Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 19 lutego 2014r.

Sąd Apelacyjny w Łodzi I Wydział Cywilny

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 19 lutego 2014r. w Łodzi

na rozprawie

sprawy z powództwa G. T.

przeciwko S. K., D. K. i K. K.

o uznanie czynności prawnej za bezskuteczną

na skutek apelacji pozwanych od wyroku Sądu Okręgowego w Kaliszu

z dnia 11 kwietnia 2013r. ,uzupełnionego wyrokiem tego Sądu z dnia 21 maja 2013 r. sygn. akt I C 1210/08

oddala apelacje.

Sygn. akt I Aca 991/13

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 11 kwietnia 2013r., uzupełnionym wyrokiem z dnia 21 maja 2013r., Sąd Okręgowy w K. w sprawie z powództwa G. T. przeciwko S. K., D. K. i K. K. o uznanie czynności prawnej za bezskuteczną, sygn. akt I C 1210/08,

I. uznał za bezskuteczną w stosunku do powódki umowę sprzedaży:

a.  nieruchomości o obszarze 3.86.47 ha, położonej w T., gmina P., składającej się z działek nr (...), dla której Sąd Rejonowy w O. prowadzi księgę wieczystą (...),

b.  zabudowanej nieruchomości o obszarze 0.80.65 ha, położonej w T., gmina P., dla której Sąd Rejonowy w O. prowadzi księgę wieczystą (...),

c.  nieruchomości o obszarze 0.11.00 ha, położonej w T., gmina P., składającej się z działki nr (...), dla której Sąd Rejonowy w O. prowadzi księgę wieczystą (...),

zawartą w dniu 30 kwietnia 2008r. pomiędzy P. K., a pozwanymi S. K., D. K. i K. K. ((...) notariusz V. Z. prowadzącej Kancelarię Notarialną w O.), której to powódce przysługuje wobec dłużniczki P. K. wierzytelność w kwocie 25.535 euro z ustawowymi odsetkami od dnia 15 maja 1993r. wynikająca z prawomocnego wyroku Sądu Okręgowego w K. z dnia 9 grudnia 2010r. wydanego w sprawie I C 588/09, zmienionego wyrokiem Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 22 lipca 2010r. w sprawie I Aca 830/10, jak również w celu ochrony wierzytelności powódki wobec P. K. w kwocie 25.535 euro z ustawowymi odsetkami według prawa francuskiego od dnia 15 maja 1993r., wynikającej z prawomocnego wyroku zaocznego Sądu Okręgowego w K. z dnia 27 kwietnia 2012r. wydanego w sprawie I C 1493/11;

II. zasądził od pozwanych na rzecz powódki kwoty po 1.606 zł tytułem zwrotu kosztów procesu;

III. opłatę ostateczną ustalił na kwotę 7.498 zł (5.248 + 2.250) i przy uwzględnieniu uiszczonych kwot opłat tymczasowych nakazał pobrać od pozwanych na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Kaliszu kwoty po 1.556 zł (806 + 750) tytułem brakującej części opłaty i nieuiszczonych wydatków.

Rozstrzygnięcie powyższe, apelacjami z dnia 14 maja 2013r. (k-521) oraz 17 czerwca 2013r. (k-588), zaskarżyli pozwani, zarzucając:

1.  naruszenie przepisów postępowania, które miało istotny wpływ na wynik sprawy, a w szczególności:

-.

-

art.227 k.p.c. w związku z art.1143 § 1 i 3 k.p.c. poprzez zaniechanie zwrócenia się z urzędu do Ministerstwa Sprawiedliwości bądź powołania dowodu z opinii biegłego sądowego z dziedziny prawa francuskiego na okoliczność wyjaśnienia przepisów prawa francuskiego i praktyki sądowej obowiązującej we Francji w zakresie egzekucji z nieruchomości spadkowej,

-

art.233 § 1 k.p.c. polegające na dokonaniu swobodnej oceny materiału dowodowego i dokonanie ustalenia, iż zgodnie z prawem francuskim niemożliwe jest przeprowadzenie postępowania egzekucyjnego wobec dłużniczki P. K. podczas, gdy Sąd I instancji zaniechał zwrócenia się do Ministerstwa Sprawiedliwości bądź powołania biegłego sądowego z dziedziny prawa francuskiego o wyjaśnienie przepisów prawa francuskiego i praktyki sądowej obowiązującej we Francji, a jedynie oparł się na wybiórczo przedłożonych przez powódkę wyciągach z przepisów prawa francuskiego i jej dowolnej interpretacji przepisów;

