Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 10 września 2019 r.

Sąd Apelacyjny w Katowicach V Wydział Cywilny

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 10 września 2019 r. w Katowicach

na rozprawie

sprawy z powództwa Skarbu Państwa - Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi

przeciwko (...) Spółce Akcyjnej w B.

o stwierdzenie nieważności uchwały, ewentualnie o uchylenie uchwały

na skutek apelacji powoda

od wyroku Sądu Okręgowego w Katowicach

z dnia 25 marca 2019 r., sygn. akt XIII GC 425/18

1.  oddala apelację;

2.  zasądza od Skarbu Państwa - Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi na rzecz pozwanej kwotę 1.620 (jeden tysiąc sześćset dwadzieścia) złotych tytułem kosztów postępowania apelacyjnego.

Sygn. akt V AGa 179/19

UZASADNIENIE

Powód Skarb Państwa – Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi w pozwie, wniesionym w dniu 11 lipca 2018 r. do Sądu Okręgowego w Bielsku – Białej, domagał się stwierdzenia nieważności, ewentualnie uchylenia, uchwały nr (...) Zwyczajnego Walnego Zgromadzenia (...) Spółki Akcyjnej w B. z dnia 11 czerwca 2018 r. o przyznaniu nagrody rocznej za 2017 r. dla Prezesa Zarządu pozwanej spółki J. K. oraz zasądzenia od pozwanej kosztów procesu.

Na uzasadnienie swego żądania powód podniósł, że statut pozwanej spółki przewiduje, że zasady i wysokość wynagrodzenia członków zarządu ustala Walne Zgromadzenie (§ 22a), natomiast zgodnie z § 35 ust. 2 wymaga to uchwały Walnego Zgromadzenia. Statut nie przewidywał możliwości przyznania członkom zarządu nagrody rocznej. Funkcję prezesa zarządu spółki od 9 grudnia 2006 r. do chwili obecnej pełni J. K.. Umowa o pracę także nie przewidywała przyznania J. K. nagrody rocznej. Spółkę łączyła także z J. K. umowa o świadczenie usług zarządzania, która także nie przewidywała przyznania nagrody rocznej. W dniu 11 maja 2017 r. Zwyczajne Walne Zgromadzenie pozwanej spółki (dalej ZWZ) uchwaliło zasady kształtowania wynagrodzeń członków zarządu, ale w uchwale nie przewidziano możliwości przyznania prezesowi zarządu nagrody rocznej. W dniu 11 czerwca 2018 r. ZWZ pozwanego podjęło uchwałę nr (...) w sprawie przyznania nagrody rocznej za 2017 r. dla prezesa zarządu J. K.. Przedstawiciel powoda na Zgromadzeniu głosował przeciwko tej uchwale i zażądał zaprotokołowania sprzeciwu.

W ocenie powoda, zaskarżona uchwała nr (...) jest sprzeczna z przepisami k.s.h. oraz ustawą o zasadach kształtowania wynagrodzeń osób kierujących niektórymi spółkami. Przepisy te nie przyznają walnemu zgromadzeniu kompetencji do przyznawania członkom zarządu nagród rocznych, a jedynie kompetencje do kształtowania bądź ustalania zasad wynagradzania członków zarządu. W konsekwencji od 9 września 2016 r. podstawą kształtowania wynagrodzeń członków zarządu spółek z udziałem Skarbu Państwa jest ustawa z dnia 9 czerwca 2016 r. oraz art. 378 k.s.h. Przepisy te obowiązywały w dacie podjęcia uchwały nr (...), jak też w okresie, za który nagroda została przyznana (do 30 czerwca 2017 r.). Instytucja nagrody rocznej jest uregulowana w ustawie z 3 marca 2000 r. o wynagradzaniu osób kierujących niektórymi podmiotami prawnymi, ale przestała ona obowiązywać wobec spółek z udziałem Skarbu Państwa w związku z wejściem w życie ustawy z dnia 9 czerwca 2016 r.

Powód stwierdził także, że zaskarżona uchwała nr (...)jest sprzeczna ze statutem pozwanej spółki, w którym brak jest podstawy do przyznania prezesowi zarządu nagrody rocznej. Podjęta uchwała nie stanowi uchwały w sprawie zasad kształtowania wynagrodzeń, gdyż czym innym są zasady wynagradzania, a czym innym ich realizacja, pod warunkiem, że zasady owe przewidują przyznanie nagrody rocznej. W opinii powoda, uchwała nr (...) jest sprzeczna z dobrymi obyczajami i godzi w interes spółki, gdyż prowadzi do realnego pomniejszenia majątku spółki, mimo braku podstaw prawnych do jej podjęcia. Bezpodstawne i bezzasadne uszczuplenia majątku spółki poprzez uznaniowe przyznawanie nagród rocznych uznać należy, zdaniem powoda, za godzące w interes spółki.

