Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 24 maja 2013 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie Wydział II Cywilny

w składzie:

Przewodniczący SSO Mariusz Łodko

Protokolant: sekr. sąd. Przemysław Mazur

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 24 maja 2013 r. w W.

sprawy z powództwa M. S.

przeciwko (...) Sp. z o.o. z siedzibą w W.

o ochronę praw autorskich

I.  powództwo oddala;

II.  zasądza od M. S. na rzecz (...) Sp. z o.o. z siedzibą w W. kwotę 2.417 (dwa tysiące czterysta siedemnaście) zł tytułem zwrotu kosztów procesu.

UZASADNIENIE

M. S. (dalej także Powódka) wniosła o zapłatę od pozwanego (...) sp. z o.o. z siedziba w W. (dalej także Pozwany i Spółka) 20 400 zł wraz z ustawowymi odsetkami liczonymi od dnia 01 października 2011 r. do dnia zapłaty oraz kosztami procesu. Uzasadniając żądanie podniosła, iż jest artystką malującą obrazy, w tym z serii (...), które wynajęła w sierpniu 2009 r. do galerii (...) w celu ich użycia na targach sztuki. Przypadkowo otwierając stronę internetową firmy (...), odnalazła zdjęcia z ofertą sprzedaży mieszkań, które były prezentowane z wiszącymi na ścianach obrazami jej autorstwa z serii (...). Były to zdjęcia z imprezy zatytułowanej „parapetówka na M. (...)”. Powódka nie zawierała jakiejkolwiek umowy o przeniesienie autorskich praw majątkowych, umowy licencyjnej ani nie wyrażała zgody na wykorzystanie jej utworów przez Pozwanego w jakiejkolwiek formie, zatem uzasadnione jest żądanie zapłaty wynagrodzenia w potrójnej wysokości na podstawie art. 79 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych za naruszenie jej autorskich praw majątkowych przez wykorzystanie obrazów w apartamentach wystawionych na sprzedaż w trakcie prezentacji, która odbyła się we wrześniu 2009 r. oraz przez wykorzystanie zdjęć z obrazami na stronie internetowej firmy (...). Wysokość wynagrodzenia została ustalona, jako iloczyn kwoty 200 zł, jako wartość miesięczną wypożyczenia 1 obrazu, 3 obrazów użytych w trackie prezentacji w apartamencie pokazowym we wrześniu 2009 oraz na zdjęciach w Internecie oraz 34 miesięcy, w przeciągu których zdjęcia były dostępne na stronie internetowej.

(...) sp. z o.o. z siedziba w W. wniosło o oddalenie powództwa i zasądzenie kosztów procesu. Uzasadniając swoje stanowisko procesowe Pozwany zarzucił nie wykazanie legitymacji biernej, gdyż Powódka nie udowodniła, że Pozwany prowadził sprzedaż mieszkań budynku przy ulicy (...) w W.. Pozwana Spółka zarzuciła, iż nie oferowała do sprzedaży i nie reklamowa lokali w budynku przy ulicy (...), nie była też organizatorem spotkania prezentacyjnego apartamenty w budynku przy ulicy (...) w W. w dniu 18 września 2009 r., a tym samym nie naruszyła autorskich praw majątkowych Powódki. Pozwany zaprzeczył, iż występował i uzyskał pozwolenie na budowę budynku przy ulicy (...), zaprzeczył, iż budował ten budynek i był jego właścicielem, prowadził sprzedaży lokali w tym budynku oraz iż był organizatorem imprezy nazwanej „Parapetówka na M. (...)”.

Na rozprawie w dniu 24 maja 2013 Sąd oddalił wniosek Powódki o zawieszenie postępowania, zgłoszony w związku ze złożonym przez nią w dniu 23 maja 2013 r. zawiadomieniem o możliwości popełnienia przestępstwa, polegającym na bezpłatnym rozpowszechnianiu utworu w postaci obrazów autorstwa Powódki, tj. o czyn z art. 116 ust. 1 ustawy o prawie autorskim i prawie pokrewnym, co do której to czynności procesowej, pełnomocnik Powódki nie zgłosił zastrzeżenia do protokołu rozprawy w trybie art. 162 K.p.c.

