Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 15 września 2020 r.

Sąd Okręgowy w Słupsku I Wydział Cywilny

w składzie następującym:

po rozpoznaniu w dniu 10 września 2020 r. w Słupsku

na rozprawie

sprawy z powództwa Z. S.

przeciwko P. C. i D. C.

o zapłatę

1.  zasądza od P. C. na rzecz Z. S. kwotę 175.000 zł (sto siedemdziesiąt pięć tysięcy złotych) wraz z odsetkami umownymi w wysokości 1% w skali rocznej od dnia 03.01.2012 r. do dnia 03.01.2017 r. i z odsetkami maksymalnymi w wysokości dwukrotności sumy stopy referencyjnej Narodowego Banku Polskiego i 3,5 punktów procentowych w stosunku rocznym od dnia 04.01.2017 r. do dnia zapłaty;

2.  w pozostałym zakresie powództwo oddala;

3.  nakazuje ściągnąć od powódki Z. S. na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Słupsku kwotę 8750 zł (osiem tysięcy siedemset pięćdziesiąt złotych) tytułem nieuiszczonej opłaty od rozszerzonego powództwa;

4.  zasądza od pozwanego P. C. na rzecz powódki Z. S. kwotę 14.167 zł (czternaście tysięcy sto sześćdziesiąt siedem złotych) tytułem zwrotu kosztów postępowania w zakresie zasądzonego roszczenia;

5.  zasądza od powódki Z. S. na rzecz pozwanych P. C. i D. C. po 2708,50 zł (dwa tysiące siedemset osiem złotych 50/100) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w zakresie oddalonego roszczenia.

Na oryginale właściwy podpis.

Sygn. akt I C 811/19

UZASADNIENIE

Powódka Z. S. żądała od pozwanych P. C. i D. C. zapłaty solidarnie kwoty 175.000,00 zł wraz z ustawowymi odsetkami, liczonymi w wysokości ustawowej od dnia 3.02.2012 r. do dnia zapłaty z tytułu opóźnienia.

Na uzasadnienie podała, że roszczenie swoje wywodzi z umowy cesji, na podstawie której nabyła od H. S. wierzytelność przysługującą mu przeciwko pozwanym z tytułu umowy powierniczego nabycia nieruchomości. Jak twierdziła, H. S. zlecił pozwanym nabycie w ich imieniu, lecz za pochodzące od niego środki w wysokości 175.000 zł opisane w pozwie nieruchomości. Pozwani wg powódki na mocy porozumienia zobowiązali się dopełnić wszelkich formalności związanych z zakupem nieruchomości a także uzyskać przewidziane prawem zezwolenie dla H. S. na nabycie przedmiotowych nieruchomości. W przypadku uzyskania zezwolenia zobowiązali się w ciągu pięciu lat od momentu zakupu do bezwarunkowego zwrócenia nieruchomości H. S. bez żadnych dopłat. Nadto ustalili, że na wypadek nie uzyskania zezwolenia pozwani zatrzymaliby tę nieruchomość dla siebie, ale z uwagi na to, że prowadziłoby to bezpodstawnego wzbogacenia, zobowiązali się zwrócić otrzymaną na zakup nieruchomości kwotę 175.000 zł. Dalej powódka podała, że podstawę roszczenia stanowi art. 471 kc. Powódka twierdziła, że wstępując w prawa i obowiązki na podstawie zawartej umowy cesji wierzytelności poniosła szkodę majątkową w postaci uszczuplenia majątku w kwocie wskazanej w pozwie. Pozwani pomimo zobowiązania do przeniesienia własności nieruchomości, względnie do zwrotu pożyczonej kwoty do dnia dzisiejszego nie uczynili zadość żądaniu (k. 4-11 i k. 135-135v.). W odpowiedzi na podniesiony zarzut braku legitymacji czynnej powódka podała, że dla usunięcia wątpliwości co do wykładni treści nabytej wierzytelności sporządziła 14 września 2019 r. aneks do umowy cesji, w którym nastąpiło doprecyzowanie przedmiotu cesji.

