Pełny tekst orzeczenia

Przewodniczący

-

sędzia Jacek Klęk (spr.)

Sędziowie

-

Małgorzata Chojnowska

-

Aneta Świniarska

Protokolant

-

sekr. sąd. Katarzyna Wawrzyniak

staż. Magdalena Tomczyk

Formularz UK 2

Sygnatura akt

II Ka 61/20

Załącznik dołącza się w każdym przypadku. Podać liczbę załączników:

0

1.  CZĘŚĆ WSTĘPNA

1.1.  Oznaczenie wyroku sądu pierwszej instancji

Wyrok Sądu Rejonowego w Wieluniu z 15 października 2019 r. w sprawie II K 505/14 - w zakresie rozstrzygnięcia z pkt. 21 dotyczącego czynu zarzucanego K. J. (1).

1.2.  Podmiot wnoszący apelację

☒ oskarżyciel publiczny albo prokurator w sprawie o wydanie wyroku łącznego

☐ oskarżyciel posiłkowy

☐ oskarżyciel prywatny

☐ obrońca

☐ oskarżony albo skazany w sprawie o wydanie wyroku łącznego

☐ inny

1.3.  Granice zaskarżenia

1.1.1.  Kierunek i zakres zaskarżenia

☐ na korzyść

☒ na niekorzyść

☒ w całości

☐ w części

☐

co do winy

☐

co do kary

☐

co do środka karnego lub innego rozstrzygnięcia albo ustalenia

1.1.2.  Podniesione zarzuty

Zaznaczyć zarzuty wskazane przez strony w apelacji

☐

art. 438 pkt 1 k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w zakresie kwalifikacji prawnej czynu przypisanego oskarżonemu

☒

art. 438 pkt 1a k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w innym wypadku niż wskazany w art. 438 pkt 1 k.p.k., chyba że pomimo błędnej podstawy prawnej orzeczenie odpowiada prawu

☐

art. 438 pkt 2 k.p.k. – obraza przepisów postępowania, jeżeli mogła ona mieć wpływ na treść orzeczenia

☒

art. 438 pkt 3 k.p.k. – błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia, jeżeli mógł on mieć wpływ na treść tego orzeczenia

☒

art. 438 pkt 4 k.p.k. – rażąca niewspółmierność kary, środka karnego, nawiązki lub niesłusznego zastosowania albo niezastosowania środka zabezpieczającego, przepadku lub innego środka

☐

art. 439 k.p.k.

☐

brak zarzutów

1.4.  Wnioski

☒

uchylenie

☐

zmiana

2.  Ustalenie faktów w związku z dowodami
przeprowadzonymi przez sąd odwoławczy

1.5.  Ustalenie faktów

1.1.3.  Fakty uznane za udowodnione

Lp.

Oskarżony

Fakt oraz czyn, do którego fakt się odnosi

Dowód

Numer karty

2.1.1.1.

1.1.4.  Fakty uznane za nieudowodnione

Lp.

Oskarżony

Fakt oraz czyn, do którego fakt się odnosi

Dowód

Numer karty

2.1.2.1.

1.6.  Ocena dowodów

1.1.5.  Dowody będące podstawą ustalenia faktów

Lp. faktu z pkt 2.1.1

Dowód

Zwięźle o powodach uznania dowodu

1.1.6.  Dowody nieuwzględnione przy ustaleniu faktów
(dowody, które sąd uznał za niewiarygodne oraz niemające znaczenia dla ustalenia faktów)

Lp. faktu z pkt 2.1.1 albo 2.1.2

Dowód

Zwięźle o powodach nieuwzględnienia dowodu

3.  STANOWISKO SĄDU ODWOŁAWCZEGO WOBEC ZGŁOSZONYCH ZARZUTÓW i wniosków

Lp.

Zarzut

3.1.

Prokuratora odnośnie rozstrzygnięcia z pkt. 21. dot. czynu zarzucanego K. J. (1):

błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia i mający wpływ na jego treść, polegający na ustaleniu, iż społeczna szkodliwość czynu przypisanego K. J. (1) jest znikoma, czego konsekwencją było umorzenie postępowania karnego, podczas gdy wnikliwa ocena materiału dowodowego w aspekcie okoliczności określonych w art. 115§2 k.k., a w szczególności, sposobu i okoliczności popełnienia czynu i wielości działań jednostkowych skierowanych przeciwko wiarygodności dokumentów, prowadzi do wniosku, że stopień społecznej szkodliwości przypisanego oskarżonemu czynu był co najmniej wyższy od znikomości.

