Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 19 kwietnia 2017 roku

Sąd Okręgowy w Koninie Wydział I Cywilny

w składzie:

Przewodniczący: SSO Mariola Klimczak

Protokolant: p.o. sekretarza sądowego Monika Lewandowska

po rozpoznaniu w dniu 27-03-2017r. w Koninie

na rozprawie

sprawy z powództwa M. M. (1)

przeciwko Z. L. (1)

o zapłatę

1.  zasądza od pozwanego na rzecz powódki kwotę 60.000 (sześćdziesiąt tysięcy) zł, z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 10.03.2016r. do dnia zapłaty;

2.  w pozostałym zakresie powództwo oddala;

3.  nakazuje pobrać od pozwanego na rzecz Skarbu Państwa (Sąd Okręgowy w K.) kwotę 3.595,27 zł tytułem nieuiszczonych kosztów sądowych;

4.  w pozostały zakresie nieuiszczonymi kosztami sądowymi obciąża Skarb Państwa;

5.  zasądza od pozwanego na rzecz powódki kwotę 1.871,49 (tysiąc osiemset siedemdziesiąt jeden 49/100) zł tytułem kosztów pomocy prawnej udzielonej powódce z urzędu;

6.  przyznaje adwokatowi H. R. od Skarbu Państwa (Sąd Okręgowy w K.) kwotę 2.807,29 zł. tytułem kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej powódce z urzędu.

Mariola Klimczak

Sygn. akt I C 1154/15

UZASADNIENIE

Powódka M. M. (1) wystąpiła przeciwko pozwanemu Z. L. (1) z powództwem o zapłatę kwoty 150.000 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty tytułem zadośćuczynienia za śmierć wnuczki M. K. (2), a nadto o zasądzenie kosztów procesu. W uzasadnieniu podała, że z ww. wnuczką łączyła ją silna więź emocjonalna, która została bezpowrotnie zerwana z chwilą śmierci wnuczki, którą pozwany, w sylwestra 2013 roku „zamordował”, a okoliczności w jakich doszło do zabójstwa były bardzo drastyczne i wywołują u powódki olbrzymi ból. W wyniku śmierci wnuczki powódka doznała uszczerbku na zdrowiu psychicznym.

Pozwany, przebywający obecnie w Zakładzie Karnym we W., w odpowiedzi na pozew, podniósł, że powódka nie była na najlepszych stosunkach z M. K. (2). Nadto podkreślił, że powódką jest osobą „chorą psychicznie” i skłonną do natręctw, a sam pozew jest próbą wyciągnięcia od Państwa gotówki. Pozwany nie jest w stanie zapłacić powódce żadnych pieniędzy, bo sam ich nie ma (k.26).

Sąd ustalił, co następuje:

Powódka M. M. (1) była babcią M. K. (2), zmarłej w dniu 31 grudnia 2013 roku. W chwili śmierci M. K. (2) miała 33 lata. Powódka ma obecnie 80 lat.

M. K. (2) miała dwójkę dzieci. W chwili jej śmierci syn K. miał 10 lat, a córka A. (...) lat. M. K. (2) od urodzenia mieszkała z rodzicami tj. z córką powódki A. M. (1) (z d. M.) oraz P. M. (1).

A. M. (1) zmarła w 2003r., na raka, będąc w wieku 47 lat. M. K. (2) miała wówczas 23 lata. Jej syn K. miał wtedy 6 tygodni. Śmieci matki spowodowała, że M. K. (2) straciła najbliższą jej osobę, na którą zawsze mogła liczyć. M. K. (2) nie mogła liczyć na pomoc ze strony swojego ojca, bowiem ten był uzależniony od alkoholu i nie interesował się jej sprawami. P. M. (1) pracowa na kolei, lecz po śmierci żony załamał się i „uciekał” w alkohol. Z kolei mąż M. K. (2) był uzależniony od alkoholu, brał narkotyki, a ostatecznie zmarł popełniając samobójstwo. M. K. (2) pracowała dwa miesiące, jako kelnerka w restauracji na ul. (...) w K.. Potem utrzymywała się przede wszystkim z zasiłku z MOPS w wysokości 1.500 zł miesięcznie oraz z alimentów w kwocie 360 zł.