W odpowiedzi na pozew pozwana wniosła o oddalenie powództwa i powództwa ewentualnego oraz obciążenie powoda kosztami procesu. Stwierdziła, że w uchwale nr (...) z 11 maja 2017 r. ZWZ podjęło decyzję w sprawie przyznania nagrody rocznej za 2016 r. dla prezesa zarządu pozwanej. Podstawa prawna tej uchwały – art. 395 § 25 k.s.h., § 22 a ust. 1 i § 35 ust. 2 Statutu spółki - była identyczna, jak podstawa prawna wskazana w zaskarżonej przez powoda uchwale z 11 czerwca 2018 r. Wówczas przedstawiciel powoda głosował za przyjęciem uchwały i nagroda za 2016 r. została wypłacona. W uchwale nr (...) z 11 maja 2017 r. przyjęto zasady kształtowania wynagrodzenia członka zarządu. W dniu 29 czerwca 2017 r. pozwana zawarła z prezesem zarządu umowę o świadczenie usług zarządzania. Zgodnie z § 7 ust. 6 umowy wynagrodzenie zmienne prezesa zarządu uzależnione było od poziomu realizacji celów zarządczych i nie mogło przekroczyć 50% wynagrodzenia stałego. Wynagrodzenie zmienne za 2017 r. nie objęło okresu od dnia 1 stycznia do 30 czerwca 2017 r. Wynagrodzenie zmienne za okres obowiązywania umowy zostało wypłacone prezesowi z uwagi na zrealizowanie celów zarządczych. Umowa o świadczenie usług zastępowała z mocą od 1 lipca 2017 r. wszelkie uprzednie uzgodnienia dotyczące spraw w niej uregulowanych. Rok 2017 był dla pozwanej spółki najlepszym rokiem w historii jej istnienia, spółka osiągnęła najwyższe przychody i zysk netto. Nagroda roczna za wyniki finansowe była przyznawana po zatwierdzeniu sprawozdania finansowego i wypłacana prezesowi zarządu nieprzerwanie od 2012 r. Organem wnioskującym o przyznanie nagrody rocznej była rada nadzorcza. Za przyjęciem uchwały rady głosowali wszyscy jej członkowie, w tym przedstawiciel powoda. Nagroda roczna obejmowała okres poprzedzający wprowadzenie w spółce zasad kształtowania wynagrodzeń w oparciu o ustawę z 9 czerwca 2016 r. Uzasadnieniem jej podjęcia była ciężka praca prezesa zarządu, która przełożyła się na wyniki finansowe spółki i powiększenie majątku spółki. W takiej sytuacji przyznanie nagrody nie może być postrzegane, jako godzenie w interesy majątkowe spółki.

Wyrokiem z dnia 25 marca 2019 r. Sąd Okręgowy w Katowicach oddalił oba powództwa i zasądził od powoda na rzecz pozwanej kwotę 1.097 zł tytułem kosztów procesu.

Sąd Okręgowy poczynił następujące ustalenia faktyczne:

Pozwana spółka powstała z przekształcenia (...) Sp. z o. o. i jej założycielem był Skarb Państwa. Obecnie Skarb Państwa jest udziałowcem mniejszościowym. Prezesem zarządu spółki, uprawnionym do jej jednoosobowej reprezentacji, jest od dnia 9 grudnia 2006 r. J. K.. Zasady i wysokość wynagradzania członków zarządu ustala Walne Zgromadzenie z uwzględnieniem przepisów ustawy z 3 marca 2000 r. o wynagradzaniu osób kierujących niektórymi podmiotami prawnymi (§ 22a statutu). Do kompetencji rady nadzorczej pozwanej należy m.in. wnioskowanie w sprawie ustalania zasad wynagradzania i wysokości wynagrodzenia dla członków zarządu (§ 26 ust. 3 pkt 2 statutu). Uchwały Walnego Zgromadzenia wymagało ustalenia zasad oraz wysokości wynagrodzenia dla członków zarządu (§35 ust. 2 statutu).

W dniu 28 grudnia 2002 r. pozwany zawarł z J. K. umowę o pracę na czas nieokreślony, do której strony zawarły 3 aneksy. Zgodnie z aneksem nr (...) do umowy o pracę z dnia 9 grudnia 2006 r., pracownikowi – prezesowi zarządu, mogły być przyznane świadczenia dodatkowe z tytułu zatrudnienia wyłącznie w przypadkach i na warunkach określonych w ustawie z 3.03.2000 r. o wynagradzaniu osób kierujących niektórymi podmiotami prawnymi i w rozporządzeniu z 21.01.2003 r. (Dz. U. nr 14, poz. 139).

Walne Zgromadzenie Wspólników pozwanej spółki corocznie od 2012 r. podejmowało uchwały o przyznaniu prezesowi zarządu pozwanego nagrody rocznej, po podjęciu uprzednio uchwały o zatwierdzeniu sprawozdania finansowego za poprzedni rok obrotowy, tu od 2011r., po podjęciu uchwały w sprawie zatwierdzenia sprawozdania zarządu z działalności spółki oraz organu spółki za poprzedni rok obrotowy, uzyskaniu absolutorium z wykonywania obowiązków prezesa zarządu i po rekomendacji rady nadzorczej uwzględniając przesłanki poprawy wyników finansowych, w szczególności przez wzrost zysku netto, zmniejszenie straty netto, zwiększenie rentowności obrotu netto, obniżenie poziomu kosztów działalności lub poprawę płynności finansowej. Za podjęciem uchwały o przyznaniu prezesowi zarządu nagrody rocznej na takich podstawach corocznie głosował przedstawiciel Skarbu Państwa.

W związku z wejściem w życie ustawy z 9 czerwca 2016 r. o zasadach kształtowania wynagrodzeń osób kierujących niektórymi spółkami w piśmie z dnia 25 listopada 2016 r. Minister Skarbu Państwa wnosił o umieszczenie w porządku obrad najbliższego walnego zgromadzenia zatwierdzającego sprawozdanie finansowe za rok obrotowy 2016, punktów określających zasady kształtowania wynagrodzeń członków organu zarządzającego i rady nadzorczej spółki zgodnie z powołaną ustawą.

W dniu 11 maja 2017 r. ZWZ pozwanej uchwałą nr (...)przyznało prezesowi zarządu nagrodę roczną za 2016 r. na podstawie art. 395 § 5 k.s.h., § 22a ust. 1 i § 35 ust. 2 statutu za wyniki finansowe spółki osiągnięte w 2016 r. w wysokości dwukrotnego jego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego w roku poprzedzającym przyznanie nagrody rocznej.

Natomiast na mocy uchwały nr (...)z dnia 11 maja 2017 r., wykonując postanowienia ustawy z dnia 9 czerwca 2016 r., ustalono w pozwanej spółce zasady kształtowania wynagrodzenia członka zarządu. Uchwalono m.in., że z członkiem zarządu zawierana jest umowa o świadczenie usług zarządzania na czas pełnienia funkcji oraz, że wynagrodzenie całkowite członka zarządu składa się z części stałej i części zmiennej, stanowiącej wynagrodzenie uzupełniające za rok obrotowy (wynagrodzenie zmienne). Zgodnie z § 3 tej uchwały wynagrodzenie zmienne uzależnione zostało od poziomu realizacji celów zarządczych i nie mogło przekroczyć 50% wynagrodzenia stałego w poprzednim roku obrotowym. Wynagrodzenie zmienne mogło być wypłacone po zatwierdzeniu sprawozdania zarządu z działalności spółki oraz sprawozdania finansowego za ubiegły rok obrotowy i udzieleniu temu członkowi zarządu absolutorium z wykonanie przez niego obowiązków przez ZWZ, pod warunkiem stwierdzenia przez radę nadzorczą realizacji celów zarządczych i określeniu należnej kwoty do wypłaty.

