Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 12 lutego 2020 r.

Sąd Apelacyjny w Gdańsku – V Wydział Cywilny

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 12 lutego 2020 r. w Gdańsku na rozprawie

sprawy z powództwa R. K.

przeciwko E. Z.

o zapłatę

na skutek apelacji powoda

od wyroku Sądu Okręgowego we Włocławku

z dnia 31 grudnia 2018 r., sygn. akt I C 273/17

I.  oddala apelację;

II.  przyznaje od Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego we Włocławku na rzecz adwokata M. A. kwotę 2.700 (dwa tysiące siedemset) złotych powiększoną o należną stawkę podatku od towaru i usług tytułem kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej powodowi z urzędu
w postępowaniu apelacyjnym.

SSA Leszek Jantowski SSA Teresa Karczyńska-Szumilas SSA Hanna Rucińska

Na oryginale właściwe podpisy.

Sygn. akt V ACa 422/19

UZASADNIENIE

Powódka R. K. wniósł o zasądzenie od pozwanej E. Z. kwoty 80.000 zł wraz z ustawowymi odsetkami liczonymi od dnia uzyskania odpowiedzi na pozew tytułem zadośćuczynienia za doznaną krzywdę, wywołaną m.in. czynieniem nakładów na należącą do pozwanej nieruchomość oraz kwoty 2.000 zł na rzecz schroniska dla bezdomnych zwierząt we W. i kosztów procesu.

W piśmie procesowym z dnia 16 marca 2018 r. powód sprecyzował, że pozostawał z pozwaną w związku konkubenckim i w okresie od dnia 13 grudnia 2008 r. do dnia 23 października 2013 r. i poczynił na jej majątek znaczne nakłady finansowe; w szczególności powód poczynił nakłady na remont nieruchomości położonej przy ul. (...) we W., zakupił pozwanej kosztowną biżuterię oraz wyposażenie do jej mieszkania, w tym sprzęty AGD i RTV, finansował pozwanej oraz jej synowi wycieczki zagraniczne, a także utrzymywał pozwaną i jej syna przez okres pięciu lat. W trakcie odbywania przez powoda kary pozbawienia wolności pozwana przywłaszczyła sobie kwotę 58.000 zł, na którą składała się kwota 6.000 zł przekazana przez powoda za pośrednictwem jego brata na opłacenie mieszkania przy ul. (...) we W. oraz kwota 52.000 zł pozostawiona przez niego przed rozpoczęciem odbywania kary pozbawienia wolności.

Pozwana domagała się oddalenia powództwa w całości, zaprzeczając, by powód utrzymywał ją i jej syna oraz by otrzymała ona od niego jakiekolwiek środki pieniężne, zaś okolicznościowe prezenty przez niego wręczane przedstawiały symboliczną wartość.

Sąd Okręgowy we Włocławku wyrokiem z dnia 31 grudnia 2018 r. oddalił powództwo oraz rozstrzygnął o kosztach postępowania.

Sąd Okręgowy ustalił, że strony pozostawały w związku faktycznym od 2008 r. Strony początkowo zamieszkiwały wspólnie w mieszkaniu położonym we W., przy ul. (...), należącym do babki powoda, po czym na początku 2009 roku zamieszkały w mieszkaniu należącym do matki pozwanej położonym we W., przy ul. (...).

W mieszkaniu tym zamieszkał też syn pozwanej, który podejmował zatrudnienie jako pracownik fizyczny na budowie oraz jej ojciec, który dysponował samodzielnym źródłem dochodów w postaci świadczenia emerytalnego, a ponadto podejmował prace dorywcze.

Strony prowadziły wspólne gospodarstwo domowe, przy czym ojciec pozwanej regulował wszystkie należności związane z bieżącym utrzymaniem lokalu mieszkalnego.
Zaciągał również dla córki pożyczki, którymi pozwana dzieliła się z powodem.

W okresie wspólnego zamieszkiwania powód kupił używany telewizor oraz sprzęt audio, które zainstalował w mieszkaniu, wymienił też w tym mieszkaniu kafelki na balkonie, a ponadto odświeżył ścianę. Telewizor i wieża zostały następnie oddane przez powoda do lombardu i tam spieniężone.

