Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 25 maja 2016 r.

Sąd Okręgowy w Krakowie Wydział II Cywilny – Odwoławczy

w składzie następującym:

Przewodniczący: SSO Beata Tabaka (sprawozdawca)

Sędziowie: SO Katarzyna Serafin-Tabor

SO Katarzyna Oleksiak

po rozpoznaniu w dniu 25 maja 2016 r. roku w Krakowie

na posiedzeniu niejawnym

sprawy ze skarg R. L. (1), M. A., W. W., K. K. i B. S.

przeciwko Skarbowi Państwa- Sądowi Rejonowemu dla Krakowa- Podgórza w Krakowie

na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki, dotyczącej postępowania przed Sądem Rejonowym dla Krakowa – Podgórza w Krakowie, sygnatura akt I Ns 1707/13/P ,

postanawia:

1.  stwierdzić, że w sprawie I Ns 1707/13/P doszło do przewlekłości postępowania;

2.  zasądzić od Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego dla Krakowa – Podgórza w Krakowie na rzecz każdego ze skarżących R. L. (1), M. A., W. W., K. K. i B. S. kwoty po 3000 ( trzy tysiące)złotych;

3.  nakazać Skarbowi Państwa – Sądowi Rejonowemu dla Krakowa – Podgórza w Krakowie zwrot na rzecz każdego ze skarżących kwoty po 100 zł;

4.  przyznać od Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego dla Krakowa – Podgórza w Krakowie na rzecz R. L. (1) kwotę 240 ( dwieście czterdzieści ) zł a na rzecz każdego ze skarżących M. A., W. W., K. K. i B. S. kwoty po 60 ( sześćdziesiąt ) zł tytułem zwrotu kosztów postępowania.

SSO Katarzyna Oleksiak SSO Beata Tabaka SSO Katarzyna Serafin-Tabor

UZASADNIENIE

W dniu 15 lutego 2015 r. R. L. (1) złożył skargę o stwierdzenie przewlekłości postępowania w sprawie toczącej się przed Sądem Rejonowym dla Krakowa–Podgórza w Krakowie pod sygn. akt I Ns 1707/13/P, domagając się przyznania odszkodowania w wysokości 20 000 zł, oraz zasądzenia kosztów zastępstwa procesowego wedle norm przepisanych.

W dniu 15 lutego 2015 r. także M. A., W. W., K. K. i B. S. złożyli skargę o stwierdzenie przewlekłości postępowania w sprawie toczącej się przed Sądem Rejonowym dla Krakowa–Podgórza w Krakowie pod sygn. akt I Ns 1707/13/P, domagając się zasądzenie od Skarbu Państwa na rzecz skarżących kwot po 20 000 zł, oraz zasądzenia kosztów zastępstwa procesowego na rzecz skarżących wedle norm przepisanych.

W uzasadnieniu skarg wskazali, iż postępowanie przed Sądem I instancji trwało od dnia 10.09.2007 r. do 28.11.2013 r., a więc ponad 6 lat. Wskutek nieprawidłowych czynności Sądu I instancji, Sąd Odwoławczy postanowieniem z dnia 07.01.2016 r. uchylił zaskarżone postanowienie, zniósł postępowanie w sprawie poczynając od dnia 17.03.2009 r. i sprawę przekazał Sądowi Rejonowemu do ponownego rozpoznania. Podnieśli, iż wskazane okoliczności dowodzą, iż przedmiotowe postępowanie dotknięte jest przewlekłością, a zważywszy na podeszły wiek skarżących, ich zły stan zdrowia oraz czekający ich od początku proces, uzasadnione są wyrażane obawy, że nie dożyją końca postępowania. Skarżący wymienili kolejno przejawy przewlekłości postępowania. Podnieśli, że pierwsza rozprawa odbyła się 11 miesięcy od złożenia wniosku. Sąd wezwał wnioskodawców po raz pierwszy o uzupełnienie wniosku po dwóch miesiącach od wpływu sprawy, a po następnych dwóch miesiącach wezwał ich ponownie o uzupełnienie danych uczestników zamieszkałych w (...), pomimo iż we wniosku adresy te zostały podane. Kolejna przewłoka nastąpiła w związku z dopuszczeniem opinii biegłego, co nastąpiło na rozprawie w dniu 09.06.2011 r. oraz wysłaniem odezwy do biegłego. Opinia została złożona dopiero po 14 miesiącach od dopuszczenia dowodu w sprawie, zaś Sąd ani razu nie skorzystał z przysługującego mu prawa dyscyplinowania biegłego czy też ukarania go, lub tez chociażby pouczania o grożących mu karach za niewykonanie poleceń Sądu. Podniósł również, iż pomimo tego, że strony przesłały zarzuty do opinii w sierpniu 2012 r., rozprawa została wyznaczona po ośmiu miesiącach tj. w dniu 09.04.2013 r. Przerwa pomiędzy ostatnią rozprawą tj. 09.06.2011 r. a kolejną tj. 09.04.2013 r. to okres 22 miesięcy. Skarżący M. A. i R. L. (1) wskazali, iż ponoszą szkodę w związku z przedłużeniem postępowania, gdyż nieuregulowanie własności działki (...) uniemożliwia mu racjonalne jej zagospodarowanie lub sprzedanie.

