UZASADNIENIE |
|||||||||||||||||||
Formularz UK 2 |
Sygnatura akt |
IV Ka 425/20 |
|||||||||||||||||
Załącznik dołącza się w każdym przypadku. Podać liczbę załączników: |
1 |
||||||||||||||||||
1. CZĘŚĆ WSTĘPNA |
|||||||||||||||||||
1.1. Oznaczenie wyroku sądu pierwszej instancji |
|||||||||||||||||||
Wyrok Sądu Rejonowego w Opocznie z dnia 19 maja 2020 roku w sprawie II K 457/19 |
|||||||||||||||||||
1.2. Podmiot wnoszący apelację |
|||||||||||||||||||
☒ oskarżyciel publiczny albo prokurator w sprawie o wydanie wyroku łącznego |
|||||||||||||||||||
☐ oskarżyciel posiłkowy |
|||||||||||||||||||
☐ oskarżyciel prywatny |
|||||||||||||||||||
☐ obrońca |
|||||||||||||||||||
☐ oskarżony albo skazany w sprawie o wydanie wyroku łącznego |
|||||||||||||||||||
☐ inny |
|||||||||||||||||||
1.3. Granice zaskarżenia |
|||||||||||||||||||
1.1.1. Kierunek i zakres zaskarżenia |
|||||||||||||||||||
☐ na korzyść ☒ na niekorzyść |
☒ w całości |
||||||||||||||||||
☐ w części |
☐ |
co do winy |
|||||||||||||||||
☐ |
co do kary |
||||||||||||||||||
☐ |
co do środka karnego lub innego rozstrzygnięcia albo ustalenia |
||||||||||||||||||
1.1.2. Podniesione zarzuty |
|||||||||||||||||||
Zaznaczyć zarzuty wskazane przez strony w apelacji |
|||||||||||||||||||
☐ |
art. 438 pkt 1 k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w zakresie kwalifikacji prawnej czynu przypisanego oskarżonemu |
||||||||||||||||||
☐ |
art. 438 pkt 1a k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w innym wypadku niż wskazany |
||||||||||||||||||
☒ |
art. 438 pkt 2 k.p.k. – obraza przepisów postępowania, jeżeli mogła ona mieć wpływ na treść orzeczenia |
||||||||||||||||||
☐ |
art. 438 pkt 3 k.p.k.
– błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia, |
||||||||||||||||||
☐ |
art. 438 pkt 4 k.p.k. – rażąca niewspółmierność kary, środka karnego, nawiązki lub niesłusznego zastosowania albo niezastosowania środka zabezpieczającego, przepadku lub innego środka |
||||||||||||||||||
☐ |
|||||||||||||||||||
☐ |
brak zarzutów |
||||||||||||||||||
1.4. Wnioski |
|||||||||||||||||||
☒ |
uchylenie |
☐ |
zmiana |
||||||||||||||||
2.
Ustalenie faktów w związku z dowodami |
|||||||||||||||||||
1.5. Ustalenie faktów |
|||||||||||||||||||
1.1.3. Fakty uznane za udowodnione |
|||||||||||||||||||
Lp. |
Oskarżony |
Fakt oraz czyn, do którego fakt się odnosi |
Dowód |
Numer karty |
|||||||||||||||
2.1.1.1. |
|||||||||||||||||||
1.1.4. Fakty uznane za nieudowodnione |
|||||||||||||||||||
Lp. |
Oskarżony |
Fakt oraz czyn, do którego fakt się odnosi |
Dowód |
Numer karty |
|||||||||||||||
2.1.2.1. |
|||||||||||||||||||
1.6. Ocena dowodów |
|||||||||||||||||||
1.1.5. Dowody będące podstawą ustalenia faktów |
|||||||||||||||||||
Lp. faktu z pkt 2.1.1 |
Dowód |
Zwięźle o powodach uznania dowodu |
|||||||||||||||||
1.1.6.
