Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 20 lutego 2020 r.

Sąd Okręgowy w Gliwicach VIII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 20 lutego 2020r. w Gliwicach

sprawy z powództwa Syndyka masy upadłości J. W. (1)

przeciwko Spółce (...) Spółce Akcyjnej w B.

o świadczenie rekompensacyjne

na skutek apelacji pozwanej

od wyroku Sądu Rejonowego w Zabrzu

z dnia 15 kwietnia 2019 r. sygn. akt IV P 624/18

oddala apelację.

(-) sędzia del. Magdalena Kimel (spr.) (-) sędzia Małgorzata Andrzejewska (-) sędzia Jolanta Łanowy-Klimek

Sygn. akt VIII Pa 158/19

UZASADNIENIE

J. W. (1) wniosła pozew przeciwko Spółce (...) S.A. w B. domagając się zasądzenia kwoty 10.000 zł, tytułem rekompensaty za deputat węglowy. Według niej strona pozwana niezasadnie odmówiła jej wypłaty rekompensaty za utracony deputat węglowy. Wskazała, iż miała taki deputat przyznany po zmarłym mężu, który w chwili śmierci był na rencie górniczej. Wskazała, iż za mąż wyszła ponownie 24 czerwca 2000 r., a deputat był jej wypłacany aż do 2014 r. tj do chwili jego likwidacji.

Wobec ogłoszenia upadłości J. W. (2) i przystąpienie do sprawy syndyka masy upadłości, Sąd prowadził postępowanie z jego udziałem jako jej zastępcy procesowego.

W odpowiedzi na pozew pozwana Spółka (...) S.A. w B., wniosła o oddalenie powództwa w całości i o zasądzenie na jej rzecz kosztów procesu. Na wstępie uzasadnienia wskazała, że zgodnie z art. 2 pkt 1 ustawy z dnia 12 października 2017r. o świadczeniu rekompensacyjnym z tytułu utraty prawa do bezpłatnego węgla przez osoby uprawnione do świadczenia rekompensacyjnego rozumie się emeryta i rencistę mających ustalone prawo do emerytury lub renty z tytułu niezdolności do pracy zwanej dalej „rentą” i pobierających to świadczenie, uprawnionych w trakcie pobierania świadczenia z tytułu emerytury lub renty do bezpłatnego węgla na podstawie postanowień układów zbiorowych pracy porozumień lub innych regulacji obowiązujących w przedsiębiorstwie górniczym, które utraciły moc obowiązującą przed dniem wejścia w życie ustawy, na skutek zawartych porozumień lub dokonanych wypowiedzeń, wdowy, wdowców i sieroty mających ustalone prawo do renty rodzinnej po osobie o której mowa wyżej. Pozwana podniosła, iż powódka w żaden sposób nie wykazała przesłanek przysługiwania jej prawa do rekompensaty.

Pozwana wskazała również, że powódka nie może zostać uznana za osobę uprawnioną ponieważ zawarła ponowny związek małżeński, w związku z czym w dacie wejścia przepisów powołanej ustawy nie posiadała statusu wdowy. Za taką interpretacją przemawiają jej zdaniem przepisy ustawy z dnia 28 listopada 2014r. prawo o aktach stanu cywilnego. Według pozwanej powódka, która wstąpiła w ponowny związek małżeński nie jest w stanie wykazać aktem stanu cywilnego, że jest wdową. Dodatkowo zdaniem pozwanej przepisy ustawy o świadczeniu rekompensacyjnym z tytułu utraty prawa do bezpłatnego węgla są jednoznaczne katalog osób upragnionych ma charakter zamknięty. Według pozwanej fakt pobierania renty rodzinnej po zmarłym nie ma znaczenia skoro powódka nie jest wdową.

Wyrokiem z dnia 15 kwietnia 2019 r., Sąd Rejonowy w Zabrzu zasądził od strony pozwanej na rzecz powoda 10.000,00 złotych oraz nakazał pobrać od strony pozwanej na rzecz Skarbu Państwa - Sądu Rejonowego w Zabrzu kwotę 500,00 zł, tytułem opłaty sądowej od pozwu, od obowiązku uiszczenia której powód był zwolniony.

Sąd I instancji ustalił, że mąż powódki R. W. był pracownikiem KWK (...) w R., który zmarł 10 stycznia 1996 r. będąc na rencie górniczej.