Powód po opuszczeniu Zakładu (...) w grudniu 2008 roku korzystał z pomocy społecznej, okresowo pracował na budowie i przy zbiorze owoców. Dodatkowo zaciągał on zobowiązania w firmach udzielających szybkich pożyczek, których następnie nie spłacał, kupował na raty sprzęt elektroniczny, a następnie sprzęt ten odsprzedawał.

W okresie związku z powodem pozwana pracowała w (...) przy ul. (...) we W. na podstawie umowy zlecenia, natomiast od dnia 30 sierpnia 2012 r. do dnia 27 lipca 2013 r. przebywała na zwolnieniu lekarskim. Wcześniej, tj. od czerwca 2008 r. do grudnia 2008 r. pozwana podejmowała zatrudnienie przy wykopaliskach terenowych w K., uzyskując z tego tytułu wynagrodzenie w kwocie 1.300 zł miesięcznie, natomiast w latach 2009 – 2011 nie dysponowała żadnym samodzielnym źródłem dochodów. Po jakimś czasie od śmierci babci w grudniu 2009 r. powód wprowadził się do mieszkania przy ul. (...) we W..

Po osadzeniu powoda w Zakładzie (...) w 2013 r. pozwana jeszcze przez kilka lat utrzymywała z nim kontakty osobiste.

Związek stron rozpadł się na początku 2017 roku.

Sąd Okręgowy, oceniając zgromadzony w sprawie materiał dowodowy, za niewiarygodne uznał zeznania świadka A. R. w zakresie w jakim wskazała ona, że prace remontowe w mieszkaniu zajmowanym przez strony finansował powód oraz świadka M. R., w zakresie w jakim stwierdził on, że powód przekazał pozwanej kwotę 56.000 zł.

Za całkowicie niewiarygodną Sad Okręgowy uznał relację powoda, że od 2013r. regularnie i bez przerw podejmował on zatrudnienie w budownictwie i zarabiał 7.000 – 8.000 zł miesięcznie oraz, że na remont mieszkania zajmowanego z pozwaną wydatkował kwotę 50.000 – 60.000 zł

Na podstawie wiarygodnych zeznań świadków T. B., I. B. oraz J. G. Sąd Okręgowy doszedł do przekonania, że powód zakupił telewizor i wieże, które następnie spieniężył w lombardzie, wymienił kafle na balkonie i pomalował ściany.

Jako nie mające znaczenia dla rozstrzygnięcia Sąd I instancji pominął wnioski dowodowe stron dotyczące rocznych rozliczeń podatkowych stron oraz wniosek o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego z zakresu budownictwa.

Sąd Okręgowy oddalił powództwo jako nieudowodnione co do zasady i wysokości, wskazując na przepisy art. 405, art. 415 oraz 6 k.c.

W ocenie Sądu I instancji, powód nie wykazał faktu poniesienia określonych nakładów z własnego majątku na majątek pozwanej, ani kosztów z tym związanych. Powód nie przedstawił żadnych obiektywnych dowodów mogących posłużyć do ustalenia, że sfinansował on prace remontowe o określonym zakresie oraz poniósł w związku z tym określone koszty, w szczególności nie przedłożył jakichkolwiek rachunków czy faktur, mogących potwierdzić rzeczywisty zakres, czas dokonania i koszty związane z danymi pracami oraz dokumentów, które wskazywałby na dokonane przez niego zakupy sprzętu, który został wbudowany w mieszkaniu zajmowanym przez pozwaną. Powód nie wykazał, że dysponował na wskazane cele jakimikolwiek środkami pieniężnymi.

Na podstawie zeznań świadka T. B. Sąd Okręgowy ustalił, że pozwany położył na balkonie kilka płytek i pomalował jedną ścianę w mieszkaniu, które stanowi własność matki pozwanej. Sąd Okręgowy wskazał, że powód w swoich twierdzeniach pominął fakt, że mieszkał w mieszkaniu, za które ani on, ani pozwana nie ponosili żadnych opłat; wszystkie koszty utrzymania mieszkania pokrywał ojciec pozwanej. Matka pozwanej nie akceptowała obecności powoda w jej mieszkaniu, nie wyrażała zgody na wykonywanie przez powoda jakichkolwiek prac remontowych, a sam stan mieszkania nie wymagał remontu. Nawet jeżeli powód wykonał pracę w postaci położenia na balkonie kilku płytek i pomalował ściany, to trudno uznać za usprawiedliwione żądanie zwrotu wartości jego pracy, skoro powód wiedział, że nie był do wykonania tej pracy zobowiązany i nie zastrzegał zwrotu, a jego świadczenie czyniło zadość zasadom współżycia społecznego (art. 411 pkt 1 k.c., art. 411 pkt 2 k.c.).

