Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 2 czerwca 2020 roku

Sąd Okręgowy w Częstochowie IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: SSO Lidia Łataś

Protokolant: st. sekr. sądowy Joanna Jastrzębska-Ciura

po rozpoznaniu na rozprawie 2 czerwca 2020 roku w C.

sprawy(...) Banku (...) w M.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w C.

o zwrot nienależnie pobranego świadczenia

na skutek odwołania (...) Banku (...) w M.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w C.

z dnia 5 grudnia 2019 roku Nr (...)

1.  zmienia zaskarżoną decyzję i ustala, że odwołujący (...) Bank (...)w M. nie jest zobowiązany do zwrotu nienależnie pobranych świadczeń za okres od 1 listopada 2019 roku do 30 listopada 2019 roku w kwocie 1943,78 złotych;

2.  zasądza od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w C. na rzecz (...)Banku (...) w M. kwotę 180 zł (sto osiemdziesiąt złotych) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

Sygn. akt IV U 64/20

UZASADNIENIE

Decyzją z 5 grudnia 2019 roku, nr (...) Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w C. zobowiązał Bank (...) w M. do zwrotu nienależnie pobranych świadczeń za okres od 1 do 30 listopada 2019 roku w kwocie 1.943,78 zł.

W uzasadnieniu decyzji organ rentowy wskazał, że Bank pobrał powyższe świadczenie tytułem renty przysługującej J. L. (1), w związku z czym obecnie obciąża go obowiązek jego zwrotu, gdyż nie był wskazany w decyzji do pobierania świadczeń.

Odwołanie od powyższej decyzji wniósł (...) Bank (...) w M., domagając się jej zmiany i stwierdzenia, że nie jest zobowiązany do zwrotu niezależnie przekazanego przez organ rentowy na rachunek bankowy zmarłej J. L. (1) świadczenia za okres od 1 do 30 listopada 2019 roku. Nadto odwołujący wniósł o zasądzenie na jego rzecz od organu rentowego kosztów postępowania.

W uzasadnieniu odwołania Bank przywołał przepisy art. 55 ust. 1 pkt 2 i ust. 3 ustawy Prawo bankowe i wskazał, że przed otrzymaniem od organu rentowego wniosku
o zwrot kwoty 1.943,78 zł przekazanej na rachunek bankowy zmarłej J. L. (1), dokonał wypłaty tych środków M. L., tytułem pokrycia przez niego kosztów pogrzebu zmarłej posiadaczki rachunku bankowego, w oparciu
o przedłożone przez niego rachunki. Następnie przed upływem 30 dni od otrzymania wniosku o zwrot świadczenia zawiadomił organ rentowy o osobie uprawnionej, której wypłacono środki, z podaniem jej adresu zamieszkania i podstawy prawnej do wypłaty po śmierci posiadacza rachunku. W ocenie odwołującego powyższe zwalania go z obowiązku zwrotu organowi rentowemu żądanej przez niego kwoty.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie, wskazując że M. L., któremu odwołujący wypłacił świadczenia z rachunku bankowego zmarłej J. L. (1), nie był osobą uprawnioną w rozumieniu art. 55 ust. 3 ustawy prawo bankowe, a tym samym (...) Bank (...)
w M. zobowiązany jest zwrócić kwoty świadczeń emerytalnych przekazane na rachunek bankowy J. L. (1) za miesiące następujące po miesiącu, w którym zmarła.

Sąd Okręgowy ustalił, co następuje:

J. L. (1) od 17 lutego 2007 roku była uprawniona do pobierania renty rodzinnej po zmarłym mężu W. L.. Termin płatności powyższego świadczenia organ rentowy ustalił na pierwszy dzień każdego miesiąca. Od sierpnia 2007 roku świadczenie rentowe było przekazywane uprawnionej na należący do niej rachunek bankowy w (...)Banku (...) w M..
W dniu 25 października 2019 roku J. L. (1) zmarła, przy czym wiedzę
o powyższym organ rentowy powziął 4 listopada 2019 roku, kiedy M. L. złożył wniosek o wypłatę mu zasiłku pogrzebowego. W związku z powyższym organ rentowy od 1 listopada 2019 roku zawiesił wypłatę świadczenia przysługującego J. L. (1), przy czym świadczenie rentowe za listopad 2019 roku, wraz
z dodatkiem pielęgnacyjnym za listopad 2019 roku i świadczeniem uzupełniającym za październik i listopad 2019 roku, w łącznej kwocie 1.943,78 zł, zostało już wcześniej przekazane na należący do niej rachunek bankowy.