Powódkę łączyła z wnuczką M. K. (2) silna więź emocjonalna, która w obliczu tragedii, jaką była śmierć córki powódki, a matki M., jeszcze bardziej się zacieśniła, powódka wraz z wnuczką wspierały się nawzajem. Po śmierci córki A. M. (1) powódka jeszcze bardziej zbliżyła się do wnuczki M. K. (2). Wnuczka stała się dla powódki najbliższą jej osobą. Powódka bardzo angażowała się w życie wnuczki, wnuczkę i babcię łączyły ciepłe, rodzinne relacje. Ojciec M. odnosił wrażenie, że powódka bardziej kocha swoją wnuczkę niż córkę. Powódka na co dzień odwiedzała wnuczkę, zdarzało się, że zostawała u niej na noc. Powódka pomagała wnuczce w opiece nad dziećmi, a także, w miarę posiadanych możliwości i potrzeb wnuczki, wspierała ją finansowo. Powódka przekazała wnuczce M. połowę pieniędzy przekazanych jej po egzekucyjnej sprzedaży nieruchomości stanowiącej własność powódki, położonej w Starym K.. Powódka często odprowadzała do szkoły chorującego na Aspergera prawnuka J. (syna zmarłej). Powódka zabierała dzieci M. na spacery i opiekowała się nimi zawsze kiedy była taka potrzeba.

Rok przed śmiercią M. K. (2) otrzymała mieszkanie komunalne w K., przy ul. (...). Zamieszkała tam ze swoim ojcem, który nie partycypował w kosztach jego utrzymania. Powódka pomogła wnuczce M. wyposażyć to mieszkanie. Zaciągała również kredyty z przeznaczeniem dla M., które później sama spłacała. Powódka przed śmiercią M. K. (2) otrzymywała rentę w kwocie 900 zł miesięcznie.

Powódka od chwili utraty mieszkania w następstwie egzekucji sądowej mieszkała u swojej córki A. M. (2), która jest po wypadku, jest inwalidką I grupy i otrzymuje rentę. Po tym jak córka A. M. (2) wyprowadziła się do swojego przyjaciela, to od tego czasu powódka zamieszkuje w tym mieszkaniu tylko ze swoim 20-letnim wnukiem, który studiuje. Powódka partycypuje częściowo w opłatach za mieszkanie córki A. w kwocie ok. 150 zł miesięcznie. Obecnie otrzymuje rentę w kwocie ok. 1.300 zł, z czego około 300,00 zł zajmuje komornik. Powódka korzysta z posiłków z MOPS.

M. K. (2) poznała pozwanego Z. L. (2) w październiku 2013r. Szybko nawiązali bliższą znajomość i nawzajem się odwiedzali. M. K. (2) zostawała również u pozwanego na noc. Pozwany mieszkał przy ul. (...) w K.. W dniu 31 grudnia 2013 roku pozwany zamordował M. K. (2), za co został skazany wyrokiem Sądu Okręgowego w K.z dnia 07 kwietnia 2015r. na 25 lat pozbawienia wolności. Obecnie odbywa karę w Zakładzie Karnym we W.. Powódka w sprawie karnej występowała jako oskarżyciel posiłkowy.

Nagła śmierć wnuczki w tak tragicznych okolicznościach była dużym szokiem dla powódki. Powódka nie potrafiła pogodzić się z tą śmiercią, jest pełna rozgoryczenia i żalu do sprawcy, ale i obwinia siebie, że nie zapobiegła tej tragedii, że skutecznie nie odsunęła wnuczki od pozwanego. Dodatkowo na odczuwaną krzywdę po stracie wnuczki wpływają drastyczny przebieg zdarzenia i rozmiar obrażeń doznanych przez powódkę w następstwie postępowania pozwanego. Okoliczności te pogłębiają ból u powódki po stracie wnuczki.

