Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 19 grudnia 2012 r.

Sąd Apelacyjny w Poznaniu, III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 19 grudnia 2012 r. w Poznaniu

sprawy z wniosku R. A.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w P.

o emeryturę

na skutek apelacji wnioskodawcy R. A.

od wyroku Sądu Okręgowego - Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Poznaniu

z dnia 26 kwietnia 2012 r. sygn. akt VIII U 4158/11

z m i e n i a zaskarżony wyrok oraz poprzedzającą go decyzję i przyznaje wnioskodawcy R. A. prawo do emerytury od dnia 12 września 2011 r..

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 8 listopada 2011 r., (znak (...)) pozwany- Zakład Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w P., działając na podstawie art. 184 ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych [dalej: ustawa], po rozpatrzeniu wniosku z dnia 11 sierpnia 2011 r., odmówił R. A. prawa do świadczenia emerytalnego wobec nie spełnienia warunków wymaganych do jego przyznania.

Od powyższej decyzji R. A. wniósł odwołanie w przepisanym prawem trybie i terminie.

Pozwany organ rentowy wniósł o oddalenie odwołania oraz podtrzymał zaskarżoną decyzję i prezentowaną argumentację w całej rozciągłości.

Wyrokiem z dnia 26 kwietnia 2012r. Sąd Okręgowy Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Poznaniu oddalił odwołanie.

Podstawą powyższego wyroku był następujący stan faktyczny i wywód prawny:

Sąd ustalił, iż R. A. (ur. (...)) w dniu 11.09.2011 r. ukończył 60 rok życia, tj. osiągnął obniżony wiek emerytalny. Odwołujący na dzień 1 stycznia 1999r. legitymuje się okresem składkowym i nieskładkowym wynoszącym łącznie 28 lat, 2 miesiące i 17 dni.

Sąd wskazał, iż pozwany organ rentowy uznał za udowodnione 13 lat, 2 miesiące i 12 dni jako okresy pracy w szczególnych warunkach- od 15.07.1974r. do 25.09.1987r.- na stanowisku betoniarza zatrudnionym w Kombinacie (...) w P..

Sąd ustalił, iż odwołujący pracuje na podstawie umowy zlecenia. Nie jest członkiem otwartego funduszu emerytalnego. A w dniu 11 sierpnia 2011 r. odwołujący złożył w organie rentowym wniosek o przyznanie prawa do emerytury przy obniżonym wieku emerytalnym.

Z ustaleń Sądu wynika, iż Kombinat (...) zajmował się wytwarzaniem prefabrykatów do budowy domów wielkopłytowych.

Kombinat (...) został przekształcony w (...) Przedsiębiorstwo Budownictwa (...). Prefabrykaty były tworzone z betonu.

Sąd ustalił, iż odwołujący w okresie od 1.12.1989r. do 31.07.1991r. miał przerwę w wykonywaniu pracy na stanowisku betoniarza, gdyż w tym okresie pracował w Kombinacie (...)w P. jako placowy. Zmiana stanowiska pracy była związana problemami zdrowotnymi wnioskodawcy. R. A., pracując jako placowy, zajmował się naprawianiem ubytków uszkodzonych przy wyjmowaniu płyt przez wypełnienie betonem, wykonywał czynności związane z produkcją prefabrykatów. Placowy zajmował się sprzątaniem, odhaczaniem elementów do wywozu. Był też wykorzystywany do różnych innych prac, gdy zabrakło pracownika. Jako placowy odwołujący nie wykonywał czynności betoniarza. Nie musiał używać wibratora. Betoniarz natomiast przygotowywał zbrojenie, formę i wylewał beton do formy. Betoniarz i placowy wykonywali czynności w tym samym miejscu.

Sąd podał, iż w okresie od 1.12.1992r. do 31.07.1993r. R. A. pracował jako betoniarz, członek brygady, w (...) Przedsiębiorstwie Budownictwa (...). Praca betoniarza wymagała również od odwołującego obsługi pieca do ogrzewania form.

Sąd pierwszej instancji ustalił, iż w powyższych okresach odwołujący był zatrudniony na pełen etat, pracował 8 godzin dziennie.