W dniu 29 czerwca 2017 r. pozwana zawarła z J. K. umowę o świadczenie usług zarządzania w związku z uchwałą nr (...) rady nadzorczej pozwanej spółki z 28 kwietnia 2016 r. w sprawie powołania J. K. na stanowisko prezesa zarządu i uchwałą nr (...) w sprawie ustalenia zasad kształtowania wynagrodzenia członków zarządu. Na mocy tej uchwały ZWZ upoważniło radę nadzorczą do określenia kwotowo wynagrodzenia stałego dla członka zarządu. Zgodnie z § 7 umowy prezes zarządu otrzymywał wynagrodzenia całkowite, które składało się z części stałej – wynagrodzenie miesięczne podstawowe (wynagrodzenie stałe) oraz z części zmiennej – wynagrodzenie uzupełniające za rok obrotowy spółki (wynagrodzenie zmienne). Wynagrodzenie zmienne uzależnione zostało od poziomu realizacji celów zarządczych i nie mogło przekroczyć 50% wynagrodzenia stałego z zastrzeżeniem, że jego wysokość za 2017 r. będzie wyliczona za okres obowiązywania umowy w 2017 r. (§7 ust. 6 umowy). Umowa weszła w życie z dniem 1 lipca 2017 r. (§11 ust. 2 umowy).

Zarząd pozwanej przedstawił radzie nadzorczej sprawozdanie prezesa zarządu z osiągnięcia celów zarządczych w 2017 r. Rada nadzorcza pozwanej spółki w uchwale nr (...) z 24 kwietnia 2018 r. postanowiła wystąpić do ZWZ z wnioskiem o przyznanie prezesowi zarządu nagrody rocznej za rok obrotowy 2017 na podstawie jego umowy o pracę obowiązującej do 30 czerwca 2017 r. w wysokości 20.037 zł. Uzasadnieniem wniosku był wzrost stanu majątkowego spółki, a także wzrost przychodów ze sprzedaży i terminowe regulowanie zobowiązań. W okresie sprawozdawczym spółka osiągnęła także zysk w wysokości 972.120,34 zł. Uchwała rady nadzorczej zapadła jednogłośnie, bez głosów wstrzymujących się i głosów przeciw. Również przedstawiciel Skarbu Państwa w radzie nadzorczej wnioskował o przyznanie nagrody rocznej dla prezesa zarządu pozwanego w tym okresie.

Na dzień 11 czerwca 2018 r. zarząd pozwanej zwołał ZWZ, którego przedmiotem miały być objęte sprawy dotyczące m.in. zatwierdzenia sprawozdania finansowego za 2017 r., zatwierdzenia sprawozdania zarządu z działalności spółki oraz zarządu za 2017 r., udzielenia absolutorium prezesowi zarządu oraz przyznanie nagrody rocznej dla prezesa zarządu za 2017r.

W dniu 11 czerwca 2018 r. odbyło się ZWZ pozwanej spółki, powoda reprezentował pełnomocnik B. B.. Podczas obrad ZWZ podjęło m.in. uchwały w sprawie zatwierdzenia sprawozdania finansowego spółki za 2017 r., zatwierdzenia sprawozdania zarządu z działalności spółki oraz organu spółki w 2017 r. Przedstawiciel powoda głosował za podjęciem powyższych uchwał. Ponadto ZWZ udzieliło J. K. absolutorium z wykonania obowiązków prezesa zarządu. Uchwała ta została powzięta wymaganą większością głosów, choć przedstawiciel Skarbu Państwa wstrzymał się od głosu. ZWZ uchwaliło także uchwałę nr (...) w sprawie przyznania nagrody rocznej za 2017 r. prezesowi zarządu pozwanej spółki na mocy art. 395 § 5 k.s.h. i § 22a ust. 1 i § 35 ust. 2 statutu spółki za świadczenie pracy na podstawie umowy o pracę obowiązującej do 30 czerwca 2017r. w wysokości 20.037 zł. Przeciwko podjęciu tej uchwały głosował przedstawiciel powoda, który zażądał zaprotokołowania sprzeciwu wniesionego przez tego akcjonariusza.

Uchwałą nr (...) rada nadzorcza pozwanej spółki stwierdziła wykonanie przez prezesa zarządu celów zarządczych w roku obrotowym 2017 oraz zdecydowała o przyznaniu prezesowi wynagrodzenia zmiennego w wysokości 10.995,60 zł.

Sąd Okręgowy zeznania świadka B. B. uznał za wiarygodne, oprócz zeznań dotyczących głosowania w sprawie udzielenia absolutorium prezesowi zarządu pozwanej, gdyż w tej części były one sprzeczne z aktem notarialnym Rep (...) dnia 11 czerwca 2018 r. obejmującym protokół Zwyczajnego Walnego Zgromadzenia Wspólników pozwanej spółki, z którego wynika, ze świadek, jako przedstawiciel Skarbu Państwa wstrzymał się od głosu przy głosowaniu uchwały w tej sprawie.

W tych okolicznościach Sąd Okręgowy stwierdził, że żądania pozwu zarówno główne, jak i ewentualne, nie zasługują na uwzględnienie.

Sąd Okręgowy uznał, że powodowi przysługuje legitymacja czynna w zaskarżeniu uchwały nr (...)z dnia 11 czerwca 2018 r. (art. 422 k.s.h.), jednak brak jest podstaw prawnych do stwierdzenia nieważności uchwały lub jej uchylenia.