Powódka w swoim życiu doświadczyła kilku tragedii rodzinnych poprzez śmierć dwójki dzieci, zaginięcia trzeciego, jak i śmierć wnuczki M. K. (2). Powódka już od 2007r. korzystała z pomocy psychiatrycznej. Jednak śmierć wnuczki najdotkliwiej wpłynęła na stan psychiczno- emocjonalny powódki. Stan zdrowia powódki po śmierci wnuczki M. znacznie się pogorszył. Powódka straciła chęć i energię do działania, nie ma celu i motywacji, żyje z dnia na dzień, nic jej nie cieszy, stała się płaczliwa, apatyczna. Musi nadal przyjmować leki psychiatryczne, gdyż bez tych leków nie poradziłaby sobie. Powódka straciła siłę i energię do życia, Od 13.08.2015r. do 17.09.2015r. powódka przebywała na oddziale psychiatrycznym szpitala z rozpoznaniem – organiczne zaburzenia nastroju. Zalecono wówczas stosowanie leków, tj. R. 20, C., E., V., A., N., D.. Z powodu braku istotnej poprawy w stanie psychicznym powódka od lutego 2015 roku podjęła psychoterapię indywidualną, wobec z rozpoznania zaburzeń depresyjnych. Nadal nie może spać bez lekarstw, ma zaburzenia pamięci i koncentracji, co utrudnia jej funkcjonowanie w życiu codziennym, załatwianiu spraw urzędowych.

Z uwagi na szczególne okrucieństwo popełnionego przez pozwanego przestępstwa, trumna ze zwłokami M. K. (2) w chwili pogrzebu nie była otwarta. Nagła śmierć wnuczki, w tak tragicznych okolicznościach była dużym szokiem dla powódki. Powódka pomimo podjętej terapii po śmierci wnuczki nie potrafi pogodzić się z jej śmiercią, jest pełna rozgoryczenia i żalu, dodatkowo jej stan pogarsza niemożność widzenia się z prawnukami, dziećmi zamordowanej wnuczki, z którymi była silnie związana. Powódka nadto zauważa u siebie objawy wytwórcze tj. zwiduje i słyszy najbliższych zmarłych ze swojej rodziny.

Po śmierci M. K. (2) jej dzieci trafiły do rodziny zastępczej, tj. cioci ze strony biologicznego ojca i mieszkają w D.. Rodzina zastępcza nie pozwala powódce kontaktować się z dziećmi. Powódka nie ubiegała się, aby tworzyć rodzinę zastępczą dla dzieci M. K. (2), bowiem nie posiada odpowiednich warunków mieszkaniowych, a nadto z uwagi na swój wiek - w chwili obecnej ma już prawie 81 lat.

Śmierć wnuczki spowodowała u powódki powstanie długotrwałego uszczerbku na zdrowiu psychicznym w wysokości 5% za zaburzenia adaptacyjne i utrwalone nerwice.

Powyższy stan faktyczny sąd ustalił na podstawie: dokumentacji z leczenia powódki (k.39-41), odpisu wyroku Sądu Apelacyjnego w P.z dnia 17.09.2015r. (k.88-88v), odpisu wyroku Sądu Okręgowego w K.z dnia 07.04.2015r., II K (...) (k.89-90), odpisu wyroku Sądu Okręgowego w K.z dnia 22.03.2016r. (k.91-94), zeznań świadka P. M. (1) (k.65-65v), zeznań świadka C. O. (k.65v-66), opinii biegłego psychiatry J. O. (1) (k.71-75, k.103-103v), częściowo zeznań pozwanego (k.130-132) i zeznań powódki (k.28-29,k. 135-136).