Pismem z 3 stycznia 2020 r. powódka wniosła dodatkowo o zasądzenie od pozwanego P. C. kwoty 175.000 zł wraz z oprocentowaniem w wysokości 1% w skali rocznej poczynając od dnia 3 stycznia 2012 r. oraz z oprocentowaniem 2 % dziennie poczynając od dnia 3 stycznia 2017 r. do dnia zapłaty (k.139-140). Do rozszerzonego pozwu załączyła kserokopię umowy pożyczki potwierdzoną za zgodność z kopią i kolejną umowę cesji.

Pozwani w odpowiedzi na pozew wnieśli o oddalenie powództwa podnosząc zarzut braku legitymacji czynnej powódki. Z treści umowy cesji wierzytelności nie wynikało bowiem aby cedent sprzedał wierzytelność w postaci prawa żądania zapłaty kwoty 175.000 zł. Przedmiotem cesji było jedynie hipotetyczne i abstrakcyjne prawo żądania zwrotnego przeniesienia prawa własności nieruchomości położonej w miejscowości R., a z takim żądaniem pozwana nie wystąpiła. Pozwani zaprzeczyli jednak, aby cedentowi takie roszczenie w ogóle przysługiwało. Przyznali, że P. C. zawarł z H. S. umowę pożyczki na kwotę 175.000 zł. Kwestionowali jednakże, jakoby miało dojść dodatkowo do zawarcia z H. S. umowy powierniczego nabycia nieruchomości. Pozwani nie byli zobowiązani do bezwarunkowego zwrócenia nieruchomości bez żadnych dodatkowych opłat, jak również do zwrotu kwoty 175.000 zł, którą mieli rzekomo otrzymać z przeznaczeniem na powierniczy zakup nieruchomości. Pożyczona kwota 175.000 zł na zakup nieruchomości nie była przeznaczona na powierniczy zakup nieruchomości.

Jednocześnie pozwani podnieśli, że ewentualne wierzytelności wynikające z umowy pożyczki z 3 stycznia 2012 r. nie mają jakiegokolwiek związku z żądaniem zwrotnego przeniesienia prawa nieruchomości. Wierzytelności z umowy pożyczki nie były bowiem przedmiotem umowy przelewu wierzytelności, tym samym pozostają poza przedmiotem niniejszego sporu (k. 73-78).

Po rozszerzeniu powództwa pozwany również wniósł o jego oddalenie. Zaprzeczył jakoby nie spłacił pożyczki do chwili obecnej. P. C. przyznał, że zawarł z cedentem umowę pożyczki mimo że w niniejszej sprawie powódka obstaje przy stwierdzeniu, że strony nie zawarły umowy pożyczki i na tej podstawie buduje roszczenie o zwrotne przeniesienie nieruchomości.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

W dniu 3 stycznia 2019 r. powódka Z. S. zawarła z H.-P. S. w formie aktu notarialnego umowę cesji wierzytelności. W § 1 umowy H.-P. S. oświadczył, że przysługuje jemu wierzytelność przeciwko małżonkom P. C. oraz D. C., która stanowi prawo do zwrotnego przeniesienia na rzecz sprzedającego prawa własności nieruchomości położonej w miejscowości R., gmina Z., powiat (...), województwo (...), na którą składają się:

a)  niezabudowane działki gruntu oznaczone w ewidencji gruntów numerami (...) i (...) o łącznej powierzchni 1,7500 ha,

b)  zabudowane działki gruntu, oznaczone w ewidencji gruntów numerami (...) i (...) o łącznej powierzchni 0.4900 ha

a objętej kw nr (...).

