Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 7 listopada 2018 r.

Sąd Rejonowy w Gdyni I Wydział Cywilny:
Przewodniczący: SSR Tadeusz Kotuk
Protokolant: st. sekr. sąd. Anna Szymańska

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 29 października 2018 r. w G. sprawy z powództwa (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w Ł. przeciwko K. R. (1)

o zapłatę

I.  oddala powództwo;

II.  zasądza od powoda (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w Ł. na rzecz pozwanej K. R. (1) kwotę 3617 zł (trzy tysiące sześćset siedemnaście złotych) tytułem zwrotu kosztów procesu;

III.  nakazuje ściągnąć od powoda (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w Ł. na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Gdyni kwotę 951,47 zł (dziewięćset pięćdziesiąt jeden złotych czterdzieści siedem groszy) tytułem nieuiszczonych kosztów sądowych.

Sygn. akt I C 1071/17

UZASADNIENIE

Stan faktyczny

(...) sp. z o.o. w Ł. jest podmiotem, który uzyskał klauzule wykonalności z przejściem uprawnień na swoją rzecz przeciwko dłużniczce K. K. (1) (poprzednio: D.), wynikające z prawomocnych nakazów zapłaty: z dnia 12 stycznia 2004 r. SR dla Wrocławia-Fabrycznej we Wrocławiu (sygn. IV GNc 8844/03), z dnia 12 stycznia 2004 r. SR dla Wrocławia-Fabrycznej we Wrocławiu (sygn. VI GNc 8843/03), z dnia 8 stycznia 2004 r. SR dla Wrocławia-Fabrycznej we Wrocławiu (sygn. IV GNc 8831/03), z dnia 8 stycznia 2004 r. SR dla Wrocławia-Fabrycznej we Wrocławiu (sygn. IV GNc 8831/03), z dnia 13 lutego 2004 r. SR dla Wrocławia-Fabrycznej we Wrocławiu (sygn. IV GNc 176/04). Łącznie są to wierzytelności na sumę 39.503,35 zł. Wierzyciel wszczął egzekucję tych należności, które jak dotąd nie doprowadziło się do zaspokojenia.

Dowód: nakazy zapłaty w postanowieniami w trybie art. 788 k.p.c., k. 9-17

zajęcie, k. 19

Komornik prowadzący postępowanie egzekucyjne wystawił wierzycielowi zaświadczenie o prawie wykonywania wszelkich praw i roszczeń dłużnika – K. K. (1) (poprzednio: D.).

Dowód: zaświadczenie, k. 20

K. K. (1) jest córką J. R. (1), zmarłego z dniu 7 września 2012 r. Spadek po zmarłym nabyła w całości na podstawie testamentu K. R. (1) (postanowienie Sądu Rejonowego w Gdyni z dnia 24 października 2012 r., sygn. VII Ns 2448/12).

Dowód: odpis aktu urodzenia, k. 18

odpis postanowienia, k. 21

K. K. (1) otrzymywała od J. R. (1) darowizny pieniężne co miesiąc w kwotach po 1.000 zł w okresie od 2006 do początku 2011 roku. J. R. (1), otrzymujący wówczas emeryturę skorzystał z możliwości dodatkowego zatrudnienia jako stróż po to, aby pomagać córce, której sytuacja finansowa pogorszyła się w związku z niekorzystnymi wynikami finansowymi spółki prowadzonej wspólnie z mężem i licznymi długami. Problemy te zaczęły się w około roku 2000 r. Firma nie odzyskała już równowagi finansowej. W roku 2005 lub 2006 r. K. K. rozwiodła się z mężem A. D. (1). Później poślubiła T. K..