J. W. (1) po mężu przysługuje renta rodzinna (dowód: decyzje ZUS k. 58-62). Do 31 grudnia 2014 r. J. W. (1) (...) KWK (...) wypłacała deputat węglowy (dowód: pismo Kompani Węglowej z 24 września 2014 r. k. 59). J. W. (1) wyszła ponownie za mąż 24 czerwca 2000 r. (dowód : akt małżeństwa – k. 57)

Pismem z dnia 27 marca 2018 r. pozwana odmówiła powódce przyznania rekompensaty z tytułu utraty prawa do bezpłatnego węgla. (dowód pismo pozwanej k. 7)

W tak ustalonym stanie faktycznym, Sąd Rejonowy zważył, że roszczenie syndyka zasługiwało na uwzględnienie.

Wyjaśnił, że zgodnie z art. 2 ustawy z dnia 12 października 2017r. o świadczeniu rekompensacyjnym z tytułu utraty prawa do bezpłatnego węgla (Dz.U. z 2017r. poz. 1971) osobami uprawnionymi: do przedmiotowego świadczenia rekompensacyjnego są emeryci i renciści mający ustalone prawo do emerytury lub renty z tytułu niezdolności do pracy, zwanej dalej "rentą", i pobierający to świadczenie, uprawnieni w trakcie pobierania świadczenia z tytułu emerytury lub renty do bezpłatnego węgla na podstawie postanowień układów zbiorowych pracy, porozumień lub innych regulacji obowiązujących w przedsiębiorstwie górniczym, które utraciły moc obowiązującą przed dniem wejścia w życie ustawy, na skutek zawartych porozumień lub dokonanych wypowiedzeń oraz wdowy, wdowcy i sieroty mający ustalone prawo do renty rodzinnej po osobie, o której mowa wyżej.

W ocenie Sądu I instancji za chybioną należało uznać argumentację strony pozwanej, w której utrzymywała ona, że wskutek ponownego zamążpójścia powódka utraciła status osoby uprawnionej do bezpłatnego deputatu węglowego, gdyż przestała być wdową po uprawnionym renciście pozwanej. Sąd w tej kwestii podziela stanowisko wyrażone przez Sąd Apelacyjny w Katowicach w uzasadnieniu wyroku z dnia 22 września 2005r. sygn. akt III AUa 231/04, w którym wskazano, że brak jest ustawowych podstaw do twierdzenia, że wdowa, która ponownie zawarła związek małżeński, wobec utraty statusu wdowy, traci prawo do renty rodzinnej po pierwszym mężu. Regulacja ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. z 1998r. Nr 162, poz. 1118), jest w tym zakresie jednolita i ustawa nie przewiduje żadnych odstępstw.

Zdaniem Sądu Rejonowego nie ulega więc wątpliwości, że J. W. (1) jako uprawniona do pobierania renty rodzinnej, po zmarłym mężu (byłym pracowniku pozwanej, uprawnionym do deputatu węglowego) - nabyła prawo do świadczenia rekompensacyjnego z tytułu utraty prawa do bezpłatnego węgla, według zasad określonych w ustawie z dnia 12 października 2017r. o świadczeniu rekompensacyjnym z tytułu utraty prawa do bezpłatnego węgla. Mając powyższe na uwadze Sąd I instancji stwierdził, że skoro nie utraciła prawa do renty rodzinnej po zmarłym pierwszym mężu to, zgodnie z postanowieniami ustawy spełnia wymienioną w tym akcie prawa przesłankę do otrzymywania bezpłatnego deputatu węglowego, to jest posiada uprawnienie do otrzymywania renty rodzinnej po byłym pracowniku pozwanej. Biorąc pod uwagę powyższe Sąd uwzględnił żądanie zastępującego ją syndyka i orzekł jak w punkcie pierwszym wyroku.

Sąd Rejonowy podkreślił, że w decyzji odmownej strona pozwana wskazała jako jedyną przyczynę odmowy wypłaty rekompensaty fakt ponownego zamążpójścia upadłej. Stąd też Sąd uznał, iż ciężar dowodu spoczął na stronie pozwanej w zakresie takich okoliczności jak pobieranie deputatu węglowego, jak tego że zmarły mąż upadłej był pracownikiem przedsiębiorstwa górniczego. Treść zaskarżonej decyzji zdeterminowała zakres sporu, a ten w zasadzie sprowadzał się do oceny prawnej przysługiwania wdowie, która ponownie wyszła za mąż świadczenia rekompensacyjnego.