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

M. S. jest artystką malująca obrazy, w tym pochodzące z cyklu prac – (...).

(Dowód: zdjęcia obrazów k. 53 – 55; katalog obrazów z serii (...) k. 68 – 86; zeznania świadka C. T. z dnia 08 lutego 2013 r., zeznania świadka J. J. z dnia 24 maja 2013 r. i zeznania Powódki)

W sierpniu 2009 r. Powódka udostępniła część swoich obrazów, w tym z cyklu prac – (...) do galerii prowadzonej przez C. T.. Obrazy zostały zwrócone w ciągu kilku następnych tygodni.

(Dowód: pokwitowanie odbioru obrazów z dnia 25 września 2009 r., zeznania świadka C. T. z dnia 08 lutego 2013 r., zeznania świadka J. J. z dnia 24 maja 2013 r. i zeznania Powódki)

Przeglądając strony internetowe z ofertami mieszkań, po otwarciu strony internetowej firmy (...), Powódka odkryła, iż na zdjęciach z przykładowymi apartamentami do sprzedaży, oferowanymi przez firmę (...), są zdjęcia z obrazami na ścianach apartamentu autorstwa Powódki. Dodatkowo z informacji uzyskanych na tej stronie internetowej wynikało, iż są to zdjęcia z imprezy organizowanej przez firmę (...), nazwanej „parapetówka na M. (...)”, w trakcie której zostały użyte do dekoracji apartamentów obrazy z serii (...) autorstwa Powódki.

(Dowód: wydruki ze stron internetowych k. 42 – 52 i 56 – 67; zeznania świadka C. T. z dnia 08 lutego 2013 r.; zeznania świadka J. J. z dnia 24 maja 2013 r. i zeznania Powódki)

Obrazy autorstwa Powódki zostały udostępnione firmie (...) do apartamentu pokazowego przez właścicielkę galerii, której Powódka udostępniła obrazy. Udostępnienie obrazów przez C. T. odbyło się na podstawie ustnego porozumienia z firmą (...). C. T. brała wcześniej udział w przedsięwzięciu promującym sprzedaż apartamentów firmy (...) w tym samym budynku, prezentując obrazy innego artysty. Obrazy autorstwa Powódki zostały udostępnione w dniu imprezy organizowanej w dniu 18 września 2009 r. i następnego dnia odebrane przez właścicielkę galerii. W trakcie prezentacji apartamentu przez firmę (...) została podana informacja o możliwości zakupu obrazów prezentowanych w apartamencie w galerii prowadzonej przez C. T..

(Dowód: zeznania świadka C. T. z dnia 08 lutego 2013 r.)

Ceny obrazów wykorzystanych na imprezie w dniu 18 września 2009 r., autorstwa M. S. kształtowały się na poziomie 3000 – 4000 zł za obraz.

(Dowód: zeznania świadka C. T. z dnia 08 lutego 2013 r.; J. J. z dnia 24 maja 2013 r. i zeznania Powódki)

M. S. wypożyczała obrazy i stawki za wypożyczenie poszczególnych obrazów kształtowały się na poziomie kilkuset złotych za obraz za miesiąc udostępnienia obrazu. Udostępnienie obrazów dla celów promocyjnych autora odbywało się nieodpłatnie. Kwoty za wypożyczenie obrazów uzależniony były również od czasu, na jaki obrazy były udostępniane. Udostępnianie obrazów w celu promocyjnym autora lub do przymierzenia w domu klienta odbywa się z reguły na podstawie ustnego porozumienia z galeria czy domem aukcyjnym.

(Dowód: zeznania świadka J. J. z dnia 24 maja 2013 r. i zeznania Powódki)

Obrazy autorstwa Powódki były wypożyczone na rok do kancelarii (...) i w tym przypadku została zawarta umowa na piśmie. Taka forma wykorzystania twórczości Powódki nie była często stosowana.

