Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 17 czerwca 2019 r. Sąd Rejonowy dla Lodzi – Śródmieścia w Łodzi – w sprawie z powództwa (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością Spółka Komandytowa w K. przeciwko U. N. o zapłatę kwoty 40.560,15 zł – zasądził od pozwanej na rzecz strony powodowej kwotę 40.560,15 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie w wysokości odsetek ustawowych od dnia 8 maja 2018 r. do dnia zapłaty (punkt 1. wyroku) oraz obciążył U. N. obowiązkiem zapłaty swemu kontrahentowi kosztów procesu w kwocie 2.029,00 zł (punkt 2. wyroku).

Sąd I instancji ustalił, iż strony tego procesu są przedsiębiorcami i pozostawały w stałych relacjach gospodarczych, w ramach których (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością Spółka Komandytowa w K. wykonywał na rzecz U. N. usługi transportowe – z tego tytułu niezaspokojone należności przypadające stronie powodowej od U. N. (wynikające z 39. faktur VAT) wynoszą łącznie 40.560,15 zł. Strony
tego postępowania oraz – będący jednocześnie wspólnikiem powoda – B. B.
jako przedsiębiorca prowadzący jednoosobową działalność gospodarczą prowadzili rozmowy mające na celu podpisanie porozumienia zakładającego kompensatę wzajemnych wierzytelności – taka umowa jednak nie została zawarta.

Uznając powództwo za zasadne, Sąd Rejonowy stwierdził iż strony tego procesu łączył stosunek zobowiązaniowy, w ramach którego (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością Spółka Komandytowa w K. świadczył na rzecz U. N. usługi transportowe zaś pozwana – zarówno w toku postępowania przed Sądem I instancji
jak również jeszcze przed wytoczeniem powództwa nie kwestionowała wierzytelności przypadających powodowi (zarówno gdy chodzi o ich wysokość jak i termin płatności)
a jej stanowisko procesowe sprowadzało się w istocie do wskazania okoliczności faktycznych mających dowodzić potrącenia wierzytelności dochodzonych pozwem przez (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością Spółka Komandytowa w K. z należnościami
jakie – w ocenie pozwanej - miały przysługiwać U. N. w stosunku do strony powodowej. Sąd I instancji podniósł, że nie jest jego rolą – tym bardziej w postępowaniu
w sprawach gospodarczych, gdzie szczególnie akcentowana jest zasada kontradyktoryjności
i ograniczona rola podejmowania z urzędu przez sąd czynności procesowych
(w tym dowodowych) – rozstrzyganie o wszelkich możliwych roszczeniach stron wynikających z ich wzajemnej współpracy a tym bardziej w powiązaniu z ewentualnymi roszczeniami
wobec podmiotu trzeciego (pozwana w toku niniejszej sprawy powoływała bowiem okoliczności faktyczne związane z najmem cementonaczepy przez B. B., wykupem tego urządzenia jak również jej uszkodzeniami). W niniejszej sprawie podstawa faktyczna powództwa dotyczyła należności przypadających (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością Spółka Komandytowa w K. w stosunku do U. N.
z tytułu usług transportowych wykonywanych na jej rzecz przez powoda zaś procesową formą obrony pozwanej przed takim roszczeniem mogło być powództwo wzajemne lub też procesowy zarzut potrącenia.