Powód wywodził, że uchwała nr (...)jest sprzeczna z przepisami k.s.h. oraz ustawą o zasadach kształtowania wynagrodzeń osób kierujących niektórymi spółkami. Przepisy te nie przyznają walnemu zgromadzeniu kompetencji do przyznawania członkom zarządu nagród rocznych, a jedynie kompetencje do kształtowania bądź ustalania zasad wynagradzania członków zarządu. Powód podniósł również, że od dnia 9 września 2016 r. podstawą kształtowania wynagrodzeń członków zarządu spółek z udziałem Skarbu Państwa jest ustawa z dnia 9 czerwca 2016 r. oraz art. 378 k.s.h. Przepisy te obowiązywały także w dacie podjęcia uchwały nr (...), jak też w okresie, za który nagroda została przyznana (do 30 czerwca 2017 r.). Powołana ustawa nie przewiduje przyznawania nagrody rocznej lub jakiejkolwiek innej nagrody czy też premii. Instytucja nagrody rocznej jest uregulowana w ustawie z 3 marca 2000 r. o wynagradzaniu osób kierujących niektórymi podmiotami prawnymi, ale przestała ona obowiązywać wobec spółek z udziałem Skarbu Państwa i w związku z wejściem w życie ustawy z dnia 9 czerwca 2016 r.

Zgodnie z art. 378 § 1 i § 2 k.s.h. rada nadzorcza ustala wynagrodzenie członków zarządu zatrudnionych na podstawie umowy o pracę lub innej umowy, chyba że statut stanowi inaczej. Zgodnie ze statutem pozwanej spółki zasady i wysokość wynagrodzenia członków zarządu ustala walne zgromadzenie (§ 22a statutu), uchwały walnego zgromadzenia wymaga ustalenia zasad oraz wysokości wynagrodzenia dla członków zarządu (§35 ust. 2 statutu).

W związku z wejściem w życie ustawy z 9 czerwca 2016 r. o zasadach kształtowania wynagrodzeń osób kierujących niektórymi spółkami , w pozwanej spółce na mocy uchwały nr (...)z dnia 11 maja 2017 r. ustalono w pozwanej spółce zasady kształtowania wynagrodzenia członka zarządu. Następnie w dniu 29 czerwca 2017 r. pozwany zawarł z J. K. umowę o świadczenie usług zarządzania. W umowie tej przewidziano w § 7 umowy, że prezes zarządu otrzymywać będzie wynagrodzenia całkowite, które składa się z części stałej – wynagrodzenie miesięczne podstawowe (wynagrodzenie stałe) oraz z części zmiennej – wynagrodzenie uzupełniające za rok obrotowy spółki (wynagrodzenie zmienne). Wynagrodzenie zmienne uzależnione zostało od poziomu realizacji celów zarządczych i nie mogło przekroczyć 50% wynagrodzenia stałego. Wysokość wynagrodzenia zmiennego za 2017 r. miała zostać wyliczona za okres obowiązywania umowy w 2017 r., tj. od dnia 1 lipca 2017 r. do 31 grudnia 2017 r. Umowa ta zastąpiła wszelkie uprzednie uzgodnienia między stronami, dotyczące spraw w niej uregulowanych.

Z treści zaskarżonej uchwały wynikało, że Walne Zgromadzenie Wspólników pozwanej spółki przyznało prezesowi zarządu tej spółki nagrodę roczną za świadczenie pracy w roku obrotowym 2017 r., ale wyłącznie na podstawie umowy o pracę obowiązującej do 30 czerwca 2017 r. Z tego wynikało, że w ogóle nie znajdują zastosowania przepisy powoływanej przez powoda ustawy z 9 czerwca 2016 r. o zasadach kształtowania wynagrodzeń osób kierujących niektórymi spółkami do umowy między prezesem zarządu a pozwaną z 29 czerwca 2017 r. o świadczenie usług zarządzania, lecz ustawa z dnia 3 marca 2000 r. o wynagradzaniu osób kierujących niektórymi podmiotami prawnymi. Zgodnie z treścią art. 10 ust. 1 tej ustawy, w zależności od osiągniętych wyników finansowych lub stopnia realizacji innych zadań osobom, w tym prezesom zarządu spółek z udziałem Skarbu Państwa, może być przyznana nagroda roczna.

Według ust.1a nagrodę roczną można przyznać uwzględniając stopień i terminowość realizacji zadań na nią nałożonych, jeżeli podmiot łącznie: poprawił wyniki finansowe, w szczególności przez wzrost zysku netto, zmniejszenie straty netto, zwiększenie rentowności obrotu netto, obniżenie poziomu kosztów działalności lub poprawę płynności finansowej; oraz uzyskał zatwierdzenie sprawozdania finansowego za rok obrotowy lub sprawozdania z rocznej działalności. Stosownie do ust. 1b. nagroda roczna może być przyznana uprawnionemu, który zajmował swoje stanowisko przez cały rok obrotowy i w tym okresie nie naruszył swoich obowiązków w sposób powodujący wymierzenie kary z tytułu odpowiedzialności porządkowej pracowników, kary za naruszenie dyscypliny finansów publicznych lub kary dyscyplinarnej albo z którym nie rozwiązano umowy o pracę bez wypowiedzenia z jego winy lub nie rozwiązano umowy o zarządzanie, albo którego nie odwołano z zajmowanego stanowiska z przyczyn stanowiących podstawę rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia z winy pracownika.

Do dnia 30 czerwca 2017 r. pozwaną i prezesa zarządu łączyła umowa o pracę z 28 grudnia 2002 r., następnie aneksowana, która nie przewidywała przyznawania nagrody rocznej, ale która z drugiej strony nie zawierała zakazu przyznania prezesowi zarządu takiej nagrody na warunkach określonych w powołanej ustawie z 3 marca 2000 r. oraz statucie pozwanej i stosownych uchwałach Rady Nadzorczej i Walnego Zgromadzenia Wspólników pozwanej spółki.