Dowody nieuwzględnione przy ustaleniu faktów |
|||||||||||||||||||
Lp. faktu z pkt 2.1.1 albo 2.1.2 |
Dowód |
Zwięźle o powodach nieuwzględnienia dowodu |
|||||||||||||||||
3. STANOWISKO SĄDU ODWOŁAWCZEGO WOBEC ZGŁOSZONYCH ZARZUTÓW i wniosków |
|||||||||||||||||||
Lp. |
Zarzut |
||||||||||||||||||
3.1. |
Obrazy prawa procesowego tj. art. 387 § 1 kpk poprzez niezawiadomienie prokuratora o wniosku obrońcy o dobrowolne poddanie się karze i uwzględnieniu tego wniosku bez wiedzy prokuratora, a tym samym do wydania wyroku w trybie art. 387 § 1 kpk mimo braku konsensusu, co doprowadziło do wydania wadliwego i nieakceptowalnego przez prokuratora orzeczenia. |
☒ zasadny ☐ częściowo zasadny ☐ niezasadny |
|||||||||||||||||
Zwięźle o powodach uznania zarzutu za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny |
|||||||||||||||||||
Zagadnienie proceduralne poddane kontroli odwoławczej w przedmiotowej sprawie doczekało się już dwóch orzeczeń Sądu Najwyższego wydanych w krótkim czasie - niestety sprzecznych ze sobą. Otóż :
Sąd Okręgowy w Piotrkowie Trybunalskim w składzie rozpoznającym niniejszą sprawę opowiada się za pierwszym z tych dwóch stanowisk, tj. za poglądem wyrażonym w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 4 czerwca 2019 roku w sprawie IV KK 166/18. Zdaniem Sądu Okręgowego aby doszło do konsensusu umożliwiającego wydanie wyroku w trybie art. 387 § 1 kpk, prokurator musi być powiadomiony co najmniej o tym, że oskarżony z taką inicjatywą wystąpił . Jeżeli mając taką wiedzę prokurator nie zareaguje, należy uznać, że nie wyraził sprzeciwu o jakim mowa w art. 387 § 2 kpk. Jednak, jeżeli prokurator o takim wniosku nie wie, to nie można domniemywać, że nie wyraża sprzeciwu, a zatem wydanie wyroku skazującego w trybie art. 387 § 1 kpk pod nieobecność prokuratora, który nie został powiadomiony o złożeniu przez oskarżonego propozycji dobrowolnego poddania się karze, narusza dyspozycję tego przepisu i w razie zaskarżenia takiego wyroku oraz braku zawarcia konsensusu na rozprawie apelacyjnej powoduje konieczność uchylenia zaskarżonego wyroku z uwagi na potrzebę powtórzenia przewodu sądowego w całośc i. W przedmiotowej sprawie na rozprawie apelacyjnej mimo inicjatywy Sądu Okręgowego do konsensusu nie doszło ( k. 201 v), więc zaszła konieczność uchylenia zaskarżonego wyroku i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania. Poniżej zostaną przedstawione argumenty przemawiające za taką interpretacją omawianego przepisu. Po pierwsze, Sąd Okręgowy nie zgadza się z tezą, jakoby stanowisko nakazujące powiadomienie prokuratora o złożeniu przez oskarżonego wniosku w trybie art. 387 § 1 kpk naruszało ten przepis poprzez różnicowanie pozycji prokuratora i pokrzywdzonego. Przecież to, że pozycje te w tej kwestii są odmienne wynika z woli ustawodawcy wyrażonej literalnie w treści analizowanego przepisu. Zgodnie z art. 387 § 2 kpk uwzględnienie wniosku z art. 387 § 1 kpk „ jest możliwe jedynie wówczas, gdy nie sprzeciwia się temu prokurator, a także pokrzywdzony należycie powiadomiony o terminie rozprawy oraz pouczony o możliwości zgłoszenia przez oskarżonego takiego wniosku”. Przepis ten wyraźnie różnicuje pozycję prokuratora i pokrzywdzonego – prokurator ma nie wyrazić sprzeciwu i koniec. Nie wyrażenie sprzeciwu może być w związku z tym milczące , ale nie ma co