Istota sporu w zakresie ustaleń faktycznych, w ocenie sądu pierwszej instancji, sprowadzała się do oceny, czy odwołujący wykonywał przez okres co najmniej 15 lat stale i w pełnym wymiarze czasu pracę w szczególnych warunkach. Sąd wskazał, iż postępowanie dowodowe zostało ograniczone do badania charakteru zatrudnienia odwołującego w okresie od 01.12.1989r. do 31.07.1991r. w Kombinacie (...) w P. oraz od 01.12.1992r. do 31.07.1993r. w (...) Przedsiębiorstwie Budownictwa (...). Zdaniem Sądu fakt zatrudnienia odwołującego w ww. zakładach pracy oraz ogólny staż pracy stanowił okoliczność bezsporną wykazaną przez odwołującego odpowiednimi dokumentami

Sąd uznał za wiarygodne zeznania odwołującego R. A. jedynie w części, tj. co do tego, że w okresie od 01.12.1992r. do 31.07.1993r. pracował na stanowisku betoniarza w (...) Przedsiębiorstwie Budownictwa (...). Odmówił zaś wiarygodności twierdzeniu wnioskodawcy, że w okresie od 1.12.1989r. do 31.07.1991 r. wykonywał pracę w warunkach szczególnych, tj. na stanowisku betoniarza. Zdaniem Sądu w tym zakresie zeznania odwołującego nie zostały poparte żadnym wiarygodnym dowodem.

Sąd pierwszej instancji wskazał, iż w niniejszej sprawie bezsporne jest, że odwołujący do dnia 31.12.1998r. legitymował się wymaganym dla uzyskania prawa do świadczenia emerytalnego okresem zatrudnienia, tj. 25-letnim, osiągnął wymagany wiek, gdyż 60 lat ukończył w dniu 11 września 2011 r., nie przystąpił do otwartego funduszu emerytalnego ani też nie pozostaje w stosunku pracy.

Sąd Okręgowy uznał, że na dzień 1 stycznia 1999r. R. A. nie legitymował się 15 letnim okresem pracy w warunkach szczególnych.

W tym kontekście Sąd zaznaczył, iż organ rentowy zaliczył odwołującemu, jako okres pracy w warunkach szczególnych okres zatrudnienia od 15.07.1974r. do 25.09.1987r. na stanowisku -betoniarza w Kombinacie (...) w P. w wymiarze 13 lat, 2 miesięcy i 12 dni. Zdaniem sądu pierwszej instancji odwołujący wykonywał pracę w warunkach szczególnych również od 1.12.1992r. do 31.07.1993r. (8 miesięcy) jako betoniarz w (...) Przedsiębiorstwo Budownictwa (...). Jednakże sumując oba wyżej wymienione okresy należało stwierdzić, że jest to 13 lat, 10 miesięcy i 12 dni pracy w warunkach szczególnych, zamiast wymaganych ustawowo 15 lat pracy w warunkach szczególnych.

Sąd Okręgowy doszedł do przekonania, że zatrudnienia odwołującego R. A. w okresie od 1.12.1989r. do 31.07.1991r. nie można uznać za pracę w warunkach szczególnych. Odwołujący w tym okresie pracował na stanowisku placowego, gdzie nie wykonywał czynności betoniarza. Sąd wyjaśnił, iż świadkowie Z. i S., którzy niewątpliwie pracowali w tych samych zakładach co odwołujący, nie potrafili wskazać okresów, kiedy odwołujący pracował jako betoniarz, a kiedy jako placowy. Ze zgromadzonych dokumentów zawartych w aktach osobowych wnioskodawcy wynika, że w powyższym okresie odwołujący był zatrudniony jako placowy. Wnioskodawca sam wskazał, że z przyczyn zdrowotnych nie mógł dalej być zatrudniony jako betoniarz. Te okoliczności wskazują, że czynności jakie wykonywał odwołujący w okresie od 1.12.1989r. do 31.07.1991 r. nie mogą być uznane za pracę w warunkach szczególnych przez 8 godzin dziennie.

Zdaniem Sądu odwołujący posiada zatem łącznie 13 lat, 10 miesięcy i 12 dni pracy w warunkach szczególnych (po doliczeniu okresu uznanego przez Sąd tj. od 1.12.1992r. do 31.07.1993r.) zamiast wymaganych 15 lat pracy w warunkach szczególnych. Odwołujący nie spełnił tym samym wszystkich przesłanek koniecznych do przyznania mu emerytury przy obniżonym wieku emerytalnym.