W ocenie Sądu Rejonowego, mając na względzie zebrany w niniejszej sprawie materiał dowodowy, brak jest jakichkolwiek podstaw do uwzględnienia we wzajemnych rozliczeniach stron tego postępowania ewentualnych wierzytelności jakie mogą przysługiwać U. N. wobec B. B. prowadzącego jednoosobową działalność gospodarczą.
Co prawda (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością Spółka Komandytowa
w K. i U. N. wraz z B. B. prowadzili rozmowy
w przedmiocie podpisania trójstronnego porozumienia mającego za przedmiot kompensatę wzajemnych należności, jednakże do jego podpisania ostatecznie nie doszło, co wyłącza możliwość powoływania się przez pozwaną na umowną kompensatę. Zdaniem Sądu I instancji nie jest również możliwe skuteczne oparcie obrony pozwanej przed żądaniem (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością Spółka Komandytowa w K. na potrąceniu rozumianym jako jednostronne oświadczenie woli U. N.. Jak bowiem wskazał
Sąd Rejonowy, dowody niniejszej sprawy nie dają podstaw aby twierdzić iż U. N. przysługiwała wzajemna wierzytelność w stosunku do powoda a przynajmniej nie pozwalają uznać aby istnienie takiej wierzytelności zostało przez pozwaną (zobowiązaną
- z mocy przepisu art. 6 kc i art. 232 zd. 1 kpc – do wykazania istnienia takiej wierzytelności) udowodnione. Zgłoszenie zarzutu potrącenia jest formą dochodzenia roszczeń zrównaną
w swych skutkach z powództwem co oznacza iż roszczenie objęte zarzutem kompensaty powinno zostać wykazane (tak co do samej zasady, jak i wysokości) przez podmiot powołujący się na potrącenie i dopiero w wyniku wykazania tych okoliczności potrącenie można uznać
za skuteczne. Tymczasem U. N. nie wykazała prawdziwości swych twierdzeń
w zakresie samego – mającego jej przysługiwać – roszczenia z tytułu uszkodzenia cementonaczepy jak i co do wysokości tego żądania. Niezależnie od tego Sąd Rejonowy podniósł iż realia przedmiotowej sprawy wykluczają możliwość przyjęcia, aby U. N. w sposób skuteczny złożyła wobec powoda (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością Spółka Komandytowa w K. oświadczenie o potrąceniu wzajemnych wierzytelności. Z uwagi na doniosłość prawną skutku oświadczenia w aspekcie materialnoprawnym (umorzenie do wysokości wierzytelności niższej – art. 498 § 2 kc)
- jak to wskazał Sąd Rejonowy - oświadczenie o potrąceniu powinno zostać złożone w sposób nie budzący wątpliwości i skonkretyzowany; takiego oświadczenia nie powinno się domniemywać. Tymczasem z treści dokumentów złożonych przez U. N. nie wynika, aby doszło do złożenia przez nią takiego oświadczenia, w szczególności nie można
tego wywodzić z dokumentu określonego jako „informacja o wstrzymaniu płatności” (k. 136) gdyż w jego treści mowa jest tylko o „wstrzymaniu płatności” spowodowanym „brakiem zainteresowania i podjęcia rozmów” – nie wynika więc z niego w sposób jednoznaczny wola pozwanej dokonania potrącenia wierzytelności. Takiej woli U. N. nie sposób
jest wywodzić także z dokumentu stanowiącego notę obciążeniową (k. 137)
czy też określonych jako „zawiadomienie” z dnia 20 marca 2018 r. (k. 118) i z dnia 28 czerwca 2018 r. (k. 134). Z uwagi na zaniechanie złożenia wniosku o przeprowadzenie dowodów
z osobowych źródeł dowodowych, w ocenie Sądu I instancji , brak było podstaw do nadania
w drodze wykładni oświadczeń woli wskazanym wyżej dokumentom innej treści aniżeli wynikająca z ich brzmienia; dokumenty te stanowiły wyłącznie korespondencję pomiędzy stronami (a przynajmniej pozwana nie udowodniła by było inaczej). Także treść sprzeciwu
od nakazu zapłaty nie wskazuje aby ten środek zaskarżenia mógł zostać uznany za zawierający w swej treści oświadczenie o potrąceniu w rozumieniu materialnoprawnym.

Sad Rejonowy uznając – w oparciu o wyżej wskazane względy – iż nie doszło
do skutecznego potrącenia należności dochodzonych w niniejszej sprawie przez (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością Spółka Komandytowa w K., zasądził
od pozwanej na rzecz powoda kwotę 40 560,15 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie w wysokości odsetek ustawowych liczonymi od dnia 08 maja 2018 r. (od daty wytoczenia powództwa) do dnia zapłaty, podnosząc iż skoro wszystkie należności główne stały się wymagalne przed wytoczeniem powództwa, żądanie zasądzenia odsetek od daty wytoczenia powództwa okazało się zasadne. Przyjmując iż intencją powoda - wobec tradycyjnego podziału znanemu prawu cywilnemu na odsetki za opóźnienie oraz odsetki kapitałowe - było żądanie tych pierwszych jak również z uwagi na ograniczenie przez (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością Spółka Komandytowa w K. żądania co do wysokości
tych należności ubocznych do poziomu „odsetek ustawowych" (art. 359 § 2 kc
i art. 481 § 2 zd. 1 kc), Sąd Rejonowy (kiertując się także treścią przepisu art. 321 § 1 kpc) obciążył U. N. obowiązkiem zapłaty należności ubocznych z tytułu nieterminowej zapłaty na poziomie odsetek ustawowych.