do prokuratora mowy o domniemaniu, że wie o złożonej propozycji poddania się karze. Natomiast co do pokrzywdzonego ustawodawca wprowadził pewnego rodzaju domniemanie – przyjmujemy, że skoro był powiadomiony o terminie rozprawy i pouczony o treści art. 387 kpk, to przez niestawiennictwo na rozprawie milcząco aprobuje ( nie wnosi sprzeciwu) co do ewentualnych propozycji oskarżonego związanych z dobrowolnym poddaniem się karze. Po prostu mając wiedzę o takiej możliwości godzi się na nią. Gdyby ustawodawca nie chciał różnicować pozycji pokrzywdzonego i prokuratora w tej kwestii, inaczej sformułowałby treść omawianego przepisu, np. poprzez sformułowanie „ nie sprzeciwiają się temu prokurator i pokrzywdzony pouczony o możliwości zgłoszenia przez oskarżonego takiego wniosku należycie powiadomieni o terminie rozprawy”. To zróżnicowanie domniemanego stanowiska prokuratora i pokrzywdzonego jest świadomym zabiegiem ustawodawcy podyktowanym co najmniej trzema rozsądnymi powodami:
Dlatego uprawnione jest stosowanie odmiennego podejścia do wiedzy prokuratora i pokrzywdzonego o propozycji poddania się karze złożonej przez oskarżonego – wynika to z literalnej wykładni treści art. 387 § 2 kpk oraz z logicznej analizy sensu tego przepisu. Po drugie, z istoty konsensusu wynika, że musi on zostać zawarty miedzy stronami procesu, a Sąd nie jest taką stroną. Konsensus nie jest zawierany z Sądem ( który może zaakceptować ugodę stron, sam jednak nie zawiera żadnego „układu”), tylko między stronami procesu, w tym zawsze z prokuraturą reprezentującą interes Państwa. Nie można mówić o konsensusie, gdy ktoś nie zna treści propozycji. Nie można mówić, że ktoś się czemuś nie sprzeciwia, jeżeli nawet nie wie, że padła jakaś propozycja co do której mógłby zając jakiekolwiek stanowisko ( w tym sprzeciw) – przecież jest to oczywiste. Odmienne podejście do stanowiska pokrzywdzonego wynika z domniemania przyjętego w art. 387 § 2 kpk tylko co do tego podmiotu ( zostało to obszernie omówione powyżej ). Po trzecie, koncepcja wymagająca powiadomienia prokuratora o propozycji dobrowolnego poddania się karze złożonej przez oskarżonego jest spójna z przepisami dotyczącymi obecności prokuratora na rozprawie. Gdy postępowanie przygotowawcze zakończyło się w formie dochodzenia, jego obecność na rozprawie nie jest obowiązkowa, chyba że przewodniczący lub sąd uzna jego obecność za obowiązkową (art. 46 § 2 kpk). Zatem, gdyby w sprawie w której toczyło się dochodzenie pojawiła się propozycja oskarżonego dotycząca dobrowolnego poddania się karze, przy przyjęciu wykładni prezentowanej przez Sąd Okręgowy w tej sprawie prokurator miałby gwarancję, że jego uprawnione niestawiennictwo nie spowoduje negatywnych dla niego konsekwencji, bo zawsze zostanie uprzedzony o takim wniosku, a w razie braku kontaktu wezwany na kolejną rozprawę. Tymczasem przy przyjęciu odmiennej interpretacji, wszystko będzie zależało o zachowania zasad lojalności procesowej przez Sąd pierwszej instancji. Jeżeli Sąd zachowa się lojalnie, uprzedzi prokuratora o takiej propozycji i w razie potrzeby ( np. brak możliwości kontaktu telefonicznego i zajęcia niezwłocznie stanowiska co do propozycji oskarżonego złożonej w trybie art. 387 kpk) przerwie lub odroczy rozprawę zobowiązując prokuratora do stawiennictwa. Jednak jeżeli Sąd zachowa się cynicznie, to