Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 3 czerwca 2020 r.

Sąd Okręgowy w Słupsku I Wydział Cywilny

w składzie następującym:

Przewodniczący:	sędzia (del.) Hanna Kaflak-Januszko
Protokolant:	stażysta Agata Dauksza

po rozpoznaniu w dniu 3 czerwca 2020 r. w Słupsku

na rozprawie

sprawy z powództwa K. P.

przeciwko (...) Spółce Akcyjnej w W.

o zapłatę

I. zasądza od pozwanego (...) Spółki Akcyjnej w W. na rzecz powoda K. P. 77 250,40 zł (siedemdziesiąt siedem tysięcy dwieście pięćdziesiąt złotych 40/100) z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od kwot:

- 76 143,40 zł od 14.10.2018 r. do dnia zapłaty;

- 1 107,00 zł od 29.01.2019 r. do dnia zapłaty;

II. oddala powództwo w pozostałym zakresie;

III. zasądza od pozwanego na rzecz powoda 11 280,00 zł (jedenaście tysięcy dwieście osiemdziesiąt złotych 00/100) kosztów procesu;

IV. nakazuje ściągnąć od pozwanego (...) Spółki Akcyjnej w W. na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Słupsku 3 565,63 zł (trzy tysiące pięćset sześćdziesiąt pięć złotych 63/100) nieuiszczonych kosztów sądowych.

I C 295/20

UZASADNIENIE

Powód K. P. 24.10.2018 r. pozwał (...) o 1 000 zł z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od 14.10.2018 r. reszty odszkodowania z umowy obowiązkowego ubezpieczenia budynków w gospodarstwie rolnym – ubezpieczenia OC rolników za szkodę z 11.08.2017 r., powstałą w wyniku nawałnicy. Zaznaczał, że chodzi mu wpierw o potwierdzenie zasady powództwa.

Następnie – po opinii biegłego - rozszerzył powództwo do 96 265,05 zł z odsetkami od 95 158,05 zł od 14.10.2018 r., a od 1 107 zł – od dnia wniesienia powództwa (k. 295-296).

P o z w a n y wniósł o oddalenie powództwa, stwierdzając, że wypłacił należne odszkodowania – wpierw zgodnie z ugodą, a następnie co do szkód zgłoszonych później.

1. Ustalenia faktyczne

Powód jako właściciel gospodarstwa rolnego zawarł z pozwanym umowę obowiązkowego ubezpieczenia budynków w gospodarstwie rolnym (2 chlewni, stodoły i domu) na 2017 r. według wartości rzeczywistej na skonkretyzowane sumy ubezpieczenia.

(bezsporne /na k. 147 zestawienie danych z polisy wg wartości rzeczywistej, tj. wartość nowego obiektu pomniejszona o zużycie/)

11.08.2017 r. wskutek silnej nawałnicy :

- w chlewni o pow. 60,8 m ² doszło do uszkodzeń dachu,

- w chlewni o pow. 77,5 m ² uszkodzone zostało pokrycie dachu,

- stodoła została całkowicie zniszczona i wymagała odtworzenia,

- w domu jednorodzinnym uszkodzeniu uległa część pokrycia dachowego, strop, co spowodowało zalanie pomieszczeń wewnątrz budynku, zawilgocenie ścian i spękanie tynku.

Powód zgłosił szkody, które zostały zarejestrowane :

- (...) (k. 20-21, 27) – stodoła ( i ok. 50 ton siana w niej) z datą powstania szkody 11.08.2017 r.,

- (...) (k. 22-23, 36) – budynek mieszkalny (zalanie ścian, sufitów, podłóg we wszystkich pomieszczeniach) z datą powstania szkody 11.08.2017 r.,

- (...) (k. 38) – zerwanie dachu na domu i zalanie większości pomieszczeń, zburzenie stodoły przez wiatr, szałasów i chlewni z datą powstania szkody 12.08.2017 r.

(dowód: ww. zgłoszenia)

W informacji o szkodzie (...) odnotowano, że powód ujawnił ją 28.08.2017 r. oraz odnotowano wycenę szkód w budynkach rolniczych – stodole i obu chlewniach.