Kierując się powołanymi przepisami Walne Zgromadzenie Wspólników pozwanej spółki corocznie od 2012 r. podejmowały uchwały o przyznaniu prezesowi zarządu pozwanej nagrody rocznej, po podjęciu uprzednio uchwały o zatwierdzeniu sprawozdania finansowego za poprzedni rok obrotowy, tu od 2011r., po podjęciu uchwały w sprawie zatwierdzenia sprawozdania zarządu z działalności spółki oraz organu spółki za poprzedni rok obrotowy, uzyskaniu absolutorium z wykonywania obowiązków prezesa zarządu i po rekomendacji rady nadzorczej uwzględniając przesłanki poprawy wyników finansowych, w szczególności przez wzrost zysku netto, zmniejszenie straty netto, zwiększenie rentowności obrotu netto, obniżenie poziomu kosztów działalności lub poprawę płynności finansowej. Za podjęciem uchwały o przyznaniu prezesowi zarządu nagrody rocznej na takich podstawach corocznie głosował przedstawiciel Skarbu Państwa, nie widząc w tym sprzeczności z przepisami prawa lub statutem spółki. Przedstawiciel Skarbu Państwa głosując za podjęciem takich uchwał nie uważał wówczas, aby były one sprzeczne z dobrymi obyczajami, godziły w interes spółki lub były krzywdzące dla tego akcjonariusza.

Równocześnie Sąd Okręgowy wskazał, że powoływana przez powoda ustawa z dnia 9 czerwca 2016 r. o zasadach kształtowania wynagrodzeń osób kierujących niektórymi spółkami, która weszła w życie z dniem 9 września 2016 r. (Dz. U. 2017 r. poz. 2190 j.t.) również nie przewiduje zakazu przyznawania członkom zarządu tzw. nagród rocznych, wręcz przeciwnie w art. 4 ust. 1 stanowi, że projekt uchwały w sprawie zasad kształtowania wynagrodzeń członków organu zarządzającego oraz projekt uchwały w sprawie kształtowania wynagrodzeń członków organu zarządzającego, zwane dalej "uchwałami w sprawie wynagrodzeń", przewidują, że wynagrodzenie całkowite członka organu zarządzającego składa się z części stałej, stanowiącej wynagrodzenie miesięczne podstawowe, określonej kwotowo, oraz części zmiennej, stanowiącej wynagrodzenie uzupełniające za rok obrotowy spółki. Zgodnie z art. 4 ust. 5 i 6 ustawy część zmienna wynagrodzenia członka organu zarządzającego, stanowiąca wynagrodzenie uzupełniające za rok obrotowy spółki, uzależniona jest od poziomu realizacji celów zarządczych.

Skoro zatem żaden z przepisów k.s.h, ani postanowień statutu, ani też przepisów powołanych ustaw nie zakazują przyznania prezesowi zarządu pozwanej rocznej nagrody, a wręcz przeciwnie właśnie kierując się m.in. treścią przepisów ustawy z 3 marca 2000 r. rokrocznie Walne Zgromadzenie Wspólników pozwanej przyznawało takie nagrody prezesowi zarządu i dodatkowo zaskarżona uchwała dotyczyła nagrody za 1 półrocze 2017 r., kiedy obowiązywała między spółką a prezesem zarządu umowa z 2002 r., do której nie znajdowały zastosowania przepisy ustawy z 9 czerwca 2016 r., to w żadnym wypadku nie można stwierdzić, aby uchwała nr (...)była sprzeczna z przepisami powołanej ustawy czy też kodeksu spółek handlowych. Wynagrodzenie zmienne zostało ustalone zgodnie z obowiązującymi w pozwanej spółce zasadami i przepisami. Konsekwencją powyższego było oddalenie powództwa o stwierdzenia nieważności uchwały nr (...)z dnia 11 czerwca 2018 r. w świetle art. 425 k.s.h.

W odniesieniu do powództwa o uchylenie uchwały Sąd Okręgowy stwierdził, że powód nie udowodnił, aby w sprawie zachodziła którakolwiek z przesłanek opisanych w treści art. 422 § 1 k.s.h. Przedmiotem zaskarżenia w trybie art. 422 § 1 k.s.h. mogą być przede wszystkim następujące uchwały powzięte z naruszeniem statutu spółki bądź z naruszeniem dobrych obyczajów. Uchwały te mogą jednakże zostać zaskarżone tylko wówczas, gdy jednocześnie godzą w interesy spółki lub też gdy mają na celu pokrzywdzenie akcjonariusza.

Sąd Okręgowy wskazał, że powód nie udowodnił, aby zaskarżona uchwała była sprzeczna ze statutem pozwanej spółki. Nie wykazał w procesie także i tego, aby zaskarżona uchwała była sprzeczna z dobrymi obyczajami. Pozwana spółka osiągnęła w 2017 r. zysk, a zrealizowanie celów zarządczych przez prezesa zarządu zostało zatwierdzane przez radę nadzorczą. Walne zgromadzenie zatwierdziło także sprawozdania z działalności zarządu oraz sprawozdanie finansowe spółki za 2017 r. W ocenie Sądu, uchwała nr (...)w żaden sposób nie naruszała dobrych obyczajów, wręcz przeciwnie, poprzez jej podjęcie pozwana miała na względzie zwłaszcza interes spółki, który był nadrzędny wziąwszy pod uwagę, że prezes zarządu zrealizował cele zarządcze na 2017 r. Powód nie wykazał, aby uchwała dotycząca przyznania nagrody rocznej prezesowi zarządu za rok obrotowy 2017 r. godziła w interes spółki. Wręcz przeciwnie, jak wynika z dokumentów, uchwała ta została podjęta po podjęciu uprzednio uchwały o zatwierdzeniu sprawozdania finansowego za poprzedni rok obrotowy, po podjęciu uchwały w sprawie zatwierdzenia sprawozdania zarządu z działalności spółki oraz organu spółki za poprzedni rok obrotowy, uzyskaniu absolutorium z wykonywania obowiązków prezesa zarządu i po rekomendacji rady nadzorczej uwzględniając przesłanki poprawy wyników finansowych, w szczególności przez bardzo wysoki wzrost zysku netto i obniżenie poziomu kosztów działalności lub poprawę płynności finansowej. Wobec zatem niespełnienia przesłanek wynikających z art. 422 § 1 k.s.h. Sąd Okręgowy oddalił powództwo o uchylenie uchwały nr (...)z dnia 11 czerwca 2018 r.

O kosztach procesu orzeczono po myśl art. 98 § 1 i 3 k.p.c. w związku z art. 99 k.p.c. i § 8 pkt 22 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych obciążając powoda obowiązkiem ich poniesienia w całości jako stronę przegrywającą proces.