Sąd Okręgowy uznał, że zaskarżona decyzja organu rentowego odpowiada prawu i z tych przyczyn oddalił odwołanie wnioskodawcy.

Apelację od wyroku Sądu Okręgowego w Poznaniu z dnia 26 kwietnia 2012r. wniósł R. A., zaskarżając orzeczenie w całości i wnosząc o orzeczenie zgodnie z żądaniem zawartym w odwołaniu.

Apelujący zakwestionował ustalenie Sądu, iż od dnia 01.12.1989r. do 31.7.1991r. pracował, jako placowy, co stanowiło podstawę do nieuwzględnienia tego okresu pracy jako pracy w szczególnych warunkach. Jak wywodził odwołujący w okresie od 01.12.1989r. do 31.7.1991r. wykonywał on pracę w szczególnych warunkach, gdyż zajmował stanowisko betoniarza, co potwierdzają angaże złożone w jego aktach osobowych.

Sąd Apelacyjny zważył co następuje:

Apelacja wnioskodawcy okazała się zasadna.

Na wstępie rozważań zaznaczyć należy, iż zakres kognicji sądu II instancji wyznacza treść przepisu art. 378 par. 1 k.p.c. stanowiącego, że sąd ten rozpoznaje sprawę w granicach apelacji, a z urzędu bierze pod rozwagę jedynie nieważność postępowania, która to okoliczność w niniejszym przypadku nie zachodzi. Kierunek kontroli instancyjnej wskazują zaś zarzuty apelacyjne. Sąd odwoławczy nie jest jednak związany granicami zarzutów podniesionych w apelacji, lecz pełni również funkcję sądu merytorycznego, który może rozpoznać sprawę od początku, uzupełnić materiał dowodowy lub powtórzyć już przeprowadzane dowody, a także poczynić samodzielnie ustalenia na podstawie materiału zebranego w postępowaniu w pierwszej instancji.

Zdaniem sądu drugiej instancji Sąd Okręgowy w zasadniczej części w sposób prawidłowy i wyczerpujący rozważył wszystkie okoliczności sprawy i dowody ujawnione w toku rozprawy, czyniąc na tej podstawie zasadniczo prawidłowe ustalenia faktyczne. Sąd Apelacyjny zakwestionował i uczynił w tym zakresie odmienne ustalenia faktyczne w odniesieniu do okresu od 01.12.1989r. do 31.07.1991r. W pozostałym zakresie ocena materiału dowodowego i ustaleń faktycznych jest prawidłowa.

Zdaniem sądu drugiej instancji słusznie wskazywał apelujący na wadliwość ustaleń faktycznych w przedmiocie zajmowanego przez niego stanowiska pracy i wykonywanych zadań w ramach umowy o pracę w okresie od 01.12.1989r. do 31.07.1991r. Analiza zebranego w sprawie materiału dowodowego wskazuje, iż R. A. w tym okresie wykonywał czynności na stanowisku betoniarza w Kombinacie (...), a nie, jak przyjął Sąd Okręgowy, czynności placowego. Merytoryczna kontrola akt pracowniczych wnioskodawcy pozwala ustalić, iż w Kombinacie (...) w P. R. A. wykonywał czynności placowego jedynie w okresie od 26.09.1987r. do 31.11.1989r. Zaś od dnia 01.12.1989r. do końca zatrudnienia ponownie świadczył pracę jako betoniarz. Złożona w aktach sprawy dokumentacja pracownicza pozwala ustalić okresy, w których apelujący wykonywał czynności placowego, a od kiedy czynności na stanowisku betoniarza. Przedstawia się to następująco:

1) angażem z dnia 10. 08.1989r. przyznano odwołującemu wynagrodzenie w stawce godzinowej 280 zł, przy czym w treści tegoż pisma powołano się na stanowisko placowego, także angaż z dnia 21.08.1989r. również wskazuje, iż odwołujący świadczył pracę jako placowy [dowód: k. 77 akt osobowych];

2) z dniem 01.12.1989r. apelującemu przyznano stawkę wynagrodzenia zasadniczego wg kategorii zakładowego systemu wynagrodzeń (dalej zsw) w wysokości 880 zł/godz., przy czym w treści tegoż pisma podano już stanowisko „betoniarz”; [dowód: angaż z dnia 06.01.1990r.];