☒ zasadny

☐ częściowo zasadny

☐ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania zarzutu za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny

Choć Sąd w aktualnym stanie sprawy nie przesądza o tym, że ocena społecznej szkodliwości zarzucanego oskarżonemu czynu przyjęta przez Sąd pierwszej instancji jako znikoma jest niesłuszna, to jednak rację ma prokurator, że Sąd I instancji na tle całokształtu okoliczności sprawy, wskutek pominięcia szeregu istotnych okoliczności, a także uwzględnienia czynników, które dla oceny stopnia społecznej szkodliwości czynu są bez znaczenia, dokonał nieprawidłowego określenia zbioru okoliczności mających znaczenie dla tej kwestii. Sąd Rejonowy wydając orzeczenie o umorzeniu postępowania na podstawie art. 17§1 pkt 3 k.p.k. powinien odnieść się do określonych katalogowo w art. 115§2 k.k. kryteriów oceny społecznej szkodliwości czynu i w nawiązaniu do nich wskazać dlaczego uznał, że przypisany oskarżonemu czyn charakteryzował się znikomym stopniem społecznej szkodliwości.

Sąd I instancji co prawda podjął próbę opisania tych okoliczności, ale zrobił to w sposób niepełny i błędny, uwzględniając znamiona spoza tego przepisu. Przepis art. 115§2 k.k. zawiera zamknięty katalog okoliczności, które należy uwzględniać przy ocenie stopnia społecznej szkodliwości czynu (zob. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 1 lutego 2006 r., wydany w sprawie o sygn. akt V K.K. 226/05, publ. OSNKW 2006, z. 5, poz. 44; zob. także wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 13 stycznia 2005 r., wydany w sprawie II AKa 455/04, publ. Prok. i Pr. 2006, nr 1, poz. 21). Do okoliczności tych - zgodnie z jego jednoznacznie brzmiącą w tym zakresie treścią - należą:

a) rodzaj i charakter naruszonego dobra;

b) rozmiar wyrządzonej lub grożącej szkody;

c) sposób i okoliczności popełnienia czynu;

d) waga naruszonych przez sprawcę obowiązków;

e) postać zamiaru;

f) motywacja sprawcy;

g) rodzaj naruszonych reguł ostrożności i stopień ich naruszenia.

Tymczasem Sąd I instancji przy rozważaniach na temat stopnia społecznej szkodliwości przypisanego oskarżonemu czynu wziął pod uwagę kwantyfikatory ocen spoza katalogu wymienionego w przepisie art. 115§2 k.k.. Jednocześnie Sąd zrelatywizował kwestie przez niego podniesione, jak ocenę rodzaju i charakteru naruszonego dobra, rozmiary grożącej lub wyrządzonej szkody oraz okoliczności popełnienia czynu czy też postacie zamiaru i motywacji sprawcy. Sąd I instancji mógłby podniesione kwestie spoza katalogu ocen art. 115§2 k.k. poddać rozważaniom ale wyłącznie dla potrzeb wymiaru kary, tj. na etapie do którego w sprawie nie doszło z uwagi na umorzenie postępowania, nie zaś przy rozważaniach na temat stopnia społecznej szkodliwości czynu. Stąd też wskutek nieprawidłowego umieszczenia wśród rozważań na temat zasadności umorzenia postępowania w rzeczonym zakresie okoliczności spoza obligatoryjnego katalogu. Sąd rozminął się z własnym rozstrzygnięciem, nie wziął pod uwagę okoliczności, które należy mieć na względzie przy rozstrzyganiu o umorzeniu postępowania z uwagi na znikomą społeczną szkodliwość czynu.

