi powództwa o zapłatę kwoty pieniężnej wynikającej ze spornego stosunku prawnego. W postępowaniu tym powód będzie mógł bronić swych praw w szerszym zakresie niż w wypadku niniejszego postępowania, o ustalenie nieistnienia stosunku prawnego.

Mając na uwadze powyższe, należało uchylić w całości wyrok zaoczny z dnia 11 marca 2016 r. – na podstawie art. 347 k.p.c. – i orzec o zgłoszonym żądaniu, stosownie do przedstawionego wyniku postępowania tj. uznać niniejsze powództwo o ustalenie za bezzasadne z uwagi na brak interesu prawnego i oddalić powództwo w całości.

Uchylenie wyroku zaocznego w całości lub w części oznacza także uchylenie zawartego w nim postanowienia o kosztach procesu. Sąd wydaje nowy wyrok i na nowo rozstrzyga również w tym przedmiocie, obejmując rozstrzygnięciem zarówno koszty poniesione do czasu wniesienia sprzeciwu, jak i poniesione na skutek jego wniesienia. Mając powyższe na względzie Sąd na zasadzie art. 98 § 1 i 3 k.p.c. orzekł o kosztach procesu, zasądzając je w całości od powoda, który nie ostał się ze swym żądaniem w jakimkolwiek zakresie, na rzecz pozwanego, który sprawę wygrał. Na koszty procesu poniesione przez pozwanego złożyła się: opłata za czynności profesjonalnego pełnomocnika, której wysokość Sąd ustalił na podstawie § 6 pkt 2 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (Dz.U.2013.461.j.t.) tj. w kwocie 180 zł oraz opłata skarbowa od pełnomocnictwa w wysokości 17 zł. Sąd omieszkał jednak zaliczyć do celowych kosztów obrony pozwanego opłatę sądową od sprzeciwu od wyroku zaocznego w wysokości 31 zł.

Wobec powyższego Sąd orzekł jak w sentencji.

SSR Paweł Szymański

Zarządzenie: Odpis wyroku wraz uzasadnieniem doręczyć powodowi oraz pełnomocnikowi pozwanego.

Dnia 28 września 2016 r.