H.-P. S. oświadczył nadto, że w dniu 03 lutego 2012 r. zlecił małżonkom C. nabycie na ich rzecz za jego środki pieniężne w wysokości 175.00 zł prawa własności nieruchomości, opisanej wyżej. Wg twierdzeń zawartych w umowie cesji H. S. oraz D. i P. małżonkowie C. uzgodnili wówczas, że mimo formalnego nabycia przez nich prawa własności nieruchomości, opisanej wyżej to w istocie rzeczy jest to powiernicze nabycie nieruchomości przez nich dopóki C. jako obywatel N., nie uzyska zgody właściwych organów państwa polskiego na nabycie tej nieruchomości. C. stwierdził, że wszelkie formalności w tym zakresie mieli podjąć małżonkowie C. i uzyskać przewidziane prawem zezwolenie na nabycie wyżej opisanej nieruchomości. W przypadku uzyskania zezwolenia zobowiązali się oni do bezwarunkowego zwrócenia H. S. tej nieruchomości. Poza tym ustalili, iż na wypadek nie uzyskania zezwolenia małżonkowie C. zatrzymaliby tę nieruchomość dla siebie, ale z uwagi na to, iż prowadziłoby to do bezprawnego wzbogacenia się, czyli osiągnięcia korzyści majątkowej bez tytułu prawnego, stąd zobowiązali się oni zwrócić otrzymaną na zakup tej nieruchomości kwotę 175.000 zł na żądanie sprzedającego.

W § 2 wskazano, że H.-P. S. sprzedaje na rzecz Z. S., opisaną w § 1 aktu przysługującą jemu wierzytelność wynikającą z aktu notarialnego z umową sprzedaży sporządzonego przez A. N., prowadzącą Kancelarię Notarialną w Z., zapisanego w Repertorium A numer (...) w łącznej wysokości 175.000 PLN, zaś Z. S. wierzytelność tę kupuje wraz ze związanymi z nią prawami.

W paragrafie 3 strony ustaliły cenę wierzytelności na 50.000 zł i oświadczyły, że została ona zapłacona w całości.

dowód: poświadczona za zgodność z oryginałem kserokopia wypisu aktu notarialnego Rep. ”A” Numer (...) k. 17-21

W dniu 14 października 2019 r. przed notariuszem R. C., prowadzącym Kancelarię Notarialną w K. H.-P. S. i Z. S. zgodnie oświadczyli, że zmieniają treść aktu notarialnego zapisanego w repertorium A pod numerem (...) zawartym w dniu 3 stycznia 2019 r (umowa cesji wierzytelności), w ten sposób że w miejsce dotychczasowego zapisu § 2 ust.1 nanoszą nową jego treść:

㤠3

1.  H. E. S. sprzedaje na rzecz Z. S., opisaną w § 1 niniejszego aktu przysługującą jemu wierzytelność wynikającą z aktu notarialnego z umową sprzedaży sporządzonego przez A. N. prowadzącą Kancelarię Notarialną w Z., zapisanego w Repertorium A numer (...) w łącznej wysokości 175.000 zł obejmującą wszelkie roszczenia w zakresie zarówno żądania przeniesienia własności nieruchomości jak i żądania zwrotu powierzonych środków pieniężnych związanych z nabyciem przedmiotowej nieruchomości, według uznania Kupującej, zaś Z. S. wierzytelność tę kupuje wraz ze wszelkimi wynikającymi z niej prawami i roszczeniami.

W § 3 strony ustaliły, że w pozostałym zakresie powołany § 1 akt notarialny zachowuje dotychczasową treść.

dowód: wypis aktu notarialnego Repertorium ”A” Numer (...) złożony w kopercie na k.106

W dniu 3 lutego 2012 r. przed notariuszem A. N. prowadzącą Kancelarię Notarialną w Z., B. B. sprzedała P. W. i D. A. małżonkom C. nieruchomości objęte księgą wieczystą Kw nr (...) stanowiące niezabudowane działki nr (...), o łącznym obszarze 01,7500 ha oraz zabudowaną nieruchomość stanowiącą działki nr (...) (...) o łącznym obszarze 0,4900 ha położone w miejscowości R., gmina Z., powiat (...), województwo (...). Cenę strony ustaliły na kwotę 175.000 zł. Kwota ta została przez kupujących zapłacona. Z aktu tego nie wynikała żadna wierzytelność na rzecz H. S..