(dowód: informacja k. 26)

W informacji o dokumentacji potrzebnej do likwidacji szkody posługiwano się numerami szkód, które nie zostały odnotowane na dokumencie ugody oraz szkody dot. siana. Odnotowano, że ustalenie odszkodowania nastąpi kosztorysowo. 17.08.2017 r. likwidator szkody przeprowadził oględziny, posługując się tą samą numeracją oraz przygotował kosztorys o nazwie zbiorczy, ale z rozbiciem na poszczególne budynku. Odnotowywał w nich odnośnie Vat, że nie dotyczą działalności gospodarczej z możliwością odliczenia Vat.

(dowód: dokumenty– k. 29-31 i w aktach likwidacji szkód – k. 103 /zwł. zob. (...))

Pozwany wypłacił powodowi 12 096,35 zł na podstawie ugody z 17.08.2017 r. (k. 42, 37) w toku likwidacji szkody z 11.08.2017 r., powstałej w wyniku huraganu, w zakresie szkody zgłoszonej 11.08.2017 r. Obecnie jest na niej adnotacja o numerze (...) .

Ugoda była sporządzona na gotowym formularzu, który w § 2 zawierał postanowienie, że poszkodowany oświadcza, że ustalona i wypłacona kwota odszkodowania zaspokaja jego wszelkie roszczenia z związku z tą szkodą i zrzeka się dalszych roszczeń.

W piśmie informującym o wypłacie odszkodowania w podanej wysokości wpisano, że dotyczy domu oraz, że wypłata następuje na podstawie ugody i podano numer szkody (...) . W treści pisma jest także adnotacja o podstawie prawnej i pouczenie o możności dochodzenia roszczeń na drodze sądowej.

(dowód: pismo – k. 37)

30.08.2017 r. pozwany przeprowadził ponowne oględziny uszkodzonych budynków i z datą 31.08.2017 r. sporządził kosztorys (ceny II kwartał 2017 S.).

W toku likwidacji szkody zostały sporządzone kosztorysy, w tym do stodoły, chlewni z zaznaczeniem numeru szkody (...).

(dowód: kosztorys z 31.08.2017 r. ze zdjęciami z oględzin z datą 31.08.2017 r. - k. 45-51 i w aktach likwidacji szkody – k. 135, informacja o dokumentach niezbędnych do likwidacji szkody - jest podpis powoda i likwidatora z 30.08.2017 r. )

W informacji o szkodzie (...) odnotowano, że szkoda z 11.08.2018 r. została zgłoszona 28.08.2018 r. i 5.09.2017 r. likwidator dokonał ustaleń.

(dowód: akta likwidacji szkody – k. 103)

I doszło do dodatkowych wypłat 6.09.2017 r. - 5 958,35 zł na budynek mieszkalny w ramach szkody (...) (z informacją, że wypłata nastąpiła w pomniejszeniu o wcześniej wypłacone odszkodowanie) i 538,72 zł na budynek inwentarski (chlewnię) w ramach szkody (...) (k. 72). Wówczas ubezpieczyciel pouczył standardowo o możności dochodzenia dalszych roszczeń na drodze sądowej.

Łącznie wypłacono 18 593,42 zł.

(dowód: pisma – k. 28, 35)

Nadto 6.09.2017 r. za mienie ruchome, więc poza zakresem spornej szkody w budynkach, wypłacono 2 989,30 zł (...) , która to szkoda została zarejestrowana odnośnie zalania siana wskutek zawalenia się stodoły

(dowód: wypłata i zgłoszenie - k. 32, 33-34)

20.02.2018 r. pełnomocnik powoda zgłosił się do pozwanego i rozpoczął starania o uzyskanie wglądu do dokumentacji z likwidacji szkody, w oparciu o którą dokonywano wyceny. Nie uzyskał jej w pełni na dzień 10.05.2018 r. Korespondencja mailowa była kontynuowana, a pozwany podtrzymywał, że ugoda dotyczyła wszystkich budynków objętych ubezpieczeniem. Dodał, że (...) została zlikwidowana pod dwoma numerami (...) i (...). W pierwszej dobyły się oględziny oraz wypłata z uwzględnieniem wypłaty z ugody, która była w drugiej, jak i objęła ona wypłatę za stodołę.

(dowód: wydruk maili i pism – k. 24, 39-41)

Pismem z 17.08.2018 r. powód złożył pozwanemu oświadczenie, że uchyla się oświadczenia zawartego ww. dokumencie, podważając, że czynność prawna była ugodą, a także powołując się na błąd co do rozmiarów szkody i wysokości odszkodowania i wezwał do wypłaty odszkodowania w terminie 14 dni .