W dniu 4 listopada (...) Bank (...) w M. wypłacił M. L. całość środków pieniężnych zgromadzonych na rachunku bankowym J. L. (2), tj. kwotę 1.960,04 zł, na podstawie przedłożonej przez niego faktury VAT nr (...) z 29 października 2019 roku wystawionej przez Przedsiębiorstwo Usług (...) sp. z o.o. w M. tytułem kosztów pochówku J. L. (1), opiewającej na kwotę 3.030,00 zł.

Pismem datowanym na 19 listopada 2019 roku organ rentowy wezwał (...)Bank (...) w M. do zwrotu kwoty 1.943,78 zł przekazanej na rachunek J. L. (1) tytułem renty rodzinnej za listopad 2019 roku, albowiem ww. zmarła 25 października 2019 roku i prawo do świadczeń ustało 31 października 2019 roku.

W odpowiedzi na powyższe odwołujący pismem z 25 listopada 2019 roku poinformował organ rentowy, że świadczenie pieniężne w kwocie 1.943,78 zł zostało w całości wypłacone M. L., tytułem pokrycia kosztów pogrzebu, tj. na podstawie art. 55 ust. 1 pkt 1 Prawa bankowego.

(v. akta rentowe)

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołanie zasługuje na uwzględnienie.

Ustalony w niniejszej sprawie stan faktyczny jest między stronami niesporny, wobec czego rozstrzygnięcie sprowadza się wyłącznie do dokonania jego właściwej oceny prawnej.

W myśl art. 138a ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jednolity Dz. U. z 2020 roku, poz. 53 ze zm.) – dalej ustawa emerytalna, podmiot prowadzący rachunek płatniczy oraz bank i spółdzielcza kasa oszczędnościowo-kredytowa prowadzące rachunek inny niż płatniczy, a także wydawca instrumentu płatniczego są obowiązani zwrócić Zakładowi kwoty świadczeń przekazane na ten rachunek albo instrument płatniczy, za miesiące następujące po miesiącu, w którym nastąpiła śmierć świadczeniobiorcy; przepis art. 144 ust. 1 stosuje się odpowiednio.

Zgodnie z art. 55 ust. 1 ustawy z 29 sierpnia 1997 roku prawo bankowe (tekst jednolity Dz. U. z 2019 roku, poz. 2357 ze zm.), w przypadku śmierci posiadacza rachunku oszczędnościowego, rachunku oszczędnościowo-rozliczeniowego lub rachunku terminowej lokaty oszczędnościowej bank jest obowiązany wypłacić z tych rachunków:

1)  kwotę wydatkowaną na koszty pogrzebu posiadacza rachunku osobie, która przedstawiła rachunki stwierdzające wysokość poniesionych przez nią kosztów - w wysokości nieprzekraczającej kosztów urządzenia pogrzebu zgodnie ze zwyczajami przyjętymi w danym środowisku;

2)  kwotę równą wpłatom na rachunki dokonanym przez organ wypłacający świadczenie z ubezpieczenia lub zabezpieczenia społecznego albo uposażenie w stanie spoczynku, które nie przysługiwały za okres po śmierci posiadacza rachunku, wskazaną we wniosku organu wypłacającego to świadczenie lub uposażenie, skierowanym do banku wraz z podaniem numerów rachunków, na które dokonano wpłat.

Kwota wypłacona zgodnie z ust. 1 pkt 1 nie wchodzi do spadku po posiadaczu rachunku (ust. 2).

Bank jest zwolniony od wypłaty pełnej lub częściowej kwoty, o której mowa w ust. 1 pkt 2, jeżeli przed otrzymaniem wniosku organu wypłacającego świadczenie lub uposażenie dokonał z tych rachunków wypłat innym uprawnionym osobom, które to wypłaty nie pozwalają zrealizować wniosku w całości lub części, oraz w terminie 30 dni od otrzymania wniosku poinformuje o tym ten organ, wraz ze wskazaniem osób, które pobrały wypłaty (ust. 3).

Bank nie odpowiada za szkody wynikające z wykonania czynności, o których mowa w ust. 1 pkt 2 i ust. 3. Odpowiedzialność w tym zakresie ponosi organ wypłacający świadczenie lub uposażenie, który wystąpił z wnioskiem (ust. 4).

W myśl art. 56 ust. 1 Prawa bankowego, posiadacz rachunku oszczędnościowego, rachunku oszczędnościowo-rozliczeniowego lub rachunku terminowej lokaty oszczędnościowej może polecić pisemnie bankowi dokonanie - po swojej śmierci - wypłaty z rachunku wskazanym przez siebie osobom: małżonkowi, wstępnym, zstępnym lub rodzeństwu określonej kwoty pieniężnej (dyspozycja wkładem na wypadek śmierci).