Apelację od powyższego wyroku wniosła strona powodowa, która domagała się jego zmiany poprzez stwierdzenia nieważności uchwały Zgromadzenia Wspólników nr (...)z dnia 11 czerwca 2018 r., ewentualne jej uchylenia, oraz zasądzenia kosztów procesu za obie instancje.

Powód zarzucił:

1.  naruszenie art. 233 § 1 k.p.c. poprzez:

a) ustalenie, że umowa o pracę zawarta z prezesem pozwanej przyznawała prezesowi spółki prawo do świadczeń dodatkowych z tytułu zatrudnienia za pierwsze półrocze 2017 roku podczas, gdy przewidziana w umowie o pracę możliwość przyznania tych świadczeń uwarunkowana była „przypadkami i warunkami określonymi w ustawie z 3 marca 2000 roku o wynagradzaniu osób kierujących niektórymi podmiotami prawnymi”, zaś przepisy tej ustawy nie znajdowały zastosowania do spółki (...) S. A. w momencie podjęcia uchwały nr (...)ani w okresie, za który nagroda roczna została prezesowi przyznana (to jest za rok obrotowy 2017 do dnia 30 czerwca 2017 roku), co wyłączało możliwość przyznania nagrody prezesowi spółki;

b)  poprzez przyjęcie, że nie znajdują zastosowania postanowienia umowy między prezesem zarządu spółki a pozwaną z 29 czerwca 2017 r. o świadczenie usług zarządzania, podczas gdy z treści § 13 tejże umowy wynika, że od 1 lipca 2017 r. zastępowała wszelkie uprzednie uzgodnienia między stronami, dotyczące spraw w niej uregulowanych, w tym także kwestii świadczeń dodatkowych, co wyłączało możliwość przyznania nagrody prezesowi spółki w oparciu o obowiązującą uprzednio umowę o pracę;

c)  nieprawidłowe przyjęcie, że akcjonariusz Skarb Państwa co roku od 2012 roku do 2017 roku głosował za przyznaniem prezesowi zarządu nagrody rocznej podczas, gdy Skarb Państwa w trakcie głosowania nad Uchwałą nr (...)Zwyczajnego Walnego Zgromadzenia Spółki z dnia 11 maja 2017 r. wstrzymał się od głosu, tj. nie głosował za podjęciem tej uchwały;

2.  naruszenie art. 10 ust. 1 ustawy z 3 marca 2000 roku o wynagradzaniu osób kierujących niektórymi podmiotami prawnymi poprzez jego nieprawidłowe zastosowanie w sytuacji, gdy przepis ten nie znajduje zastosowania w stanie faktycznym niniejszej sprawy, bowiem zgodnie z treścią art. 14 ust. 1 ustawy z 9 czerwca 2016 roku o zasadach kształtowania wynagrodzeń osób kierujących niektórymi spółkami w art. 1 ustawy o wynagradzaniu osób kierujących niektórymi podmiotami prawnymi uchylono pkt 4 - 7, a w konsekwencji z dniem 9 września 2016 roku usunięto z zakresu podmiotowego ustawy o wynagradzaniu osób kierujących niektórymi podmiotami prawnymi spółki z udziałem Skarbu Państwa i jednostek samorządu terytorialnego;

3.  naruszenie art. 425 § 1 k.s.h. poprzez jego niezastosowanie w sytuacji, gdy zachodziły przesłanki do uznania, że zaskarżona Uchwała nr (...)jest sprzeczna z ustawą – k.s.h. i z ustawą o zasadach kształtowania wynagrodzeń osób kierujących niektórymi spółkami;

4.  naruszenie art. 422 § 1 k.s.h. poprzez jego niezastosowanie w sytuacji, gdy zachodziły przesłanki do uznania, że zaskarżona Uchwała nr (...)jest sprzeczna ze statutem i dobrymi obyczajami i godzi w interes spółki.

W odpowiedzi na apelację pozwana wniosła o jej oddalenie i zasądzenie kosztów postępowania apelacyjnego.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja powódki nie odniosła zamierzonego skutku.

Mimo podniesienia zarzutu naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. w rzeczywistości nietrudno zauważyć, iż podniesione tam argumenty sprowadzają się w zasadzie do kwestionowania prawidłowości stosowania prawa materialnego (zastosowania właściwej ustawy do zasad przyznania wynagrodzenia dodatkowego w spornym okresie) i w tym zakresie powinny zostać omówione. Jedynie w odniesieniu do faktu, w jaki sposób głosował powód w 2017 r. nad uchwałą o przyznaniu nagrody rocznej prezesowi pozwanej, należy przyznać, że Sąd Okręgowy wbrew protokołowi ze zgromadzenia uznał, że powód jako akcjonariusz głosował za przyjęciem, gdy tymczasem powód wstrzymał się do głosu. Dokonując zatem tej korekty w ustaleniach faktycznych Sądu Okręgowego należy jednak stwierdzić, że nie ma on istotnego znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy, a Sąd Okręgowy nadawał tej okoliczności zbyt duże znaczenie.

Spór stron koncentrował się wokół powództwa głównego o stwierdzenie nieważności uchwały nr (...)z 11 czerwca 2018 r. Istota sporu sprowadzała się polemiki, czy wobec wprowadzenia nowych reguł ustawowych we wrześniu 2016 r. odnoszących się do zasad wynagradzania osób pełniących funkcję między innymi w organie zarządczym osoby prawnej, w której akcjonariuszem jest także Skarb Państwa, prezesowi pozwanej mogła być przyznana nagroda (wynagrodzenie dodatkowe) na dotychczasowych zasadach za okres, w którym jeszcze nie zawarto umowy o świadczenie usług zarządzania na nowych zasadach. W kwestii tej Sąd Okręgowy opowiedział się za stanowiskiem pozwanej spółki dopuszczając taką możliwość, jednak, i w tym zakresie apelacja powoda podnosi zasadne zarzuty, iż argumentacja Sądu Okręgowego jest niewystarczająca. Nie można bowiem zgodzić się z prostym rozumowaniem, iż skoro przyznana nagroda roczna przysługiwała za pierwsze półrocze 2017 r., to ustawa z dnia 9 czerwca 2016 roku o zasadach kształtowania wynagrodzeń osób kierujących niektórymi spółkami nie miała zastosowania. Ustawa ta weszła w życie w dniu 9 września 2016 r., dotychczasowe przepisy w stosunku do prezesa pozwanej spółki przestały obejmować, a pozwana spóła była zobowiązana dostosować się do nowych zasad określania wynagradzania prezesa zarządu.