W następstwie wniesienia powyższej skargi Prezes Sądu Rejonowego dla Krakowa-Podgórza w Krakowie zgłosił udział Skarbu Państwa w postępowaniu wywołanym skargą oraz wniósł o oddalenie skargi. W uzasadnieniu podniósł m.in., iż wbrew twierdzeniom skarżącego sprawa odznaczała się znacznym stopniem zawiłości i skomplikowania. Łącznie w sprawie występowało 65 wnioskodawców i uczestników, w tym również osoby zamieszkujące poza granicami kraju. W sprawie konieczne było przeprowadzenie szeregu pracochłonnych i czasochłonnych czynności na co wskazuje liczba tomów akt sprawy głównej - 11 tomów oraz sprawy z nią połączonej toczącej się pod sygn. akt I Ns 691/09/P - 3 tomy. Do rozpoznania sprawy konieczne było również dołączenie akt związkowych dotyczących wskazywanej przez skarżących sprawy o uwłaszczenie toczącej się pod sygn. akt I Ns 2534/99/P, która liczyła 9 tomów akt. Długotrwałość postępowania wynikała ze znacznego skomplikowania sprawy zarówno pod względem podmiotowym, jak i przedmiotowym, a wszelkie czynności podejmowane w sprawie były konieczne do wyjaśnienia sprawy i dokonywane były bez zbędnej zwłoki.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Zgodnie z art. 2 ust. 1 ustawy z dnia 17 czerwca 2004 roku strona może wnieść skargę o stwierdzenie, że w postępowaniu, którego skarga dotyczy, nastąpiło naruszenie jej prawa do rozpoznania sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki, jeżeli postępowanie w tej sprawie trwa dłużej, niż to konieczne dla wyjaśnienia tych okoliczności faktycznych i prawnych, które są istotne dla rozstrzygnięcia sprawy (przewlekłość postępowania). Dla stwierdzenia, czy w sprawie doszło do przewlekłości postępowania, należy w szczególności ocenić terminowość i prawidłowość czynności podjętych przez sąd, w celu wydania w sprawie rozstrzygnięcia co do istoty, uwzględniając charakter sprawy, stopień faktycznej i prawnej jej zawiłości, znaczenie dla strony, która wniosła skargę, rozstrzygniętych w niej zagadnień oraz zachowanie się stron, a w szczególności strony, która zarzuciła przewlekłość postępowania (ust. 2). Zwłoka ta musi pozostawać w związku przyczynowym z działaniem lub bezczynnością sądu lub innego organu.