(dowód: pismo – k. 18-19)

W odpowiedzi pismem z 13.09.2018 r, podtrzymał stanowisko o rozliczeniu szkody na podstawie ugody i wypłat co do wszystkich zgłoszonych szkód. K. 52

Pismem z 11.09.2018 r. powód wezwał do dopłaty 85 851,45 zł na podstawie w terminie 14 dni pod rygorem wystąpienia do sądu, zastrzegając, że ustawowy termin likwidacji szkody został przekroczony.

(dowód: pismo z dowodem nadania i odbioru – k. 53-55 , kosztorys – k. 56-81)

Pozwany podtrzymał stanowisko, twierdząc przy tym, że dokumenty przedłożone przez powoda nie potwierdziły zasadności uchylenia się od ugody, której intencją było polubowne zakończenie sprawy.

(dowód : pismo z 15. (...). w aktach likwidacji szkody – k. 135)

Na sporządzenie kosztorysu przed wniesieniem powództwa powód wydatkował 1 107 zł.

(dowód: faktura z 11.09.2018 r. na 1 107 zł – k. 25)

Koszt odbudowy uszkodzonych budynków ustalony zgodnie z zasadami przedmiotowego ubezpieczenia należało oszacować na 94 736,82 zł.

(dowód: opinia biegłego - k. 143 – 296, 314-352, akta szkody, w tym zdjęcia – k. 135, zeznania powoda – k. 116-118)

2. Ocena dowodów

Spór głównie sprowadzał się do kwestii wysokości świadczenia należnego powodowi na podstawie umowy ubezpieczenia z pozwanym.

Generalnie dokumenty zebrane w sprawie nie były kwestionowane1, poza oceną prawną oświadczenia określonego jako ugoda. Zeznania powoda współuzupełaniały się z dokumentami, a także podlegały weryfikacji opinią biegłego. Dowód z niej miał zasadniczy charakter w sprawie i ze względu na jego złożoność w warunkach niniejszej sprawy, sąd w tym miejscu poprzestanie na stwierdzeniu, że uznał go za wiarygodny z przyczyn omówionych w następnej części uzasadnienia.

3. Podstawa prawna

Powództwo podlegało uwzględnieniu poza niewielką cześcią.

Powodowi przysługiwało roszczenie z umowy obowiązkowego ubezpieczenia budynków rolniczych, regulowanej ustawą stawa o ubezpieczeniach obowiązkowych, (...) i (...) (art. 59 i n.).

W art. 68 i 69 wskazanej ustawy określono zasady ustalania wysokości odszkodowania co do tej umowy.

Powód zamierzał odbudować budynki (były to przecież budynki, z których korzystał), więc odszkodowanie ustalano na podstawie kosztorysu, który w procesie likwidacji szkody sporządzony został na zlecenie ubezpieczyciela. Powód godził się z takim przebiegiem ustalania wysokości szkody, a dopiero później przedstawił własny kosztorys, gdyż uznał, że odszkodowanie jest za niskie.

Sąd stwierdził, że zasadniczą kwestią omawianej regulacji jest likwidacja faktycznie poniesionej szkody, przy częściowej tylko reglamentacji, która jest wynikiem ciągłości historycznej tego ubezpieczenia. Ma ono bowiem charakter obowiązkowy, gdyż znajduje to uzasadnienie w realiach rolno-gospodarczych, ale stanowi dodatkowe obciążenie działalności rolniczej. Dąży się więc do zracjonalizowania świadczeń, jakie mają być wypłacane, by tym samym także zapewnić powszechnie dostępne składki za to ubezpieczenie.