Uchwała będąca przedmiotem sporu nie narusza art. 378 k.s.h. Przepis ten stanowi, iż rada nadzorcza ustala wynagrodzenie członków zarządu zatrudnionych na podstawie umowy o pracę lub innej umowy, chyba że statut stanowi inaczej; walne zgromadzenie może ustalać zasady wynagradzania członków zarządu, w szczególności maksymalną wysokość wynagrodzenia, przyznawania członkom zarządu prawa do świadczeń dodatkowych lub maksymalną wartość takich świadczeń, a także może upoważnić radę nadzorczą do ustalenia, że wynagrodzenie członków zarządu obejmuje również prawo do określonego udziału w zysku rocznym spółki, który jest przeznaczony do podziału między akcjonariuszy. Przepis zatem odnosi się do uprawnień poszczególnych organów spółki akcyjnej w kształtowaniu wynagrodzeń i dodatkowych świadczeń członków zarządu. Jak zauważa sam powód zaskarżona uchwała nie odnosi się do tej materii, ale wprost przyznaje na konkretnych zasadach (które nie są podważane) nagrodę roczną prezesowi zarządu za określony okres. Wobec różnicy materii, do jakiej odnosi się cytowany przepis ustawowy i jaką określa skarżona uchwała, uchwała ta sprzeczna z art. 378 k.s.h. być nie może.

Badaniu zatem powinno podlegać, czy uchwała stoi z sprzeczności z zapisami ustawy z dnia 9 czerwca 2016 roku o zasadach kształtowania wynagrodzeń osób kierujących niektórymi spółkami, która obowiązywała już zarówno w momencie podejmowania uchwały, jak i w okresie, za który przyznano prezesowi pozwanej nagrodę pieniężną.

Ustawa z dnia 9 czerwca 2016 roku o zasadach kształtowania wynagrodzeń osób kierujących niektórymi spółkami nie uchylała całkowicie ustawy z dnia 3 marca 2000 roku o wynagradzaniu osób kierujących niektórymi podmiotami prawnymi, która regulowała tożsamą problematykę, ale wyjęła z zakresu norm ustanowionych w 2000 roku część podmiotów prawnych, w tym pozwaną spółkę. Do tej pory wynagrodzenie prezesa pozwanej spółki było regulowane ustawą z dnia 3 marca 2000 roku o wynagradzaniu osób kierujących niektórymi podmiotami prawnymi co najmniej poprzez odwołanie się do niej Statutu pozwanej spółki i umowy o pracę (aneks nr (...)). Prezesowi pozwanej można zatem było przyznać nagrodę roczną, co zresztą następowało do 2016 r., po zatwierdzeniu sprawozdania zarządu i sprawozdania finansowego.

W dniu 9 września 2016 r. weszła w życie nowa ustawa o zasadach kształtowania wynagrodzeń osób kierujących niektórymi spółkami. W dniu wejścia w życie nowych przepisów nie ustawały jednak dotychczasowe stosunki umowne, jakie zawarte zostały przez podmioty objęte nowymi regulacjami z osobami wchodzącymi w skład organu zarządzającego. Takie rozwiązanie tych stosunków z mocy prawa nie zostało przewidziane. Co więcej, ustawa przyjęła założenie, że dostosowanie tych stosunków do nowych rozwiązań poprzedzone zostanie określoną procedurą i wskazano najpóźniejszy czas jej zakończenia. W art. 2 ustawy nałożono na podmiot uprawniony do wykonywania praw udziałowych (w tym przypadku powoda) obowiązek podejmowania działań mających na celu ukształtowanie i stosowanie w spółce zasad wynagradzania członków organu zarządzającego i członków organu nadzorczego określonych ustawą. Oczywistym jest, że rozpoczęcie tych działań mogło nastąpić dopiero od dnia 9 września 2016 r., kiedy to ustawa weszła w życie. Działania te miały polegać między innymi na doprowadzeniu do głosowania przez walne zgromadzenie spółki projektów uchwał w sprawie zasad kształtowania wynagrodzeń członków organu zarządzającego i członków organu nadzorczego spółki zgodnie z ustawą oraz oddaniu głosów za ich uchwaleniem. Projekty te należało pierwotnie przygotować, a musiały spełniać warunki określone w art. 4 i art. 5 ustawy. Dopiero po uchwaleniu zasad wynagradzania członków organu zarządzającego możliwe było zawarcie z taką osobą umowy o świadczenie usług zarządzania.

Ustawa przewidywała również w art. 21 ostateczny termin wprowadzenia zmian, a mianowicie najpóźniej do dnia zwyczajnego walnego zgromadzenia, którego przedmiotem będzie rozpatrzenie i zatwierdzenie sprawozdania zarządu z działalności spółki oraz sprawozdania finansowego za rok obrotowy rozpoczynający się w 2016 r.

Do zmiany warunków zatrudnienia osób wchodzących w skład organu zarządzającego nie dochodziło zatem z dnia na dzień, ale miała podlegać procesowi dostosowania dotychczasowych zasad do nowych. Dostosowanie to musiało zająć określony czas, a w okresie tym osoby te nie mogły wykonywać swych obowiązków zupełnie bez stosunku umownego lub bliżej nieokreślonego treściowo stosunku umownego. Nie mogło też być mowy o automatycznym przyjęciu nowych zasad, gdyż zasady te miały zostać dopiero ukształtowane w uchwałach zgromadzenia akcjonariuszy. Nadto osoby pełniące funkcje w organach zarządczych na nowych zasadach z założenia miały być wynagradzane dopiero po zatwierdzeniu sprawozdania zarządu z działalności spółki oraz sprawozdania finansowego spółki za ubiegły rok obrotowy oraz udzieleniu temu członkowi organu zarządzającego absolutorium z wykonania przez niego obowiązków przez walne zgromadzenie (art. 4 ust. 9 ustawy). Przyjęcie rozumowania skarżącego oznaczałoby, że osoby wchodzące w skład organu zarządzającego przez okres kilku lub nawet kilkunastu miesięcy nie mogłyby pobierać za świadczoną pracę wynagrodzenia, bo żadne podstawy ich wynagradzania by nie obowiązywały, co oczywiście godziłoby w prawa pracownicze i prawa człowieka.