O kosztach postępowania Sąd I instancji orzekł przy zastosowaniu przepisu art. 98 § 1 kpc kierując się zasadą odpowiedzialności za wynik sprawy - zasądzona od pozwanej na rzecz powoda kwota 2.029,00 zł obejmowała wyłącznie uiszczoną opłatę od pozwu.

Rozstrzygnięcie Sądu Rejonowego zostało zaskarżone apelacją przez pozwaną U. N.. Strona skarżąca zarzuciła Sądowi I instancji błąd w ustaleniach faktycznych
poprzez przyjęcie że nie istniało roszczenie pozwanej U. N. wobec powoda
jak również że nie istnieją podstawy, iż doszło do kompensaty. Pozwana wskazała, iż
nie sposób jest zgodzić się z zaskarżonym wyrokiem skoro ona przez cały proces wskazywała na zasadność zarzutu potrącenia, którą dowodzić miały przedstawione przez nią dokumenty.
W konsekwencji skarżąca domagała się zmiany zaskarżonego wyroku i oddalenia powództwa w całości ewentualnie jego uchylenia i przekazania sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania.

Sąd Okręgowy zważył:

Apelacja U. N. – jako niezasadna – podlegała oddaleniu na podstawie przepisu
art. 385 kpc.

Sąd I instancji prawidłowo ustalił stan faktyczny i zastosował właściwe przepisy prawa. Materiał dowodowy jaki został zebrany w ramach postępowania przed Sądem Rejonowym został właściwie oceniony przez ten Sąd – w granicach swobodnej oceny dowodów statuowanej przez przepis art. 233 § 1 kpc zgodnie z logicznym rozumowaniem i doświadczeniem życiowym. Sąd I instancji dokonał także trafnej interpretacji przepisów mających zastosowanie w niniejszej sprawie.

Analiza materiału dowodowego jaki został zgromadzony w niniejszej sprawie,
w szczególności treść dokumentów przedstawionych przez stronę pozwaną (sprzeciw
od nakazu zapłaty czy też – nie wiadomo do kogo kierowane [bo pozbawione nazwy adresata zaś dowód nadania tej korespondencji wskazuje, iż adresatem nie był powód lecz (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w K. – pismo określone jako „informacja o wstrzymaniu płatności”) prowadzi do wniosku – na co słusznie zwrócił uwagę Sąd I instancji - iż w istocie rzeczy U. N. nie kwestionowała zasadności należności jaka jest dochodzona w przedmiotowej sprawie przez (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością Spółka Komandytowa w K.. Trudno o inny wniosek skoro
w treści tych dokumentów pozwana wskazywała na „wstrzymanie płatności” łącznej
kwoty 40.560,13 zł (a więc dochodzonej przez stronę powodową w niniejszym postępowaniu) co więcej – odwołując się w piśmie określonym jako „informacji o wstrzymaniu płatności”
z dnia 20 marca 2018 r. do wszystkich faktur stanowiących podstawę żądania (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością Spółka Komandytowa w K.. Taki stan rzeczy uzasadnia przyjęcie o braku podważania przez pozwaną faktu realizacji przez stronę powodową usług przewozowych na warunkach wynikających z poszczególnych zleceń transportowych. Gdyby było inaczej (tj. w sytuacji gdy pozwana nie zgadzałaby się z faktem wykonania przez jej kontrahenta poszczególnych przewozów na warunkach wynikających
z poszczególnych zleceń transportowych) to U. N. powoływałaby inne okoliczności związane z realizacją przez (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością Spółka Komandytowa w K. poszczególnych transportów a w żadnym razie nie odwoływałaby się w ogóle do faktu wstrzymania płatności, gdyż te – z racji braku wykonania
lub też należytego wykonania usług transportowych przez przewoźnika (powoda) - albo by się w ogóle nie należały (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością Spółka Komandytowa w K. albo też miałyby przysługiwać w innej (zmniejszonej) wysokości.