Nawiązanie Sądu meriti do kwantyfikatorów zawartych w art. 115§2 k.k. w rzeczywistości rozbija się o brak opisu wszystkich przesłanek zawartych w tym przepisie, czy też wzięciu pod uwagę zagadnień w nim nie wymienionych. Prawidłowo bowiem Prokurator wskazał, że przestępstwo zarzucane oskarżonemu nie jest przestępstwem skutkowym i do zrealizowania znamion, a tym samym pojawienia się odpowiedzialności karnej oskarżonego, wymagane jest wyłącznie przedłożenie podrobionego, przerobionego, poświadczającego nieprawdę lub nierzetelnego dokumentu albo pisemnego oświadczenia dotyczącego okoliczności o istotnym znaczeniu dla uzyskania wsparcia finansowego, instrumentu płatniczego lub zamówienia. Oskarżony, jak zresztą zasadnie wskazywał Sąd I instancji, zrealizował znamiona zarzucanego czynu. W ocenie Sądu odwoławczego, Sąd Rejonowy powinien zbadać w sposób właściwy, czy zachowanie oskarżonego w świetle rodzaju i charakteru naruszonego dobra cechowało się znikomością społecznej szkodliwości. Tymczasem Sąd przemilczał, iż przypisane oskarżonemu czyn polegał nie na działaniu jednostkowym a sześciokrotnym wystawieniu faktur potwierdzających nieprawdę. Zignorował rolę dokumentów wystawionych przez oskarżonego w całym procesie związanym z wyłudzeniem kredytu i fałszerstwem intelektualnym. Zbagatelizował długotrwałość działań przestępnych współtworzących czyn przypisany (ponad 7 m-cy). Sąd nie dostrzegł tego, że oskarżony przypisanym mu działaniem godził nie tylko w wiarygodność dokumentów, ale także rzetelność i bezpieczeństwo obrotu gospodarczego oraz rzetelność czynności bankowych. Sąd nie dostrzegł wynikającej z systematyki części szczególnej Kodeksu karnego hierarchii dóbr chronionych prawem – to poprzez zastosowanie wykładni systemowej, która klasyfikuje najpoważniejsze przestępstwa w ramach odwołania do wspólnego zbioru pojęciowego, jak np. przestępstwa przeciwko życiu i zdrowiu, a więc godzące w najważniejsze dobra prawne i zawierające przy tym przestępstwa o wysokich sankcjach karnych), a także poprzez wskazanie co do rodzaju i wysokości kary grożącej za dane przestępstwo. Dzięki takiemu rozumieniu już sama wysokość sankcji karnej (od 6 miesięcy do lat 8) wskazuje na konieczność wnikliwej oceny rodzaju i charakteru naruszonego dobra celem wydania prawidłowego rozstrzygnięcia. Biorąc pod uwagę, że przypisany oskarżonemu czyn wyczerpał znamiona m.in. art. 297§1 k.k., który nie zawiera typu uprzywilejowanego, zaś w artykule 309 k.k. znajduje się przesłanka o obostrzeniu kary grzywny w stosunku do sprawcy przestępstwa z art. 297§1 k.k. należy ze szczególną ostrożnością analizować to czy rodzaj i charakter naruszonego dobra faktycznie wskazują na znikomość stopnia społecznej szkodliwości działania przestępnego - zwłaszcza w sytuacji gdy chodzi o czyny ciągłe. Co tyczy się rozmiarów wyrządzonej lub grożącej szkody jak zostało już wskazane wyżej, czyn przypisany oskarżonemu (w kontekście art. 297 k.k.) nie ma charakteru skutkowego, a więc jego byt nie zależy od zaistniałego skutku, a może być jedynie oceniany poprzez pryzmat rozmiaru grożącej szkody. Sąd I instancji dokonując oceny społecznej szkodliwości przypisanego K. J. (1) czynu nie wziął pod rozważania wysokości zaciągniętego kredytu, a przecież był do tego zobowiązany w kontekście potencjalnego wyrządzenia szkody znacznych rozmiarów.

Poczynione uwagi legły u postaw stwierdzenia, że zaskarżone rozstrzygnięcie dotknięte jest mającym kluczowe znaczenie błędem w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia obiektywnie wymuszającym uchylenie wyroku w zaskarżonej przez oskarżyciela publicznego części.