(Dowód: zeznania świadka J. J. z dnia 24 maja 2013 r. i zeznania Powódki)

Powódka wzywała firmę (...) do zapłaty za wykorzystanie jej obrazów bez uzyskania jej zgody, co skutkowało naruszeniem jej autorskich praw majątkowych.

(Dowód: pisma z wezwaniami do zapłaty i dowodami doręczenia k. 9 - 15)

(...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W., której większościowym udziałowcem jest (...) S.A., wchodzi w skład międzynarodowej grupy O..

(Dowód: odpis z KRS k. 16 - 22 oraz okoliczności niesporne)

Domena internetowa www.(...).pl zarejestrowana jest w bazie (...) przez spółkę prawa czeskiego O. P. a.s. z siedzibą w P. (Republika Czeska)

(Dowód: okoliczności niesporne z uwagi na ich niezaprzeczenie przez Pozwanego i wynikające z pisma adresowanego do grupy O. z dnia 22 maja 2013 r. k. 196 - 197)

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Powództwo jest niezasadne i na uwzględnienie nie zasługuje, gdyż Pozwany skutecznie podniósł zarzut braku legitymacji biernej.

Podstawę faktyczną roszczenia Powódka opierała na fakcie bezprawnego wykorzystania jej twórczości w postaci obrazów z serii (...), które zostały użyte bez jej zgody i wiedzy na imprezie, która odbyła się w dniu 18 września 2009 r. w apartamencie pokazowym budynku M. (...) oraz przez następne lata przez udostępnienie zdjęć z tej imprezy, na których widoczne są obrazy autorstwa Powódki, zawieszone na ścianach pokazowego apartamentu. Podnosząc brak zgody na taki sposób wykorzystania twórczości Powódki, zastosowanie może mieć wskazany przez nią art. 79 ustawy z dnia 04 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (tekst jednolity Dz. U. z 2006 r., Nr 90, poz. 631 ze zmianami – dalej także, jako ustawa lub prawo autorskie). Utwory plastyczne, do których należy zaliczyć obrazy Powódki, wprost wymienione w art. 1 ust. 2 pkt 2 ustawy, jako przedmiot prawa autorskiego objęte są ochroną na postawie tej ustawy, w tym zgodnie z brzmieniem art. 17 ustawy, poza wyjątkami wymienionymi wprost w ustawie, Powódce jako twórcy przysługuje wyłączne prawo do korzystania z utworu i rozporządzania nim na wszystkich polach eksploatacji oraz do wynagrodzenia za korzystanie z utworu. Wyłączenia to wynikają z prawa określonego, jako dozwolony użytek chronionych utworów. Jednakże z uwagi już na sam, komercyjny sposób wykorzystania obrazów Powódki (art. 23 ust. 1 ustawy) – bowiem były wykorzystane w celach promowania sprzedaży apartamentów w budynku przy ulicy (...) – wyłączone jest ustalenie, iż taka forma wykorzystania twórczości Powódki była prawidłowa.

Z twierdzeń pozwu wynika, iż Powódka nie wyraziła zgody na taki sposób wykorzystania jej twórczości, a nie oceniając, różnicy w treści jej zeznań oraz zeznań świadka C. T. co do jej wiedzy i zgody na promowanie jej twórczości w taki sposób oraz w tym miejscu, powództwo nie mogło być uwzględnione gdyż Powódka w ogóle nie wykazała, że zobowiązanym do zapłaty potrójnego wynagrodzenia, ustalonego na podstawie art. 79 ustawy jest (...) Sp. z o.o. z siedzibą w W.. Dotyczy to zarówno wykorzystania jej twórczości bezpośrednio na imprezie promującej sprzedaż apartamentów przy ulicy (...) w W., jak i eksploatacji polegającej na umieszczeniu w celach promocyjnych sprzedaży apartament na stronie internetowej www.(...).pl zdjęć, na których widoczne są obrazy autorstwa Powódki z imprezy, o której mowa wyżej.