Sąd nie dał wiary zeznaniom pozwanego, w tej części w której twierdził, że pomiędzy zmarłą M. K. (2), a powódką nie było dobrych relacji, bowiem były one sprzeczne z pozostałym zebranym materiałem dowodowym, w tym z zeznaniami powódki i świadków P. M. (2) i C. O.. Nie znalazły również potwierdzenia w zebranym materiale dowodowym te twierdzenia pozwanego, w których opisywał osobowość, zarówno powódki jak i M. K. (2), stąd zeznania te uznać należało również za niewiarygodne.

Sąd dał wiarę opinii biegłego psychiatry J. O. (1), a zarzuty pozwanego do przedmiotowej opinii stanowiły w istocie polemikę z prawidłowymi ustaleniami biegłego i nie mogły podważyć wniosków wypływających z opinii. Biegły wyraźnie podkreślił, że wydając opinię miał na uwadze także zły stan psychiczny powódki w chwili śmieci wnuczki, spowodowany zdarzeniami sprzed śmierci M. K. (2). Stąd zarzuty pozwanego należało uznać za bezzasadne.

Co do pozostałego materiału dowodowego, to Sąd nie znalazł podstaw, aby odmówić mu przymiotu wiarygodności. Zeznania słuchanych w sprawie świadków korespondowały ze sobą.

Sąd zważył, co następuje:

W ocenie Sądu roszczenie powódki jest słuszne co do zasady, lecz pod względem wysokości jest zbyt wygórowane w ustalonych okolicznościach faktycznych sprawy.

Podstawą prawną odpowiedzialności pozwanego jest art. 415 k.c., a zakres roszczenia o zadośćuczynienie wskazuje art. 446 § 4 k.c., zgodnie z którym „Sąd może także przyznać najbliższym członkom rodziny zmarłego odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę”. Z zebranego materiału dowodowego wynika, że pozwany dopuścił się wobec M. K. (2) czynu zabronionego ustawą karną, za który został prawomocnie skazany i osadzony w Zakładzie Karnym we W.. Stąd podstawa prawna odpowiedzialności „deliktowej” (zawinionej) pozwanego nie budzi wątpliwości Sądu. Bezspornym jest, że powódka w następstwie czynu zabronionego popełnionego przez pozwanego straciła osobę najbliższą w rozumieniu komentowanego wyżej przepisu, bowiem była babcią M. K. (2). Bliższej analizy wymaga jednak wysokość zgłoszonego przez powódkę roszczenia o zadośćuczynienie.

Powódka, w niniejszej sprawie, domaga się zapłaty przez pozwanego na jej rzecz kwoty 150.000 zł tytułem zadośćuczynienia za śmierć swojej wnuczki.

Na podstawie treść przepisu art. 446 § 4 k.c. należy stwierdzić, iż ratio legis zawartego w nim uregulowania tkwi w kompensowaniu bólu, cierpienia, poczucia krzywdy, osamotnienia po śmierci osoby bliskiej. Roszczenie to nie ma zatem na celu wyrównania strat poniesionych przez członków najbliższej rodziny, lecz ma im pomóc dostosować się do nowej rzeczywistości. Na wysokość zadośćuczynienia mają niewątpliwie wpływ takie okoliczności, jak dramatyzm doznań osób najbliższych, proces leczenia doznanej traumy, charakter i rodzaj zaburzeń w prawidłowym funkcjonowaniu członków rodziny zmarłego, czy fakt korzystania z fachowej pomocy, aby poradzić sobie w tej trudnej sytuacji. Oczywiście żadna kwota nie zrekompensuje śmierci osoby bliskiej, w tym wypadku wnuczki powódki.