wykorzystując ( uprawnioną) nieobecność prokuratora może zakończyć proces zgadzając się na propozycję poddania się karze przez oskarżonego w sytuacji, w której oczywiste dla każdego praktyka będzie, że prokurator, gdyby o takiej propozycji wiedział, wyraziłby wobec niej stanowczy sprzeciw. Oczywiście, można zakładać, że Sąd zawsze może prokuratora wezwać na rozprawę ( art. 46 § 2 kpk) i że w takich newralgicznych sytuacjach to zrobi – ale pamiętać należy, że „ nie święci garnki lepią” i systemowe rozwiązania mają wymuszać prawidłowe postępowanie niezależnie od podejścia poszczególnych jednostek. Żeby daleko nie szukać Sąd Okręgowy uważa, że w tej sprawie Sąd Rejonowy zachował się nielojalnie wobec jednej ze stron postępowania ( w tym przypadku prokuratora) – wykorzystując jej nieobecność i brak wiedzy o propozycji oskarżonego co do dobrowolnego poddania się karze wydał wyrok taki, jak sobie zażyczył tego oskarżony, mimo, że oczywiste dla każdego praktykującego prawnika jest, że prokurator nie zgodziłby się na karę ograniczenia wolności dla sprawcy, który działając w warunkach recydywy dzień po opuszczeniu Zakładu Karnego rozpoczyna ponowne znęcanie się nad pokrzywdzoną (żoną), mimo, że karę odbywał właśnie za identyczne przestępstwo popełnione na szkodę tej samej osoby. Po czwarte, w razie przyjęcia przeciwnego stanowiska utracona zostanie możliwość kontroli instancyjnej zapadających w tym trybie wyroków. Przecież jeżeli uznamy, że można wydać wyrok w trybie art. 387 kpk nie tylko pod nieobecność prokuratora, ale też mimo braku jego wiedzy o złożeniu przez oskarżonego propozycji dobrowolnego poddania się karze, to może dojść do sytuacji, w której Sąd pierwszej instancji zachowując się nielojalnie i wykorzystując nieobecność prokuratora oraz jego brak wiedzy o wniosku oskarżonego zaakceptuje ten wniosek i „podda go karze” nieakceptowalnej i rażąco niewspółmiernej w rozumieniu art. 438 pkt 4 kpk, a mimo to prokurator nie będzie miał żadnej możliwości zaskarżenia takiego wyroku i poddania owego kontrowersyjnego rozstrzygnięcia kontroli instancyjnej ( art. 447 § 5 kpk). Prowadzi to do utraty swoistego „wentyla bezpieczeństwa” i może spowodować pozostawienie w obiegu prawnym wyroków nieakceptowalnych z uwagi na rażące naruszenia dyrektyw wymiaru kary. Zresztą tak jest w przedmiotowej sprawie, a także podobną konkluzją skończył się wywód Sądu Najwyższego w uzasadnieniu wyroku z dnia 21 sierpnia 2019 roku w sprawie IV KS 19/19 ( z czym Sąd Okręgowy się nie zgadza). Po piąte, przyjęcie odmiennej interpretacji może doprowadzić do poważnych i niestety negatywnych konsekwencji praktycznych. Albo bowiem spowoduje rezygnację korzystania z możliwości przewidzianej w art. 46 § 2 kpk i prokuratorzy obawiając się nielojalnego podejścia sądów pierwszej instancji będą stawiali się na każdą rozprawę, aby zapobiec nieakceptowalnym z punktu widzenia rzeczników oskarżenia „poddaniom się karze”, co szybko doprowadzi do zapaści organizacyjnej prokuratury, albo pro forma będą sprzeciwiali się każdej próbie dobrowolnego poddania się karze na rozprawie (chociażby załączając na piśmie takie oświadczenie do każdego zatwierdzanego aktu oskarżenia w sprawach, w których prowadzone było dochodzenie – Sąd w tym miejscu pomija skuteczności takiego oświadczenia, nie jest to bowiem zagadnienie występujące