Podstawową kwestia, jaką należy wykazać przy dochodzeniu roszczeń jest wykazanie, iż strona wskazana, jako Pozwany w sprawie jest legitymowany biernie, a jak w przedmiotowej sprawie, że jest zobowiązany do zapłaty za bezprawne wykorzystanie twórczości Powódki. Do obowiązków procesowych Powódki należało więc nie tylko wykazanie, iż jest przedmiot objęty ochroną ustawy jest utworem w rozumieniu art. 1 ustawy oraz że powódka dysponuje autorskimi prawami majątkowymi do tego utworu, ale także fakt wykorzystania utworu bez stosowanego jej upoważnienia – licencji na taki sposób eksploatacji, ewentualnie iż wykorzystanie nie jest w ramach tzw. dozwolonego użytku utworów chronionych. W przypadku stwierdzenia, iż doszło do nieuprawnionego wykorzystania utworów, do których prawami majątkowymi dysponuje Powódka, niezbędne jest skierowania roszczeń, o których jest mowa w art. 79 ustawy przeciwko podmiotowi, który prawa te naruszył. Już w toku procesu sama powódka ustaliła, iż strona internetowa, na której zostały zamieszczone zdjęcia z obrazami Powódki promującymi sprzedaż apartamentów należy do podmiotu innego niż pozwany w sprawie (...) sp. z o.o z siedziba w W., gdyż jest to spółka należąca do międzynarodowej grupy O., ale posiadająca samodzielny byt prawny i zarejestrowana w Republice Czeskiej z siedziba w P.. Już tylko na tej podstawie powództwo w części odnoszącej się do wykorzystania obrazów Powódki na zdjęciach na stronie internetowej nie może być uwzględnione. Powódka nie wykazała też, iż umieszczenie tych zdjęć zostało dokonane na zlecenie Pozwanego, jak też i przedstawiony przez nią materiał dowodowy nie dał podstawy do ustalenia, iż Pozwany podmiot – (...) sp. z o.o. z siedziba w W. – umówił się z prowadzącą galerię, do której obrazy Powódki zostały wstawione, na ich komercyjne wykorzystanie w trakcie prezentacji apartamentu pokazowego. Powódka nie wykazała także, iż Pozwany była podmiotem, który realizował tę inwestycję, był właścicielem postawionego budynku przy ulicy (...) oraz iż zajmował się sprzedażą, czy promocją oferty sprzedaży tych apartamentów oraz że był organizatorem imprezy. Pozywając tak oznaczony podmiot, Powódka nie skorzystała z przysługujących jej uprawnień, wynikających z ustawy prawo autorskie, do ustalenia, kto faktycznie korzystał w oznaczony w pozwie sposób z jej twórczości, jak twierdzi, bez jej zgody. Zwrócić należy uwagę na fakt, iż z wydruków ze strony internetowej wynikało jedynie, iż jej nazwa dotyczyła nazwy całej grupy, a z treści notatek z imprezy nazwanej, jako „parapetówka na M. (...)” można było jedynie wywnioskować, że była ona organizowana przez (...), co nie oznacza, iż był to Pozwany (...) sp. z o.o. z siedziba w W.. Zresztą sama powódka, już na etapie przesądowego wezwania do zapłaty, pisma kierowała do zupełnie innego podmiotu – (...) bez oznaczenia formy prowadzonej działalności, a fakt przyjmowania korespondencji przez sekretariat i to z pieczęcią firmowa Pozwanego nie dowodzi, iż to ten podmiot naruszał prawa Powódki. Nie wykazanie, że to Pozwany naruszał autorskie prawa majątkowe Powódki uzasadnia oddalenie powództwa z uwagi na brak po stronie tak oznaczonego Pozwanego legitymacji biernej.