W niniejszej sprawie powódka straciła osobę bardzo jej bliską. Śmierć M. K. (2) była dla powódki szczególnie traumatycznym przeżyciem. Z opisu czynu, którego dopuścił się pozwany, zamieszczonego w treści wyroku Sądu Okręgowego w Koninie z dnia 7.04.2015 roku, II K (...), wynika szczególne okrucieństwo popełnionej przez pozwanego zbrodni. Powódka była z wnuczką i jej rodziną silnie związana. Szczególnie po śmierci córki, tj. matki M. K. (2), powódka zbliżyła się do wnuczki. Na co dzień odwiedzała ją, pomagała przy dzieciach, wspierała finansowo. Powódkę łączyła z wnuczką silna więź emocjonalna, która w obliczu tragedii, jaką była śmierć córki powódki, a matki M., jeszcze bardziej się zacieśniła. Powódka wraz z wnuczką wspierały się nawzajem. Powódka była dla swojej wnuczki opiekunką i powierniczką. Towarzyszyły sobie niemalże w każdych momentach życia. Wnuczka zawsze mogła liczyć na pomoc babci. Nagła śmierć wnuczki, w tak tragicznych okolicznościach była dużym szokiem dla powódki. Powódka nie potrafi pogodzić się z tą śmiercią, jest pełna żalu do sprawcy, ale i obwinia siebie, że nie zapobiegła tragedii i skutecznie nie odsunęła wnuczki od pozwanego. Powódka, pomimo podjętej terapii po śmierci wnuczki nie potrafi pogodzić się z tą śmiercią, jest pełna rozgoryczenia i żalu, dodatkowo jej stan pogarsza niemożność widzenia się z prawnukami, dziećmi po zmarłej wnuczce, z którymi była silnie związana.

Pomimo, że powódka w swym życiu doświadczyła kilku tragedii rodzinnych, to jednak śmierć wnuczki najdotkliwiej wpłynęła na stan psychiczno-emocjonalny powódki, co jednoznacznie podkreślił biegły J. O. (1) w swojej opinii. Powódka straciła chęć do życia i energię do działania, nie ma celu, motywacji, żyje z dnia na dzień i nic jej nie cieszy. Nie może spać bez leków, ma zaburzenia pamięci i koncentracji, co utrudnia jej funkcjonowanie w życiu codziennym. Powódka leczyła się psychiatrycznie już przed śmiercią wnuczki, jednak po tej śmierci stan psychofizyczny powódki znacznie się pogorszył. Z powodu braku istotnej poprawy w stanie psychicznym powódka podjęła psychoterapię indywidualną w lutym 2015r. Jednak mimo systematycznego, kompleksowego procesu leczenia występuje brak istotnej poprawy w stanie zdrowia powódki. Powódka wymaga dalszego korzystania z psychofarmakoterapii. W ocenie biegłego lekarza psychiatry – J. O. psychoterapia jest niezbędna do zrozumienia i przepracowania objawów, w celu pogodzenia się z tragiczną śmiercią wnuczki, zmniejszenia nasilenia objawów i przywrócenia równowagi psychicznej. Obecnie stan zdrowia powódki mimo kompleksowego leczenia nie jest zadowalający, jednak dalsza systematyczna psychofarmakoterapia pozwoli uzyskać powódce wgląd w objawy i pogodzić się z traumą jakiej doświadczyła. Biegły w swojej opinii sugerował 3-letni okres leczenia.

Ustalając wysokość zadośćuczynienia Sąd miał na uwadze jaki wpływ śmierć M. K. (2) wywarła na życie powódki i w jakim stopniu odczuwa ona jej skutki do chwili obecnej. Nie ulega wątpliwości, iż śmierć wnuczki była dla powódki dużym ciosem emocjonalnym. Utraciła bowiem osobę dla niej bardzo bliską, którą traktowała jak własne dziecko i z którą wiązała oczekiwania pomocy w dalszym życiu. U powódki wystąpiło poczucie osamotnienia i cierpienia wywołane śmiercią osoby najbliższej. Powódka miała lepsze relacje z wnuczką niż ze swoją córką, na co zwrócił uwagę świadek P. M. (1). Nie bez znaczenia dla wysokości ustalonego zadośćuczynienia pozostają okoliczności w jakich śmierć poniosła wnuczka powódki i dramatyzm ich przebiegu.