Dla oceny zasadności roszczenia powoda należało zatem zweryfikować przedstawiony przez niego kosztorys własny. Na te rozważania nakłada się kwestia ugody, która stanowiła podstawę wypłaty świadczenia. Zdaniem sądu przebieg postępowania likwidacyjnego, jak i sądowego wskazywał na to, że pozwany jako profesjonalista miał świadomość, że formularz użyty jako potwierdzenie, że świadczenie wypłacane jest na podstawie ugody, w razie sporu prawnego – będzie podważony jako niespełniający przesłanek ugody – art. 917 kc. Dlatego sąd nie będzie powielał szerokiego wywodu powoda w tym zakresie, który sąd podziela w całości, w tym także co do ewentualności skutecznego powołania się na wadę oświadczenia woli. I ograniczy się do wskazania, że sama analiza czynności w postępowaniu likwidacyjnym wskazuje, że wbrew temu co twierdził pozwany, że po zawarciu ugody likwidował nowo zgłoszone szkody, opisy na dokumentach wskazują (zob. podkreślenia w stanie faktycznym), że poruszano się w obrębie tych samych okoliczności, a nie tylko nowo ujawnionych po podpisaniu pokwitowania rozliczającego szkodę pt. ugoda. Wskazuje to, że wbrew nazwie czynności, która mogła mieć znaczenie marketingowe, nie honorował jej jako ugody, kończącej rozliczenie stron, zwłaszcza że dodał standardowe pouczenie o możności dochodzenia należności, jeśli nie jest zadawalająca. Dysproporcja w obliczeniach wysokości szkody, potwierdzona przez biegłego, dodatkowo potwierdza, że kosztorys z likwidacji szkody, sporządzony w zakresie działalności ubezpieczyciela, także podważa skuteczność tzw. ugody. Można tę czynność ewentualnie przyjąć jako porozumienie w sprawie wypłaty niespornej części odszkodowania, by zakończyć likwidację z opcją do decyzji wejścia na drogę sądową. Wobec art. 60 i 65 kc pozwany mógł więc uznać za wystarczające dokumenty (znając przy tym bezpośrednio przebieg likwidacji) i dlatego nie składał wniosków dowodowych w tym zakresie, jak i nie podejmował kontry do wszechstronnych wywodów powoda. Wypowiedź powoda w trybie zeznań tylko wpisuje się w przedstawioną ocenę.

Analizując opinię biegłego w sprawie, który weryfikował rozliczenie szkody, sąd stwierdził, że wbrew zarzutom pozwanego, biegły uwzględnił aktualną wykładnię regulacji reglamentującej ustalanie wysokości szkody jak sporna. Dlatego na jej podstawie dokonał obliczenia zasądzonej należności, zwłaszcza że ocena dostępnego w sprawie materiału dokonana przez biegłego – mimo sygnalizowanych przez niego trudności - była logiczna, wszechstronna, skrupulatna, nie budziła wątpliwości z punktu widzenia doświadczenia życiowego. Podzielając wywód biegłego i wobec jego obszerności i szczegółowości, sąd poprzestanie tylko na omówieniu dodatkowych kwestii, związanych z akceptacją przyjętych założeń opinii, które wymagały oceny sądu, by uznać, że biegły mógł na nich bazować.

Zatem zgodnie z ostatnim obliczeniem na k. 315 sąd przyjął wyliczenie w systemie zleconym wraz z więźbą dachową, kominami i ścianą po uwzględnieniu zmian, co wyniosło 94 736,82 zł, a po odjęciu wypłaconych 18 593,42, prowadziło do zasądzenia 76 143,40 zł na odbudowę budynku mieszkalnego.

W nawiązaniu do wstępu odnośnie dowodu z opinii biegłego sąd stwierdził, że:

- niezależnie od wyżej przytoczonej regulacji co do ustalania spornego odszkodowania przy realizacji należy mieć na uwadze zasady ogólne : zgodnie z art. 13 ust. 3 cyt. ustawy - w obowiązkowych ubezpieczeniach mienia odszkodowanie wypłaca się w kwocie odpowiadającej wysokości szkody, nie większej jednak od sumy ubezpieczenia ustalonej w umowie, a myśl art. 361 kc w zw. z art. 22 cyt. ustawy - zobowiązany do odszkodowania ponosi odpowiedzialność tylko za normalne następstwa działania lub zaniechania, z którego szkoda wynikła i w tych granicach, w braku odmiennego przepisu ustawy lub postanowienia umowy, naprawienie szkody obejmuje straty, które poszkodowany poniósł, oraz korzyści, które mógłby osiągnąć, gdyby mu szkody nie wyrządzono.