Zdaniem Sądu I instancji, powód nie wykazał również, że przekazał pozwanej kwotę 58.000 zł.; znikąd nie wynika, że powód dysponował w ogóle taką kwotą pieniędzy, a kwota ta wraz z kwotą, którą powód podaje, że przeznaczył na remont mieszkania i zakup sprzętu stanowiłaby ponad 120.000 zł. Powód nie przedstawił żadnych dokumentów na fakt posiadania takiej kwoty oszczędności, ani nie wykazał, że był w stanie zarobić taką kwotę w czasie, kiedy przebywał na wolności. Gdyby powód pracował i zarabiał kwoty wynikające z jego zeznań nie musiałby zaciągać pożyczek na bieżące potrzeby ani korzystać z pomocy opieki społecznej, zaś gdyby pozwana dysponowała kwotą wskazaną przez powoda nie musiałaby korzystać z pomocy swojego ojca. Twierdzenie powoda o finansowaniu wyjazdów syna pozwanej oraz kupowaniu jej drogich prezentów, wskazywałyby na to, że poza kwotą, którą, jak twierdzi powód, wydał na remont i zakup sprzęt oraz kwotą posiadanych oszczędności 58.000 zł, miał on jeszcze pieniądze na drogie, bliżej nieokreślone prezenty oraz na opłacenie bliżej nieokreślonych wycieczek zagranicznych pozwanej i jej syna, co nie znajduje potwierdzenia w zebranym w sprawie materiale dowodowym. Brak jest dowodów na okoliczność, że pozwana otrzymywała od powoda drogą biżuterię; powód nie wymienił ilości kupionych dla pozwanej zegarków i łańcuszków, ich marek ani nawet cen, a swych twierdzeń nie poparł żadnymi dokumentami. Powód nie przedstawił też żadnych rachunków wskazujących na to, że zapłacił za jakąkolwiek wycieczkę.

Jeżeli natomiast powód ofiarował pozwanej drobne prezenty, to stanowiły one darowizny i jako takie nie podlegały rozliczeniu w kontekście przepisów o bezpodstawnym wzbogaceniu, czy też zwrotu świadczenia nienależnego.

Na marginesie Sąd Okręgowy wskazał, że właścicielką lokalu mieszkalnego usytuowanego we W. przy ul. (...) jest matka pozwanej I. B., która nie wyraziła zgody na zamieszkiwanie przez powoda w jej mieszkaniu. Skoro zatem pozwana nie jest właścicielem nieruchomości, to nie posiada ona legitymacji materialnej na podstawie art. 224 – 226 k.c. w zw. z art. 230 k.c. i trudno by ją było uznać, w tym stanie rzeczy, za bezpodstawnie wzbogaconą. O kosztach procesu Sąd Okręgowy orzekł na podstawie art. 108 § 1 k.p.c. w zw. z art. 98 § 1 k.p.c. i art. 113 ust. 1 a contrario ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych oraz Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 3 października 2016 roku w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu ( Dz.U. poz. 1714).

Apelację od wyroku Sądu Okręgowego we Włocławku wywiódł powód, zaskarżając go w części oddalającej powództwo i zarzucając naruszenie:

- art. 227 k.p.c. w zw. z art. 217 k.p.c. poprzez nieuzasadnione oddalenie wniosków dowodowych o dopuszczenie i przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego z zakresu budownictwa na okoliczność zakresu i wartości wykonanych prac remontowych i o zwrócenie się do Urzędu (...) we W. o nadesłanie rocznych rozliczeń podatku powoda i pozwanej za lata 2008-2013, podczas gdy dowody te miały dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy kluczowe znaczenie, a przy ich powołaniu powód nie dopuścił się zwłoki, nie były one wniesione celem przedłużenia postępowania, jak również okoliczności, które dowody te miał potwierdzać nie były dostatecznie wyjaśnione poprzez przeprowadzenie innych dowodów w sprawie,

- art. 233 § 1 k.p.c. poprzez dokonanie ustaleń faktycznych w zasadzie jedynie na podstawie twierdzeń i dowodów przedstawionych przez pozwaną, przy naruszeniu przy tym zasady swobodnej oceny dowodów i braku wszechstronnego rozważenia materiału dowodowego,

- art. 6 k.c. w zw. z art. 232 k.p.c. poprzez nieuzasadnione przyjęcie, że powód nie udowodnił, zasadności i wysokości roszczenia.