Z akt sprawy I Ns 1707/13/P wynika, że postępowanie toczyło się od dnia 10 września 2007 r. z wniosku M. Ł. (1), J. Ł., K. Ł., B. Ł. (1) w przedmiocie zasiedzenia nieruchomości ( pierwotnie o sygn. akt I Ns 1642/07/P) . Natomiast w sprawie I Ns 1911/07/P wniosek w przedmiocie zasiedzenia tej samej nieruchomości został złożony 17 października 2007 r. przez R. L. (1) i M. A.. 26 października 2007 r Sąd Rejonowy oddalił wniosek R. L. (1) i M. A. o zwolnienie od opłaty sądowej od wniosku . Wobec złożenia zażalenia postanowieniem z 28 grudnia 2007 r Sąd Okręgowy wydał postanowienie oddalające te zażalenia. 24 stycznia 2008 r opłata od wniosku została wpłacona. 6 marca 2008 pełnomocnik wnioskodawców przedłożył akt zgonu jednej z uczestniczek i wskazał jej następcę. Postanowieniem z 18 kwietnia 2008 zostało podjęte postępowanie z udziałem D. L. i w tym samym dniu wydano zarządzenia dotyczące nadania sprawie biegu. 5 maja 2008 wydano kolejne zarządzenia w tym o zwrócenie się o akta spadkowe do Archiwum Państwowego. 6 maja 2008 pełnomocnik wnioskodawców w odpowiedzi na wezwanie Sądu wyjaśnił, że przy wskazaniu uczestników wkradły się pomyłki, które sprostował. Dalsze zarządzenia wyjaśniające krąg uczestników, których do wniosku wskazano w liczbie 49, zostało wydane 9 maja 2008 r . W wyniku kolejnego sprostowania danych przez wnioskodawców (6.06.08) Sąd Rejonowy postanowieniem z 9 czerwca 2008 wezwał kolejnych uczestników do sprawy oraz zarządzeniem wezwał do uzupełnienia braków wniosku poprzez złożenie załączników oraz potwierdzenie, czy wskazane w sprawie I Ns 2534/99/P adresy osób zamieszkałych za granica są aktualne i czy osoby te mogą udzielić pełnomocnictwa. W odpowiedzi na to Sąd został poinformowany 7.07.2008 , że w sprawie pełnomocnictw wnioskodawcy zwrócili się już z odpowiednimi wnioskami i o ich wynikach poinformują sąd. W wyniku informacji, że jest osoba, która może być pełnomocnikiem dla doręczeń Sąd wszczął procedurę sprowadzania tej okoliczności i wobec jej niepowodzenia pełnomocnik wnioskodawców w piśmie 10.09.2009 wskazał adresy tych uczestników A. B. i A. G. za granicą. Oceniając przebieg postępowania w zakresie wskazanym powyżej należy wskazać, wbrew zarzutom skarżących R. L. (2) i M. A., iż na tym etapie nie doszło do przewlekłości postepowania. Nie było w przedmiotowej sprawie tak by we wniosku wnioskodawcy, a zarazem składający w niniejszej sprawie skargę, wskazali osoby uczestników mieszkających za granicą a tym bardziej by podali ich adresy. To Sąd Rejonowy ustalił tych uczestników na podstawie innej sprawy, która także już się toczyła tj o sygn. I Ns 2534/99/P i wezwał wnioskodawców do udzielenia informacji w przedmiocie aktualności tych adresów. Zatem zarzut przewlekłości postępowania spowodowany wezwaniem o braki, które już w aktach miały się znajdować nie zasługuje na uwzględnienie. Kolejna czynność w sprawie została podjęta 9 grudnia 2008 i wówczas został wyznaczony termin rozprawy na 22 czerwca 2009 co było wynikiem tego, ze sporządzona została odezwa zagraniczna dla doręczenia dwóm mieszkającym w (...) uczestnikom. Wyznaczenie tak odległego terminu było usprawiedliwione długotrwałością doręczeń zagranicznych zwłaszcza do (...) w sytuacji gdy doręczenie korespondencji odbywało się za pośrednictwem konsula. Od 10 września 2008 do 9 grudnia 2008 minął 3 miesięczny termin niepodejmowania żadnych czynności w sprawie. Następnie w związku ze śmiercią jego z uczestników wszczęto procedurę ustalania następców prawnych a czynności te podjęto 13.02.09 i zakończono 17 kwietnia 2009. Rozprawa z 22 czerwca 2009 odbyła się, przesłuchano na niej świadków i została odroczona celem kontynowania postępowania wobec zakreślenia terminu uczestnikom, którzy następnie zgłosili wnioski dowodowe. Kolejny termin rozprawy został 3 lipca 2009 wyznaczony na 7 października 2009 celem przesłuchania świadka i stron. Na rozprawie w związku z przedłożeniem przez wnioskodawców pisma z 2.10.2009 Sąd Rejonowy zakreślił ostateczny 14 dniowy termin do złożenia wszystkich wniosków dowodach i celem przesłuchania stron wyznaczył dwa