-

błąd w ustaleniach faktycznych, będący konsekwencją powyższych naruszeń prawa procesowego, polegających na mylnym uznaniu, iż egzekucja z majątku P. K. we Francji jest znacznie utrudniona z uwagi na korzystanie przez dłużniczkę z uprawnienia do odmowy sprzedaży spadkowej nieruchomości, a w konsekwencji uznania, iż dłużniczka jest niewypłacalna, a ponadto, że nie doszło do zwolnienia pozwanych od zadośćuczynienia roszczeniu powódki na skutek wskazania wystarczającego do zaspokojenia mienia dłużniczki, w sytuacji, gdy dłużniczka posiada majątek w postaci udziału spadkowego o wartości 25.000 euro oraz jest współwłaścicielką nieruchomości położonej we (...) o wartości około 100.000 euro i istnieją możliwości prawne do egzekwowania wierzytelności powódki w toku postępowania egzekucyjnego we (...)

Wskazując na powyższe skarżący wnieśli o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania
Sądowi I instancji, a ewentualnie o jego zmianę i oddalenie powództwa oraz zasądzenie od powódki na rzecz pozwanych kosztów procesu.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja jest nieuzasadniona.

Z ustaleń faktycznych poczynionych przez Sąd Okręgowy, które Sąd Apelacyjny podziela przyjmując za własne, w sposób nie budzący wątpliwości wynika, po pierwsze, że na podstawie prawomocnego wyroku Sądu Okręgowego w K. z dnia 9 grudnia 2010r. wydanego w sprawie I C 588/09, zmienionego wyrokiem Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 22 lipca 2010r. w sprawie I Aca 830/10, jak również prawomocnego wyroku zaocznego Sądu Okręgowego w K. z dnia 27 kwietnia 2012r. wydanego w sprawie I C 1493/11, powódka jest wierzycielką P. K., a po wtóre, że dłużniczka w wyniku dokonania zaskarżonej czynności prawnej z pozwanymi, a swoimi wnukami, wyzbyła się jedynego majątku, jaki miała w Polsce. Pozwani broniąc się przed zadośćuczynieniem roszczeniu powódki, ostatecznie z powołaniem się na art.533 k.c. wskazywali, że P. K. posiada mienie we Francji, które wystarczy do zaspokojenia wierzycielki. Wokół tego zagadnienia osadzone zostały także zarzuty apelacji, stąd też na obecnym etapie postępowania przedmiotem zainteresowania Sądu Apelacyjnego pozostanie ten sposób obrony przed roszczeniem powódki opartym na przepisie art.527 k.c.

Z przepisu art.533 k.c., na który powoływali się skarżący wynika, że osoba trzecia, która uzyskała korzyść majątkową wskutek czynności prawnej dłużnika dokonanej z pokrzywdzeniem wierzyciela, może zwolnić się od zadośćuczynienia roszczeniu wierzyciela, żądającego uznania czynności za bezskuteczną, jeżeli zaspokoi tego wierzyciela albo wskaże mu wystarczające do jego zaspokojenia mienie dłużnika. Zaspokojenie wierzyciela w rozumieniu powołanego przepisu, która to sytuacja w omawianej sprawie nie występuje, ma miejsce wówczas, gdy osoba trzecia spełni świadczenie o wartości odpowiadającej uzyskanej przez nią korzyści majątkowej. Z kolei zwolnienie się od zadośćuczynienia roszczeniu wierzyciela przez wskazanie mienia dłużnika, na co powołują się pozwani, będzie skuteczne tylko wtedy, gdy wartość wskazanego mienia odpowiada wartości uzyskanej przez osobę trzecią korzyści majątkowej i gdy mienie to może rzeczywiście służyć zaspokojeniu wierzyciela. Nie może to być zatem mienie nie podlegające egzekucji (art.829-833 k.p.c.) – (M. Sychowicz w Komentarz do Kodeksu cywilnego. Księga trzecia. Zobowiązania. Tom 1 pod red. G. Bieńka str.698). Sąd Najwyższy w uzasadnieniu wyroku z dnia 16 marca 2006r. III CSK 8/2006 wskazał, że w art.533 in fine chodzi o wskazanie takiego mienia dłużnika, co do którego można – z najwyższym stopniem prawdopodobieństwa graniczącym z pewnością – przyjąć, że pozwoli na zaspokojenie wierzyciela. Nie chodzi więc o samą możliwość prowadzenia egzekucji, której rezultat może okazać się w praktyce wątpliwy, lecz o uzyskanie przez wierzyciela realnego zaspokojenia. Skoro bowiem samo wskazanie mienia dłużnika może, na równi z zaspokojeniem wierzyciela, prowadzić do zwolnienia osoby trzeciej od zadośćuczynienia jego roszczeniu, musi to być mienie realnie służące zaspokojeniu. Stanowisko to Sąd Apelacyjny w składzie orzekającym w pełni podziela.