- mając powyższe na uwadze sąd przyjął jako zasadny wariant naprawy tzw. systemem zleconym, a nie gospodarczym, gdyż poszkodowany nie ma obowiązku prowadzić prac we własnym zakresie2, a zwłaszcza specjalistycznych prac budowlanych. Na marginesie można, więc tylko wspomnieć, że w poradnictwie budowlanym można przeczytać, że prace system gospodarczym przy zaangażowanie inwestora mogą przynieść oszczędności 10 – 20 %, gdyż można kupić taniej albo drożej, ale tempo prac dostosowane do tempa środków może zwiększyć koszt3,

- wprawdzie po opinii uzupełniającej pozwany nie powtórzył zarzutów, ale ograniczył się do podtrzymania stanowiska, to należy zauważyć, że biegły odniósł się do wcześniejszych zarzutów, w tym częściowo skorygował opinię, a zatem sąd wobec braku dalszych skonkretyzowanych wniosków związanych z oceną z zakresu wiadomości specjalnych, bazował na wywodzie biegłego, logice i doświadczeniu życiowym, by stwierdzić, czy w jakimś zakresie nie może posłużyć się tą opinią; przy tym wobec utrudnień jakie wystąpiły w związku z upływem czasu, po trosze aktualizował się także art. 322 kpc, a przy tym co sąd zwykle zauważa przy tym typie spraw – pozwany jako profesjonalista mógł zabezpieczyć materiał na wypadek sporu sądowego, by potem nie było problemów z odtwarzaniem zakresu szkody; przechodząc więc do dalszych rozważań w konsekwencji omawianych założeń -

- wobec opinii uzupełniającej do zarzutów pozwanego pozostaje - ponad to, co podał biegły, zauważyć także, że przyjęciu, że przy tego rodzaju szkodzie, nastąpiło osuszanie, nie budziło wątpliwości sądu, skoro biegły stwierdza zasadność (a inne okoliczności tego nie podważają),

- podobnie mimo nieudokumentowania kosztów wywozu gruzu, niewątpliwe jest, że gruz należało usunąć i ustalić koszt według kosztów rynkowo-budowlanych, skoro nie ma innych dowodów,

- wpływ stopnia zużycia budynku należało ocenić jak w opinii od dnia przyjęcia odpowiedzialności, gdyż stanowisko prezentowane przez pozwanego jest nieprzystające do przytoczonej literalnego brzmienia regulacji prawnej, co potwierdzają także orzeczenia załączone do opinii, a których wywody podziela także sąd rozpoznający sprawę (czego nie stwierdza odnośnie orzeczeń przytoczonych przez pozwanego, zwłaszcza jedno z nich dotyczy analizy o.w.u. i niedostatecznie przystaje od omawianej regulacji ustawowej)4 , w tym także z lektury tej wynikało, że przyjęta przez biegłego metoda ustalania stopnia zużycia budynku jest stosowana przy wycenie. Ustawodawca musiał mieć na względzie znaną sobie specyfikę tego ubezpieczenia, przewidując określenie odszkodowania w sposób budzący wątpliwości pozwanego, a przy tym przepis ten nie jest pozbawiony logiki, skoro składkę ustala się od przyjętej sumy ubezpieczenia, czyli w przypadku ubezpieczenia powoda była to wartość nowych budynków pomniejszona o zużycie (a takie ustalenie nie dotyczy nowych budynków,

- oczywiste jest uwzględnienie VAT w kosztorysie, gdyż to zwykły składnik cenotwórczy na rynku5, czyli służy określeniu szkody zgodnie z przytoczonymi założeniami jej określania,

- zaakceptowane zostały ceny z okres powstania szkody, co rzutowało także na określenie żądania pozwu wobec podanej daty wymagalności,

- powód przyjął korektę przedłożonego przez siebie kosztorysu,

- za zasadne sąd uznał przyjąć wariant obliczeń odnoszący się do zakresu protokołu szkody, zwłaszcza że pozwany nie objaśnił, dlaczego w likwidacji zmniejszono ten zakres, a biegły starał się zracjonalizować dane w oparciu o to, co można było ustalić w materiałach sprawy i w trakcie oględzin, które przeprowadził.

Konkludując należało stwierdzić, że opinia została sporządzona z uwzględnieniem obowiązującej regulacji prawnej (którą biegły przytoczył na wstępie swej opinii), jak i wykładnią potwierdzoną orzecznictwem z różnych terenów kraju.