3) z dniem 26.02.1990r. apelującemu przyznano stawkę wynagrodzenia zasadniczego wg kategorii zsw w wysokości 1150 zł/godz. na stanowisku „betoniarz” [dowód: angaż z dnia 26.02.1990r.];

4) z dniem 01.06.1990r. apelującemu przyznano stawkę wynagrodzenia zasadniczego wg kategorii zsw w wysokości 2070 zł/godz. i jak wynika z nagłówka R. A. zajmował stanowisko „betoniarz” [dowód: angaż z dnia 27.03.1990r.];

5) z dniem 01.01.1990r. apelującemu przyznano stawkę wynagrodzenia zasadniczego wg kategorii zsw w wysokości 2600 zł/godz. Jak wynika z nagłówka R. A. zajmował stanowisko „betoniarz” [dowód: angaż z dnia 11.02.1991r.];

6) z dniem 01.02.1991r. apelującemu przyznano stawkę wynagrodzenia zasadniczego wg kategorii zsw w wysokości 2700 zł/godz. Jak wynika z nagłówka R. A. zajmował stanowisko „betoniarz” [dowód: angaż z dnia 28.02.1991r.];

7) z dniem 01.07.1991r. apelującemu przyznano stawkę wynagrodzenia zasadniczego wg kategorii zsw w wysokości 4000 zł/godz. Jak wynika z nagłówka R. A. zajmował stanowisko „betoniarz” [dowód: angaż z dnia 01.07.1991r.];

8) od dnia 01.08.1991r. na podstawie umowy o pracę wnioskodawca podjął pracę w (...) Przedsiębiorstwie Budownictwa (...) [k. 76 akt osobowych].

Dokumentacja ta nie budziła wątpliwości sądu drugiej instancji , a nadto nie była kwestionowana przez strony. Sąd uznał, iż rzetelność złożonej dokumentacji pozwala poczynić na jej podstawie ustalenia w zakresie zajmowanego w rzeczywistości przez odwołującego stanowiska. Sąd przyjął, iż ciągłość chronologiczna zajmowanych przez R. A. stanowisk ujawniająca się w powyżej wskazanych angażach i możliwość określenia cezur czasowych, pozwalają wywieść wniosek, że zapisane w poszczególnych angażach stanowisko powoda obrazuje zakres wykonywanych przez niego w rzeczywistości czynności. Trafność powyższego założenia potwierdzały również zeznania R. A., który wskazał, iż „lekarz zakładowy skierował mnie do lżejszej pracy placowego w związku z dolegliwościami ze strony kręgosłupa. W ostatnim okresie pracowałem ponownie jako betoniarz. W ostatnim okresie zatrudnienia w Kombinacie, jak mi się wydaje przez okres 1 roku i 8 miesięcy pracowałem, jako betoniarz, a nie jako placowy. Pracowałem 8 godzin dziennie.” (k. 23v).

Sąd Apelacyjny, odmiennie zatem niż Sąd Okręgowy, uznał, iż przytoczone powyżej zeznania wnioskodawcy, były logiczne i znajdowały potwierdzenie w złożonej w sprawie dokumentacji pracowniczej tj. jego angażach.

W ocenie sądu drugiej instancji zarówno zeznania, jak i powołane powyżej dokumenty prywatne pozwalają w sposób jednoznaczny stwierdzić, iż w okresie od 26.09.1987r. do 30.11.1989r. R. A. wykonywał czynności placowego, jednakże już od dnia 01.12.1989r. do dnia 31.07.1991r. ponownie w wykonywał czynności betoniarza.

Ustalając powyższe Sąd Apelacyjny uznał, iż w toku zatrudnienia w Kombinacie (...) w P. w okresie od 15.07.1974r. do 25.09.1987r. i od 01.12.1989r. do 31.07.1989r. odwołujący wykonywał pracę betoniarza. Zakres czynności wykonywania pracy w obu okresach był zbieżny. Taka ocena znajduje potwierdzenie także w zeznaniach świadków przesłuchiwanych w sprawie, tj. Z. Z. i W. S..