Przenosząc powyższe uwagi na stan faktyczny rozpoznawanej sprawy należy stwierdzić, że brak było podstaw do przyjęcia, iż pozwani istotnie wskazali majątek P. K., z którego można – z najwyższym stopniem prawdopodobieństwa graniczącym z pewnością – przyjąć, że pozwoli na zaspokojenie wierzycielki.

Jak wynika z dokumentu – aktu notarialnego z dnia 12 lipca 2012r. sporządzonego w Kancelarii Notarialnej notariuszy F. D. i M. V. w P. przy alei (...), w skład masy spadkowej po L. K., mężu dłużniczki P. K., wchodziły dwie nieruchomości położone w L. (S. D.) przy ul.(...) bez numeru oraz przy tej samej ulicy pod numerem (...), stanowiące wspólność majątkową zmarłego i jego żyjącej współmałżonki (P. K.). Z dokumentu tego, jak również z aktu notarialnego sporządzonego przez notariusza F. D. w dniu 12 grudnia 2007r. wynika, że P. K. w oparciu o przepisy art.756 i nast. francuskiego kodeksu cywilnego dokonała wyboru, na podstawie którego uzyskała pełne prawo własności do czwartej części i prawo dożywotniego użytkowania trzech czwartych całości dóbr po zmarłym. Pozostała część spadku po 3/8 części przypadła dzieciom zmarłego, tj. córce G. T. i synowi L. K.. (akt notarialny z 12.07.2012r. – tłumaczenie k-295-304, akt notarialny z 12.12.2007r. – tłumaczenie k-103-107).

Z powyższego wynika, po pierwsze, że dłużniczka P. K. wprawdzie posiada majątek we F. ale pozostający we współwłasności, a po wtóre, na majątku tym przysługuje jej prawo dożywotniego użytkowania. W tych okolicznościach, bez odwoływania się do unormowań prawa francuskiego, można stwierdzić, że możliwość zaspokojenia się wierzycielki z tego majątku jest iluzoryczne. Trudno bowiem przypuszczać, że może znaleźć się chętny na kupno jedynie udziałów w nieruchomości przypadających dłużniczce i to na dodatek w sytuacji, gdy dłużniczka na nieruchomości tej ma ustanowione prawo dożywotniego użytkowania. Wniosek ten potwierdza przywołany przez Sąd Okręgowy przepis art.815-5 francuskiego kodeksu cywilnego, z którego wynika, że egzekucyjna sprzedaż nieruchomości obciążonej prawem dożywotniego użytkowania jest wbrew woli użytkownika niemożliwa. Co więcej dotychczasowe działania dłużniczki, w tym złożenie zapowiedzi apelacji od orzeczenia Sądu pierwszej instancji w B., stwierdzającego wykonalność wyroku wydanego przez Sąd Okręgowy w K. w sprawie sygn. akt I C 588/09 na terenie Francji, co spowodowało zawieszenie na kilka miesięcy postępowania egzekucyjnego oraz nie wyrażanie zgody przez dłużniczkę i jej syna L. K. na sprzedaż nieruchomości we Francji, prowadzi do wniosku, że wbrew wywodom skarżących, wskazane przez pozwanych mienie P. K. we F. nie jest takim mieniem dłużnika, co do którego można – z najwyższym stopniem prawdopodobieństwa graniczącym z pewnością – przyjąć, że pozwoli na zaspokojenie wierzyciela. Tym samym nie sposób przyjąć, że pozwani skutecznie zwolnili się na podstawie art.533 k.c. z obowiązku zadośćuczynienia roszczeniu powódki.