W niniejszej sprawie istota sporu faktycznie sprowadza się jedynie do dokonania właściwej wykładni pojęcia „uprawnionej osoby”, w rozumieniu art. 55 ust. 3 Prawa bankowego, w tym również w kontekście treści art. 56 ust. 1 tej ustawy.
W ocenie Sądu Okręgowego zważywszy na systematykę art. 55 Prawa bankowego jako całości oczywiste jest, że wbrew stanowisku organu rentowego pojęcie to nie może zostać ograniczone wyłącznie do osób wskazanych w art. 56 ust. 1 ustawy. Skoro bowiem art. 55 ust. 1 pkt 1 wprowadza szczególne upoważnienie do wypłaty przez bank kosztów pogrzebu posiadacza rachunku osobie, która przedstawiła rachunki stwierdzające wysokość poniesionych przez nią kosztów (w wysokości nieprzekraczającej kosztów urządzenia pogrzebu zgodnie ze zwyczajami przyjętymi w danym środowisku), to nie ulega wątpliwości, że tym samym zgodnie
z powszechnymi regułami językowymi, osoba ta z mocy prawa jest uprawniona do pobrania wskazanych powyżej środków. Tym samym zawarte w kolejnej jednostce redakcyjnej przepisu (ust. 3) określenie „osoba uprawniona”, musi automatycznie obejmować również osobę, której uprawnienie do środków znajdujących się na rachunku bankowym osoby zmarłej wynika z wcześniejszej jednostki redakcyjnej przepisu. Tylko przy takim rozumieniu pojęcia „osoby uprawnionej” opisywany przepis tworzy spójną i logiczną całość. Przyjęcie odmiennej koncepcji proponowanej przez organ rentowy sprawiałoby natomiast, że byłby on wewnętrznie sprzeczny.
W ust. 1 pkt 2 przepis ten przyznawałby bowiem określonej osobie uprawnienie do pewnych środków zgromadzonych na rachunku bankowym osoby zmarłej, ale jednocześnie nie byłaby to osoba uprawniona w rozumieniu ust. 3. W tym samym przepisie ta sama osoba byłaby zatem uprawniana i nie byłaby uprawniona, co jest sprzeczne ze zdrowym rozsądkiem. Za przyjętym przez Sąd rozumieniem pojęcia „osoby uprawnionej” przemawia również i to, że w art. 55 ust. 3 Prawa bankowego nie zawarto wprost odesłania do art. 56 Prawa bankowego, co samo w sobie oznacza, że pojęcie to musi być szersze niż krąg osób wskazanych w tym drugim przepisie. W przeciwnym wypadku ustawodawca w art. 55 ust. 3 zamiast wskazywać na wypłaty dokonane innym uprawnionym osobom, wskazałby po prostu na wypłaty dokonane osobom, o których mowa w art. 56 ustawy.

Reasumując Sąd Okręgowy stoi na stanowisku, że wypłacając 4 listopada 2019 roku całość środków zgromadzonych na rachunku bankowym J. L. (1) M. L., który przedstawił fakturę za koszty pochówku J. L. (1) opiewającą na kwotę wyższą niż wartość tych środków, i informując następnie o tym organ rentowy w terminie krótszym niż 30 dni od otrzymania wezwania do zwrotu przekazanych na rachunek zmarłej świadczeń za listopad 2019 roku, odwołujący nie jest zobowiązany do zwrotu świadczeń określonych zaskarżoną decyzją.

Na marginesie należy wskazać, że w świetle treści art. 138a ustawy emerytalnej, odwołujący winien zwrócić Zakładowi kwoty świadczeń przekazane na ten rachunek albo instrument płatniczy, za miesiące następujące po miesiącu,
w którym nastąpiła śmierć świadczeniobiorcy. Tymczasem żądana przez organ rentowy kwota 1.943,78 zł obejmuje również świadczenie uzupełniające należne J. L. (1) za październik 2019 roku, a więc świadczenie przysługujące za miesiąc przypadający przed jej śmiercią, a jedynie z przyczyn technicznych wypłacone razem ze świadczeniem za listopad 2019 roku. W świetle powyższego
w tym zakresie organ rentowy w ogóle nie jest uprawniony do żądania zwrotu świadczenia.

Wobec powyższego, Sąd Okręgowy na mocy art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. oraz przepisów powołanych w treści niniejszego uzasadnienia, orzekł jak w sentencji wyroku. O kosztach procesu orzeczono na podstawie art. 98 k.p.c. w zw. z § 9 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych.

Nadto wobec bezspornego między stronami stanu faktycznego sprawy, Sąd Okręgowy na mocy art. 235 ² pkt 2 k.p.c. pominął zgłoszony przez odwołującego dowód z przesłuchania w charakterze świadka M. L..