W tym stanie rzeczy – przy tak ukształtowanych stanowiskach stron tego postępowania – weryfikacja słuszności żądania strony powodowej była uzależniona od oceny okoliczności powoływanych przez U. N.. Ostatecznie – mając na względzie treść uzasadnienia apelacji – pozwana upatrywała w potrąceniu swój środek obrony przed roszczeniami (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością Spółka Komandytowa w K.. Podstawę takiej obrony miała stanowić „informacja o wstrzymaniu płatności” (pismo z dnia 20 marca 2018 r.), która – w ocenie pozwanej biorąc pod uwagę tresć uzasadnienia apelacji – powinna być traktowana jako oświadczenie o potrąceniu. Takie stanowisko U. N. jest błędne.

Pomijając kwestię, iż nawet nie jest wiadomo do kogo to pismo jest kierowane (o czym wyżej już była mowa – należy tutaj tylko przypomnieć, iż pismo z dnia 20 marca 2018 r. nie wskazuje na jego adresata zaś dowód nadania tej korespondencji wskazuje, iż adresatem tym nie był powód lecz (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w K.) zaś pozwana w treści tej informacji odwołuje się nie do powoda lecz do jego komplementariusza,
tj. (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w K., to w żadnym razie
nie może ono zostać ocenione jako oświadczenie o kompensacie o jakim jest mowa w treści przepisu art. 499 kc. Podnieść bowiem trzeba, iż pismo to – zgodnie z jego tytułem – informuje wyłącznie o wstrzymaniu zapłaty za usługi transportowe w łącznej kwocie 40.560,13 zł z uwagi na „w dalszym ciągu brak zainteresowania i podjęcia rozmów odnośnie naprawienia szkody jaka powstała w trakcie wynajmu i użytkowania przez Pana firmę (...)
z ograniczoną odpowiedzialnością” naczepy marki S.. Z takiego brzmienia pisma
nie sposób jest uznać istnienia woli U. N. osiągnięcia skutku potrącenia
czyli umorzenia wzajemnych wierzytelności do wysokości wierzytelności niższej. Słusznie zwrócił na to uwagę Sąd I instancji, iż doniosłość prawna wskazanego ostatnio materialnoprawnego skutku oświadczenia o potrąceniu wymaga aby zostało ono złożone
w sposób skonkretyzowany a przez to nie budzący wątpliwości; oświadczenia takiego
nie powinno się domniemywać. Z tych względów z żadnego z dokumentów znajdujących się w aktach sprawy nie sposób jest wywodzić woli U. N. dokonania kompensaty należności dochodzonych przez (...) Spółka z ograniczona odpowiedzialnością Spółka Komandytowa w K. z wierzytelnościami jakie – w ocenie pozwanej – miały jej przypadać.

Nawet przy hipotetycznym przyjęciu istnienia oświadczenia U. N. o potrąceniu, kompensata i tak nie mogłaby odnieść zamierzonego skutku. W toku niniejszego postępowania strona pozwana nie zdołała bowiem wykazać słuszności obciążenia powoda należnościami jakie miałyby zostać objęte oświadczeniem o kompensacie (należnością za naprawę cementonaczepy jak i wydatkami poniesionymi przez pozwaną na ekspertyzę ustalającą wysokość nieprawidłowości jakie zaistniały wskutek korzystania z tej naczepy),
w szczególności U. N. nie udowodniła jakoby kwoty te miałyby obciążać (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością Spółka Komandytowa w K. – przeprowadzenie tego dowodu było tym bardziej istotne, gdyż – jak wynika ze środka zaskarżenia nakaz zapłaty (i co potwierdzają znajdujące się w aktach sprawy dokumenty rozliczeniowe VAT) z naczepy korzystać miały inne firmy niż powód bowiem B. B. (prowadzący jednoosobową działalność gospodarczą) i komplementariusz powoda – (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w K..

W przedmiotowej sprawie nie zostały przedstawione także żadne dowody potwierdzające umowną kompensatę.

Nieskuteczność sposobu obrony pozwanej (poprzez powoływanie się na potrącenie wzajemnych wierzytelności) w powiązaniu z brakiem kwestionowania przez U. N. należności przewozowych przysługujących od niej (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością Spółka Komandytowa w K. uzasadniają słuszność rozstrzygnięcia Sądu I instancji co – wobec braku zasadności zarzutów apelacji – prowadzić musi do oddalenia środka odwoławczego strony pozwanej.

(SSO Krzysztof Wójcik) (SSO Tomasz Bajer) (SSR Paweł Kowalczyk)