Praca na stanowisku betoniarza stanowi pracę w szczególnych warunkach, o której mowa w zarządzeniu nr 9 Ministra Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych z dnia 1 sierpnia 1983 r. w sprawie wykazu stanowisk pracy w zakładach pracy nadzorowanych przez Ministra Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych. W dziale V pod pozycją 4, jako prace zbrojarskie i betoniarskie wymienione zostały stanowiska zbrojarz, zbrojarz prefabrykatów, betoniarz, zestawiacz surowców i mieszanek, operator betoniarki –betoniarz.

Tym samym w ocenie Sądu Apelacyjnego w okresie od 15.07.1974r. do 25.09.1987r. (13 lat, 2 miesiące, 12 dni) i od 01.12.1989r. do 31.07.1991r. (1 rok , 8 miesięcy) apelujący wykonywał pracę w szczególnych warunkach, jako betoniarz w Kombinacie (...) w P., a następnie od 01.12.1992r. do 31.07.1993r. (8 miesięcy), jako betoniarz w (...) Przedsiębiorstwie Budownictwa (...). Powyższe wskazuje, iż wnioskodawca świadczył pracę w warunkach szczególnych przez ponad 15 lat.

Jak stanowi art. 184 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32, 33, 39 i 40, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy osiągnęli:

1) okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymaganym w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż 60 lat - dla kobiet i 65 lat - dla mężczyzn oraz

2) okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27. Przy czym emerytura, zgodnie z ustępem drugim, przysługuje pod warunkiem nieprzystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego albo złożenia wniosku o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa oraz rozwiązania stosunku pracy -w przypadku ubezpieczonego będącego pracownikiem. Zgodnie z brzmieniem art. 27 ustawy ubezpieczonym urodzonym przed dniem 1 stycznia 1949 r. przysługuje emerytura, jeżeli spełnili łącznie następujące warunki:

1) osiągnęli wiek emerytalny wynoszący co najmniej 60 lat dla kobiet i co najmniej 65 lat dla mężczyzn;

2) mają okres składkowy i nieskładkowy wynoszący co najmniej 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn, z zastrzeżeniem art. 27a.

Natomiast wiek emerytalny, rodzaje prac lub stanowisk oraz warunki na podstawie, których osobom zatrudnionym w szczególnych warunkach w lub w szczególnym charakterze przysługuje prawo do emerytury zostały określone w Rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. Okresami pracy uzasadniającymi prawo do świadczeń na zasadach określonych w rozporządzeniu są okresy, w których praca w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy (§ 2 ust. 2). Zgodnie z zgodnie z § 3 cyt. rozporządzenia za okres zatrudnienia wymagany do uzyskania emerytury zwany dalej wymaganym okresem zatrudnienia uważa się okres wynoszący 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn, liczony łącznie z okresami równorzędnymi i zaliczanymi do okresów zatrudnienia. Pracownik, który wykonywał prace w szczególnych warunkach wymienione w razie A nabywa prawo do emerytury, jeżeli spełni łącznie następujące warunki:

1) osiągnął wiek emerytalny wynoszący 55 lat dla kobiet i 60 lat dla mężczyzn

2) ma wymagamy okres zatrudnienia, w tym co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach.

Wskazując na tak zakreślone warunki uznać należy, iż wnioskodawca spełnił wszystkie warunki do nabycia uprawnień emerytalnych według art. 184 ww. ustawy. W toku postępowania bezsporne było, iż odwołujący uzyskał ogólny staż pracy do dnia 31.12.1998r., gdyż udowodnił 25 letni okres zatrudnienia (tj. 28 lat, 2 miesiące, 17 dni), nie przystąpił do otwartego funduszu emerytalnego ani nie pozostawał w stosunku zatrudnienia. Nadto przeprowadzone w sprawie postępowanie dowodowe wykazało, iż legitymuje się on również 15 letnim stażem pracy w warunkach szczególnych.

Powyższa ocena uzasadniała zmianę zaskarżonego orzeczenia oraz poprzedzającej go decyzji i przyznanie R. A. (ur. (...)) prawa do emerytury od dnia 12 września 2011r. tj. od dnia następnego po uzyskaniu przez niego 60 lat.

Tym samym wyrok Sądu Okręgowego podlegał zmianie na podstawie art. 386 par. 1 k.p.c. w zw. z art. 477(14) par. 2 k.p.c. oraz art. 391§1 kpc.

/SSA Hanna Hańczewska-Pawłowska/ /SSA Marek Borkiewicz/ /del SSO Wiesława Stachowiak/