Sąd I instancji zwrócił również uwagę na to, że na gruncie przedmiotowej ustawy, ustawodawca nie posłużył się przesłanką, że rekompensata należy się wszystkim wdowom. Stąd też z kręgu osób wykluczonych do rekompensaty są wdowy, których mężowie zmarli w trakcie wykonywania pracy. W ocenie sądu jednak tak wskazana przesłanka – tj. zgodnie z literą ustawy rekompensata przysługuje wdowom mającym ustalone prawo do renty rodzinnej po osobie, o której mowa w lit. a. zalicza do kręgu osób uprawnianych wdowy, które ponownie wyszły za mąż, albowiem ustawodawca nie określił, iż rekompensata przysługuje wdowom, jako osobom o takim stanie cywilnym, a jedynie wdowom po takich osobach. Niewątpliwie upadła jest wdową po takiej osobie i już nią pozostanie, natomiast w ocenie Sądu ustawodawca musiałby wyraźnie wykluczyć osoby, które ponownie wyszły za mąż – a tego nie zrobił. Należy również podkreślić, że zgodnie ze słownikiem języka polskiego wdową jest „kobieta po śmierci męża”. Nieuprawnione jest w tym zakresie sięganie przez pozwaną do definicji wdowy zawartą w ustawie o aktach stanu cywilnego, bez wyraźnego odesłania do tego przepisu.

O kosztach sądowych orzeczono na podstawie art. 113 ust. 1 ustawy z dnia 28 lipca 2005 roku o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. Nr 2018, poz. 300 t.j. ze zm.

Z powyższym wyrokiem nie zgodziła się strona pozwana. Wniosła apelację, w której wydanemu przez Sąd I instancji orzeczeniu zarzuciła:

1)  naruszenie przepisów postępowania, a to art. 233 k.p.c., i art. 6 k.c oraz art. 232 k.p.c, a także art. 328 § 2 k.pc poprzez ich błędną wykładnię i w konsekwencji niewłaściwe zastosowanie w następstwie nierozważenia zebranego w sprawie materiału dowodowego w sposób wszechstronny oraz dowolną ocenę dowodów i przyjęcie, że powódka wykazała, iż jest osobą uprawniona do otrzymania rekompensaty z tytułu utraty prawa do bezpłatnego węgla, w tym, że jej zmarły mąż był uprawniony do deputatu węglowego i go pobierał, która to okoliczność była sporna, a nadto w uzasadnieniu nie wskazano sposób prawidłowy podstawy faktycznej rozstrzygnięcia, w tym ustalenia faktów, które Sąd uznał za udowodnione, dowodów na których się oprał,

a naruszenia te, miały wpływ na treść orzeczenia i doprowadziły do uwzględnienia powództwa pomimo braku i nie wykazania przesłanek do otrzymania rekompensaty,

2)  naruszenie przepisów prawa materialnego art. 3 ust 1 w zw z art. 2 pkt 1) i 2) ustawy z dnia 12 października 2017 r. o świadczeniu rekompensacyjnym z tytułu utraty prawa do bezpłatnego węgla, poprzez jego błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie w następstwie przyjęcia, że powódka pomimo ponownego zawarcia związku małżeńskiego jest wdową w rozumieniu tego przepisu po emerycie uprawnionym w trakcie pobierania emerytury górniczej do bezpłatnego węgla,

3)  naruszenie przepisów prawa materialnego ar 2 ust 1 i art. 29 ust 2 ustawy z dnia 28 listopada 2014 r. prawo o aktach stanu cywilnego- poprzez ich błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie w następstwie przyjęcia, że powódka- pomimo ponownego zawarcia związku małżeńskiego- jest wdową po emerycie górniczym.

Wskazując na powyższe zarzuty, strona pozwana wniosła o zmianę zaskarżonego wyroku w całości zakresie poprzez oddalenie powództwa w całości, a także zasądzenie od powódki na rzecz pozwanej zwrotu kosztów postępowania. Ewentualnie, domagała się uchylenia zaskarżonego wyroku w całości i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania.

W odpowiedzi na apelację, strona powodowa wniosła o jej oddalenie i podtrzymała swoje dotychczasowe stanowisko w sprawie.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

apelacja strony pozwanej nie zasługuje na uwzględnienie.

Wyrok Sądu Rejonowego odpowiada prawu.