Należy dodać i to, że sposób i okoliczności popełnienia czynu, co Sąd I instancji nieprawidłowo zawarł w ramach rozważań na temat złożonych wyjaśnień czy ustaleń faktycznych sprawy, wskazują na konieczność dokonania pogłębionej analizy tej przesłanki. Oskarżony zasłaniał się brakiem wiedzy, co do celu wystawiania przez niego nierzetelnych faktur (co słusznie zakwestionowano w świetle przeprowadzonych dowodów, jak i zdrowego rozsądku, wymagającego od osoby zajmującej się wiele lat prowadzeniem działalności gospodarczej w rzeczonym zakresie, wiedzy na temat sposobu wystawiania faktur i obrotu gospodarczego), czy chęcią podjęcia robót jako generalny wykonawca, co stoi w sprzeczności z okolicznościami czynu. To zaś oznacza, że sposób i okoliczności popełnienia czynu przestępnego, uwzględniając kontekst sytuacyjny, czy zaplanowany charakter działania przestępnego, muszą być uwzględnione w kontekście ustalenia stopnia społecznej szkodliwości przypisanego oskarżonemu czynu, a więc wymagają zbadania, czy zamiar i motywacja oskarżonego pozwalają na ustalenie, że stopień społecznej szkodliwości przypisanego czynu nie był wyższy niż znikomy.

Rodzaj adresowanych do sprawcy obowiązków naruszonych przez niego przy popełnianiu czynu zabronionego, przy uwzględnieniu profesjonalnego prowadzenia działalności gospodarczej, ugruntowanej pozycji rynkowej przedsiębiorstwa czy rodzaju naruszonych dóbr prawnych wskazuje, że ocena stopnia społecznej szkodliwości czynu dokonana przez Sąd I instancji, całkowicie rozminęła się z faktami i okolicznościami czynu. Sąd Rejonowy uniknął rozważań na temat przesłanek zamiaru czy motywacji sprawcy. Sąd Rejonowy sam zresztą zaprzeczał sobie, wskazując z jednej strony na uznaniu w części za niewiarygodne złożonych przez oskarżonego wyjaśnień (w zakresie wskazanym powyżej) i uwzględniając w opisie czynu przypisanego zwrot: "działając w krótkich odstępach czasu i wykonaniu z góry powziętego zamiaru oraz w celu osiągnięcia korzyści majątkowej". Z drugiej strony Sąd Rejonowy, uzasadniając przyjętą ocenę stopnia społecznej szkodliwości przypasanego czynu, stwierdził brak powziętego z góry zamiaru, co samo w sobie stanowi o rzetelności rozważań i przyjętej logiki.

Na marginesie warto jedynie dodać, że Prokurator miał rację wskazując, że choć Sąd próbując zaznaczyć odnośnie okoliczności podmiotowych, że nie stanowią one podstawy do rozważań na temat społecznej szkodliwości czynu, to jednak uczynił z tego centralną część rozważań, a zawarcie tych tez w uzasadnieniu wyroku wskazują na chęć dokonania wyjaśnienia takiego a nie innego rozstrzygnięcia.

Poczynione rozważania uwypuklają, że Sąd Rejonowy w większości przywołał dla uzasadnienia swojego rozstrzygnięcia okoliczności, które nie mogły stanowić podstawy dla oceny stopnia społecznej szkodliwości popełnionego przez oskarżonego czynu zabronionego. Jednocześnie Sąd ten nie wziął pod uwagę tych elementów, które powinny być uwzględnione przy ocenie jakim stopniem społecznej szkodliwości cechuje się zarzucany czyn. Nie ulega zatem wątpliwości, iż Sąd Rejonowy zaniechał oceny czynu oskarżonego przez pryzmat art. 115§2 k.k., stąd dokonana w zaskarżonym wyroku ocena stopnia społecznej szkodliwości czynu jest rażąco błędna i miała istotny wpływ na treść rozstrzygnięcia.

Mając na uwadze powyższe orzeczono jak w sentencji.

Wniosek

Uchylenie zaskarżonego wyroku w części dotyczącej K. J. (1) i przekazanie w tym zakresie sprawy Sądowi I Instancji do ponownego rozpoznania.

☒ zasadny

☐ częściowo zasadny

☐ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania wniosku za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny.

Zaistniała konieczność przeprowadzenia na nowo przewodu sądowego, w tym dowodów oraz procesu myślowego, z uwagi na konieczność podjęcia w ramach art. 115§2 k.k. prawidłowych rozważań na temat szkodliwości społecznej czynu, co będzie możliwe po przeprowadzeniu postępowania na nowo.

4.  OKOLICZNOŚCI PODLEGAJĄCE UWZGLĘDNIENIU Z URZĘDU

4.1.