Ustawa z dnia 9 czerwca 2016 r. o zasadach kształtowania wynagrodzeń osób kierujących niektórymi spółkami nie zawierała żadnego przepisu przejściowego, który by wprost kwestię zasad wynagradzania między innymi prezesów zarządów spółek nią objętych uregulował. Jednak opierając się na uzasadnieniu do ustawy należy przyjąć, iż to właśnie przepis art. 21 ust. 1 ustawy takim przepisem przejściowym jest, choć jego brzmienie odbiega od standardowo sformułowanego przepisu przejściowego. Przepis ten brzmi: „Podmiot uprawniony do wykonywania praw udziałowych jest obowiązany podjąć działania mające na celu ukształtowanie i stosowanie w spółce zasad wynagradzania członków organu zarządzającego i członków organu nadzorczego, określonych niniejszą ustawą, najpóźniej do dnia zwyczajnego walnego zgromadzenia, którego przedmiotem będzie rozpatrzenie i zatwierdzenie sprawozdania zarządu z działalności spółki oraz sprawozdania finansowego za rok obrotowy rozpoczynający się w 2016 r.”

W uzasadnieniu do projektu ustawy ustawa z dnia 9 czerwca 2016 roku o zasadach kształtowania wynagrodzeń osób kierujących niektórymi spółkami wskazano: „Określono także ostateczny termin wdrożenia nowych zasad wynagradzania przewidzianych w projekcie ustawy przez podmioty uprawnione do wykonywania praw udziałowych, które będą obowiązane podjąć działania mające na celu ukształtowanie i stosowanie w spółce zasad wynagradzania członków organu zarządzającego i członków organu nadzorczego, określonych niniejszą ustawą, najpóźniej do dnia zwyczajnego walnego zgromadzenia, którego przedmiotem będzie rozpatrzenie i zatwierdzenie sprawozdania zarządu z działalności spółki oraz sprawozdania finansowego za rok obrotowy rozpoczynający się w 2016 r. Podmiot uprawniony do wykonywania praw udziałowych w spółce, o której mowa w art. 11 ust. 1, inny niż minister właściwy do spraw Skarbu Państwa, będzie zobowiązany do przekazania ministrowi właściwemu do spraw Skarbu Państwa, w terminie trzech miesięcy od dnia odbycia zwyczajnego walnego zgromadzenia, informacji w sprawie realizacji obowiązku określonego w art. 2 ustawy.”

Ostateczne wdrożenie nowych zasad wynagradzania, opisanych ustawą obowiązującą do 9 września 2016 r., zostało zatem odłożone w czasie ustalając termin ostateczny. Termin ten niewątpliwie w przypadku pozwanej spółki został zachowany. Ponieważ nowe zasady wynagradzania miały zastąpić poprzednie, poprzednie musiały obowiązywać do chwili wdrożenia nowych. Umowa o świadczenie usług zarządzania w przypadku prezesa pozwanej została zawarta od dnia 1 lipca 2017 r. i od tego dnia zastąpiła poprzednie zasady wynagradzania. Za okres poprzedzający zawarcie nowej umowy z prezesem pozwanej obowiązywać jednak musiały zasady dotychczasowe, które niewątpliwie pozwalały na przyznanie prezesowi nagrody rocznej za okres, kiedy pełnił funkcję w organie zarządu przed podpisaniem nowej umowy.

Powyższe argumenty prowadziły do wniosku, że zaskarżona uchwała nie była sprzeczna z ustawą z dnia 9 czerwca 2016 r. o zasadach kształtowania wynagrodzeń osób kierujących niektórymi spółkami, a powództwo o stwierdzenie nieważności uchwały niezasadne (art. 425 k.s.h.).

W odniesieniu do powództwa ewentualnego o uchylenie uchwały należy przede wszystkim wskazać, że strona powodowa ograniczyła się w tym względzie wyłącznie do przytoczenia rozważań prawnych, pomijając natomiast całą sferę faktyczną. Powód nie udowodnił, że uchwała została podjęta z naruszeniem prawa lub dobrych obyczajów, a także, iż godziła w interesy spółki lub miała na celu pokrzywdzenie akcjonariusza (art. 422 k.s.h.). Sam fakt, iż prezesowi pozwanej przyznano nagrodę (wynagrodzenie dodatkowe) nie stanowi szkody dla spółki, jeżeli faktycznie jego działania przysporzyło spółce znacznego zysku, a taki fakt wynika ze sprawozdania. W apelacji natomiast ograniczono się do samego podniesienia zarzutu art. 422 k.s.h. bez odesłania do jakichkolwiek okoliczności faktycznych. Tym samym i to powództwo ze względu na jego nieudowodnienia było niezasadne.

W konsekwencji apelacja powoda jako niezasadna została oddalona na podstawie art. 385 k.p.c.

O kosztach postępowania apelacyjnego orzeczono w myśl art. 98 k.p.c. i obciążono nimi stronę powodową jako stronę przegrywającą proces. Powód został zobowiązany do zwrotu pozwanej poniesionych przez nią kosztów, na które złożyło się tylko wynagrodzenie pełnomocnika procesowego w wysokości 1.620 zł, biorąc pod uwagę, że powód przegrał postępowania o stwierdzenie nieważności uchwały i o uchylenie uchwały. Wysokość wynagrodzenia pełnomocnika pozwanej określono w myśl § 8 pkt 22 w zw. z § 10 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych.

SSA Aleksandra Janas SSA Olga Gornowicz-Owczarek SSA Wiesława Namirska