Uzupełniając powyższe rozważania, zwrócić uwagę należy na fakt, iż po pierwsze brzmienie art. 79 ustawy określając legitymowanego biernie, posługuje się uniwersalnym zwrotem „osoby, która naruszyła te prawa”. Biernie legitymowanym podmiotem w sporach związanych z naruszeniem autorskich praw majątkowych jest przede wszystkim osoba fizyczna albo prawna, która dokonała tego naruszenia; bez znaczenia jest przy tym działanie sprawcy w dobrej wierze jak i brak subiektywnego zawinienia. W gronie biernie legitymowanych może chodzić zarówno o osoby trzecie, jak i o kontrahentów podmiotu prawa autorskiego, którzy przekroczyli granice udzielonego im umową upoważnienia, a nawet o współtwórców danego utworu (por. orz. SN z dnia 18 listopada 1960 r., I CR 234/60, OSNCK 1961, nr 4, poz. 124). Jak zaznaczono w wyroku SN z dnia 16 października 1987 r., I CR 148/87, z tytułu naruszenia autorskich praw majątkowych odpowiada nie tylko bezpośredni naruszyciel, ale także współsprawca oraz osoby określone w art. 422 k.c.; przede wszystkim trzeba tu wymienić pomocnika i nakłaniającego. Ich odpowiedzialność jest solidarna (art. 441 k.c.) (J. Barta, R. Markiewicz, Komentarz do ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych, art. 79 t 6-7, Lex 2011, stan prawny 30.04.2011). Wniosek z powyższego jest taki, iż opierając się na twierdzeniach Powódki, iż przekazując obrazy do galerii (...) przekazała je w celu ich prezentacji na targach sztuki w D., czego jednak nie potwierdziła słuchana, jako świadek właścicielka galerii, twierdząc, iż Powódka wiedziała, że obrazy będą prezentowane na imprezie w apartamencie na (...) (...), wobec wątpliwości, co do organizatora imprezy na M.oraz podmiotu, który wykorzystał jej twórczość prezentując zdjęcia w Internecie, powinna swoje roszczenia skierować przeciwko właścicielce galerii, ewentualnie rozstrzygnąć czy faktycznie naruszenie jej praw miało miejsce. Z uwagi na skuteczny zarzut braku legitymacji biernej, sąd rozpoznający sprawę nie oceniał zeznań Powódki i świadka pod kątem tego, kto ma rację i czy wykorzystanie twórczości było legalne i w takiej postaci uzgodnione.

Po drugie, wniesienie pozwu przez Powódkę reprezentowaną już na etapie postępowania przedprocesowego przez fachowego pełnomocnika, przeciwko tak oznaczonemu pozwanemu oznacza, iż proces nie został dobrze przygotowany. Dowodzi tego chociażby wniosek, zgłoszony w piśmie z dnia 21 grudnia 2012 r. (punkt 1 pisma), który został oddalony z uwagi na brak możliwości jego uwzględnienia w takiej postaci, a mimo tego Powódka uzyskała we własnym zakresie informację, którą chciała wcześniej uzyskać za pośrednictwem sądu. Wniesienie powództwa przeciwko określonym podmiotom w takiej sprawie wymaga wykonania czynności przygotowawczych, aby nie doszło do jego oddalenia z powodu braku legitymacji biernej. Zwrócić uwagę należy na fakt, iż roszczenie to nie wynikało z prostego stosunku zobowiązaniowego, w którym układ stron jest jasny, ale wynikał z faktu bezumownego korzystania z twórczości Powódki przez nieznane podmioty. Jedynym podmiotem znanym w procesie wykorzystania obrazów Powódki była właściciela galerii, C. T., która również nie potrafiła powiedzieć, komu faktycznie udostępniła obrazy, posługując się powszechnie znaną nazwą grupy O.. Nie zmienia to oceny, iż Powódka miała instrumentu przedprocesowe, które pozwoliłyby jej ustalić innych zobowiązanych z tytułu bezumownego wykorzystania jej twórczości, niż właścicielka galerii. Służy temu dość obszerna regulacja art. 80 ustawy, która w ustępie 1 i 2 zawiera przepisy dotyczące zabezpieczenia dowodów i roszczeń, a celem regulacji przyjętej w przepisie wydaje się być stworzenie możliwości ujawnienia dowodów (w tym dokumentów, np. bankowych czy handlowych, jak i przedmiotów) popierających roszczenia powoda, a będących w dyspozycji domniemanego naruszyciela autorskich praw majątkowych lub innych osób „mających związek” ze wspomnianym naruszeniem (J. Barta, R. Markiewicz, op. cit. Art. 80 t. 3). Roszczenia skierowane mogą być zarówno przeciw: prawdopodobnemu naruszycielowi autorskich praw majątkowych, jak i przeciw osobom innym niż prawdopodobny naruszyciel. Wykorzystanie takiego trybu przed wszczęciem procesu daje możliwość uzyskania pełnej informacji o osobie zobowiązanej do zapłaty z tytułu naruszenia autorskich praw majątkowych i jest dopuszczalne przede wszystkim przed wszczęciem procesu. Można też prowadzić je równolegle, ale z tym ryzykiem, iż pozwanie niewłaściwego skutkować będzie konsekwencja z tym związanymi.