Skarżący domagał się zmiany zaskarżonego wyroku i uwzględnienia powództwa w całości oraz zasądzenia na rzecz pełnomocnika kosztów zastępstwa procesowego za postępowanie apelacyjne tytułem nieudzielonej pomocy prawnej z urzędu. W uzasadnieniu powód nadto podniósł, że nie posiadał dokumentów wykazujących wartość wykonanych robót z uwagi na odbywanie kary pozbawienia, wobec czego wniósł o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego z zakresu budownictwa, zaś złożony przez niego wniosek dowodowy o nadesłanie rocznych rozliczeń podatku powoda i pozwanej za lata 2008-2013 zmierzał do wykazania dysproporcji w zarobkach stron i podważenia wiarygodność twierdzeń pozwanej i świadków z jej rodziny.

W ocenie skarżącego zebrany w sprawie materiał dowodowy pozwalał na przyjęcie, że pozwana, w trakcie związku z powodem, nie dysponowała własnymi środkami finansowymi, które mogłaby przeznaczyć na zakup biżuterii, przeprowadzenie remontu czy ponoszenie opłat związanych z eksploatacją mieszkania; nie udokumentowała ona osiągania wówczas jakichkolwiek dochodów.

Powód udokumentował utrzymywanie pozwanej w trakcie trwania ich związku, przedkładając wniosek o odroczenie wykonania kary pozbawienia wolności w sprawie sygn. akt II Ko (...) i zażalenie na postanowienie Sadu Rejonowego we Włocławku z dnia 4 lipca 2013 r. oraz wskazał, że opłaty i koszty remontu pokrywał z majątku osobistego i udowodnił zeznaniami świadka M. R., że pozwana przywłaszczyła sobie 56.000 zł.

Pozwana wniosła o oddalenie apelacji powoda.

Sąd Apelacyjny zważył co następuje:

Apelacja powoda nie jest zasadna. Sąd Okręgowy poczynił prawidłowe ustalenia stanu faktycznego sprawy, które Sąd Apelacyjny w pełni podziela i uznaje za własne, zatem nie zachodzi potrzeba ich ponownego przytaczania. Odnosząc się do zarzutu naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. wskazać należy, iż zarzut taki może zostać skutecznie przedstawiony przez wykazanie, że Sąd I instancji popełnił błędy w ocenie dowodów, naruszył zasady logicznego rozumowania czy doświadczenia życiowego; konieczne pozostaje przy tym jednocześnie wskazanie konkretnych dowodów, których zarzut taki dotyczy. Zgodnie bowiem z dyspozycją art. 233 § 1 k.p.c. sąd ocenia wiarygodność i moc dowodów według własnego przekonania po wszechstronnym rozważeniu zebranego materiału dowodowego. Taka ocena dokonywana jest na podstawie przekonań sądu, jego wiedzy i posiadanego doświadczenia życiowego, a ponadto powinna uwzględniać wymagania prawa procesowego oraz reguły logicznego myślenia, według których sąd w sposób bezstronny, racjonalny i wszechstronny rozważa materiał dowodowy jako całość, dokonuje wyboru określonych środków dowodowych i – ważąc ich moc oraz wiarygodność - odnosi je do pozostałego materiału dowodowego. Zarówno w literaturze jak i orzecznictwie zgodnie przyjmuje się także, że powyższa ocena musi być oparta na wszechstronnym rozważeniu zgromadzonego materiału dowodowego, przez co należy rozumieć uwzględnienie wszystkich dowodów przeprowadzonych w postępowaniu oraz wszystkich okoliczności towarzyszących przeprowadzeniu poszczególnych środków dowodowych, mających znaczenie dla ich mocy i wiarygodności.