Dowód: zeznania K. K., k. 102v-103

zeznania T. K., k. 123-124

zeznania K. R. (1), k. 123v-124

zeznania A. D., k. 103

W tym czasie J. R. (1) pobierał świadczenie emerytalne z Zakładu Ubezpieczeń Społecznych w roku w ujęciu netto:

2001 ok. 1.100 zł

2002 ok. 1150 zł

2003 ok. 1.250 zł

2004 ok. 1.600 zł

2005 ok. 1.690 zł

2006 ok. 1.820 zł

2007 ok. 1.860 zł

2008 ok. 2.010 zł

2009 ok. 2.100 zł

2010 ok. 2.200 zł

2011 ok. 2.437 zł

W tym samym okresie zgłaszał podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne z tytułu zatrudnienia (miesięcznie):

2001 ok. 1.200 zł

2002 ok. 1.200 zł

2003 ok. 1.200 zł

2004 ok. 1.400 zł

2005 ok. 1.400 zł

2006 ok. 1.300 zł

2007 ok. 1.300 zł

2008 ok. 1.400 zł

2009 ok. 1.600 zł

2010 ok. 1.300 zł

2011 2568 zł (za jeden okres rozliczeniowy)

Dowód: zaświadczenie ZUS, k. 62-64

W latach 2000-2012 K. K. (1) zgłaszała do opodatkowania dochód w kwotach:

22.303 zł (2000)

25.473,91 zł (2001)

37.111,40 zł (2002)

strata 53.590,17 zł (2003)

9.931,45 zł oraz strata 265,05 zł (2004)

20.232,12 zł (2005)

18.609,25 zł + 716 zł (2006)

24.716,76 zł + 1.560 zł (2007)

27.779 zł + 360 zł (2008)

25.235,90 zł (2009)

3.739,76 zł + 4.180 zł + (...).10 zł (2010)

13.099,05 zł (2011)

Dowód: zaświadczenie US w Z., k. 96

zaświadczenie II US w G., k. 94

Pozwana K. R. (1) w latach 2006-2012 otrzymywała emeryturę w ujęciu rocznym stanowiącą dochód:

6.576,67 zł (2006),

10.396,68 zł (2007),

10.959,88 zł (2008),

11.635,42 zł (2009),

12.200 zł (2010),

12.608,26 zł (2011),

19.191,14 zł (2012).

Dowód: informacja II US w G., k. 108

Wartość rynkowa wchodzącej w skład spadku po J. R. udziału w ½ części ułamkowej w we współwłasności nieruchomości lokalowej objętej księgą wieczystą (...) wynosiła 94.550 zł (wg stanu z dnia 7 września 2012 r. i cen aktualnych).

Dowód: opinia biegłego J. Ś., k. 137-179

Ocena dowodów

Linia obrony pozwanej sprowadzała się do twierdzenia, że K. K. otrzymała należny jej zachowek w postaci cyklicznych darowizn pieniężnych, udzielanych jej co miesiąc w latach 2000-2012 przez jej ojca J. R. w kwotach 1.000-1.500 zł. Zdaniem Sądu pozwana udowodniła te twierdzenia w sposób przekonujący, choć zdaniem Sądu należy odpowiednio zawęzić zakresowo dostatecznie udowodniony zakres tej linii obrony do okresu 2006-2011 i kwoty 1.000 zł miesięcznych darowizn.