dowód: powierdzona za zgodność z oryginałem kserokopia wypisu aktu notarialnego Rep. A numer (...) k. 24-26

Nieruchomość tę pozwani nabyli za namową obywateli N. H. S. i G. W., których poznali w 2010 r. Wynajmowali oni od pozwanych pokój na czas pobytu w Polsce. Z czasem ich znajomość przerodziła się w przyjaźń i przez kilka lat przebiegała w bardzo dobrej atmosferze. Obywatele N. stwierdzili, że chcieliby mieć w Polsce jakąś rekreacyjną nieruchomość. Z uwagi na trudności z nabyciem nieruchomości w Polsce przez cudzoziemców strony ustaliły, że C. kupią na swoje nazwisko wybraną przez niemieckich przyjaciół działkę za ich pieniądze, jednak to H. S. i G. W. będą z niej korzystać kiedy tylko będą w Polsce. Celem udokumentowania pochodzenia pieniędzy na zakup P. C. zawarł z H.-P. S. w dniu 3 stycznia 2012 r. umowę pożyczki.

dowód: częściowo przesłuchanie powódki k.193-194v., przesłuchanie pozwanego k. 194v.-196, przesłuchanie pozwanej k.196-197v. ,

Pożyczka opiewała na 175.000 zł, udzielona została na okres od 3 stycznia 2012 r. do 3 stycznia 2017 r. Strony ustaliły, że pożyczkobiorca zapłaci odsetki od zaciągniętej pożyczki w wysokości 1% w stosunku rocznym. Pożyczkobiorca oświadczył, że zwróci kwotę pożyczki wraz z odsetkami w następnym dniu po upływie ustalonego terminu jej zwrotu. Strony uzgodniły, że termin spłaty pożyczki może zostać przedłużóny za pisemną zgodą obydwu stron. Za opóźnienie w zwrocie pożyczki pożyczkobiorca zobowiązał się do zapłaty w wysokości 2% dziennie. Umowa zgłoszona została do Urzędu Skarbowego.

d owód: przesłuchanie powódki k.193-194v., przesłuchanie pozwanego k. 194v.-196, przesłuchanie pozwanej k.196-197v, pokwitowanie wpłaty opłąty skarbowej od umowy pożyczki – k. 81, opinia biegłego w aktach postępowania karnego (...) (...)- (...) Posterunku Policji w D. złożonych w kopercie na k.120

Kwota pożyczki nie została zwrócona.

dowód: przesłuchanie P. C. k. 193-196

Sąd zważył:

W niniejszej sprawie powódka ostatecznie wystąpiła z dwoma roszczeniami.

Pierwsze, skierowane przeciwko obojgu pozwanym solidarnie, miało za przedmiot żądanie zapłaty kwoty 175.0000 zł. Powoływała się przy tym na zawarte pomiędzy H. S. i małżeństwem C. porozumienie zobowiązujące małżonków do przeniesienia własności nieruchomości. Powódka nie potrafiła jednak wyjaśnić celu ani sensu tej transakcji. Nie było zrozumiałe dlaczego H. S. miałyby dokonywać zakupu w dwóch etapach, nie przedstawiono też żadnych dowodów na istnienie takiego porozumienia. Twierdzenia powódki były przy tym wewnętrznie sprzeczne i niezgodne ze złożonymi przez nią samą dokumentami. Z umowy cesji wierzytelności z dnia 3 stycznia 2019 r. wynikało bowiem, że nieruchomość miała pozostawać własnością małżeństwa C. dopóki H. S. nie uzyska on zgody właściwych organów państwa polskiego na nabycie nieruchomości. W umowie cesji C. stwierdził, że przedmiotowe zezwolenie mieli dla niego uzyskać małżonkowie C., a w przypadku nie uzyskania zezwolenia zobowiązali się do zwrócenia C. tych nieruchomości. Powódka nie potrafiła wyjaśnić jak pozwani mieli dokonać tych czynności w imieniu znajomego bez pełnomocnictwa, a takiego nie udzielono. Gdyby nawet uznać, że do zawarcia takiej umowy doszło, żądanie powódki byłoby co najmniej przedwczesne, gdyż brak pełnomocnictwa H. S. dla małżonków C. nie pozwalał im na uzyskanie zezwolenia.