W tych okolicznościach, ocenie Sądu Apelacyjnego za nietrafny należało uznać zarzut naruszenia art.227 k.p.c. w związku z art.1143 § 1 i 3 k.p.c. Warto przy tym zauważyć, że postawienie zarzutu naruszenia art.227 k.p.c. jest możliwe w sytuacji, w której sąd przeprowadził dowód na okoliczności niemające istotnego znaczenia w sprawie i ta wadliwość postępowania dowodowego mogła mieć wpływ na wynik sprawy, a także gdy sąd odmówił przeprowadzenia dowodu na fakty mające znaczenie istotne znaczenie w sprawie, wadliwie oceniając, iż nie mają one takiego charakteru (wyrok SN z 4 listopada 2008r., II PK 47/08, Lex 500202). W związku z tym naruszenie art.227 k.p.c. następuje, gdy sąd oddala wnioski dowodowe zmierzające do wyjaśnienia istotnych okoliczności sprawy (wyrok SN z 12 kwietnia 2000, IV CKN 20/00, Lex 52437). Tymczasem w omawianej sprawie sytuacja taka nie wystąpiła, a już z pewnością nie w związku z zarzutem naruszenia art.1143 k.p.c.. Istotnie z drugiego z powołanych unormować wynika, że sąd z urzędu ustala i stosuje właściwe prawo obce i może zwrócić się do Ministerstwa Sprawiedliwości o udzielenie tekstu tego prawa oraz o wyjaśnienie obcej praktyki sądowej, jak również w tym celu może zastosować inne środki, w tym zasięgnąć opinii biegłych, jednak postępowanie zmierzające do stwierdzenia treści prawa obcego, niezależnie od wykorzystanych w tym celu środków, nie może być uznane za postępowanie dowodowe (P. Rylski – Kodeks postępowania cywilnego pod red. H. Doleckiego i T. Wiśniewskiego. Tom V str.312). Nadto w rozpoznawanej sprawie podstawę roszczeń powódki stanowiły przepisy prawa polskiego, a to art.527 i nast. Kodeksu cywilnego. Prawo obce zaś, wobec przyjętej przez pozwanych linii obrony opartej na art.533 k.c., jedynie posiłkowo mogło zostać wykorzystane do oceny realnych możliwości zaspokojenia się wierzycielki z majątku dłużniczki, znajdującego się we Francji. Ostatecznie Sąd Okręgowy przyjął, że egzekucja z majątku położonego we Francji jest znacznie utrudniona, który to wniosek należało podzielić. Na brak takich realnych możliwości wskazywały zarówno pisma notariuszy, jak i komorników francuskich, załączone wraz z tłumaczeniami do akt, jak i wybrane przepisy francuskiego kodeksu cywilnego złożone wraz z tłumaczeniami przez pełnomocnika powódki. Pozwani w toku postępowania przed Sądem I instancji nie kwestionowali złożonych dokumentów, ani treści przepisów, nie wskazywali także na potrzebę ich uzupełnienia. W przekonaniu Sądu odwoławczego zatem, podnoszenie zarzutu naruszenia art.227 k.p.c. w związku z art.1143 § 1 i 3 k.p.c. należało uznać co do zasady za chybione. A niezależnie od powyższego, wbrew stanowisku skarżących, Sąd dysponował normą prawa francuskiego, na podstawie której mógł ocenić, czy możliwość zaspokojenia się wierzycielki z mienia dłużniczki położonego we Francji jest realna.

Powyższe uwagi prowadzą do wniosku, że niezasadnie skarżący zarzucają także Sądowi I instancji naruszenie art.233 § 1 k.p.c., dokonana bowiem przez ten Sąd ocena materiału dowodowego w żadnym aspekcie nie naruszała zasad logiki, wiedzy i doświadczenia życiowego, a co za tym idzie była swobodna, a nie dowolna, a w konsekwencji wnioski, do jakich doszedł Sąd I instancji także były prawidłowe.

Mając powyższe na uwadze Sąd Apelacyjny na podstawie art.385 k.p.c. w związku z art.397 § 2 k.p.c. oddalił apelację, jako bezzasadną.