terminy rozprawy na 25.01 i 27.01 2010. Jednak 12.10.2009 zarządził połączenie tej sprawy do sprawy z wniosku B. Ł. (2) sygn. I Ns 1500/09/P , która dotyczyła także zasiedzenia tej samej nieruchomości. W chwili połączenia sprawa I Ns 1643/07/P była na biegu w dniu 21 sierpnia 2009 odbyła się rozprawa na której okazało się , że od roku nie żyje uczestniczka A. P. ( o czym poinformowano Sąd) w związku z tym 11 września 2009 wezwano do udziału w sprawie D. L.. Następnie pismem z 30 września 2009 wezwano nowego uczestnika do oświadczenia się w przedmiocie wniosku a pozostałych do ustosunkowania się do pism wnioskodawców. Zarządzeniem z 26.10.2009 wyznaczono termin rozprawy na 25 lutego i 25 marca 2010 celem przesłuchania świadków podając listę świadków. Wobec nieprzesłuchania części świadków przesunięto terminy ich przesłuchań na kolejne terminy 10, 15 i 22 czerwca 2010. Na rozprawie 10 czerwca 2010 r przesłuchano 4 świadków a rozprawa trwała od 8.30 – 11.50, na rozprawie 15 czerwca 2010 przesłuchano 2 świadków i uczestnika a rozprawa trwała od 9.00 do 11.30 a na rozprawie 22 czerwca 2010 przesłuchano 2 z 3 świadków a rozprawa trwała1,5 h . Rozprawę odroczono celem przesłuchania dalszych świadków i stron na 30 września 2010 oraz 12 i 14 października 2010. Na rozprawie przesłuchano 2 świadków i zarządzono dołączenie akt. Na rozprawie 12 października 2010 przesłuchano wnioskodawczynię a na rozprawie 14 października 2010 przesłuchano 2 uczestników i ponownie celem kontynuowania postepowania wyznaczono rozprawy w dniach 18 i 25 stycznia 2011 i 1 lutego 2011 na których kolejno przesłuchano 1 uczestnika, 1 uczestnika i 2 uczestników. Wobec decyzji o przesłuchaniu jeszcze dwóch świadków wezwano strony do przygotowania dla nich listy pytań. Na rozprawie 1 lutego 2011 pominięto dowód z przesłuchania szeregu uczestników wobec ich niestawiennictwa, oraz dopuszczono dowód z oględzin nieruchomości a także celem dalszego słuchania stron odroczono termin rozprawy na 31 marca 2011 i 10 maja 2011 r. Na pierwszej z rozpraw przesłuchano dwóch uczestników oraz zwrócono się CODG o przesłanie zdjęć lotniczych. Ponownie odroczono terminy na 6 maja oraz 7 i 9 czerwca 2011. Na rozprawie 9 czerwca Sąd Rejonowy dopuścił dowód z opinii biegłego ds. melioracji na okoliczność czy nieruchomości były poddawane zabiegom melioracyjnym a biegły potwierdził odbiór akt do sporządzenia opinii, dla której został wyznaczony termin 8 tygodni , 6 października 2011 r. . Pomimo upływu terminu Sąd ustanawiał do 22.02.12 kalendarz po 14 dni a 8 marca 2012 nakazał wezwać biegłego do zwrotu akt w terminie 10 dni . W odpowiedzi biegły wniósł o przedłużenie terminu do końca kwietnia 2012 co Sąd uczynił . 14 czerwca wystosowano do biegłego kolejne ponaglenie i to samo zostało uczynione 23 lipca 2012 ( bez zagrożenia grzywną). Biegły przedłożył opinię 2 sierpnia 2012 r., która została doręczona stronom z zakreśleniem terminu do ustosunkowania się do niej. Zarzuty do opinii zostały złożone 6 września 2012 a 6 listopada 2012 Sąd przyznał biegłemu wynagrodzenie. 13 lutego 2013 wyznaczono rozprawę na 9 kwietnia 2013. Wobec nieprawidłowych doręczeń dla uczestników rozprawa została odroczona na 23 maja i 27 czerwca 2013. Na rozprawie 23 maja 2013 biegły przedłożył ustosunkowanie się do zarzutów uczestnika i rozprawa została odroczona. Na rozprawie 27 czerwca 2013 wysłuchano biegłego a następnie rozprawa została odroczona na 17 września 2013 i 17 października 2013 r. Następnie rozprawa została odroczona na kolejne terminy 28 listopada i 17 grudnia 2013 przy czym na rozprawie 28 listopada zapadło postanowienie oddalające wniosek wnioskodawców w obu połączonych sprawach . Uzasadnienie zostało sporządzone 18 grudnia 2013 r a następnie wniesiono apelacje. W toku postępowania odwoławczego wnioskodawcy byli wzywani m.in. do podania aktualnego adresu uczestnika T. G., który według informacji sądu od 10 lat zamieszkuje w (...). Postanowieniem z dnia 7 stycznia 2016 r. Sad Okręgowy uchylił zaskarżone postanowienie, zniósł postępowanie poczynając od dnia 17 marca 2009 r. i sprawę