Wreszcie – umowa, która zobowiązywałaby pozwanych do przeniesienia własności nieruchomości w przypadku nieuzyskania zgody musiałaby mieć, zgodnie z art. 158 kc, formę aktu notarialnego. Niezachowanie formy szczególnej skutkuje natomiast nieważnością czynności prawnej (art. 73 § 2 kc). Nie może więc być uznane za zasadne żądanie oparte na art. 471 kc regulującym odszkodowanie za niewykonanie lub nienależyte wykonanie umowy, skoro ta była nieważna.

Na marginesie należy dodać, że nie zmienia powyższej zasady argumentacja strony powodowej oparta na twierdzeniu, że umowa zlecenia, w której zawarte jest zobowiązanie do nabycia nieruchomosci na cudzy rachunek nie musi spełniać wymogów z art. 158 kc. Istotnie - zlecenie to nie musi być zawarte w formie szczególnej. Nie jest przy tym sporne że H. S. zlecił pozwanym nabycie określonej nieruchomości za przekazaną kwotę w umowie ustnej. Ważność tej umowy nie byłą zresztą kwestionowana. Brak jest natomiast podstawy do przeniesienia własności tej nieruchomości na H. S., gdyż w tym zakresie umowa zobowiązująca dla swej ważności musiałaby mieć formę aktu notarialnego.

Sąd oddalił wnioski powódki o przesłuchanie świadków na okoliczności wskazane w pozwie, gdyż okoliczności te nie miały znaczenia dla rozstrzygnięcia. Niedopuszczalne byłoby przesłuchanie świadków na okoliczność “zasadności roszczenia” gdyż nie jest to okoliczność faktyczna, lecz prawna, podlegająca ocenie sądu, a nie świadków. Relacje pomiędzy H. S. a pozwanymi nie były w sprawie sporne, pozwany nie kwestionował udzielonej przez niego pożyczki. Co do ostatniej okoliczności – nawet gdyby świadkowie potwierdzili istnienie ustnej umowy zobowiązującej do przeniesienia własności nieruchomości w przypadku nieuzyskania przez H. S. zezwolenia na jej nabycie, nie można by było uznać, że warunki do przeniesienia zaistniały, skoro H. S. nie uzyskał dotąd przedmiotowego zezwolenia i nie umożliwił jego uzyskania pozwanym (nie udzielił pełnomocnictwa) co również jest bezsporne. Nadto – jak wskazano wyżej – nawet potwierdzenie przez świadków ustnego porozumienia zobowiązującego do przeniesienia własności nieruchomości, nie sanowałoby braku formy szczególnej z art. 158 kc.

Konkludując – powódka w pierwszej kolejnosci nie podołała ciężarowi dowodu, którego zasady określa art.6 kc. Wtórnie natomiast sąd uznał, że nawet gdyby do zawarcia umowy opisywanej w cesji wierzytelności doszło, byłaby ona nieważna, a to niweczy roszczenie powódki.

Obok roszczenia pierwotnego powódka rozszerzając powództwo wniosła dodatkowo o zapłatę 175.000 zł od P. C.. Żądanie oparła o umowę pożyczki zawartą pomiędzy H. S. a P. C. oraz kolejną umowe cesji, tym razem wierzytelności z umowy pożyczki. Jako podstawę żądania powódka załączyła umowę pożyczki, na której swój podpis H. S. kwestionował (vide: pozew).