Sąd uwzględnił także roszczenie o zwrot kosztów wykonania kosztorysu, który powód przygotował się do prowadzenia postępowania sądowego, zwłaszcza że zabezpieczał się odnośnie konieczności wykazania pozostawania w błędzie przy podpisywaniu dokumentu nazwanego ugodą w oparciu o informacje ustalone przez likwidatora. Wydatek ten pozostaje w związku z poniesioną szkodą6 (361 kc), zwłaszcza że poszkodowany jest obowiązany do jego przedstawienia w związku z likwidacją szkody, a nadto jego wysokość nie budziła wątpliwości wobec znanych kosztów wynagrodzeń biegłych.

O odsetkach orzeczono na podstawie art. 481§ 1 i 2 kc przy uwzględnieniu art. 14 ust. 1 w/w ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych - zgodnie z żądaniem pozwu co do kosztów odbudowy, gdyż pozwany jako profesjonalista mógł oszacować wielkość odszkodowania po pierwszych oględzinach, mając możność określenia jej zakresu po zgłoszeniu, zwłaszcza że decydował się na wypłatę, która miała być kończąca (wobec omawianej treści tzw. ugody). Co do zwrotu wydatku na kosztorys sąd przyjął datę doręczenia odpisu pozwu jako dzień wymagalności, gdyż nie zostało wykazane wcześniejsze skonkretyzowanie tego roszczenia (art. 455 kc).

4. Koszty

O kosztach rozstrzygnięto na podstawie art. 100 kpc przy uwzględnieniu art. 113 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych i § 2 pkt. 6 rozporządzenia z 22.10.2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych …– /Dz.U. 05.1804 ze zm./, czyli zasądzając należności tak jakby powód od początku dochodził kwoty, która została ustalona na podstawie oszacowania w przeprowadzonym postępowaniu dowodowym i oceny sądu, a przy tym oddalenie nie dotyczyło dużego zakresu. Powód nie powinien być więc obciążany kosztami pozwanego oraz wydatkami stałymi niezależnie od wysokości uwzględnienia powództwa.

Zasądzono na rzecz :

- powoda tytułem zwrotu - 3 863 zł opłaty od pozwu (5 % od zasądzonej należności) + 2 000 zł zaliczki na biegłego + 5 417 zł kosztów zastępstwa procesowego i opłaty skarbowej od pełnomocnictwa = 11 280 zł

- Skarbu Państwa - 3 565,63 zł wydatkowanych na wynagrodzenie biegłego (łącznie koszty opinii wyniosły : 5 150,01 + 188,89 = (...),90 + 226,73 = 5 565,63 zł).

1 niedokładności niektórych z nich omówił biegły z tym, że ekspertyza prywatna mogła tylko służyć do oceny dowodów właściwych do ustalenia świadczenia

2 w orzecznictwie dotyczącym odszkodowań z OC posiadacza pojazdu podkreśla się, że skoro wobec art. 363 § 1 kc poszkodowany ma prawo wyboru naprawy szkody poprzez naprawę lub zapłatę, wybierając kosztorysowy sposób naprawy nie godzi się (nie musi się godzić) na zminimalizowane odszkodowanie (zob. np. uzasadnienie wyroku SN z 1.09.1970 r. (...), OSN 1971, Nr 5, p. 93); o czym sąd nadmienia tylko w przypisie wobec ograniczeń przy omawianym ubezpieczeniu mienia, gdyż jednak podkreśla to, że poszkodowany nie jest obligowany do minimalizowania odszkodowania ponad zwykłą miarę, czyli tu przez uznanie, że naprawa ma nastąpić systemem gospodarczym

3 zob. (...) gdyż przytoczone tu informacje zbiegają się ze znanymi ze zwykłego doświadczenia życiowego, a także zob. s. 23 opinii k. 162- 164

4 tak też (...)

5 por. wyrok z dnia 20 lutego 2002 r. Sąd Najwyższy (...)LEX nr 54365: odszkodowanie za szkodę poniesioną w wyniku uszkodzenia pojazdu mechanicznego, należącego do poszkodowanego nie będącego podatnikiem podatku VAT, ustalone według cen części zamiennych i usług koniecznych do wykonania naprawy pojazdu, obejmuje mieszczący się w tych cenach podatek VAT

6 por. (...)Uzasadnienie_uchwaly_Sadu_N._w_sprawie_zwrotu_kosztow_pelnomocnika_poszkodowanego_w_postepowaniu_likwidacyjnym.pdf