w tej sprawie), co zaowocuje „naturalną śmiercią” jednej z lepszych instytucji polskiego prawa karnego procesowego, jaką jest możliwość konsensualnego zakończenia procesu w trybie art. 387 kpk. Po szóste, w tej konkretnej sprawie nie tylko nie powiadomiono prokuratora o treści propozycji oskarżonego, ale również naruszono dyspozycję art. 387 kpk z innego powodu. Otóż do dobrowolnego poddania karze w tym trybie może dojść, gdy „ okoliczności popełnienia przestępstwa i wina nie budzą wątpliwości”. Tymczasem jeżeli wierzyć wyjaśnieniom oskarżonego, to jest on niewinny, a co więcej, to on jest ofiarą przestępstwa, bo żona miała się na niego rzucać z nożem. Oskarżony podaje również informację, że pokrzywdzona leczy się psychiatrycznie i poddaje w wątpliwość wiarygodność jej relacji. Oskarżony na rozprawie wypowiedział „sakramentalne” słowa „przyznaję się” po czym złożył i potwierdził poprzednie wyjaśnienia, z których wynika ( gdyby dać im wiarę), że jest niewinny. Zatem w tej sprawie albo należało oskarżonego uniewinnić ( gdyby dać mu wiarę mimo formalnego przyznania się), albo wymierzyć mu surową karę bezwzględnego pozbawienia wolności ( gdyby przyjąć wersję aktu oskarżenia, bo na taką karę zasługuje recydywista, który następnego dnia po powrocie z Zakładu Karnego do domu kontynuuje brutalne znęcanie nad żoną). Na pewno nie było tu warunków do zastosowania trybu konsensualnego z art. 387 kpk i poddania oskarżonego karze ograniczenia wolości. Zresztą prokurator na rozprawie apelacyjnej wykazał, że nigdy by się na to nie zgodził, a wręcz wyraziłby stanowczy sprzeciw, gdyby tylko ktoś raczył go o takiej kuriozalnej propozycji powiadomić, a jako minimalną karę w tej sprawie postrzega karę jednego roku i sześciu miesięcy bezwzględnego pozbawienia wolności ( k. 201 v). Z kolei obrońca jako maksymalną aprobowaną przez oskarżonego karę wskazywał jeden rok ograniczenia wolności ( k. 201 v ). Prowadzi to do konkluzji, że powyższe naruszenie dyspozycji art. 387 kpk miało wpływ na treść zaskarżonego orzeczenia w rozumieniu art. 438 pkt 2 kpk, albowiem doprowadziło do wydania wyroku, który:
|
|||||||||||||||||||
Wniosek |
|||||||||||||||||||
O uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi pierwszej instancji. |
☒ zasadny ☐ częściowo zasadny ☐ niezasadny |
||||||||||||||||||
Zwięźle o powodach uznania wniosku za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny. |
|||||||||||||||||||
W sprawie należy przeprowadzić przewód sądowy ponownie w całości, również w zakresie wyjaśnień oskarżonego. Sąd Okręgowy na rozprawie apelacyjnej podjął próbę konwalidowania uchybień i doprowadzenia do wydania wyroku w trybie art. 387 § 1 kpk, ale do konsensusu nie doszło ( vide k. 201 v). Dlatego przewód sądowy należy powtórzyć w całości, co uzasadnia uchylenie zaskarżonego wyroku ( art. 437 § 2 kpk). |
|||||||||||||||||||
4. OKOLICZNOŚCI PODLEGAJĄCE UWZGLĘDNIENIU Z URZĘDU |
|||||||||||||||||||
4.1. |
|||||||||||||||||||
Zwięźle o powodach uwzględnienia okoliczności |
|||||||||||||||||||
5. ROZSTRZYGNIĘCIE SĄDU ODWOŁAWCZEGO |
|||||||||||||||||||
1.7. Utrzymanie w mocy wyroku sądu pierwszej instancji |
|||||||||||||||||||
5.1.1. |
Przedmiot utrzymania w mocy |
||||||||||||||||||
Zwięźle o powodach utrzymania w mocy |
|||||||||||||||||||
1.8. Zmiana wyroku sądu pierwszej instancji |