Obiektywne wskaźniki finansowe wynikające ze zgromadzonych przez Sąd informacji i zaświadczeń z urzędów skarbowych oraz Zakładu (...) wskazują, że J. R. faktycznie w latach 2001-2011 dodatkowo pracował jako emeryt, a więc otrzymywał jednocześnie emeryturę i wynagrodzenie za pracę. Dane dotyczące emerytury jego żony (pozwanej) zostały uzyskane od roku 2006. Przyjmując więc z daleko posuniętej wstrzemięźliwości okres lat 2006-2011 (jako najbardziej zdatny do pozbawionych luk rzetelnych wyliczeń matematycznych) uzyskuje się wniosek, że J. R. i jego żona uzyskiwali wówczas łącznie dochód miesięczny netto w wysokości od ok. 3.120 zł (2006) do ok. 3.500 zł (2010). W tej sytuacji rzeczywiście nie ma żadnych powodów aby wątpić, że J. R. mógł co miesiąc darować córce około 1.000 zł, gdyż nie uszczuplałoby to dochodu pozwanej i jej męża w sposób wykluczający zaspokojenie normalnych potrzeb życiowych emerytów. Odejmując więc od tego dochodu pozwanej i jej męża 1.000 zł miesięcznie, otrzymujemy per capita od ok. 1.050 zł do 1.250 zł miesięcznie, wysokości dochodu typową dla gospodarstwa domowego emerytów na terenie kraju. Nawet więc z ostrożności przyjmując, że owe comiesięczne darowizny pieniężne dotyczą tylko lat od 2006 do początku 2011 – jako w największym stopniu udowodnione materiałem obiektywnym (nie pochodzącym tylko od zainteresowanych podmiotów) – wynosiły po 1.000 zł, trzymujemy sumę co najmniej 60.000 zł darowizn stanowiących zaspokojenie zachowku należnego pominiętej w testamencie córki J. R..

Jednocześnie z danych urzędowych wynika, że dochody K. K. w latach 2006-2011 nie były wysokie, średnio 25.000 zł rocznie, a więc około 2.080 zł miesięcznie, co przy uwzględnieniu wychowywania przez nią małoletnich dzieci z obiektywnego i moralnego punktu widzenia uzasadniało potrzebę wsparcia ze strony ojca w formie cyklicznych darowizn. To, że ojciec (J. R.) miał możliwość wsparcia finansowego córki wychowującej małoletnie wnuki i to rzeczywiście czynił, jawi się jako okoliczności, które trudno podważyć: jest to przejaw normalnych związków uczuciowych i rodzinnych. Nie ma w tym nic „sztucznego”, wątpliwego. Nie należy więc bez dostateczny dowodów przypuszczać, że owa linia obrony jest fałszywa. Taki wniosek nie wynika dosłownie z niczego, a więc przyjęcie go byłoby jawnym naruszeniem zasad oceny dowodów przewidzianych w art. 233 § 1 k.p.c.

Wychodząc więc w powyższej analizie od danych obiektywnych (z urzędów skarbowych i Zakładu Ubezpieczeń Społecznych) należy stwierdzić, że twierdzenia zawarte w zeznaniach świadków i pozwanej są wiarygodne. Jak wspomniano jednak wyżej, aby zachować maksymalny obiektywizm i pewność ustaleń, ograniczono uznany za udowodniony zakres linii obrony pozwanej do okresu, który daje się w pełni przeanalizować arytmetycznie i ograniczając darowizny do lat 2006-2011 i ok. 1.000 zł miesięcznie To ostatnie wynika z tego, że ów dodatkowy dochód z tytułu zatrudnienia J. R. w latach 2001-2011 oscylował poniżej 1.500 zł. Nie wydaje się prawdopodobnym, aby J. R. uszczuplał swoją emeryturę kosztem tych darowizn.

Kwalifikacja prawna

Z analizy wiarygodnego materiału dowodowego wynika, że w latach 2006-2011 uprawniona do zachowku K. K. otrzymała od ojca darowizny w łącznej sumie nie mniejszej niż 60.000 zł. Pozwana w odpowiedzi na pozew szacowała łączny zachowek przekazane K. K. na około 40.000 zł (k. 48), najwyraźniej jest to kwota niedoszacowana (pełnomocnik pozwanej z pewnością nie miała precyzyjnej wiedzy, którą uzyskał sąd z urzędów skarbowych i ZUS-u).

Uprawnionymi do dziedziczenia ustawowego po J. R. byli: żona K. R. (pozwana), K. K. (córka), R. R. (syn).