Zarzuty apelacji dotyczące naruszenia przepisów postępowania jak i prawa materialnego są nieuzasadnione.

Należy przypomnieć, że zgodnie z art. 2 ust. 1 lit. a) ustawy osobą uprawnioną do rekompensaty jest:

a)  emeryt (rencista) mający ustalone prawo do emerytury (renty z tytułu niezdolności do pracy), i pobierający to świadczenie,

b)  emeryt (rencista) uprawniony w trakcie pobierania emerytury (renty) do bezpłatnego węgla na podstawie układów zbiorowych pracy, porozumień lub innych regulacji obowiązujących w przedsiębiorstwie górniczym,

c)  regulacje (np. układ zbiorowy pracy, porozumienie), na podstawie których emeryt (rencista) posiadał prawo do bezpłatnego węgla utraciły moc przed dniem 24 października 2017 roku (dzień następujący po dniu wejścia w życie ustawy), na skutek zawartych porozumień lub dokonanych wypowiedzeń.

Zmarły w 1996 roku małżonek powódki legitymował się statusem rencisty i posiadał prawo do deputatu węglowego, który po jego śmierci pobierała powódka do dnia 31 grudnia 2014 r. co wynika wprost z treści zaświadczenia wystawionego przez (...) SA Oddział KWK (...) z dnia 24 września 2014 roku oraz decyzji w przedmiocie przyznania prawa do renty rodzinnej. Zarzut pozwanej, iż powódka nie wykazała aby zmarły R. W. w trakcie pobierania renty uprawniony był do bezpłatnego węgla jest zatem całkowicie bezpodstawny.

Zmarły małżonek powódki spełnia przesłanki do rekompensaty, bowiem posiadał prawo do renty, pobierał to świadczenie, i w trakcie jego pobierania posiadał prawo do bezpłatnego węgla na podstawie regulacji, która utraciła moc na skutek dokonanego wypowiedzenia.

Zgodnie z art. 2 pkt 1 lit. b) ustawy prawo do rekompensaty posiada także wdowa mająca ustalone prawo do renty rodzinnej po renciście, o którym mowa w art. 2 pkt 1 lit. a) ustawy.

Powódka posiada prawo do renty rodzinnej po zmarłym małżonku, który spełnia przesłanki określone w art. 2 pkt 1 lit. a) ustawy. Powódka ponownie zawarła związek małżeński i nie utraciła prawa do renty rodzinnej po zmarłym pierwszym małżonku.

Istota sporu sprowadzała się do ustalenia, czy regulacją art. 2 pkt 1 lit. b) ustawy zostały objęte osoby (mające status wdowy/wdowca), które posiadając prawo do renty rodzinnej po zmarłym małżonku, ponownie zawarły związek małżeński.

Sąd Okręgowy podziela w całości stanowisko Sądu Rejonowego, że wdowa poprzez fakt ponownego zamążpójścia nie przestaje spełniać przesłanki bycia wdową po zmarłym górniku i nie zostaje w ten sposób wyłączona z kręgu osób uprawnionych w rozumieniu art. 2 ust 1 lit. b). Przepis ten odnosi się do wdowy mającej ustalone prawo do renty rodzinnej, a nie do terminu wdowy na gruncie prawa cywilnego. Wdowa, która zawarła ponownie związek małżeński, nadal posiada prawo do renty rodzinnej po pierwszym mężu. Taka interpretacja art. 2 ust. 1 lit. b) ustawy pozwoli na osiągnięcie celu ustawy, jakim jest „zrekompensowanie, do pewnego stopnia, w ramach możliwości budżetu państwa, strat finansowych poniesionych przez osoby, które otrzymywały bezpłatny węgiel w naturze lub w ekwiwalencie na podstawie układów zbiorowych pracy i porozumień z nimi związanych” (z uzasadnienia projektu ustawy). Uwadze nie może umknąć fakt, że powódka mimo ponownego zamążpójścia, posiadała prawo do deputatu węglowego po zmarłym pierwszym małżonku.

W związku z powyższym powódka posiada prawo do rekompensaty zgodnie z art. 2 pkt 1 lit. b) ustawy.

Na mocy art. 385 k.p.c. należało oddalić apelację jako bezzasadną.

sędzia Magdalena Kimel (del) sędzia Małgorzata Andrzejewska sędzia Jolanta Łanowy- Klimek

ZARZĄDZENIE

1.  (...)

2.  (...)

G.,(...)

(...)