|||||||||||||||||||
5.2.1. |
Przedmiot i zakres zmiany |
||||||||||||||||||
Zwięźle o powodach zmiany |
|||||||||||||||||||
1.9. Uchylenie wyroku sądu pierwszej instancji |
|||||||||||||||||||
1.1.7. Przyczyna, zakres i podstawa prawna uchylenia |
|||||||||||||||||||
5.3.1.1.1. |
|||||||||||||||||||
Zwięźle o powodach uchylenia |
|||||||||||||||||||
5.3.1.2.1. |
Konieczność przeprowadzenia na nowo przewodu w całości |
||||||||||||||||||
Zwięźle o powodach uchylenia |
|||||||||||||||||||
W sprawie należy przeprowadzić przewód sądowy ponownie w całości, również w zakresie wyjaśnień oskarżonego. Sąd Okręgowy na rozprawie apelacyjnej podjął próbę konwalidowania uchybień i doprowadzenia do wydania wyroku w trybie art. 387 § 1 kpk, ale do konsensusu nie doszło ( vide k. 201 v). Dlatego przewód sądowy należy powtórzyć w całości, co uzasadnia uchylenie zaskarżonego wyroku ( art. 437 § 2 kpk). |
|||||||||||||||||||
5.3.1.3.1. |
Konieczność umorzenia postępowania |
||||||||||||||||||
Zwięźle o powodach uchylenia i umorzenia ze wskazaniem szczególnej podstawy prawnej umorzenia |
|||||||||||||||||||
5.3.1.4.1. |
|||||||||||||||||||
Zwięźle o powodach uchylenia |
|||||||||||||||||||
1.1.8. Zapatrywania prawne i wskazania co do dalszego postępowania |
|||||||||||||||||||
Sąd Rejonowy musi przeprowadzić cały przewód sądowy i postępowanie dowodowe, ocenić wyjaśnienia oskarżonego, który co prawda formalnie częściowo przyznał się do winy, ale złożył depozycje na podstawie których powinno się go uniewinnić ( gdyby uznać je za odpowiadające prawdzie). Gdyby Sąd nie dał wiary oskarżonemu powinien wymierzając karę baczyć na dyrektywy wymiaru kary i brać pod uwagę jego uprzednią karalność i działanie w warunkach recydywy. |
|||||||||||||||||||
1.10. Inne rozstrzygnięcia zawarte w wyroku |
|||||||||||||||||||
Punkt rozstrzygnięcia z wyroku |
Przytoczyć okoliczności |
||||||||||||||||||
6. Koszty Procesu |
|||||||||||||||||||
Punkt rozstrzygnięcia z wyroku |
Przytoczyć okoliczności |
||||||||||||||||||
7. PODPIS |
|||||||||||||||||||
1.11. Granice zaskarżenia |
|||||
Kolejny numer załącznika |
1 |
||||
Podmiot wnoszący apelację |
prokurator |
||||
Rozstrzygnięcie, brak rozstrzygnięcia albo ustalenie, którego dotyczy apelacja |
WYROK |
||||
0.1.1.3.1. Kierunek i zakres zaskarżenia |
|||||
☐ na korzyść ☒ na niekorzyść |
☒ w całości |
||||
☐ w części |
☐ |
co do winy |
|||
☐ |
co do kary |
||||
☐ |
co do środka karnego lub innego rozstrzygnięcia albo ustalenia |
||||
0.1.1.3.2. Podniesione zarzuty |
|||||
Zaznaczyć zarzuty wskazane przez strony w apelacji |
|||||
☐ |
art. 438 pkt 1 k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w zakresie kwalifikacji prawnej czynu przypisanego oskarżonemu |
||||
☐ |
art. 438 pkt 1a k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w innym wypadku niż wskazany |
||||
☒ |
art. 438 pkt 2 k.p.k. – obraza przepisów postępowania, jeżeli mogła ona mieć wpływ na treść orzeczenia |
||||
☐ |
art. 438 pkt 3 k.p.k. – błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia, |
||||
☐ |
art. 438 pkt 4 k.p.k. – rażąca niewspółmierność kary, środka karnego, nawiązki lub niesłusznego zastosowania albo niezastosowania środka zabezpieczającego, przepadku lub innego środka |
||||
☐ |
|||||
☐ |
brak zarzutów |
||||
0.1.1.4. Wnioski |
|||||
☒ |
uchylenie |
☐ |
zmiana |