Wyliczony przez biegłego majątek spadkodawcy wynosił 94.550 zł. Do tego należy dodać (zgodnie z art. 994 § 1 k.c.) udowodnione przez pozwaną darowizny na rzecz zstępnej – K. K. – w kwocie 60.000 zł. Łącznie substrat zachowku wynosi więc 154.550 zł. Z powyższego wynika, że zachowek przysługujący K. K. wynosił 25.758,33 zł (154.550 / 3 / 2).

Niewątpliwym jest, że zachowek może być spełniony na rzecz uprawnionego za życia spadkodawcy np. w formie darowizny, co wyraźnie przewiduje art. 991 § 2 k.c. Darowizny pieniężne nie wymagają do swej ważności formy ad solemnitatem, jeżeli zostały spełnione (art. 890 § 1 zdanie drugie k.c.).

Z kolei brak pokwitowań darowizn w relacji rodzinnej nie wydaje się niczym odosobnionym. Kwestia braku zgłaszania darowizn organom podatkowym także nie podważa dokonanych ustaleń, tym bardziej, że w naszym społeczeństwie darowizny między osobami najbliższymi – zwolnione od wielu lat od podatku od spadków i darowizn – nie utrwaliły się jako wymagające kontaktu z administracją skarbową. Jeżeli z wiarygodnego materiału wynika, że zostały faktycznie dokonane, to brak deklaracji podatkowych nie może w sprawie o zachowek prowadzi do ustalenia, że nie miały miejsca. Byłoby to naruszenie art. 233 § 1 k.p.c.

Nie były to też obowiązkowe świadczenia alimentacyjne, gdyż córka J. R. była już wówczas pełnoletnia i dawno zakończyła edukację.

Ponieważ więc należny K. K. zachowek został spełniony na rzecz uprawnionej za życia spadkodawcy, roszczenie o zachowek przeciwko pozwanej K. R. nie powstało. K. R. również otrzymała przysługujący jej zachowek ramach majątku uzyskanego w wyniku powołania do dziedziczenia (suma spadku 94.550 zł).

Nawet gdyby z daleko idącej ostrożności założyć, że owe darowizny pochodziły z majątku wspólnego J. R. i pozwanej, to przyjmując, że wkład J. R. wynosił połowę (30.000 zł), otrzymujemy te sam wynik niniejszego sporu, gdyż zachowek przysługujący K. K. również w takim ujęciu należy uznać za zaspokojony w całości za życia spadkodawcy (wówczas należałoby przyjąć substrat zachowku na poziomie 124550 zł, a zachowek przysługujący K. K. na poziomie – 20.758,33 zł).

Z uwagi na fakt, że całość zachowku K. K. otrzymała już za życia spadkodawcy w formie darowizn od ojca, oznacza, że powód jako uprawniony z tytułu zajęcia w postępowaniu egzekucyjnym wierzytelności dłużniczki (art. 887 § 1 k.p.c.) nie ma możliwości zrealizowania tej wierzytelności, gdyż roszczenie o zachowek nie istnieje w chwili wyrokowania.

Mając powyższe na uwadze orzeczono jak w sentencji na mocy art. 991 § 2 k.c. a contrario ( punkt I. sentencji).

Koszty

O kosztach procesu orzeczono jak w punkcie II. sentencji na mocy art. 98 § 1 k.p.c. Na zasądzone od przegrywającego proces powoda na rzecz pozwanej koszty składa się: opłata za czynności radców prawnych w stawce minimalnej (3.600 zł, § 2 pkt 5 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych, ze zm.), opłata skarbowa od pełnomocnictwa (17 zł).

Pozostałymi kosztami sądowymi obciążono powoda jako w całości przegrywającego spór na mocy art. 98 § 1 k.p.c. w zw. z art. 113 ust. 1 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych. Na koszty te składa się niezaliczkowana część wypłaconego biegłemu wynagrodzenia – tymczasowo ze Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Gdyni (951,47 zł) – punkt III. sentencji.