Zwięźle o powodach uwzględnienia okoliczności

5.  ROZSTRZYGNIĘCIE SĄDU ODWOŁAWCZEGO

1.7.  Utrzymanie w mocy wyroku sądu pierwszej instancji

5.1.1.

Przedmiot utrzymania w mocy

Zwięźle o powodach utrzymania w mocy

1.8.  Zmiana wyroku sądu pierwszej instancji

5.2.1.

Przedmiot i zakres zmiany

Zwięźle o powodach zmiany

1.9.  Uchylenie wyroku sądu pierwszej instancji

1.1.7.  Przyczyna, zakres i podstawa prawna uchylenia

5.3.1.1.1.

☐ art. 439 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

5.3.1.2.1.

Konieczność przeprowadzenia na nowo przewodu w całości

☐ art. 437§2 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

5.3.1.3.1.

Konieczność umorzenia postępowania

☐ art. 437§2 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia i umorzenia ze wskazaniem szczególnej podstawy prawnej umorzenia

5.3.1.4.1.

Konieczność uchylenia wyroku z powodu umorzenia postępowania przed Sądem I instancji ze względu na znikomą społeczną szkodliwość czynu przy jednoczesnym stwierdzeniu, iż:

1)  w ocenie stopnia społecznej szkodliwości nie rozważono wszystkich relewantnych okoliczności;

2)  pomiędzy uzasadnieniem orzeczenia Sądu Rejonowego, a opisem czynu przypisanego zachodzi kluczowa sprzeczność odnośnie zamiaru i motywacji oskarżonego.

☒ art. 454§1 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

Skarżący słusznie wskazuje, że Sąd Rejonowy w całkowitym oderwaniu od brzmienia art. 115§2 k.k., w sposób niezgodny z zamkniętym katalogiem wynikającym z tego przepisu, dokonał ustaleń w zakresie stopnia społecznej szkodliwości przypisanego oskarżonemu K. J. (1) w pkt. 21. zaskarżonego wyroku czynu. W szczególności dotyczy to okoliczności podmiotowych, jakie Sąd I Instancji bezzasadnie uznał za istotnie w kontekście dokonywanej oceny. Oczywistym jest, że:

a)  niekwestionowanie przez oskarżonego ustalonego stanu faktycznego (niezależnie od zasadności takiej konstatacji;

b)  niedoprowadzenie przypisanym czynem będącym przestępstwem formalnym do jakiejkolwiek szkody,

c)  zrealizowanie inwestycji na sfinansowanie, w której uzyskano wyłudzony kredyt inwestycyjny,

d)  brak korzyści majątkowej po stronie oskarżonego,

e)  upływ czasu pomiędzy dokonaniem czynu a stwierdzeniem sprawstwa,

f)  spłacenie kredytu przez kredytobiorcę,

nie mają znaczenia dla oceny stopnia społecznej szkodliwości przypisanego K. J. czynu, przy czym konstatacja ta prowadzi do konieczności dokonania ponownej weryfikacji i oceny społecznej szkodliwości czynu w świetle zebranego materiału dowodowego, poprzez dokonanie rozważań przy zastosowaniu przesłanek z art. 115§2 k.k. W sytuacji gdy zaistnieje taka potrzeba Sąd dokonując subsumpcji zachowania oskarżonego uczyni to z poszanowaniem art. 4§1 k.k.

1.1.8.  Zapatrywania prawne i wskazania co do dalszego postępowania

Sąd I Instancji ponownie prowadząc postępowania w sprawie powinien dokonać oceny czynu zarzucanego oskarżonego zgodnie z kryteriami zawartymi w art. 115§2 k.k., dokonując przy tym rozważań na temat stopnia naruszonych reguł w świetle wielości naruszonych przez oskarżonego dóbr prawem chronionych, potencjalnej szkody, jaka mogła zostać wyrządzona oraz ciągłego charakteru czynu.

1.10.  Inne rozstrzygnięcia zawarte w wyroku

Punkt rozstrzygnięcia z wyroku

Przytoczyć okoliczności

6.  Koszty Procesu

Punkt rozstrzygnięcia z wyroku

Przytoczyć okoliczności

Rozstrzygnięcie będące przedmiotem uzasadnienia nie jest rozstrzygnięciem kończącym postępowanie, stąd i nie zachodziły podstawy do orzekania o kosztach.

7.  PODPIS