przekazał Sądowi Rejonowemu do ponownego rozpoznania. Podstawą uchylenia postanowienia i zniesienia postępowania były błędy w doręczeniu korespondencji sądowej dla wezwanego do udziału w sprawie T. G. a co za tym idzie pozbawienie tego uczestnika możności obrony swoich praw. Wskazać należy za uzasadnieniem Sądu Okręgowego do uchylonego postanowienia, iż pierwszy zdecydowanie niepokojący, wskazujący na wadliwość doręczeń dla tego uczestnika dowód doręczenia znajduje się na k. 1952 gdzie na zwrotnym dowodzie doręczenia zapisano błędne dane adresowe. Następny dowód doręczenia k. 2068 to adnotacja , iż adresat nie mieszka pod tym adresem. Zdarzenia te miały miejsce już po wydaniu postanowienia przez Sąd Rejonowy. Skoro zatem adres tego uczestnika został podany przez pełnomocnika wnioskodawców B. i M. Ł. (2) w piśmie z 2 marca 2009 r ( k.337) a korespondencje pod tym adresem odbierali dorośli domownicy to należy przyjąć, że takie doręczenie korzystało z domniemania prawdziwości zgodnie z art. 138 . Z kolei doręczenia, które powracały z adnotacją nie podjęto w terminie korzystały z domniemania prawdziwości zgodnie z art. 139 k.p.c . Zatem na tamtym etapie sprawy Sąd Rejonowy nie miał podstaw do kwestionowania prawidłowości doręczeń. Nie ma więc powodu by odpowiedzialnością za uchylenie postanowienia obciążać ten Sąd. To uczestnicy postępowania są żywo zainteresowani prawidłowym podaniem adresów natomiast Sąd winien czuwać na przestrzeganiem przepisów w zakresie doręczeń . Wątpliwości w prawidłowości doręczenia powstały na etapie postępowania między instancyjnego, gdy zawiadomienie wróciło z adnotacją o błędnych danych adresowych. Na tym etapie Sąd Rejonowy nie mógł już podjąć żadnych czynności w przedmiocie wydanego postanowienia choć niewątpliwie mógł podjąć czynności wyjaśniające w tym zakresie. Do przewlekłości postepowania doszło jednak na wcześniejszym etapie. Analiza sprawy pozwala na postawienie takiego uzasadnionego zarzutu jeśli chodzi o czynności związane z przeprowadzeniem dowodu z opinii biegłego. Choć dowód ten został dopuszczony początkiem czerwca 2011to z nieznanych powodów biegły odebrał akta i potwierdził odbiór odezwy początkiem października 2011. Pomimo tego, że wyznaczony został termin 8 tygodni do sporządzenia opinii to opinia została złożona dopiero początkiem sierpnia 2012 r. Zastrzeżenia budzi działanie Sądu polegające na przenoszeniu sprawy na kalendarz przez ponad dwa miesiące w sytuacji, gdy spóźnienie w wykonaniu opinii jest od początku grudnia. Poza tym po tym czasie Sąd wezwał biegłego do zwrotu akt z opinią i pomimo nieskuteczności tego, nie została nałożona na biegłego żadna grzywna. Co więcej zarzuty do opinii zostały złożone w sierpniu 2012 a dopiero w maju 2013 biegły się do nich ustosunkował, co wpłynęło na tempo postępowania. Zastrzeżenia budzi także tempo procedowania w przedmiocie przeprowadzenia dowodu z zeznań świadków i braku koncentrowania dowodu z przesłuchania stron co skutkowało wyznaczaniem zbędnych rozpraw w liczbie nieadekwatnej do ilości przesłuchanych osób. To wszystko powoduje, ze skargi są uzasadnione bowiem postępowanie trwało za długo uwzględniając charakter sprawy, stopień faktycznej i prawnej jej zawiłości a zwłaszcza dużą liczbę osób uczestniczących w sprawie. Niewątpliwie także rozstrzygniecie tej sprawy ma dla skarżących duże znaczenia. Nie jest jednak uzasadnione przyznanie im z tyłu przewlekłości najwyższej przewidzianej ustawą kwoty albowiem czas trwania sprawy nie był w całości zależny od czynności podejmowanych przez Sąd. W szczególności dotyczy to czynności związanych z doręczeniem korespondencji dla uczestnika o czym była mowa wyżej. Biorąc pod uwagę przebieg postępowania przed Sądem Rejonowym i czas trwania ok 6 lat to zawiniony okres opóźnienia wynosi ok 1/6 części co uzasadnia przyznanie kwoty 3000 zł na podstawie art. 12 ust. 4 ustawy z dnia 17 czerwca 2004 r. o skardze na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu przygotowawczym prowadzonym lub nadzorowanym przez prokuratora i postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki.