Zgłoszony w apelacji zarzut naruszenia przepisu art. 233 § 1 k.p.c może zostać uwzględniony jedynie w przypadku wykazania jakie kryteria oceny naruszył sąd przy ocenie konkretnych dowodów, uznając brak ich wiarygodności i mocy dowodowej lub niesłuszne im je przyznając, a także w przypadku, gdy brak jest logiki w wiązaniu wniosków z zebranymi dowodami lub gdy wnioskowanie sądu wykracza poza schematy logiki formalnej albo, wbrew zasadom doświadczenia życiowego, nie uwzględnia jednoznacznych praktycznych związków przyczynowo - skutkowych Natomiast nie czyni zarzutu tego skutecznym przedstawianie przez skarżącego własnej wizji stanu faktycznego w sprawie, opartej na dokonanej przez siebie odmiennej ocenie dowodów, a nawet możliwość w równym stopniu wyciągnięcia na podstawie tego samego materiału dowodowego odmiennych wniosków (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 27 września 2002 r. sygn. akt II CKN 817/00, publ. LEX nr 56906, postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 23 stycznia 2001 r. sygn. akt IV CKN 970/00, publ. LEX nr 52753). Skarżący zarzuca błędną ocenę zeznań świadka M. R. oraz przesłuchania powoda, jednakże Sąd Okręgowy przedstawił w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku przyczyny, dla których uznał wskazany materiał dowodowy za niewiarygodny w odniesieniu do przytaczanych przez skarżącego okoliczności, zaś skarżący nie wykazał, aby wniosek ten, w zestawieniu z pozostałym materiałem dowodowym, pozostawał nielogiczny, nie uwzględniał zasad doświadczenia życiowego, czy praktycznych związków przyczynowo – skutkowych. Ponownie podkreślić należy, że powoda obciążał ciężar wykazania okoliczności świadczących, w jego ocenie, o zasadności powództwa; powódka nie miała obowiązku przedstawiać dowodów na okoliczność źródła swego utrzymania, zwłaszcza, że Sąd I instancji poczynił prawidłowe ustalenie, że opłaty eksploatacyjne związane z mieszkaniem opłacał jej ojciec, on też zaciągał dla niej pożyczki, zaś nie twierdziła ona, aby w trakcie związku z powodem dokonywała zakupów wartościowych przedmiotów lub przeprowadzała kosztowne remonty.

Treść wniosku powoda o odroczenie wykonania kary pozbawienia wolności w sprawie sygn. akt II Ko (...) i zażalenia na postanowienie Sądu Rejonowego we Włocławku z dnia 4 lipca 2013 r. świadczy jedynie o tym, że powód wskazał, że przeprowadza remont mieszkania po swojej babci i opiekuje się pozwaną, która nie pracuje i jej synem, który wedle treści wniosku, tylko się uczył oraz pomaga córce, która urodziła dziecko i ma trudną sytuację materialną. Sąd I instancji nie naruszył także przepisu art. 227 k.p.c. w zw. z art. 217 k.p.c. poprzez oddalenie wniosków dowodowych o dopuszczenie i przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego z zakresu budownictwa na okoliczność zakresu i wartości wykonanych przez powoda prac remontowych i o zwrócenie się do Urzędu (...) we W. o nadesłanie rocznych rozliczeń podatku powoda i pozwanej za lata 2008-2013. W sytuacji kiedy, wedle twierdzeń samego powoda, nakłady czynione były przez niego na lokal mieszkalny, który nie był własnością pozwanej, słusznie Sąd I instancji uznał, że nie posiadała ona legitymacji biernej w tym zakresie, zatem przeprowadzanie postępowania dowodowego zmierzającego do wykazania wartości wskazywanych przez powoda nakładów już tylko z tej przyczyny pozostawało zbędne. Wnioski w zakresie zwrócenia się do Urzędu (...) we W. o nadesłanie rocznych rozliczeń podatku powoda i pozwanej za lata 2008-2013 strony złożyły przed zamknięciem rozprawy, przy czym wniosek powoda dotyczył tylko zwrócenia się o nadesłanie rozliczenia podatku przez pozwaną, co z pewnością nie wykazałoby dysproporcji w zarobkach stron, a pozwana nie twierdziła, aby osiągała znaczne kwoty z tytułu wynagrodzenia. Wobec powyższych okoliczności apelacja podlegała oddaleniu na mocy art. 385 k.p.c., zaś o kosztach postępowania apelacyjnego Sąd Apelacyjny orzekł stosownie do § 8 ust. 6 w zw. z § 16 ust. 1 pkt 2 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 3 października 2016 roku w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu ( Dz.U. poz. 1714).