Jeżeli chodzi o sam wniosek z punktu 1 pisma z dnia 21 grudnia 2012 r., to w takiej postaci nie spełnia wymogów wniosku, o którym mowa jest w art. 248 K.p.c. (nie dotyczy dokumentu, o którym jest mowa w tym przepisie). Mógłby być uznany, jako wniosek z art. 80 ust. 3 pkt c (świadczenie usługi dostępu do sieci Internet w postaci domeny (...).pl), ale nie mógł on być rozpoznany w tym postępowaniu, gdyż taki wniosek musi być skierowany przeciwko temu podmiotowy, który na postanowienie zobowiązującym go do udzielenia informacji określonych w treści postanowienia, może wnieść zażalenie. Regulacja ta zwana prawem do informacji, rozbudowana w rezultacie harmonizacji prawa polskiego z wymogami dyrektywy 2004/48/WE, stanowi pomoc w ustalaniu zakresu odpowiedzialności cywilnoprawnej za naruszenie prawa autorskiego, a także w odkrywaniu źródeł i dróg dystrybucji towarów naruszających te prawa. W myśl, więc postanowień dyrektywy 2004/48/WE warunkiem dochodzenia prawa do informacji jest uprawdopodobnienie naruszenia autorskich praw majątkowych. W myśl postanowień art. 8 dyrektywy 2004/48/WE prawo do informacji stanowi ma samodzielną podstawę prawną żądania określonych działań, odrębną od regulacji gromadzenia dowodów. Zgodnie z nową regulacją żądanie udzielenia informacji można skierować do naruszyciela oraz innych podmiotów. Sąd zobowiąże naruszyciela autorskich praw majątkowych do udzielenia informacji, które mają znaczenie dla roszczeń przysługujących uprawnionemu z tytułu naruszenia jego praw (T. Targosz, A. Tischner, Komentarz do ustawy z dnia 09 maja 2007 r. o zmianie ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych oraz niektórych innych ustaw, art. 80 t. 11 -14 Lex 2008, stan prawny 20.06.2007 oraz J. Barta, R. Markiewicz, op. cit. art. 80 t. 28). Zgłoszenie wniosku o udzielenie informacji w takiej konfiguracji stron nie było prawidłowe, co uzasadniało jego oddalenie. Nadto Powódka we własnym zakresie uzyskała dostęp do tej informacji wskazując, kto jest właścicielem domeny (...).pl, na której były zamieszczone zdjęcia z wykorzystaniem jej twórczości, co spowodowało, że wniosek stał się również nieaktualny.

Biorąc pod uwagę powyższe, orzeczono jak wyżej.

O kosztach procesu Sąd orzekł na podstawie art. 98 k.p.c., zgodnie, z którym strona przegrywająca sprawę obowiązana jest zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony, w skład, których wchodzi wynagrodzenie pełnomocnika, ustalone na podstawie § 6 pkt 5 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego z urzędu (Dz. U. z Nr 163, póz. 1349 ze zm.), powiększonych o opłatę skarbową od pełnomocnictwa.