W tej sytuacji odpowiednim zadośćuczynieniem jest kwota 60.000 zł, którą sąd zasądził od pozwanego na rzecz powódki, na podstawie art. 446 § 4 k.c. (punkt 1 wyroku).

W ocenie Sądu ww. kwota odpowiada doznanej krzywdzie, przedstawia dla powódki ekonomicznie odczuwalną wartość i nie jest symboliczna. Nie jest również rażąco wygórowana i nie prowadzi do nieuzasadnionego przysporzenia w majątku powódki.

Podstawę dla zasądzenia odsetek za opóźnienie w spełnieniu świadczenia stanowił art. 481 § 1 k.c. w zw. z art. 455 k.c. Świadczenie z tytułu zadośćuczynienia ma charakter bezterminowy i przekształcenie go w zobowiązanie terminowe następuje po wezwaniu dłużnika do jego wykonania przez wierzyciela. W niniejszej sprawie żądanie konkretnej kwoty zadośćuczynienia na rzecz powódki zostało wystosowane do strony pozwanej w chwili doręczenia odpisu pozwu w dniu 23.02.2016r.(k.25v), a niespełnienie świadczenia, oznaczało popadnięcie przez pozwanego w opóźnienie z płatnością i tym samym skutkowało wymagalnością roszczenia odsetkowego. Ustalając początek biegu terminu wymagalności roszczenia Sąd wziął pod uwagę upływ 14 dni od chwili doręczeniu odpisu pozwu pozwanemu. Stąd roszczenie odsetkowe stało się wymagalne najpóźniej od dnia 10 marca 2016r. (23.02.2016r. + 14 dni ).

W pozostałej części powództwo podlegało oddaleniu jako nieuzasadnione (punkt 2 wyroku).

Na podstawie art. 113 ust 1 uksc Sąd nakazał pobrać od pozwanego Z. L. (1) na rzecz Skarbu Państwa - Sąd Okręgowy w K.kwotę 3.595,27 zł tytułem części nieuiszczonych kosztów sądowych (7.500 zł nieuiszczona opłata sądowa od uwzględnionej części roszczenia, gdyż powódka korzysta ze zwolnienia od kosztów sądowych + 1.261,12 zł koszty opinii biegłego + 227,06 zł wynagrodzenie i zwrot kosztów za udział biegłego w rozprawie x 40%) – punkt 3 wyroku. W pozostałym zakresie nieuiszczonymi kosztami sądowymi obciążono Skarb Państwa, z uwagi na korzystanie przez powódkę ze zwolnienia od kosztów sądowych – pkt. 4. wyroku.

O kosztach pomocy prawnej udzielonej powódce z urzędu orzeczono na podstawie art. 29 ustawy z dnia 26 maja 1982 r. Prawo o adwokaturze. Natomiast wysokość wynagrodzenia pełnomocnika wynika z § 6 ust. 1 pkt. 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu. Do należnej z tego tytułu kwoty 3.600 zł należało doliczyć podatek VAT, co wynika wprost z § 2 ust. 3 rozporządzenia. Podstawą zasądzenia zwrotu wydatków w wysokości 250,74 zł związanych z kosztami podróży jest § 19 pkt 2 ww. rozporządzenia. Od uwzględnionej części roszczenia koszty te przyznano od pozwanego na rzecz powódki, tj. w kwocie 1.871,49 zł – działając na podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c. – punkt 5. wyroku. Od oddalonej części roszczenia koszty te przyznano adwokatowi od Skarbu Państwa (Sądu Okręgowego w K.) – pkt. 6. wyroku.

SSO Mariola Klimczak