Stosowanie do przepisu art. 17 ust. 3 w zw. z art. 17 ust. 1 ustawy Sąd Okręgowy nakazał zwrócić skarżącym uiszczoną opłatę od skargi w pkt 3.

W punkcie 4 orzekł o kosztach postępowania skargowego na które złożyło się wynagrodzenie pełnomocnika skarżących. Zostały złożone dwie sprawy ze skargi R. L. (1) oraz ze skargi objętej jednym pismem pozostałych skarżących. Uzasadnione jest zatem przyznanie zwrotu kosztów skarżącym stosownie do powyższego. Skarżącemu R. L. (1) przyznano zwrot kosztów zastępstwa prawnego stosownie do nakładu pracy pełnomocnika i zgodnie z § 14.3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 22 października 2015 r w sprawie opłat za czynności adwokackie. Natomiast koszty należne pozostałym skarżącym obliczono także odpowiednio do nakładu pracy adwokata przyjmując co prawda, iż zwrot kosztów należnych adwokatowi w razie współuczestnictwa formalnego należy się każdemu uczestnikowi z osobna. Jednak nakład pracy może uzasadniać obniżenie tych kosztów. W stosunku do skarżących M. A., W. W., K. K. i B. S. nakład pracy pełnomocnika nie zależał od ilości reprezentowanych osób stąd też orzeczono jak w sentencji biorąc pod uwagę stawkę wynikającą z § 14.3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 22 października 2015 r w sprawie opłat za czynności adwokackie.

SSO Katarzyna Oleksiak SSO Beata Tabaka SSO Katarzyna Serafin-Tabor