Powódka nie zgłosiła żadnych zastrzeżeń do opinii biegłego, który oceniał autentyczność podpisu H. S. na trzech dokumentach w postępowaniu karnym. Przeciwnie – uznała tę opinię za rzetelną, logiczną i merytorycznie uzasadnioną (vide: pismo pełnomocnika powódki z dnia 30.12.2019 r.). Pomimo to podstawą żądania zwrotu sumy udzielonej pożyczki powódka uczyniła dokument (k. 22-23, 142-143), na którym podpis H. S. biegły zakwestionował (vide : opinia biegłego wydana w postępowaniu (...) (...)- (...), k. 120, strona 18 opinii).

Odnośnie kserokopii dokumentu złożonego przez powódkę, zatytułowanego “umowa pożyczki” z obrazem prezentaty urzędu skarbowego w prawym górnym rogu, istotne wątpliwości co do jego autentyczności potęguje także fakt, że chociaż w obu przypadkach (w załącznikach do pozwu i do rozszerzenia powództwa) został potwierdzony za zgodność z oryginałem lub za zgodność z kopią (?) to jednak z zeznań powódki wynika, że ani ona ani H. S. nie posiadają tej umowy w oryginale.

Powódka w żaden sposób nie potrafiła wytłumaczyć na jakiej podstawie jednocześnie żąda zwrotu wartości nieruchomości z tytułu niewykonanej ustnej umowy i 175.000 zł z tytułu umowy pożyczki. Wskazała, że nie jest w stanie określić jakie kwoty zostały przekazane pozwanemu/pozwanym poza kwotą pożyczki.

Powódka nie powołała się na dokument, którego oryginałem dysponowała Policja w postępowaniu (...) (...)- (...) i na którym podpis H. S. został przez biegłego potwierdzony (umowa pożyczki bez prezentaty – k. 137, opinii biegłego k. 120, strona 18). W tej sytuacji żądanie powódki wynikające z umowy pożyczki mogło być uwzględnione wyłącznie z uwagi na przyznanie tej okoliczności przez pozwanego.

Z uwagi na powyższe, na podstawie art. 229 kpc, należało orzec jak w punkcie 1 wyroku. Z uwagi na to, że umowa pożyczki przewidywała odsetki w wysokości 2% dziennie za opóźnienie w spłacie pożyczki sąd z urzędu uwzględnił odsetki maksymalne oddalając żądanie w pozostałej części.

W pozostałej części – w tym co do żądania zapłaty 175.000 zł od małżonków C. sąd powództwo oddalił na podstawie art. 158 kc i art. 6 kc a contrario

O kosztach orzeczono mając na względzie zasadę odpowiedzialności za wynik procesu, na podstawie art. 98 kpc.

Powództwo przeciwko małżonkom oparte na art. 471 kc zostało oddalone, toteż koszty postępowania w tej części powinna ponieść powódka. Na koszty te złożyło się wynagrodzenie pełnomocnika należne od pozwanych (5400 zł) w wysokości po 2700 zł na rzecz każdego z nich oraz uiszczona wspólnie opłata skarbowa od pełnomocnictwa (17 zł).

Od rozszerzonego powództwa powódka nie uiściła opłaty, toteż na podstawie art. 130 ³ par 2 kpc nakazano ściągnięcie od powódki opłaty od rozszerzonego powództwa na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Słupsku.

Pozwany przegrał natomiast proces w części rozszerzonej, toteż powinien zwrócić powódce poniesione w związku z tym koszty, na które złożyła się opłata

od rozszerzonego powództwa (8750 zł), wynagrodzenie pełnomocnika (5400 zł) oraz koszt opłaty skarbowej od pełnomocnictwa (17 zł).

Na oryginale właściwy podpis